Brief van vriendschap

(1999)–Orlando Emanuels, Dorus Vrede– rechtenstatus

Regelnummers proza verbergen

Brief van vriendschap (2)
(Dorus Vrede)

3In de gangaisaboom aan de oever van het dorp Panboko 4krioelde het van vogeltjes: kolibris, blauwkis en banabekis. 5De boom stond in bloei. Willie, Dafi, Yajo en Tuni, allen 6kleintjes uit de eerste en tweede klas kwamen naar de 7vogels kijken. Ook Akwama, Sombi en Zabo uit de vijfde en 8de zesde waren er met hun katapult. Deze boom was een 9geliefd plekje van de kinderen, omdat het er koel was en 10ook om dat er vaak leguanen en veel vogels in waren.

11Op een afstand stond Agbago die kortgeleden in het dorp 12was komen wonen en op school gekomen was. Hij keek 13tegen een reusachtige kwai geleund, omhoog.

14Intussen maakte ik jacht op een leguaan. Het beest was me te snel af en ik had net de achtervolging opgegeven, toen ik 15Agbago zag.

16‘Kon luku’ zei hij en wenkte me dichterbij te komen. Hij 17wees omhoog naar een tulili, die heen en weer fladderde 18naar haar nest met insekten en wormpjes. Ik pakte mijn 19katapult en mikte. ‘Schiet niet, no sutu’, zei Agbago, ‘ze 20heeft jongen. Als je haar doodt, zal een vloek over je 21komen.’ ‘Ga ik dan dood?’ vroeg ik. ‘Je gaat misschien niet 22dood, maar ik denk dat je ziek kan worden’ antwoordde 23Agbago. Ik zag van verder schieten af en stopte m'n katapult 24weg.

25‘Wat zullen we nu doen?’ vroeg Agbago. ‘Ik wil gaan vissen, 26ga je mee?’ Zonder het antwoord af te wachten, liepen we 27naar de plek waar ik mijn hengel en pagaai verborgen had. 28Terwijl we liepen, praatten we verder.

29‘Hoe heet je?’ vroeg ik. ‘Agbagomaka, maar ze noemen me 30Agbago. Zo heet mijn grootvader ook. Agbagomaka is een 31koningsdoorn die in het bos groeit. Iedereen heeft eerbied 32ervoor om de pijnlijke prik die je ervan kan krijgen. En zo 33had ook een ieder respect voor mijn grootvader, vooral bij 34het slepen van hout en het worstelen. En hoe heet jij?’

1‘Koti Ayeba, maar ik word Koti genoemd. Koti was de naam 2van een heldhaftige Marron. Koti betekent snijden.. en een 3ayeba is een groot kapmes.’ ‘Ayo’ .... riep Agbago begrijpend 4uit.

5‘Uit welk dorp kom je’, vroeg ik. ‘Uit Semoisi’ antwoordde 6Agbago. ‘Ik heb er wel van gehoord, maar ben er nooit 7geweest’ zei ik, ‘volgens mij heb ik altijd hier in Panboko 8gewoond;

9zat je daar ook in de derde klas?’. ‘Ja’.

10Al pratend bereikten ze de plek waar de hengel en de pagaai 11bewaard waren. Ze stapten in de korjaal van mijn vader en 12pagaaiden naar een eilandje in de omgeving. Ik wist dat 13daar tukunaris soms in scholen langs zwommen.

14Agbago ging eerst het eiland verkennen. ‘Bunu de aki, wat is 15het hier mooi,’ zei hij na terugkeer. Met een houwer gingen 16we toen pieren uitsteken. Daarna ging hij gehurkt bij het 17water zitten en floot een deuntje. Hij wenkte me dichterbij 18te komen. Ongelooflijk ... heel wat kleine visjes kwamen 19naar de oppervlakte: witifisis, yanga yanga's en sriba's. We 20vingen een paar om die als aas voor de tukunaris te gebruiken. 21Handig deed hij een yanga yanga aan de haak en 22slingerde de vislijn de rivier in. Na een poos werd de lijn 23strak getrokken. Agbago gaf eerst wat mee, waarna hij met 24een stevige ruk de haak diep in de bek van de vis vastzette.

