Het leven en sterven ben ick genaemt

(1597)–Jeronimus van der Voort– rechtenstatus



[Folio Aiir]
Het leuen en steruen ben ick ghenaemt. FAntaserende laetst met quellende sinnen, Ginck ick om binnen, swerelts loop groot en smal, Wt Vlissingh langs den Zeedijck, om ghewinnen, Tverstant van Gods schepping, deur tbeminnen Des aensiens, want den Geest ondersoecket al, Bouen int firmament, beneden int aertsche Dal. Op en onder der Aerden, jae inder Zee-baren gront, Waer in diuersche Visschen zijn sonder ghetal: Tghelijcx allerley Ghedierte op den Aertbodem ront, En niemant van hun sy en steruen taller stont, Vant begin haerder aencoemst, sonder eenich clachte. De Swane singht, voelende haren sterfdach ghesont, Verblijt haer teghen de doot: sulcx quam my int ghedachte. Och oft de mensch so blij het steruen verwachte, De lieflijcke doot die alle qualen fineert: Oock alle ydelheyt, daer Democritus om lachte, Die hy de menschen met arbeyt wort gheuseert, De sinnen hebben in my alsulcx gheargueert, Dat de doot dickmael is voor de bekende, Een wechneemster van smenschen arbeyt en ellende. WAt is smenschen leuen? dacht ik sonder spreken: Een wechvlieghende wolcke, vochtich onclaer: Een afvallende bloemen, hy roock vergheleken, Dwelck als een Post-bode is wech ghestreken: Sulck is, seyt Job, tsmenschen leuen voorwaer. Dus becommert zijnde, sach ick met sterrende ooghen daer Op die ruyschende Zee, op haer ebben en vloeyen, Besloten in haer Duynen en santberghen te gaer. Mach (docht ick) O zee v arbeyt v niet vernoeyen, V gaen, v keeren, v minderen, v groeyen, Dwelck ghy van tswerelts begin soo hebt ghedaen, En tot den eynde sult doen, sonder v te vermoeyen, Al doet u Eolus als berghen hooghe staen: Ghy blijft die ghy zijt, al coemt v Nepthunus aen Met zijn Vorck dry tandich v persequeren. Al coemt den wint Boreas v fellijck slaen, En wil v in wit schuym, schier transformeren. Ghy zijt en blijft Oceanus sonder mineren, Dwelck de mensch niet en doet met al de zijne, Sy comen met weedom, en scheyden met pijne.
[Folio Aiiv]
WAt is dleuen, acht ick anders dan een steruen? En het steruen, een begin van een ander leuen: Dwelck wy door de lieflijcke doot eruen, Hoe wel de mensch, haer bete acht voor bitter conseruen, Daer sy niet dan soetheyt ons en wil gheuen: Dit bedinckende, terstont heb ick beseuen: Een lustich bosch, duyster door die groene bladen: Ick gaf my daer in, terstont quaem my beneuen Een vrou-persoon, becleet met swarte gewaden: Wat soecht ghy mensch? sprack sy, zijt wijs beraden: Gaet niet voorder, coemt by my te logijse In mijn groot Palleys: ick danckte haer der weldaden. Neen, sprack sy, coemt rust vrymoedich als de wijfe: Ick logeert al, Keysers, Coninghen groot van prijse: Hertoghen, Princen Grauen, hooch en leech gheboren: Arm en rijck, proeuen om niet al mijn spijse. Ick was int herte verslaghen door dit aenhooren: Terstont quam my een ander Nimphe tot voren, En greep my by der hant, my leydende voorby, Oft ghy al wech gaet, sprack d'ander, moet weer comen tot my. HOe verr' ghy gaet, riepse, ghy en sult my niet ontgaen: Want ick ben de ghene die v heb ghebaert, En wederom sal ick v in mijn lichaem ontfaen, Als ghy lang ghenoech op my hebt ghestaen, En d'mijne vertreert, ghepluckt mijnen bogaert. Ghy zijt my onghehoorsaem, tis wel uwen aert, Hoewel ick en ben van uwer vele niet ouerlaeyen, Al ist dat v Saturnus noch een tijt lanck spaert, Hy sal v met zijn zeysen ten lesten af maeyen, Gaet vry met de jonckheyt deur, cort worden v paeyen: Want als ghy opt hoochste zijt, sal de fortuyne draeyen, En sult my thuys brocht worden met verdriet Dan sal ick v noch moeten logeren om niet, En ander sullen met v goet triumpheren: Noyt yemant hoe arm, die ick in noot verliet Hoe wel sy dickmaels my lichaem versortseren, Om my te beroouen, willet wel noteren Weer ghy simpel, slecht, wijs, sot, bot zijt oft gheleert, Tis een goet kint, dat deuchtsaem sijn Ouders eert.
[Folio Aiiir]
DOen sach ick om, zijnde perplecxt en verschrickt, Deur de woorden die sy sprack met scherp ghebien Die volcht my, docht ick, die my verclickt, Sach niemant dan tvrouwen persoon, die was so ghedickt, Dat ick met ooghen haer lichaem niet en cost ouersien: O groot corpus, dacht ick, ick sal v ontvlien Ist moghelijck, maer hoe ick voorder van haer was, Doe sy grouer scheen: wat mach, dacht ick, dat bedien? Haer Lichaem scheen heel groen van boom cruyt en gras, So dat sy in effecte gheleeck den berch Atlas, Dien hoe verr' ick ginck, altijt had in d'ooghe, Hoe wel d'jonck Goddinneken hielt met my al eenen pas, Om my wech te leyden deur nat, deur drooghe: Hoe ick meer omsach, hoe d'ander haer meer gaff ten tooghe Rontom my, my thoonende een diuersch ghelaet: Verschrickt v niet, sprack mijn Leytster groot van vermooghe, Ick weet wiet is, haer operatie en is niet quaet Maer volcht ghy my vast, doet mijnen raet, Ghebruycht v jeucht dewijl dat u mach lusten, Theeft zal zijnen tijt om leuen, steruen, en om rusten. ICk was bedroeft om de woorden die my d'ander gaff: Want het scheen wel, sy en wou my niet verlaten, Dwelck in my alsulcken grooten vreese gaff, Want bouen mijn hooft riep een swart vogel graf, graf: Ich merckte t'was een van haer Ambassaten: Och mocht my, docht ich, Pegasus peert op vaten, Om vlieghende deur de locht haer te ontcomen. Oft dat my Dedalus met zijn vleughels quam te baten, Om wt haer ghebiet te worden wech ghenomen: Want sy voer daghelijcx op, dwelck my was een schromen, Leeuwen, Woluen, Thseghers, Panthers, en Beyren, Lintworms, Cocodrils, Draken, by die vissche stromen Om de mensch te brenghen in haer laueren, tGilt haer ghelijck wie tvolck brengt, sy heuet euen geren Niemant en crijcht van haer een quaet woort: Want sy self is hongrich, sy can veel verteren, En noyt clachte en wort van haer ghehoort, Tmoet wel een selsaem weerdinne wesen, Die ghedanct noch gheert en wort, maer seer ghepresen.
[Folio Aiiiv]
ICk ginck al suchtende ouer berch en valeye, Deur bos en geboomte met dees jeuchdighe Vrouwe, Twas oock int lustichste vande Meye, Die vogelkens songen, noyt schoonder contreye: Hasen, Conijnen, liepen daer jonck en ouwe: Herten en Hidnen, O lieflijcke landouwe Dacht ik, al gaende langs de groene straten: Twasser al vol vreuchden behaluen ick, die was in rouwe, Om datmen alle swerelts schoonheyt moet verlaten, En bouen dat noch zijn selfs leuen haten, En leeren steruen, hier in dit aertsche dal, Om also een ander leuen aen te vaten. Ick wert suchtende deur dit te ouerpeysen al: t'Goddinneken sprack, maeckt geen droeuich gheschal, Ghy zijt jonck, en meucht leuen veel jaren: Laet oude lieden suchten, deurt ongheval, Die de doot niet langher en wil sparen, Ten is v geen noot so vroech v daer af te vervaren. O neen, seyd ick, want mijn ooghen dit oyt saghen, Datter so veel Caluers, als Ossen worden gheslaghen. DEes jonghe Nimphe die my dus leyde, Sprach: vrient, sout ghy so slecht in treden Ter herberghen? helaes van die voorseyde: Ghy quaemter niet weer wt, en sy schreyde, Want die Weerdin verteert alle menschen leden. Wie ist seyd' ick inden geest tonvreden? Tis Ops d'Aerde aller moeder groot van fixtuyte, Diet al logeert, out en jonck besneden: Wie tot haer in gaet, coemter niet leuendich wte. Waer wilt ghy my brengen? vraechd' ick ten besluyte: By mijn susters, sprack sy, suyuer en reyne, En brocht my langs geboomte, vol van soeten fruyte: Daer sach ick de Nimphen by Hipocrenes fonteyne, Die my leyde, was de Goddin der jonckheyt ick meyne Ghenaemt Hebe, en wou my solaes doen winnen Deur haer Susters, sittende int effen pleyne Aenden berich Helicon, const-rijcke Goddinnen: D'een sonck, d'ander speelde om verheughen mijn sinnen, Maer al te vergeefs waren my dees ghenuchten, Om dat de mensch sterflick geen doot en mach ontvluchten.
[Folio Aiiiir]
ICk zach en hoorde daer alle melodye, Rethorijcklijck spreken, alle snaerspel en sanck: Sy toanden my haer consten, die seuen vrye Maer al te vergeefs: hoe sou ick wesen blye, Siende dat het leuen een steruen is van aenvanck. Veel menschen vermoort quamen daer om const rijcken dranck, En lieten haer van dees Goddinnekens schincken: D'een om te ghebruycken Musicael gheclanck, D'ander als een Astromijn te moghen blincken, Och (dacht ick) wilt al eerst v leuen bedincken, En tselfste sonder Geometria af meten: Oock hoe naer v de doot is om dleuen te mincken, Dats nootlijcker dan alle consten te weten: Want het steruen doeghet doch al vergheten, Lant, sant, gout, siluer, rijckdom en schat, Vader, Moeder, Wijff, Kint hebbende versleten Zijns leuen tijt, met arbeyt moe en wat. De arme is dan so rijck, als die veel goets heeft gehadt: Daer en helpt int steruen, const, cracht, noch practijcke, Int graf is den Meester den knecht den Meester gelijcke. ICk nam oorloff, en scheyde met droeue wanghen, En ginck my opt hoochste der Duynen setten, Hebbende int ondersoeck des doots verlangen: Oock wat dleuen was, daer ick met was omvangen, Niet dan verdriet en pijlijcke smetten: Arbeyt, moeyte, vreese voor tdoots verpletten: Een droeuighe reyse deur hitte en couwe, Die gedaen moet worden deur veel percketten, Welck leuen ick niet anders en houwe Dan Penelopes webbe, daer altijt met trouwe, Met suchten, met weenen, wort aengheweuen, En als de doot wil eyndighen onsen rouwe, Oft om tot rust te bringhen, de hant wil gheuen: Dan zijn wij verschrickt, en soecken al het leuen, En souwen tzeyl weer geerne na den wint keeren, En weer de Zee tempeestich beseylen euen, Als oft de doot ons wou aendoen meerder verseeren. O neen, sy is lieflijck, ons noodich na Paulus leeren: Daer wy daghelijcx toegaen, dier wel op acht, heeft tBehoort willecom tzijne, datmen lang verwacht heeft.