1Het moest een kanjer zijn, die zich niet gauw gewonnen gaf. 2Ik was bang dat mijn vriend zelfs de rivier zou worden ingetrokken. 3Met een sprong haalde ik de houwer uit de boot en 4wachtte. Agbago wist wat ik zou doen en trok niet langer, 5doch hield de lijn alleen strak. Uit ervaring wist hij dat de 6vis vermoeid zou raken en zich zou laten zien. Toen dat 7gebeurde, maakte ik met een goedgemikte slag een eind aan 8de strijd. Nu trok Agbago de flinke tukunari snel uit het 9water, voordat die een prooi van de pirengs werd.

10Toen we de vis op het droge hadden, maakten we een 11vreugdedans en schudden elkaar de hand. Het was alsof 12onze vriendschap hiermee echt begonnen was.

13Ik wilde verder vissen, maar Agbago zei dat hij naar huis 14moest. ‘Als ik laat thuiskom, wordt mijn vader boos. Hij is 15kulaman bij de Medizebs en haalt vracht van Pokigron. Ik 16moet thuis zijn als hij vanmiddag aankomt, anders ..., kom 17je morgen even bij me?’

18We maakten de vis schoon, verdeelden die en vertrokken.

19Ik had het gevoel dat ik een intieme vriend in de jongen uit 20Semoisi had gevonden.

1De volgende dag ging ik m'n nieuwe vriend thuis opzoeken. 2Hij was met zijn jongere zus Danisi bezig padi te stampen. 3Agbago stelde mij aan zijn moeder voor: ‘met deze jongen 4ben ik gisteren gaan vissen, hij heet Koti.’ Moeder Yeti keek 5me onderzoekend aan, terwijl ze haar baby de borst gaf. 6‘Ben jij niet de zoon van Duma en Amonika?’ ‘Ja, dat ben 7ik’, Met ‘Eeh ... ko baasa mi’ kreeg ik een ferme omhelzing, 8nadat de baby even was neergelegd. ‘Jullie hebben elkaar al 9eerder gekend, maar dat weten jullie niet meer. Jouw 10ouders en wij woonden in Brokobaka, het dorp waar jullie 11beiden geboren zijn. Jij bent drie maanden ouder dan 12Agbago. Mijn man en ik vertrokken naar Semoisi, toen 13Agbago drie jaar oud was. En ik denk dat kort daarna jouw 14ouders Brokobaka ook verlieten. Al die tijd zagen we elkaar 15niet meer en ... nu zijn jullie weer samen.’

16Ik hielp hem met padi stampen. Daarna mochten we gaan 17zwemmen. Vanaf die dag gingen we niet alleen samen naar 18school, maar deden ook allerlei karweitjes samen. Zo gingen 19we mijn vader helpen met het openkappen van een 20kostgrondje te Limbomau. We gingen vaak op avontuur uit 21en soms speelden we tot laat 's avonds samen.

23Toen we vijftien waren en in de zesde klas zaten, bestond 24onze vriendschap ongeveer drie jaar. Bij ons in de klas zat 25ook Zabo. Zabo was ouder, groot en sterk en veel van onze 26klasgenoten keken met bewondering naar hem op, maar wij 27niet. Dit maakte hem boos. Op een keer liepen Agbago en ik 28met een pot apodosiri naar de rivier, toen hij ons achterna 29kwam. Ik rende hard, maar hij haalde me in, stak zijn been 30uit en ik viel met pot en al. Het werd een vechtpartij tussen 31Zabo en wij. Zabo gaf me een paar fikse meppen, maar 32Agbago gooide hem een handvol zand in het gezicht. Zabo 33raakte verblind en terwijl hij zich het zand uit de ogen 34wreef, maakten wij ons uit de voeten.

1Op school ging het vrij goed. Agbago ontpopte zich als een 2goed voetballer en ik werd de verteller in de klas, omdat ik 3van lezen hield. Vooral de verhalen van Anansi boeiden me. 4Anansi was de andere dieren altijd te slim af.

5Mijn vriend en ik maakten veel plannen voor onze 6toekomst. Ik wilde dokter worden en Agbago vertelde me 7dat hij piloot wilde worden. Zijn grote voorbeeld was Glenn 8Janglai, een jongen uit het binnenland, die nu een SLM-toestel 9bestuurt.

10We kregen nu ook oog voor meisjes en de meisjes mochten 11ons graag. Het was vooral onze populariteit bij de meisjes 12waar Zabo zich aan ergerde. Hij bedacht dan ook allerlei 13gemene streken, om de meisjes tegen ons op te zetten.

15Onze vriendschap groeide uit tot een soort familieband. 16Kort voor de grote vakantie besloten mijn vader en 17Jaw, de vader van Agbago, zich dichtbij het nieuwe kostgrondje 18te Limbomau te vestigen. Om alles in gereedheid 19te helpen brengen, moesten Agbago en ik iedere dag naar 20Limbomau en terug met de korjaal. Mijn grootvader, opa 21Adangila, was al daar gaan wonen. Opa Adang, zoals wij

illustratie

1hem noemden, werd onze grote leermeester in de 2geheimen van het binnenland: het slijpen van gereedschap, 3het uithollen van een korjaal met zelfs de daarbij horende 4lichaamshoudingen. Opa Adang bracht ons naast 5kruidenkennis ook nog spirituele zaken bij, zoals de ‘alada’, 6het spel voor de overledenen.

7Toen Agbago zich een keer met een beitel verwondde, keek 8Adang me aan, alsof hij zeggen wilde: ‘Unfa yo du?’ (wat 9staat je te doen?). Ik pakte mijn houwer, kapte een stuk 10schors van de abonkiniboom, stampte dat fijn en deed het 11op de snee. Na enkele dagen was de wond genezen.

12De lessen van opa Adang maakten dat wij veel van onze 13eigen omgeving en onze eigen gebruiken meer gingen 14waarderen.

16Wellicht als gevolg van de binnenlandse oorlog werd de 17sfeer in het dorp slecht. Allerlei vreemde dingen speelden 18zich af. Bij Sa Akinta, die een apodosiri-zaakje had, werd zo 19vaak ingebroken, dat zij besloot het dorp te verlaten. Er 20liepen groepen jongelui rond, die voor bijna niemand meer 21eerbied toonden. Zelfs het schoolhoofd kreeg brutale 22antwoorden op zijn aanmerkingen over hun wangedrag. De 23belangstelling voor leren ging bij deze jongelui sterk achteruit. 24Zabo was de leider van deze ‘toffe’ jongens.

26Tot mijn verbazing merkte ik dat ook mijn vriend Agbago 27belangstelling kreeg voor de activiteiten van Zabo en zijn 28bende. Dit was het begin van de verwijdering tussen ons. 29Agbago begon mijn gezelschap opzettelijk te vermijden. 's 30Avonds als wij moesten studeren, bleef hij nu weg.

31Op een middag, terwijl wij met een geschiedenisles bezig 32waren, kwam Zabo hem vragen of Agbago met hem wilde 33meegaan. Ik protesteerde, maar kon Agbago niet 34tegenhouden. Het was me nu duidelijk dat onze vriendschap 35een deuk gekregen had. Ik merkte dat Agbago tegen

1Zabo geen ‘neen’ durfde zeggen, wat me erg teleurstelde. 2Hoewel ik het vermoedde, wilde ik toch precies weten 3waarmee zij zich bezighielden. Ik nam me voor op 4onderzoek uit te gaan.