[Folio Aiiiiv]
DIt ouerdinckende sat ick half desolaet, Maer dry ghesusters quamen my heur openbaren, D'een had een spinrock, d'ander spont en maecte den draet De derde tgheweuen laken nau gade slaet, Om met haer schare daer deur te varen, Ick merckte dat dry fatale goddinnen waren, Die weten al wat de mensch staet te gheschieden, Hebbende zijnen loop gheloopen, ghe-ent zijn jaren Moet doen naer Atropos ghebieden, Die dlaken afsnijt, dats dleuen van alle lieden, Hoe sterck Lachesis den draet oock heeft ghesponnen, Dats d'opwassende mensch, hy mach gheen doot ontvlieden, Doch oock d'eynde zijns leuens weten onder der Sonnen, Tvlas dats de mensch, op Clothos spinrock ghewonnen, D'aftrecken, thegin van steruen minjoot, T volweuen web, so wijt mercken connen, Is tvolbrochte leuen, om ghenieten de doot: Dit seyden my dees dry ghesusters devoot, Dat de doot is better medecijne Dan d'leuen, want tis een gheduerighe pijne. WAt wil ick dan (seyd' ick) my des leuens roemen: Daer en is niet goets in, om naer te haken, Oock gheen quaet in die doot, om die te schroemen, Want sy alle weedom des lichaems coemt af bloemen, Sy is lof baer nootlijck bouen alle saken: Coemt laet ons een bewijs van dit leuen maken, Dwelck mitter een steruen heet dan een leuen, Wij comen met weenen, veel drucx wy smaken, Eer deynde al quelende ons wort ghegheuen. Isser wel yemant so cleynmoedich beschreuen: Die altijt als een kint sou begheeren te zijne Onder de roede, met vreesen en beuen? Neent, Daer wt blijckt datter niet soets en comt te voorschijne Dan dleuen: want tis al moeyte en pijne, Studeren, leeren, onder een anders ghebiet, Elkt haeckt na d'omloop des tijts om ten sijne Met vryheyt zijns selfs Heer te wesen siet In die jonghe jeucht wil hy wederom comen niet, Hy achtet een doot, en soeckt te zijne een vader, fris Niet denckende dat hy de doot so veel nader, is.
[Folio Avr]
GElijck een die swaer werck heeft aenghenomen, Doet sweetenden arbeyt om te hebben voldaen, Om genieten soeten loon, daer af vol vromen: Oft ghelijck die een swaer reyse heeft ouercomen, Verblijt hem, siende t'huys-van-rust veur hem staen: Tschelijcx is de doot, en niemant en neemtse willich aen, Hoe wel sy alle uren haer naerder treden, Haer voelende, soecken weer den wech te hergaen, Mocht hun ghebeuren, twort met suchten ghebeden: Tzijn dwase begeerten, arm sinnen der Creatueren, Dat sy niet en soecken te rusten in vreden Als Keysers en Coningen die heyrcrachte conden vueren: Iob in zijn lijden wenschte wel des doots besueren: De mensch van vrouwen gebaert (sprack hy) leeft corten tijt, Want smenschen leuen is hier maer eenen strijt: Naeckt quam ick, naect schey ick, de Heer sy ghebenedijt, Die also gheduldich hier het lijden draghen, Sulcke zijn wijs, hebbende in haer leuen een mishaghen. WAnt die dleuen prijst, vint daer in niet van onrust, De gheneghentheden soecken hem t'ouervallen: Aenhanck, troeteling, ja alle swerelts lust Coemt hem toe lachen om worden ghecust: Want weynich zijnder die also niet en mallen, Hoe wel dees genuchten zijn int eynde al niet met allen, Maer wel het leetwesen sy onderworpen zijn: Want die ghenuchten volbrocht in diuersche stallen, Volcht een knaginghe der conscientien diuijn: Daer en is gheen ghenuchte so soet bouen de wijn, Sy en wort met bitterheyt ouertreft int ende, Noch gheen so lieflijck van smaeck in den schijn, Sy en geeft eenen bittren nasmaeck voor amende, Noch gheen so ghematicht by die bekende, Sy en is scherp bijtende, en brengt haer straffe met: Ich swijghe noch vander onghenuchten leghende, Als kyuagien, vechting, daer hem de mensch in set: Och dit is al dleuen dier wel op let, Veel dertelheyts doet menich onbedacht, ras Maer twort na beweent, dat te voren wel belacht, was.
[Folio Avv]
EN so hy de reden als een Leytsman volghen wilt, Gheen cleyn swaricheyt en comt oock te handen: Want hy moet bereet zijn altijt met speer en schilt, Als vanden vyant omset, hier ist daert ghilt, Om die te weerstaen met zijn bloedighe tanden, Wat hem ter werelt behaecht, dat zijn zijn vyanden: Maer den aldermeesten die hem wil bespringhen, Dats de werelt selue hem hebbende in banden: Want in zijn lichaem voelt hy seer sonderlinghen, Heymelijcke colusien die hem strijdende dwinghen, Met vertwijffelde passien soeckende tijt en ure, Om hem niet ydel lust en te verminghen: Want al zijn teghenstrijden valt hem suere, Selden op desen wech comt eenighe creatuere, Dan alleen deurt bevel des Heeren: Hoe veel zijnder oock, hoort wat ick ruere Op desen pat comen, men sachse den rugghe keeren: Ghy moet v in schandelijcke lusten vermeeren, Oft eenen moeylijcken strijt aenveerden Dat moet de mensch voelen, so lang hy is op Eerden. WAnt condy de lusten niet moetwillich temmen, So moet ghy v inden strijt gheduerich houwen, Oft al soetelijck met den stroom af clemmen, Oft met moeyte en arbeyt daer teghen opswemmen, Daerom so ghy een jonck mensch recht wilt aenschouwen, Die met quade lusten dlijf heeft te vol ghedouwen, Sal hem als een dronckich mensch na de feeste voelen, Oft hy salder sulcken onlust af spouwen, Niet meer begheeren en deurt berou vercoelen, Diet manlijck weerstaen, hebben een gheduerich woelen, Willen hun opgheuen, steruen oft hun selfs verlaten: Siet sulcx is al tgoet, ja de gheduchelijcke stoelen Daer de bloeyende jeuchden oyt op saten, Daer de kinders na haken, en de oude lieden haten, Ia daer van niet en moghen hooren spreken: Tsy ydel lusten, arghe ghenuchten vol onbaten Daer dieuen des menschen me is bestreken: Theeft deur Heraclitus wel ghebleken, Diet al beschreyde watmen ter werelt dede: Want so lang de mensch leeft, en heeft hy rust noch vrede.
[Folio Avir]
Is als verdriet aen wat zijde de mensch hem helt: Is hy met de werelt, de werelt hem bederft: Is hy teghen haer, so wort hy verstooten, ghequelt: Is hy met haer, so moet hy gierich zijn na tghelt, Schalck en hooueerdich, veel moeyten hy verwerft Is hy teghen haer, oock al leuende hy sterft: Want veel spots en versmaetheyt moet hy lijden, Verjaecht, berooft worden, veel quellinghe hy erft: Cranckheyt, hongher, dorst, daer by een inwendich strijden, So dat elcx leuen mach worden ghenoemt tallen tijden Een verdrietich steruen, oft een ghestadighe doot: Want weynich menschen zijnder die hun mijden Dan eergiericheyt oft laten te soecken rijckdom groot Wtghenomen Gods kinders, niet zijnde sonder noot, Want de werelt heur haet en achtse voor dwaes: Maer de gierighe lijden al veel quader exploot Daer malfortuyne, en worden ontsinnich by naes Niet hebbende ghewonnen, dan tijt verquist, helaes Maer flercijn en lamheyt creghen voor conquestie, Wat de fortuyn goets gheeft, loont sy met quaet opt leste. EN oft de sulcke nu al veel had ghewonnen, Heel Oosten ontbloot van peerlen dierbaer: Oft dat hy alle gout-mijnen vant Westen had vonnen, Meyndy dat hy hem daer me sou vernoeghen connen? Gheensins, maer vallen van d'een moeyte in d'ander claer: Want een wisselinghe comt hem bespringhen swaer Van tghene hy deur perijckelen heeft ghecreghen, Dat besit hy met ancxstich beuen in ghebaer, Tghene hy met vreese den Roouers heeft ontdreghen: Thuys zijnde, vreestse noch meer, ten dient niet versweghen, Zijn ghedaen arbeyt om tgout wt d'aerde te trecken Is nv in contrarie wederom gheneghen Om tselfste subijtlijck met aerde te decken, Als dit al volbracht is van dees gierighe vrecken, Hebben niet dan sorghe aen hals en been ghehanghen: Ay arme menschen: tsy dwase ghecken Die niet dan onrust des gheests en hebt ghevanghen, Ghy besit, oft wort beseten sonder daer af t'ontfanghen, Cracht oft deucht dies sulcke beswaert, leeft, Om eenen hoop drecx hy vergaert, heeft.
[Folio Aviv]
DEur tgoets vergaren, de gierighe onverstandich werden, Ia willen thooft hooueerdich daer me croonen, Met recht souden zijt beter met voeten terden, Oft als Crates in d'Zee werpen met volherden, Op dat het ghemoet en sou quetsen noch hoonen: Prijslijck is den dranck, wil ick betoonen, Daer den dorst lichamelijck me wort gheboet: Oock d'nutten der spijsen, is een deuchtsaem beloonen, Dwelck den hongher stopt, en dlichaem voet: Maer tgoutgier drincken elck bekinnen moet, Verslaet gheen dorst, maer willen al meer drincken, Oock meer eten sonder sat worden van d'Aertsch goet, Och tis een valschen hongher diet can bedincken, Sy eten sonder me-deelen, sy putten sonder schincken Om vullen niemant anders dan haer selfs cruycken, Vol zijnde deruen syse niet mincken, Lijden lieuer dorst, ja gaen met ydel buycken, Sy en hebbent veur ander noch veur haer selfs gebruycken, Ligghen als Tantalus dorstich inden water-vliet, Die tgoet sonder ghebruyck leeft, die heeft min dan niet. WIe en sou van sulck leuen niet zijn verwondert, Want tgrootste lijden coemt hun dan eerst voor handen Deur tverlies van tgoet, wordende gheplondert, Deur schipbreking, oft banckeroeten besondert, Deur roof, deur oorloghe, siende haer goet verbranden: Dan crijt men, dan sitmen int hayr metten handen, Ia sotter als kinders die hun speeldinck hebben verloren: Want wat haestich vergaert wort, comt haest ter schanden: Want tgoet is onderworpen vyantschap en thoren, Theeft veel opsienders, verspieders achter en voren: Want twort van elck een ghesocht en ghewilt, Tselfste quijt zijnde, laten sy hun hooren Niet oft sy gherooft waren, maer heel tvel afghevilt: Sy worden halfrasende dul, therte swilt, d'Ooghen tranen, de handen clappen, thooft staet wancklijck Om dat sy haren hope gierich gheen tijt ghestilt Hadden gheset op d'Aertsche goet vergancklijck, Dat sy meynden winnen, achten sy verlies ondancklijck: Want een winninge hoe groot, die oyt giericheyt geblust, heeft Tis een quaey oeffeninghe, daer de mensch in ongherust, leeft.
[Folio Aviir]
ALder eerst bevind' ick de mensch een onnut kint. Daer na een dwaes Iong'linck die niet loflijcks en dou Deur gheneghentheyt zijns leyders verblint, Daer na een hittich gheselle men hem beuint, Zijnde ten haluen, wort hooueerdich in zijn ghemoet, Ten laetsten out en gierich na d'Aertsche goet, Die noyt seerder daerom en heeft ghewracht, Dan opt wterste zijns leuens onsoet, Als hijt weynichts behoeft, schraept dach en nacht, Aldus wort theel leuen sonder verstant omghebracht: D'een swilt van gramschap, d'ander boeleert alle daghe. Och, oft my ghegheuen werde de macht Alle huysen van bouen t'openen, dat icker in saghe: Ick sou thoonen elcks sot lachen, elcks droeue claghe, Hoe oock sommighe van volheyt den buyck op spant, Hoe sommighe te vol ghesopen ruymen haer maeghe, Hoe sommighe swemmen in wellust abundant: Sommighe vlieden, hun en jaecht niemant, Sommighe huylen, wieghen, kijuen, vechten tot der doot, Sulcx is onder alle daken het daghelijcx broot. DEen is met sieckte, d'ander met armoede belast, Met crijtende kinders, oft met een felle vrouwe: De derde al het zijne onnutlijck verbrast, Die vierde onrechtlijck zijns naesten goet aentast, Som zijn onbeschaemt, luy, vuyl, en ontrouwe: Etlijck zijn ouermoedich, som sitten in rouwe, Som hebben haer sorghe in honden en peerden, D'een spreeckt quaet van die hy met recht prijsen souwe, D'een loopt na't dans-huys, oft crijght met bloote sweerden, D'een gaet ploeghen, d'ander loopt een proces aenveerden, En soo drijft elck zijn eyghen affectie, Som al haer leuen in dronckenschap volheerden, Som sitten cleynmoedich onder schuldenaers protectie: D'een heeft in vonnissen zijn electie, En hem seluen en oordeelt hy niet, D'een schuldighe wil ouer d'ander doen correctie Merckt hier tsmenschen leuen, ist anders dan verdriet. Wantmen niet dan onrustighen handel deur en siet: D'een wil d'ander sonder reden bederuen, Daerom is d'leuen, onghebleuen een eenich steruen.
[Folio Aviiv]
HY en leeft niet, die niet en weet wat hy leeft, En het steruen tot een ander leuen niet en bekent, Dats een ruste die de doot hem gheeft, Eenen soeten slaep, so lang tot dat hy heeft Een wackermaking van God omnipotent, O lieflijcke doot, O beelde excellent, Waerom is v de mensch verfoeyende: Want ghy zijt die hem van alle miserien ent, Die alle moede gaenders zijt ontschoeyende, In dit ouerpeysen was ick my so vermoeyende, Dat ick slaeprich wert en lach ghestreckt: Den geest vloech spatceren, dlichaem vernoeyende, Sonder zijn wedercoomst, ken waer niet ontweckt, Terstont heeft hy my de sake ontdeckt, Wat de lieflijcke doot is met claer bescheet, Een soete ruste, eenen slaep coreckt Die van goet, vrient, oft werelt niet en weet: In Epictetus schrijuen vont ick oock ghereet Dat sy een vyant des leuens was een God der dieren, Een vrees der Ouders, een roof der kinders goedertieren. MAer eer wy van de doot veel testeteren, Laet ons het eergierich leuen bringhen voor ooghen, Die deur begeerte van eer soecken te regeeren, Meynen wat meer oft sekers te incorporeren, Als Cincius Fuluius, groot van vermoghen, Rooms Raetsheer int Capitolium op ghetoghen, Wert met oneer onthalst, zijn vrou wech ghejaecht: Alsoo wert d'eergierighe gheloont en bedroghen, Ghelijck de giericheyt de mensch loont en deurknaeacht, En voor zijn moeyte niet dan met aertschen dreck en plaecht, Also is d'eergiericheyt met roock en wint beloonende, De gheschencken van dese zijn wel so ydel wiet vraecht, Als van d'ander grof, bot, beyde zijn sy thoonende Den wech tot den afgront, niemant verschoonende, Maer d'eergiercheyt is so veel perijckelooser voorwaer Voor de ghene die met haer zijn inwoonende, So haer waters int begin oock lieflijcker schijnen claer, Buyten den vloet der gierigher, mits den arbeyt swaet, So veel lichter is d'eergiericheyt, soeckende groot lof, Maer niet sonder vreese dientmen een Conincx Hof.
[Folio Aviiir]
SOmmighe schijnen by Heeren en Vorsten groot gheacht: Sommighe ghebieden ouer Leghers en heyrtochten, So dat yeghelijck na zijn staet wort ghelacht, Ghegroet, gheeert, ontsien en ghewacht, Ghecleet met purper, Gout, oft sy veel vermochten: Iae oftse heel swerelts wille tot haer brochten, Maer men voelt niet hoe swaer oft hoe teere Dat elck onse weecht, doen sy cochten Met verlies van leden dees ydel eere, Diet wiste en souse coopen nemmermeere, Anders zijn deur saechter middel tot glori comen, Om dat sy na den mont spreken haren Heere: Som om dat sy hem ghedient hebben, de Tafel opghenomen, Lyende duysent versmaetheden, dickmaels sy schromen d'Aensicht haers Princen, hem gram siende, sy beuen: Hoe ghemeensaem sy met hem zijn in vromen, Sy zijn ghelijck die eenen Leeu t'eten gheuen, Trecken haer hant te rugghe, tis weert beschreuen, Al schijnt hy deur troetelinghe ghetemt te zijne, Worden wel eens ghebeten, dat lang doet pijne. DIts d'wtcomen der vrienden van Potentaten: Want als eenich Prince yemant metter tijt Seer hooch heeft verheuen bouen maten, So ist hem een lust den seluen te verlaten, En maeckt deurt neervallen al zijn haters verblijt: Ia so hy een heeft vervult met veel goets subijt Persset hem somtijts als een spongie weer wte: Dus ontbloot zijnde, wort daer by alle eere quijt, tGroeten der Ghemeenten geacht veur een lichte schuyte, Belanghende die in ghelijcken virtuyte Te Houe dienen, landen, steden regeeren, Die meest vrientschap accoort souden spelen op de Luyte, Die benijden deen den anderen, sy schandaliseren: Daer en is doch gheen meerder pijne oft persequeren Dan de nijdicheyt, zijnde tgeest cortse en brant: Daer by blijct dat sy geen seker vrientschap en obserueren, Dwelck oyt heerlijck scheen by menschen van verstant, Dees eergierighe meynen veel vrienden te hebben int lant, Mits dat sy d'aensicht gheveynst seer schoon laten blijcken, Wat de mensch doet, hem wort gedaen van ghelijcken.
[Folio Aviiiv]
WAnt soo haest de Fortuyne hem den rugghe keert, So dat sulck een van zijn stoel wort afgheset, Wort dwers aenghesien, van die hem hebben gheeert: Laet daer teghen een ander Buffel ongheleert Den stoel besitten, aen doen den wtghedaen Tabbaert net, Sal eer en ontsich bewesen worden als een groot Cadet, En worden opgheblasen spaey en vroech, Ghelijck den vercierden Esel, wetende niet bet: Men eerden hem als hy tbeelt van Isidis droech, Hier mocht yemant segghen, sy hebben haren wil ghenoech, En goet leuen, soo lang als duert heuren staet: Want die dry oft vier jaer leeft sonder onghevoech, En eens goey daghen heeft, die en heues altijt niet quaet, Tis waer sooment goey daghen mach noemen te zijn in haet, Daer toe vreesende altijt te worden ghedeporteert, Bouen dat arbeyden noch met verlanghen vroech en laet, Om in hoogher offitie te worden gheimployeert, Menich schijnt van buyten gerust, wort binnen ghepersequeert: Want gheen huys so schoon, dit moet elck bekinnen, Ten heeft doncker holen, diepe putten, en ghewormte binnen. ICk wil hier noch bewijsen een groot onderscheyt, Tusschen den Houelinck en geuanghens int ijser geslagen, D'een is als d'ander ghesloten, voorwaer gheseyt, En moeten grooten last hun opgheleyt, Beschaemt oft onbeschaemt voor elcx ooghen draghen: De ghevanghen sleypt d'ijseren keten al claghen, Den Houelinck is met de zijne ongherust ghebonden: De ghevanghen vertroost het lichaem by vlaghen Deur den gheest, singhende in duyster gronden, Den Houelinck ongherust, quelt zijn lichaem t'allen stonden Vermoeyt inden gheest, can hem tot gheen ruste gheuen, Gheen vernoeginghe en wort by hem ghevonden, Men mach oock niet groot achten, dat groot schijnt verheuen: Want ofter eenen Dwerch op een toren wert beseuen, Ghy moet de hoochde meten daert manneken op staet: Daer na meet den Dwerch, om alsoo euen Zijn groote te vinden, dats den rechten Ariadnes draet, Die Theseus wt den Doolhof bracht op de rechte straet, Tschelijcx suldy oock deur d'afmeten alleyne De ydel hoocheden beuinden seer cleyne.