5Daarvoor riep ik de hulp van zijn zus Danisi in en samen 6gingen we nu zijn gangen na. Zonder dat de bende er iets 7van merkte, kwamen wij te weten dat Zabo de handlanger 8was van een beruchte kerel Zobito, die ergens in het bos 9stiekem een marihuana- aanplant had aangelegd. Zabo was 10zijn rechterhand en moest voor klanten en gebruikers 11zorgen. Hij werd hiervoor goed betaald en kon met geld 12smijten. Agbago werd langzaam ook in de kring van 13verkopers en gebruikers opgenomen.

14Geen wonder dat hij zijn schoolwerk verwaarloosde; hij 15spijbelde veel en zijn prestaties gingen merkbaar achteruit.

16Dit alles hield me bezig en ik lag vooral 's avonds uren 17wakker om na te denken over wat ik er aan kon doen en 18hoe.

19Na verloop van tijd ging het bergafwaarts met Zobito en zijn 20bende. Ze maakten zich nu ook schuldig aan diefstal en 21beroving. Agbago, nu zestien jaar, had zich volledig van mij 22teruggetrokken en hield zich door tussenkomst van Zabo nu 23veel met een vrouwelijk bendelid op.

24Uiteindelijk besloot ik actie te ondernemen om te proberen 25Agbago als vriend terug te krijgen. Hiertoe ging ik hem 26verscheidene malen opzoeken, maar ik vond hem nooit 27thuis. Ook via Danisi lukte het niet contact met hem te 28krijgen.

29‘Zullen we je vader op de hoogte stellen, Danisi?’

30‘Als je dat doet, ziet het er voor Agbago niet mooi uit. Je 31weet hoe pa is; ik denk dat het van kwaad tot erger wordt. 32Pa gooit hem zeker hardhandig de deur uit, en we zijn hem 33dan voor goed kwijt.’ ‘Als boezemvriend wil ik hem erop 34wijzen dat hij de verkeerde weg opgaat en bezig is zijn leven 35grondig te bederven.’ ‘Wil je niet ons schoolhoofd erbij

1halen?’ vroeg Danisi

2‘Als ik dat doe, zal hij mij misschien nog minder onder ogen 3willen zien, want hij zal begrijpen dat ik het aan de meester 4verteld heb. Bovendien heb je kans dat hij weer brutale 5antwoorden geeft, zoals “waar bemoeit u zich mee?”, ‘En 6weet je wat ik erg vind, dat hij juist nu de school verzuimt. 7We zijn net de vorige week begonnen met lessen over 8sigaretten roken en het gebruik van andere drugs.’

9‘Weet je wat je kan doen, Koti. Schrijf hem een brief. Daarin 10kan je hem zeggen dat jij je als vriend zorgen over hem 11maakt en waarom. Je kunt hem dan doorgeven wat je van 12de lessen geleerd hebt.’

13‘Danisi, je bent niet alleen een lieve zus, maar ook een heel 14verstandige meid; ik zal je raad opvolgen en je de brief laten 15lezen als ik geschreven heb.’

16‘Ik zorg er dan voor dat Agbago de brief krijgt.’

Instructies voor het schrijven van de brief van Koti aan Agbago.
(brief van vriendschap no.2)

Lees het verhaal tenminste 2 x aandachtig; maak daarbij aantekeningen over de woorden of uitdrukkingen die je niet kent of niet begrijpt.

Vraag je onderwijzer om deze ‘moeilijke’ woorden of uitdrukkingen uit te leggen.

Schrijf dan de brief van Koti aan z'n vriend Agbago.
Je moet je daarbij voorstellen dat jij Koti bent.

In de brief moeten de volgende punten verwerkt worden:

a.	Wat je het eerst gemerkt hebt: de verwijdering.
b.	Wat je met Danisi achterhaald hebt.
c.	Dat jij je zorgen maakt.
d.	Waarom je bezorgd bent (hier moeten de gevaren en risico's uit de lessen aan de orde komen.)
e.	Je mag vertellen hoe je gedacht en getracht hebt de zaak aan te pakken en waarom je voor deze brief hebt gekozen.
f.	Tenslotte verzoek jij je vriend om samen hulp te gaan zoeken bij opa Adang en weer vrienden te worden als voorheen.