[Folio Bir]
ONder een eergierighe sou wel een zijn wtghenomen, Die sulcken opset in zijn ghemoet sou maken, Dinckende so haest ick mach tot staet zijn comen, Wil ick tot rust my ghenoeghen laten in vromen: Maer wanneer hy nv ghestilt is inder saken, Nau asem verhaelt hebbende, duncket hem niet smaken Tgheen dat hem te voren goet docht, ja scheen seer hooghe, Acht hy terstont seer leege, ja maer een trap om hooger te raken, Om dat hy noch yemant bouen hem heeft in d'ooghe: Hier soeckt hy altijt tclemmen deur nat, door drooghe, So lang tot dat hem den asem op den wech begheeft, En oft hy al schoon op thoochste comt sitten ten tooghe Van d'Alpische berghen, te meerder vreese hy dan heeft: Want hoe hoogher, hoe hem grooter tempeest aencleeft Van storm, blixem, donder en slachreghen grof: Want die ouer veel regeert, moet veel woorden hooren onbeleeft Dwelck zijn hoochmoet doet neervallen in stof, Spreeckt hem d'een eer, d'ander gheeft hem cleynen lof: Hy wort beoocht, ghetoetst oft hy recht leeft in zijn offitie, Menich meynt vast sitten, valt wel in groote malitie. EEnich mocht my dees reden legghen te voren Dat Princen, Vorsten hebben een leuen sacht, Voor al die tot Scepter en Croone worden gheboren, En van joncx sonder arbeyt daer toe zijn vercoren Datse vry van quellagie gheluckich zijn gheacht: tCan zijn, datse d'onghemack niet voelen in zijn cracht, Om datser in opghevoet zijn ydoone, Ghelijck die gheboren zijn by swaters gracht, Zijn swaters gheruys en de sluysen ghewoone, Die ghevancklijck gheboren jonck is van persoone, Haeckt na gheen vrydom, wil met recht verstaen, Die op Alpis gheberchte, hooch onder tHemels throone Opghevoet is, draecht hem mist oft sneeu niet seer aen: Nochtans is hyer niet vry af, deur dat can slaen Den Blixem wel een peerle van een Conincx hoot tBleeck aen Sardinapolus zijnde met wellust omvaen, Bracht deur dwanck van Arbactus hem seluen ter doot: Een Coninck draecht een Croone van dorens scherp en groot, Midts dat hy voor slants welvaert moet sorghe draghen, D'inwendighe smerte en mach den mont altijt niet claghen.
[Folio Biv]
O Croone sprack een Coninck van Perssen wijs Die wiste hoe swaer ghy om draghen waert, Niemant en sou v willen opnemen, al lachdy voor prijs By den weghe, dees woorden toonen met goet advijs De moeyte en quelling daer een Prince met is beswaert, Dat hy van al (hem onderworpen, out en jonck ghejaert) Niet dan quelling en had, ja groot verdriet, In dien wijt oock vraghen souwen alle Vorsten vermaert: Als Dionisius, hebbende ouer Cilicien ghebiet, Vont meer ruste int castijen der kinderen siet In Corinthia, dan Cicilien met Scepter te regheren: Hoort Salamon spreken die tgout wt dEylanden comen liet: Rijck, wijs, begaeft bouen al datmen mach prijseren, Die alle t'gheluck der aerden cost proberen Noemet al ydelheyt, moeyte en pijne, Die vreedsaem Augustus beclaecht oock sonder cesseren Zijn Keyserlijck leuen wenscht een slecht mensch te zijne, Tiberius beclaecht oock zijn leuen ten fijne Dat hy tKeyserdom in Ampt heeft beseten, Als die een Wolf by d'oor heeft, vreest tzijne ghebeten. MOcht Constantinus de groote noch spreken Die zijn begheerte na tVorstendom heeft ghestelt, Der gheheelder werelt in strijt gheluckich ghebleken, Men sou hem (helaes) wel d'ooghen sien leken, Is int dorp Nicodemia doodelijck ghevelt Deur dingheschoncken fenijn, noch wort v vertelt Hoe Athila Hunnische Coninck ter wapen strijt-baer, Roma tonder bracht, heeft oock Aquila versmelt, Paduam, Veronen, Melanen en Papiam daer naer Hy hiet Gods gheessel, brocht alle mensch in ghevaer, Wert van zijn eyghen Ridders dootlijck ghewont, Merckt hier tgherust leuen der Potentaten eerpaer: Keyser Iustinianus bracht oock in corter stont Gheheel Orienten onder dat Rooms verbont, Vitigim der Gotten Coninck hy oock tonder brachte, Dwanck Affrica, niet sonder onrust op dees werelt ront, Carolus Quintus hielt hem gheruster en sachte In zijn Clooster, dan int Keyserrijck groot van machte, Dauid moest oock voor Absalon vluchten Gheen Potentaet so groot, die leeft sonder suchten.
[Folio Biir]
TBleeck aen Nero doen-mer een sou ontlijuen Als hy de sententie sou subsingneren, Suchtende wenschte hy niet te connen schrijuen, Gheen Hoocheyt so groot sy en voelen de corosijuen Die sy niet sonder groot leet en moghen purgeren Wie wil dan de Hoocheyt gheluckich exstimeren? So sy daer deur hun seluen ongheluckich houwen En tgheluck in vernering soecken te conquesteren, Want sy gheen plaetse op aerden en aenschouwen Daer sy met dees Hoocheyt in rusten souwen, Maer dees is alleen gheluckich die in vrede leeft, Met een goet ghenoeghen der herten in Gods vertrouwen, Maer ongheluckich is hy die gheensins ruste en heeft Als den Coninck Pyrrhus die hem so begheeft Om rust vinden wou de werelt onder hem bringhen, Die vol van alle onrust tzittert en beeft: Sy is niet te soecken in swerelts groot omringhen, Maer heel na by int herte sonderlinghen Tgheschiet seer weynich, dwelck beclaechlick, is, Want een gherust herte, God behaechlijck, is. ALexander die de heel werelt onder hem brochte, Noemtmen ongheluckich, mits zijnde eergierich: Om dat hy noch meer werelden sochte En om zijn voelenden onrust niet en dochte, Om tverlies zijns volcx om den strijt dangierich, Binnen dry daech daer na was ghepaeyt manierich, Met ses voet aerden, daer hy met was ghedeckt, Den aert der Hoocheyt wilt altijt hoogher zijn bestierich, So lang tot dat God haer ydel voornemen begheckt Haren Scepter breeckt, haer Croone aftreckt, Als Saul en Achap comende int beswaren, D'eergierighe lijdt veel onghemacx subjeckt En dat om meer onghemacx te vergaren: Men meynt deurt opclimmen voor dit quaet hem te bewaren Maer lancx so meer sulcke daer in gheraken, Die den Caproen stellen wil ick hier in sparen Om de miltheyt vande Hofsche Fortuyn t'ontschaken, En niet en moghen ghenieten, groot hertseer sy maken, Om dattet een ander crijcht daer sy op sien verdooft, Niet die de voghel weet en heeft en, maer die hem rooft.
[Folio Biiv]
ICk en spreeck oock niet van diet hebben in handen, De welcke sy veel te vast toe sluyten, Soo dat hen door de vinghers valt met schanden, Dat zijn d'ongheluckichste gheacht in alle landen: Want de miltheyt des Hofs zijn dwase firtuyten, Die den vyant ter venster in worpt van buyten Met troetelinghe en listighe laghen Daer hy spottende ons met voert in zijnder schuyten, En doet ons om sulcken diensten malcander slaghen: Maer de meest hebbende, is meest te beclaghen, Ongheluckich, ongherust in al zijn ghebiet, Hoort my, mocht nv yemant segghen oft vraghen, De gierigaert heeft van zijn goet gheen gheniet, En de eergierighe niet dan onrust en verdriet, En bereyden also hun beyden een helle: Maer souwer nv niet wel een moghen wesen siet, By Potentaet oft Prince, die sonder querelle Zijn offitie sou bedienen als een vroom gheselle, En ghebruycken soetelijck zijn goet al zijn Iaren? Iaet, waren de menschen so sy voormaels waren. QUalijck middel sie ick daer toe te raken: Want die oude suyuerheyt is langh verloren, So wie hem nv vermenght in ghemeyne saken, Die moetet goet, wel oft qualijck maken: Doet hy quaet, hy valt in Gods thoren, De conscientie pijnicht hem achter en voren, Doedy goet, so hebdy de menschen tot vyant: Ia de matichste van dien sullen v na sporen, En dreyghen v door haer tyrannije: want Behaechdy de Ghemeente, so behaechdy onplaysant Een veel-hoofdich dier vol felder aenslaghen, En om alsulcke te behaghen elegant, So moet ghy voor al v seluen mishaghen: Behaechdy God, ghy staet in perijckel al v daghen Van de werelt, die v d'ooghen sal doen leken, Bespotten, verstooten in verdriet jaghen: Daerom so ghy alle vrome mocht hooren spreken, Sy souwen met waerheyt segghen om schouwen de ghebreken, Datter gheen meerder rust op aerden en wort beseuen Dan priuarelijck sonder Offitie te leuen.
[Folio Biiir]
SOmmich claghen dat sy onder tgherucht der Palleysen, Oft inder Heeren houen moeten resideren: Want dienstbaerheyt doet den mensche veysen, Soecken ontslaen te zijn deur het ouerpeysen Des ampts, daer sy haer seluen in depriseren: Want niemant en isser dat wil ick testeren, Hy en heeft een mishaghen, ja grooten rouwe Van zijn beroep, en soecken ander liedens regeren, Hoe wel dat hun haest wel leet wesen souwe, So verr' hy daer in ghestelt wert: want ick houwe Niemant en ghenoecht des handels die den ouderdom betaemt Maer soeckter af ghevrijt te zijn in elck landouwe Hoe wel hy tverlinghen des ouderdoms wenscht onbeschaemt Wat sullen wy dan dees werringhe des gheests ghenaemt Moghen doen, om de rechte beleeftheyt te vinden? Sullen wy de menschen vlieden, om wesen ongheblaemt, Inde Bosschen by alle dieren, Herten en Hinden, Om ons van die onmatighe passien t'ontbinden: Twaer goet, so men daer gherustelijck leuen mochte, Maer hoe sal hy rust vinden, die noyt rust en sochte. SOmmighe hebben lust om sulck rust te soecken, Maer wterlijcke schaemte haer te rugghe treckt Waer in sy grootelijck dwalen in alle hoecken, Dat sy hun schamen, voor die sy int herte vloecken Vraghen sy raet, en zijn haren vyant subject: Eenich ander wort veur ghestelt perfect, Datmen behoort te dienen het ghemeyn beste, Maer sulck raetslie en mercken niet eens hoe incorrect Sy haer seluen dienen (soecken groote conqueste) Eerst veur af, tghemeen welvaert moet beyden opt leste, Maer so en hebbent de Romeynen voortijts niet ghedaen: Gierighe noch eergierighe en mochten int Rooms gheweste Gheen staet bedienen, noch int Capitolium worden ontfaen, Dan vrome Patres sonder loon die na d'opstaen Der Colegien na huys ginghen, doende haer affeyren: Tis nu al anders, wy sient met ooghen aen: D'een loopt na Courtisanen, d'ander na die Taueyren Oft die Consuls weer quamen, sy souden vercleyren Dat Room gheen Room en ware, segghende al spotten, De werelt is dwaes sonder ghetal vol sotten.
[Folio Biiiv]
DAer werter sommighe ander te verstaen ghegheuen, Datse veel ander verbeteren moghen, Deur een goet exempel van een rechtveerdich leuen, Maer sy en mercken niet eens, tis weert beschreuen, Dat hondert ghesonde lien in een stadt pestieus deurtoghen: Ia Medecijns self de peste eer hebben inghesoghen, Eer syer eenen mensch af costen ghenesen, Dewijl daer gheen preseruatijf af en is voor ooghen, So en moet niet anders dan een temtatie wesen: Want hoe veel soete waters datter in d'Zee comen gheresen, So en connen sy de southeyt der Zee niet versoeten, Maer worden self brack, daer by wilt oock lesen Hoe Loth met twee oft dry goede mans niet en mocht boeten Dmisbruyck van Sodoma, God wierpse onder voeten: Somma, belanghende alle verstandighe lieden, Die voor ziel en lichaem becommert zijn moeten Om een ghesonde locht, voor besmetting tontvlieden Na tstedeken Segor trecken, na d'Enghels ghebieden: Sulcke zijn bewaert deur God moet ick belijen, Maer die tquaet met hem draecht, cander hem niet af bevrijen. EEnich vliet wel tHof, en worter af bevochten: Menich wilt de werelt ontvlien, sy volcht achter ane, So dat sy qualijck plaets erghens vinden mochten, De werelt en vintse eer syse self sochten, So subtijl loert de werelt om de mensch te verslane, En oft sy nu al een tijt lanck zijn op een vry bane, Sy worden met armoedt oft twist in huys beswaert: Want quade beroeringhe en is niet t'ontgane, De werelt laet haer erghens in voelen, tis haren aert, Bouen dat, ons noch een heftighe oorloghe aenvaert: Dats tvleesch teghen den gheest, de passi teghen de reden, De werelt teghen de werelt in ons haer openbaert Sy laet haer in thert vniden, ja in al de leden: Sommich gheuen voor, sy willen wt de werelt treden En soecken daer deur swerelts eer en groete, Ander bieden haer den rugghe in veel steden, Onder dies gaen syse heymelijck te ghemoete: Som weygeren hooghe staten, om datmense met woorden soete Daer toe sou bidden, ander berghen haer in hoecken, Op hope datmense sal comen soecken.
[Folio Biiiir]
AL so is de Werelt onder een vermomt cleet ghelogeert, By die selue diese schijnen te ontvlieden: Dits tbedroch so sy by vele converceert, Vlieden wy inde woestijne, sy heeft haer plaets genoteert: Sy hout alom haer hof, sy bekeurt veel lieden, Sy wou Christum van steen broot te maken ghebieden, Gaen wy in ons seluen, wy vinden niet dan verderuen, In ons so onreyn als elders, tstaet so te gheschieden: Want wy en connen de werelt in ons niet doen steruen: Wy zijn in haer, sy in ons, als aertsche scheruen, Daerom wie hem vander werelt afscheyden, Die moet eerst van hem seluen scheyden om verweruen Een nieu leuen, en tot steruen hem bereyden: Dats tot die doot, die elcken can leyden Tot eeuwighe ruste die voor sulck staet open Wt een pestighe stadt, vlucht men wel op der heyden, Maer te vergheefs hebben wy quay locht inghesopen: Wy draghense met ons, wy worden becropen Al zijn wy een anders besmetting ontweken, Ten baet niet als wy tquaet in ons houwen steken. WY zijn wel vertrocken verr' vanden menschen siet, Maer wy en hebben de mensch wt ons niet verdreuen, Dees holgaende Zee quelt ons met sulcken verdriet, Dat wy begheerich worden om spouwen yet: Oft om vrydom ons in een ander schip begheuen, Vant groot int cleyn, om van minder wint worden ghedreuen, Maer tzijn al die selfste buyen die daer waeyen, De selfste baren die tgroot schip hebben opgheheuen, Daer en is gheen ander middel, hauen noch kaeyen Tot stilheyt, dan alleen de doot diet al af can maeyen, Wy soecken eensaemheyt, om eensaemheyt t'ontvluchten: Wy ontrecken ons van ghebrekelijcke die wy versmaeyen, En draghen ons ghebreck me in alle ghehuchten, Ons verdoruen affectie, ons knaghen ons suchten Om d'Egyptische vleeschpotten, die wy daghelijcx gedincken, Mochten wy dit pack aflegghen met ghenuchten, Maer lacen neen, wy moeten int harnas blincken: Zijn de Griecken buyten wech, Simon wil ons crincken, Somma dleuen des menschen op dees werelt wijt, Is lacen niet anders dan eenen gheduerighen strijt.
[Folio Biiiiv]
HOe moghen wy int eynde hier af worden ontslaghen, Deur eenighe Bosschen, Berghen oft Reuieren: Oft datmen hem in een hol alleen gaet ontdraghen, Daer en is maer een middel wie ghijt meucht vraghen, Dat vrede can maken, oft rust gheuen goedertieren: Dats tscheyden des gheests van tvleesch onsuyver manieren, De Meesters' daer af wort ghenaemt de doot, Die d'onsuyuer begheerte wech can stieren, Van die reyn wercking des gheests minjoot: Welck twee in een persoon ghevoecht zijn seer groot Sonder versticking altijt teghen een opstaen, Ten sy dat sy steruende ghescheyden worden bloot, Anders en mach den persoon gheen rust ontfaen, Tis al te vergheefs remedie daer toe ghedaen, Wil d'een regeren, d'ander staet hem teghen, Om dees twee in eeuwicheyt te versamen plaen, So moetmen tvleesch steruen deur tgodlijck pleghen: Want in die nieu herborenheyt ist al gheleghen, Maer d'eenighe ruste wort deur de doot beuonden, Wel hem die van d'aertsch lichaem is ontbonden. BElanghende de vernoeginghe die de wijse In haer oeffening hebben deur een eensaem leuen, Int lesen, int leeren, in alle consten groot van prijse: Sulcke hebbent beter, seg ick met goeden advijse, Dan die hun tot een rasende jacht begheuen, Waer deur sy verwildert, vreesen noch en beuen, Nochtans moeten sy al zijn onder Salamons vertellinghe, Niet dan ydelheyt en worter inde werelt beseuen, Moeyte, onruste, en des gheests quellinghe: Sommighe leeren correct spreken, oock reyn spellinghe, En om haer leuen te betren sy niet eens en bedincken: D'ander deur Logica ghebruycken redens instellinghe, En haer natuerlijcke reden sy onbehoorlijck mincken: D'een wil deur Aritmetica elck const-rijck beschincken, Leeren rekenen, een deel in velen diuideren, Qualijck can hy met zijnen broeder eenen stuyuer al clincken Vreedsaem deelen, ist niet een dwaes obserueren: D'een can landen, steden, meten deurt dupliceren Van Geometria vroech en late, Maer van zijn selfs leuen en weet hy gheen mate.
[Folio Bvr]
DE Musicieen can de voyse wel in toneren, So dat de stemmen lustich clincken eensaemlijck, Maer oneenicheyt laet hy in zijn hert logeren, Met Nabuer oft vrient en can hy accorderen, Dwelck hem bouen Musica waer beter betaemlijck De sterr'kijcker siet om hooghe, en valt blaemlijck Inde put voor hem: want die en siet hy niet, Zijn ooghen sien na den Hemel, zijn herte schaemlijck Graeft hy diep in d'aerde, merckt dit verdriet. De Philosooph disputeert vande Natuer aller dinghen siet, En zijn seluen en leert hy niet eens kinnen, Om een ander te ghenesen, men den Medecijns ontbiet Die zijn selfs corts der zielen niet en voelt van binnen, De Histori-schrijuer wil d'oorloghe van Troyen versinnen, En wat in hem gheschiet, hy niet gaey en slaet. De Rechtgheleerde wil ick met recht verwinnen, En wort self verwonnen van zijn eyghen quaet. De Theologant maeckt van tgheloof groot ghepraet, En bringht veel argumenten op de bane, Maer de liefde en begheert hy nau yemant voor te stane. ALle dees consten quellen tverstant sonder ende, Maer onvernoecht: want hoe men daer meer af weet, Hoemen meer wetens soeckt, tis een groot amende: Sy nemen den twist niet wech datment bekende, Noch der zielen, sieckte, onrust en leet, Sy maken de mensch niet vroom, maer wel een Poeet, Oock wel scherpsinnich, maer voorwaer niet wijs: Want wetenheyt leyt int bekinnen zijnder onwetenheyt breet, Wie sulcke recht bekent, is een wijs man propijs, Daer Gods vreese tbegin af is en tbeste advijs, Maer sy wort veur enckel sotheyt ter werelt gheacht, Vervolcht als een doot-vyant met afgrijs, Maer die God vreest moet geen quaet vreesen, forts noch cracht Want alle quaet dient hem ten besten dach en nacht, Hy en mach oock niet goets hopen op dees werelt: want De Duyuel is haer Vorst, die de zijne toelacht, Maer de Godvreesende is hy een erf-vyant, Dus met wat oeffeninghe wy den tijt playsant Deur bringhen, tsy met goede oft dwasen wercken, Den tijt ouerualt ons al eer wijt mercken.
[Folio Bvv]
WY en mogen sulcx deur eensaem oft gemeen leuen niet ontgaen, Nochtans een yeghelijck wel des gissinghe maeckt Om in ouderdom te rusten, alle moeyte te zijn ontslaen, Geen commer te hebben, maer sy coemt dan stercker aen: Want deurt bloeysel des ouderdoms sietmen de gebreken naeckt, D'ouerdaden der jonckheyt die ons wel hebben ghesmaeckt, Comen ons inder outheyt fel atrapperen, Met kintsche swackheyt, tandeloos, qualijck ghespraeckt, Men moet ons cleeden, ontcleeden als een kint regteren, Dloon des ouerdaets coemt ons oock tormenteren Met flercijn, graueel en allerley quaden, En wil ons van d'een lit voor d'ander na priueren: En also worden betaelt ons voorgaende daden, Dus sorghen, ons waken, tgheefts arbeyt met schaden, Met verlies van ghesicht, ghehoor en ander sinnen, Daer ghy d'een voor, d'ander na af wort ontladen, Wtghenomen tghevoel der pijnen, buyten en binnen: Daer en is niet een lit dat moet me bekinnen, De doot en nemet te pande in elcx aenschouwen, Om dat wy den dach der betalinge qualijck willen houwen. WY en hebben seer na niet vele ten is aen ons ghestoruen, En nochtans leuen in ons onse ghebreken, In spijt vande Natuere blijuen onbedoruen: Want de gierigaert heeft gheen tijt ghenoech verworuen Zijnde met eenen voet in d'Aerde, gaet noch versteken Schat, ghelt en goet, al oft hy sou comen ghestreken Na zijn doot, en dat wederom wt halen. D'eergierighe gaet in zijn Testament veel bespreken: Ydel onnutte pompeusheyt int behanghen der salen, Int becleeden des grafs met wapens daer op te malen, Op dat zijn feylen na zijn doot noch souwen leuen: Die dertel oude mensch wil noch niet falen Te danssen met schouwers, de voeten hebben hem begheuen, Alle dees misdaden zijn hem voorby ghedreuen, En siet, hy self noch niet af en staet. De jonghelinck leeft en hoept het toecomende verheuen: Maer de oude voelt het toecomende quaet: Hy en heeft niet te verwachten vroech noch laet, Mits dat mistroostheyt en wanhope om hem sweruen, Dan na d'ellendich leuen, een ellendich steruen.
[Folio Bvir]
BElanghende den ghenen die vander jonckheyt aen Den strijt teghen werelt en vleesch hebben aengenomen, Die om hun selfs te steruen so grooten moeyte hebben gedaen En de werelt voor den tijt hebben ghesocht tontgaen Bouen de ghewoonlijcke ellenden die sy zijn deurcomen, Voelen de sieckte des ouderdoms, en des lijfs onvromen, Hebben min inden gheest, dan int swack vleesch eenich macht: Wat vermaken hebben sulcke, hoort datse niet en schromen Maer bly zijn, datse den strijt so na hebben volbracht, En hun bereyt sien om deur des doots cracht Wt dit verdrietich ghevancknis te worden ontslaghen. Hoort meer quaets d'ouderdom bestrijt, tmoet werden bedacht Dats verlies van ouders, kinders, vrienden en maghen: D'een ouer zijn wijfs doot sietmen rouwe draghen, D'ander om dat hyse noch heeft behouwen, D'een wil om dat hy int houwelijck steeckt, veel claghen: D'ander om dat hyer buyten is, sit vol rouwen, Och, oft sulck menschen haer gheluck al weghen souwen, Teghen d'ongheluck dat hun coemt bestormen, Sy souwen haer achten ellendighe aertsche wormen. DIe alsulcke lieden gheluckich oordeelen, Moesten sy dry daghen in haer plaetse leuen, En proeuen den ancxt, arbeyt en bitter morseelen Om quijt zijn, souwen sy soecken veel crackeelen, Ia den eersten die sy vonden, geerne ouergheuen: Want so eene al zijn gheluck en voorspoet had beschreuen, Teghen alle pijne en moeyte die hyer om heeft ghehadt, En om tgheluck te bewaren veel sorghen heeft beseuen: Hy sal door en wt hem seluen oordeelen, dat Tgrootste gheluck op aerden niet en is dan een vat Vol alder ellenden, sorghen en verdriet, De kintheyt is slechtheyt, de jonckheyt een draeyende rat, Een ydel brandende hitte sonder eenich gheniet: De manheyt een swaer becommernis, den ouderdom siet Een verdrietighe quelling met d'ooghen vol tranen, Ons ghenuchten zijn cortsen des gheests, ons goet bediet Moeyte, arbeyt, pijne, ons hoocheyt een ydel wanen: Ons ruste niet dan onruste, noch moet ick vermanen, So wy van d'een ouderdom tot d'ander ghenaken, Is niet anders dan van cleyn in grooter weedom te raken.
[Folio Bviv]
EN dat d'een vare also altijt d'ander voort drijft, Tot dat wy ten lesten comen in des doots hauen, Maer tis al niet te achten, wat niet en blijft: Leuen, steruen, gheluck, ongheluck, weedom, leden verstijft Tvergaet, twort al vergheten, als wy ligghen begrauen, Laet ons int sluyten ten lesten dan hier me lauen, Dat het leuen anders niet en is te interpreteren, Opcomende, afgaende met al zijnder gauen, Niet dan van een ander toecomstich leuen te begheeren, Tis een berou van tvoorleden, cleynachtich met blameren, Tghene dat inder jeucht hem wel heeft ghesmaeckt, Dleuen is een lust om het toecomende te atrapperen, Tghene dat niet gheproeft en heeft, dats daer meest na haeckt: Tis een ydel ghedincken van al daert deur is ghebraeckt, En een onseker verwachten vanden toecomenden staet, Daerom in tgantsche leuen, weermen, slaept oft waeckt, En is niet ghewissers dan de doot vroech oft laet, En oock niet onghewissers, wie ghijt vraecht om raet, Dan den tijt en ure des doots voor groot en smal, Maer hy is wijs, die waeckt teghen dat die doot comen sal. Naer alle miserien coemt ons de doot verschijnen, Die wy so seer vreesen, laet ons haer aenmercken, Oft sy oock so quaet, so wreet is vol pijnen, Ghelijck wy by haer wt schilderen bevijnen, Oft wy haer so moeten vlieden wt alle percken, Als tkint voor d'momaensicht, tzijn simpel wercken. Wy schricken om dat wy niet begrijpen en connen Dat sy inder waerheyt is: want alle ongheleerde clercken Achtense droeue, wreet, vreeslijck, diet al heeft verslonnen: Wy berghen ons voor haer, als voor de hitte der sonnen, Om dat wy met ydel imaginacien zijn beset, Maer wilt staende blijuen aenden mast Christi ghebonnen, En met ooghen stantvastich wel op haer let, Ghy sultse vrientlijcker vinden danse de Schilder set, Ia veel soeter dan ons ellendich leuen, Dwelck een droeuich onweer is, dwelck ons brengt int percket: De doot is daer wy deur wt verdriet worden gheheuen: De doot is de hauen daer wy in comen ghedreuen, Sy is tschutsel dat ons vrijt vande felle Zee-baren, Men moet niet haten, maer liefhebben die hem wil bewaren.
[Folio Bviir]
GHy mocht segghen daer wort pijn ghevoelt int steruen, So ick v toegheue, so moet ghy oock bekinnen Dat int ghenesen eender wonden menich weruen Corosijf ghebruyckt wort veur soete conseruen, Om tverrot vleesch ende quetsuer te ouerwinnen, Om tghequetst vleesch te ghenesen oft blutssing van binnen, So moetment vliement oft heel wt snijden, Maer in desen deurganck naer v versinnen, Is groote swaricheyt gheleghen, ja cleyn verblijden: Daer en is oock gheen hauen om schepen te bevrijden, Sy en heeft eenen moeylijcken inganck om in te raken, Daer wort ter werelt gheen goet ghecreghen sonder lijden, sDoots inganck heet verdrietich, so wy hem verdrietich maken, En haer also met eenen quellenden gheest ghenaken, Oft met wanckelbare ghedachten daer toe comen: Maer laet ons met eenen gherusten geest haer comen ter spraken Daer en sal perijckel oft swaricheyt worden vernomen. Wat pijne doet ons de doot, vraech ick alle vromen? Wat can sy beteren den brant die wy ghevoelen? Sy comt alleen om ons te vercoelen. WY willen de doot beschuldighen van al de pijne Die wy lijden in ons leuens eynde seer groot: Denckt hoe veel sieckten ghy ghehadt hebt, hoe veel brijne Ghy gheproeft hebt, sonder comen in doots schrijne: Hoe veel torments ghy gheleden hebt aen lijf en hoot: Hoe menichmael ghy om hulpe aenriept de doot. Hoe condy v sleuens leste pijne op haer stueren, Gemerct dat tbegonnen leuen verscheyden pijn draecht inden schoot, En dat met tselfste zijn eynde moet wtvueren tLichaems weedom quelt ons, met doots aenrueren, Wy behooren niet ouer haer, maer ouer ons leuen te claghen: Wat is de doot? oft anders te segghen t'allen uren, Dan niet meer te leuen, gheen pijn meer te bejaghen, Hebben wy pijn ghevoelt, eer wy in Moeders lichaem laghen? O neen, ten is oock gheen leet op de werelt niet te zijne. Zijn wy oock niet een doode ghelijck, moet ick vraghen Als wy slapen? wy en ghevoelen weedom noch pijne: Hebben wy beter ruste dan te dien fijne? Beschuldicht dan de doot niet, bid ick arm en rijck, fijn Is de gheboorte bitter, tsteruen mach hem wel ghelijck, zijn.
[Folio Bviiv]
SO tbegin ons incomens doch in pijne begint, Ten is gheen wonder dat d'wt-eynde so gheschiet En is, dat den tijt voor ons gheboorte, dit wel versint, Sonder pijn is gheweest, voelende storm noch wint, En in den tijt ons wesens aencomt alle verdriet, Op wien sullen wy dees leste pijne legghen siet, Op dit teghenwoordich wesen, oft op den toecomenden tijt: In welck wy niet en zijn, en ghevoelen wy niets niet. Wy laten ons duncken dat wy eerst steruen subijt, Als ons d'ooghen breken en den lesten asem worden quijt, Ende en mercken niet dat wy doch steruen alle uren, Wy aenveyrden de doot onghewoon met teghen-strijt, En daer en is niet ghemeynders in ons, onder alle creaturen: Want ons leuen moeten wy al steruende wt vueren, Dewijle wy wassen, vergaen wy alle gadere. Die een derderdeel zijnder Iaren beleeft heeft met besueren, Die heeft een derdendeel van zijn doot becomen nadere, Alle voorleden tijt beleeft van kint en vadere, Die is doot, den teghenwoordighen leeft en sterft alle minuyte, Ons leuen is als een keyrse die daer brant uyte. GHelijck een keyrse ist (segh ick) int lichaem ontsteken, Welck den wint in sommighe doet ouerloopen snel, In ander haestich wt blaest, eer sy ten haluen is ouerstreken, In sommich ten eynde wtbrant, hoort my spreken: Al lichtende verbrantse, haer schijnsel is haer verteering fel, Een verdwijnenden roock aenmercket wel, Haer leste vyer, is van smeyr en wieck oock dleste Euen ghelijck is inden mensche tsleuens voorstel: Want leuen en steruen is in hem alleen conqueste, So wy den lesten den doot noemen, so moetmen al de reste Oock noemen: want sy al wt een plaetse comen, Op een wijse gheschieden in elck gheweste, Nochtans macher wel een onderscheyt worden ghenomen Tusschen dit leuen, en dat wy de doot heeten vol vromen, Dat wy duerende dit leuen altijt wat hebben te steruen, En na tselfste niet en vinden (tis wel te schromen) Waer af te leuen, die oock ghelooft dat doots beeruen, tsMenschen endt is, oft des leuens afkeruen, Die en behoort niet te vreesen oft te worden banghe: Want die langhe leeft, die sterft seer langhe.
[Folio Bviiir]
WY en behoeuen gheen troost, als Heydens teghen de doot: Want de doot self begheert onsen troost te wesen, Teghen alle aenstootende quellinghen groot, Wy moeten ons wennen op haer te hopen minjoot Want sy ons van alle druck en quael comt ghenesen, Sy en is ons gheen wtganck tot tquaet mispresen, Maer ter contrary eenen toeganck tot alle goet, Sy en is ons gheen eynde des leuens in desen, Maer eynde des doots, met een begin des leuens soet: Beter is den dach des doots, seyt Salamon vroet, (Dan der gheboorten dach) om dat hy niet en is den lesten dach, Maer wel een gheboorte daer men eeuwich deur leuen moet, Wy en sullen daer niet meer maken eenich beclach, Oock niet meer loopen, ghelijck men in dit leuen plach Na ydel lusten oft om aertschen roock te vergaren, Maer sullen volcomen genucht hebben, welck noyt ooch en sach Noch oor en hoorde, daer wy in sullen opvaren: Desen clomp aerde sal ons dan niet meer beswaren, Maer in d'aerde ghegrauen ligghen en ghedeckt, So lang tot dat hem God in een ander leuen opweckt. WY en sullen alsdan niet met een lichaem slap, Gheen arbeyt meer doen om hoogher te rijsen, Vanden eenen staet ten anderen, van leeger tot hooger trap, Noch teghen malcander strijden met handen rap, Om tghene dat niet een Appel weyrt en is te prijsen: Want wy sullen bouen swerelts hoocheyt om verjolijsen, In eeuwighe blijschap alsdan zijn verheuen, In blinckende cleeders leuen by der Hemelscher spijsen, Ons vleesch sal ghestoruen zijn, onsen gheest volcomelick leuen, Alle onse passien sullen zijn begrauen bleuen, Ons ziel sal verlost zijn van dees ghevancknis vileyn, En sal wederom locht worden ghegheuen, Om te bekinnen d'oude eerste woonplaets certeyn, Haer eerste claerheyt ghedencken, haer weerdicheyt reyn: Want dlichaem datmen aenroert om de ziele ghewrocht, En is de mensch niet, de mensch is wt tHemels pleyn: Den Hemels is zijn Vaderlant, woonplaets en locht, Dat hy int lichaem is, dats oft hy waer ghebannen onsocht, Een tijt lanck daer in lijdende swaer tempeest: Want de mensch eyghentlijck is ziele en gheest.
[Folio Bviiiv]
DE mensche is van Godlijcke qualiteyt, Die niet bots oft grofs in hem en besluyt, En dit lichaem soot nv is, voorwaer gheseyt, Is een schale oft schorsse om ziel en gheest gheleyt, Die ghebroken moet worden, souwer de ziel weer uyt. Daerom so wy ontsloten willen zijn, ghenieten sleuens firtuyt So moeten wy de doot begheeren, die is die tslot op doet, De grendels op breeckt, om verlossen de vrucht: Dats de ziele, die God tlichaem gheeft en weer hebben moet. Ons dunckt dat wy eenich leuen ghevoelen soet: Wy zijn vercromt, wy en moghen ons vleughels niet wtspreyen Oft ons vlucht niet nemen na den Hemel soet, Wy moeten wt desen aertschen clomp eerst zijn ghescheyen: Wy sien door brillen, d'ooghen ons met recht en leyen: Ons duncken, ons hebben zal al ydel droomen, Ons weten is bedroch, maer de doot die wy verbeyen, Dats die ons tghesichte en leuen mach gheuen vol vromen, En wy meenen dattet deur haer ons wert benomen. O neen, wy zijn verdoolt als dwalende schapen, Sy sent de ziel int leuen, dlichaem houts in ruste slapen. WY roemen ons wel dat wy Christenen zijn, Gheloouen na dit verganckelijck, een eeuwich leuen, Dat de doot oock niet anders en is in haren schijn, Dan een scheyding van lijf end zielen devijn, Die weder in ruste treckt by den Heer verheuen, En dat ten lesten daghe haer lichaem sal worden weer gegeuen, Ia aen doen d'onbederflijck vry van alle leet, Van dees heerlijcke redens zijn ons boecken vol gheschreuen, Maer alst so verr comt tot dit wterste bescheet, So beuen wy, en achten des doots naem seer wreet, Ia als voor tschricklijckste dinck op aerden, Ist dat wy dit voorseyde gheloouen vreet, Waerom en sullen wy de doot niet willich aenvaerden: Een vroom Campioen en vreest gheen swaerden, Mits hope der victorien die hy strijdende verwacht, Hoe veel te meer wy wt dit pijnlijck volhaerden In een ruste te comen deur des doots cracht, En beter te vreden wesen in eenen ooghenblick bedacht, Daer op aerden in alle ons leuens tijt, Hoe wel daer en is gheen victorie sonder strijt.
[Folio Cir]
ANders sullen wy teghen onsen danck moeten bekinnen Dat wijt niet half en gheloouen datter is voorseyt, Ia dat al ons redenen die wy versinnen De grootsprekers ghelijck zijn die de tafels beminnen, Oft niet anders dan een roem der ydelheyt: Ghy vinter wel sommighe oft veel planteyt Die segghen, ick weet als ick wt dit leuen vare, In een beter come, maer vreese alleen d'afscheyt: Dats den tre tusschen bey, daer ick my in besware, Hoort armhertich mensch wat ick v verclare, Ghy doot schier v seluen om den armen cost te winnen Een ander te lieue lijdt ghy veel pijnen alle Iare, Om dinghen die min dan niet en zijn cost ghijt versinnen, Daer ghy maer eenen tre en hoeft om te comen binnen: Niet om eenen dach, maer om hebben eeuwighe vreuchden, Sydy hier voor beanxt, wildy dat ontcinnen So is v vreese, een vreese vol van ondeuchden, Antwoort my hier op ghy menschlijcke jeuchden So ghy de pijne vreest die v tot ghenesen treckt, Dats recht een deckmantel daer ghy v swack gheloof me deckt. DE sulcke segh ick souden lieuer eeuwelick quelen, Tflercijn verdraghen vant graueel verderuen: tCiatica ghenieten en alle pijne der kelen, Lieuer dan sy hun souwen de doot bevelen Om sacht en veerdich te moghen steruen, Waer deur sy terstont souwen d'eeuwich leuen verweruen. Swijcht hier op mensch wilt gheen woorden maken Om te leeren leuen in des werelts eruen: Want tghelijck is ghenoech gheleert in dier saken Niemant hoe slecht hy can deur dien handel wel raken, Leert lieuer wel steruen, om wel te steruen hier: tSteruen in v selfs wilt alle daghe smaken, Bereyt v soo, oft elcken dach quadertier Den lesten dach ws leuens waer opt aertsch rogier, Maer daer en is gheen dinck daer sy noyer af horen, Dan vande doot, tis haer een onplaysier. O dwase menschen meerder perijckels comt ons te voren, Om een cleyn buet wy den krijch oorboren En moeten met ghedult alle quetsueren lijen, Waerom haten wy de doot, die ons sent int eeuwich verblijen.
[Folio Civ]
MAer als wy ons dus van alle perijckel bevrijen moghen, En onwaerdelijcke dinghen daer deur vercrijghen, Ia in een eeuwighe ruste moghen zijn op ghetoghen Waerom en willen wy ons daer niet toe poghen Veynsen, vreesen ons desen tre op te stijghen, Daer gheen swaricheyt in en is, ick en cans niet verswijghen Ons veynsen, ten ware dat wy dien moesten passeren Met wil oft onwil, nauwelick wil yemant nijghen Als God teghen danck ons alle goet comt presenteren Om ouer dees stap te helpen, sommighe sustineren Wel te vreden te zijne, hadden sy tsestich Iaer gheleeft, Maer om jonck te steruen nemen oorsaeck om refuseren: Dander om dat hy de werelt niet badt deursocht en heeft. O arm onwetent mensch die sulck antwoort gheeft Daer niet meer te ghelijcken en is voor jonck noch ouwe, Dan oft ghy by tvoorleden of toecomende een stipken schreeft: Want als gy al gheleeft hebt in swerelts landouwe, Tot den begheerden ouderdom, dit ick v waerschouwe, So en sal v tvoorleden niet zijn, en sult meer begheeren Nieu wtstel soecken, om de doot te onbeeren. WAnt van tvoorleden en houter niemant niet, Dan leetwesen, van toecomende droefheyt hy verwacht Van het teghenwoordighe hebben wy geen genoegen siet: Soecken al nieu wtstel al lijden wy verdriet, Om de Crediteur te ontrecken zijnen pacht Van maent tot maent, tot dat hy ons set in hacht, Willen dan op den lesten dach so noy betalen Als op den eersten, daerom die wijs wil zijn gheacht, Die betael willich, eerment teghen danck comt halen. Tis haest genoech geproeft swerelts genucht, tslichaems qualen, Daer en is niet meer nieus af te hopen, Oft ghijer veel af drinckt uwen dorst en sal niet smalen: Want v lichaem slacht der Danaiden vat onder open, Gheen tijt vervult, men sou eer tlichaem stropen Oft slijten, eert vant ghebruyck sou worden moede, Ick mocht beter misbruyck segghen en gaen lopen Vande ghene diet niet en nemen int goede, Ghy begheert lang te leuen als d'onvroede, Om tselfste in ydelheyt door te bringhen, Hy is wijs die maet hout in alle dinghen.
[Folio Ciir]
SYt ghy gierich int begeeren, int ghebruycken ghy stort: Seght my niet dat ghy het ghemeyne beste V Vaderlant, ja God om lang te dienen v port, Die v daer in beroepen heeft, die weet hoe lang' hoe cort Dat ghy daer in wesen moet en lijden moleste, Hy can zijn werck wel beleyden, hoort noch dees queste: Ghy mocht uwen dienst bederuen, so hy v langher spaerde, Oft hy v betaelt dubbel meer als v reste, Den haluen dach, voor heel, en v so ontswaerde Van uwen arbeyt op dees verdrietighe aerde: Behoort ghy hem niet te louen en te dancken seere? Ick seg ja: waerom sydy dan als de vervaerde Voor de doot? beclaghende t'elcken keere V huysen onvolmaeckt, maer niet v leuen teere, Dwelck deur uren, noch tijden volmaeckt en can comen, Maer v self wel in eenen ooghenblick met eere, So ghy maer en denckt dat moet worden wech ghenomen: Dats willichlijck eyndighen vol alder vromen, Gods wil willich doen, hem gheuen in zijn behoet, Ten is niet te weerstane, dat nootlijck wesen moet. DIe in dese sake wel seker en vast is ghegront, Die moet de doot liefhebben, sy moet hem willecom wesen: Want hy weet dat hy in een ghewenste ruste comt terstont De pijne sal met soetheyt hem zijn ghejont, Tlijden sal deur de hope in hem ghenesen. De prickel des doots sal self steruen in desen, Tquaet dat hy inde doot vreest, sal hy self versmaeyen En belachen, dat wijer int leuen so seer voor vreesen: Want die na steruen hoept, can hem troostlijck paeyen. Wil men hem wt het lant drijuen, hy en is niet belaeyen, Hy weet dat hy elders een beter Vaderlant vint, Daer hem niemant sal wtdrijuen oft beschaeyen: Want dees Landtschappen zijn anders niet, diet wel versint, Dan Herberghen, daer de Weyrt vremde vrint, Alst hem belieft, elck daer wt doet scheyen. Men can de mensch in gheen pijnlijcker ghevancknis blint, In vuylder, onrustigher dan in zijn eyghen lichaem leyen: Wilt men hem dooden, helpen wt swerelts contreyen, Dats dat hy begheert om tsyne wt alle verdriet, fris, Hoe eer hoe lieuer twort vergheten, so haest alst gheschiet, is.
[Folio Ciiv]
TIs hem alleleens deur water, vyer, oft wat poorte Hy wt dit ellendich leuen scheyt, Ouermits zijn dinghen altijt niet goeden behoorte Ghedaen zijn, en verwacht tot zijnen confoorte Een ander inganck des eeuwich leuens hem toe bereyt: Darchste datmen hem doen can, dats datmen verbeyt Het steruen van een lieflijcke doot, tDreyghen der Tyrannen claer wt gheseyt, Acht hy voor schoone beloften minjoot, De sweyrden der Tyrannen treckt hy tzijnen voordeel groot: Want tdreygen des doots is een belofte des leuens soet, En dat die dootlijcke quetsueren en wonden root, Niet anders en moghen doen dan gheuen alle goet, Waer deur de mensch onsterflijck worden moet, So haest hy tmorseel des doots heeft ghesmaeckt, Die God vreest, en vreest druck, doot noch ontspoet, Noch gheen dinck in dit leuen: want hy na steruen haeckt. Daer op mocht yemant segghen met woorden naeckt, De doot seer te wenschen om den gheest wt te storten, So mochtmen behoorlick wel zijn leuen corten. OM so verlost te zijne van alle teghenwoordich quaet, Oock omt toecomende goet te wesen deelachtich, Ick en denck niet dat wy deur tverlangen van beter staet Ons leuen een ooghenblick sullen vercorten desolaet, Oft al wel den gheest daer na haeckt eendrachtich: Want dlichaem daer den gheest met beladen is warachtich, Sal hem niet dan te vele na der aerden trecken, Des wy behooren te arbeyden crachtich Om tvleesch te dooden van alle quade vlecken, En de werelt daer wt te jaghen, dits mijn ontdecken: Maer ons self dleuen te nemen mach niet gheschieden, Een Christen moet ghewillich ruymen deser plecken, Gheerne scheyden, niet vreesen daer wt te vlieden: Een Christen is gheordineert, tis Gods ghebieden, Om te strijden in al zijns leuens treyn, Hy moet zijn ghelit houden als vrome krijchslieden En dat niet verlaten dan met bevel van zijn Capiteyn, Maer so hem die wt roept, mach met vry ghemoet alleyn, Ghehoorsaem zijnde, in danck nemen den aftocht, Om also in ruste te worden ghebrocht.
[Folio Ciiir]
Want een Christen en is voor hem seluen niet (wilt hooren) Gheschapen, maer veel meer alleen om God te leuen: Want ghelijck een pacht, so set hem God dleuen voren Om tselfste na hem met zijn beliefte te orboren. Den eyghenaer mach nemen dat hy heeft ghegheuen, Alst hem belieft, maer den ghebruycker daer neuen En machs niet verlaten alst hem te passe comt: Sterft ghy jonck, danckter af den Heer verheuen Dat ghy met een voor wint de hauen crijcht cort ghesomt. Sterft ghy out, denckt dat ghy de Hauen ghecromt Met den vloet alleen comt in zeylen: Danckt hem euen wel, oft ghy de meyrsse beclomt, Oft met een slach-roede den gront moet afpeylen, Pijnt v niet om haesten noch te vertoeuen met die feylen: Want ghy en hebt de wint niet in v mouwe, Maer hout v schip reyn, willet wel afdweylen: D'een comt smorghens, d'ander smiddaechs in zijn landouwe D'ander tsauonts met grooten arbeyt ick houwe, Voelende de stilheyt datse al euen bly voorwaer, zijn, Om dat sy wt tempeest in ruste lofbaer, zijn. DEen oeffent hem tot dat hy te sweeten begint: D'ander laet hy inde Sonne verbranden, Den derden verdroocht hy deur den wint, Nochtans en verlaet hy gheene diet wel versint. Hy brengtse al in ruste, hy heeftse al in handen: Hy gheeft elck zijn belooninghe, hy lost elck wt banden, Maer die dwerck voor den tijt verlaten, Eer hyse roept, die comen tot schanden: Dats die hun self dleuen nemen, dwoort wilt vaten, Die voor den tijt hem moeylijck is, is weyrt te haten, Hy verliest zijn loon, daerom moeten wy ons gheuen In Godes wille: want hy wt charitaten Int midden ons arbeyts ons can doen rusten, even Al hadden wy ghearbeyt tot in d'outheyt van ons leuen. Somma, wy en moghent daerom niet misprijsen, Om dat ons leuen onrustich wort beseuen, Daer luyheyt, traecheyt af is trechte bewijsen, Wy en sullen oock niet beminnen wellustisch verjolijsen: Dats ydelheyt en sotheyt by Salamon beuonden, Die de werelt dient, is een knecht der sonden.
[Folio Ciiiv]
WAer om God te dienen moeten wy ons ghebruycken, Die welcke ons in seker rust sal bringhen, En vervullen met blijschap zijn dienstbare cruycken: Wy en connen de doot oock gheensins ontduycken, Als wy vlieden coemt sy ons te ghemoete springhen, Haer te soecken zijn oock onbedachte dinghen, Men mach oock niet steruen juyst alsmen wille: Want dats een teecken der wanhopen sonderlinghen, En het ander is een teecken van traecheyt stille, In gheen van beyden hem niemant en verprille: Want daer en is in bede gheen cloeckheyt vroet, Maer tis ghenoech dat wy alle uren sonder gheschille, Vrymoedich verwachten dat ons toecomen moet, Op dat ons niet en ouervalle met ontspoet: Want so daer niet ghewissers en is dan de doot, En niet onsekers dan den tijt en de ure onsoet, Dwelck alleen bekent is den eenighen God minioot, Die wy in al hier in moeten zijn devoot, Als Autheur des leuens en des doots afkeruen, Om hem te vinden, so wel int leuen als int steruen. TEn is gheen leuen t'achten die niet en weet wat hy leeft, D'leuen moeten oorloff gheuen alle daghe: Dit leert ons Seneca, merckt wat dleuen in heeft, Vergheeft gheerne en ander v self niet en vergheeft, So ghy yemant troostlijck deucht doet in zijn claghe, Hout dat secreet, oft een boos mensch v lof ghewaghe, Laet v dat so leet zijn als oft een goede v blameert, Gram worden is wijsachtich, elck hem mishaghe, Die niet en besit, wort beseten en gheregeert: Niet wtwendich, maer van binnen v examineert, Leeft met de menschen al saecht God, diet al can kinnen, Spreeckt met God al hoordent alle mensch ghedubbeleert. De mensch is sterck die zijn seluen can verwinnen: Wie dlichaem dient, dient veel Heeren buyten en binnen, Hoewel de Natuer behoeft maer water en broot, Tot sulcx is niemant arm, wilt dit versinnen, tBeginsel des heyls is kennis der sonden groot, Dronckenschap is willighe ontsinnicheyt sonder noot, Leert dat my den weerstant de sonde t'allen uren, Dits dleuen dat Seneca aenwijst wter natueren.
[Folio Ciiiir]
DE wijse behoeft gheen dinck, en is veel behoeuende: De sotte behoeft niets niet, en heeft alles van doene, Blijft by v seluen, zijt niemant bedroeuende, Men vercoopt gheen goet herte al isment proeuende Al waert oock te coope ten creech gheen cooper coene, Maer boosheyt en leughen cooptmen rijp en groene, Daerom onderworpet v vleesch den gheest der ghenaden Om tgheests wil te volghen, mensch, maeckt v ghewoone: Ghy cont alles niet hebben, maer wel alles versmaden, De woorden moeten dleuen volghen in goede daden, Daerom sal de mensch zijn wil met God verghelijcken, En met Gods wil hem laten beraden: Want ontwijckt ghy God niet, God sal v niet afwijcken, Een goet Man sal eens sins, eens ghemoets hem laten blijcken Ledich gaen is des leuendichs mensch zijn graf: Niet en isser voor God besloten, hy cant al deurkijcken, Vrientschap van nuts weghen is een vlieghende caff, Als lust en nut vergaet, so gaet de vrientschap aff: Dit wort ons deur de Philosophen beschreuen, Hier met besluyt ick smenschen handel en leuen. De Sonne liep schuyl, ick had verlanghen, Om rust te vinden, naer huys te gane, Op dat my Nox niet en greep met zijn swarte wanghen, Oft oock Morpheus niet en naem vanghen Slaeps sone, des ded' ick mijn mantel ane: Twert weer licht (docht my) maer twas de Mane Die schoon labelle, die my haer quam vertoonen: My docht sy wou my wat gheuen te verstane, Oft met instructie mijn ondersoeck verschoonen: Datmen den menschen wel doet, sal God altijt loonen.
[Folio Ciiiiv]
HIer met stont ick op, hebbende seer lang geseten, En dleuen so oock de doot wel gheincorporeert, So verscheen daer een bode strack en liet my weten, tDocht my Mercurius een God der Poeeten, Segghende: nv ghy v seluen hebt gheavanceert T'ondersoecken tleuens eynde, en oock ghedicteert Wat de doot is, so moet ick v voor al Gaen toonen hoe de zielen, wt dlichaem ghepasseert, Rust hebben en verfraeyen in Elysius dal By de reuiere Lethes, daer icker een groot ghetal Met wtnemende blijschap haer sach baden, Hebbende vergheten alle haers leuens ongheval, Daer tsterflijck lichaem me gheweest had beladen, Dese zijn deur de doot ghecomen wt alle quaden, Reden waerom men de doot niet en mach verfoeyen. Dit sprack Mercurius ick danckte hem der ghenaden: Tis niet ghenoech sprack hy, ghy moet oock bevroeyen Wat de dootlijcke doot is, en v daer deur hoeyen, Die eeuwich dueren sal, by diese verweruen: Want tis claechlijck hier, en hier namaels te steruen. MEt dese woorden hy raschlijck vertrack, En wert oock de vertooning quijt wt mijnen ogen Terstont inwendich den Geest in my sprack, D'eeuwighe doot is een eeuwich onghemack, Om dit t'ondersoecken ginck ick my poghen, Sou ick d'oorsake deses doots oock vinden moghen Riep ick, O Heere my doch by staet: Wortse niet wt des Serpents borst ghesoghen, Ghepluckt vanden boom des wetens goet en quaet: Dats des eyghen willens, en doens teghen Gods raet, Hoe wel de mensche goet, wt niet was gheschapen, En niet wt God, daerom hy oock in alle zijn daet Tot dat niet, helt, om alle ydelheyt op te rapen: Welck niet, ick de Doot, Duyuel en tsondich betrapen Noeme met Taulereo en alle Vaders out, Dwelck in Lucifer oock in Adam niet en heeft gheslapen, Maer eyghen willens en doens volbrocht seer stout Dwelck d'eeuwighe doot werckt, die eeuwich benout, Deur tmeer weten doen, dan God doet in smenschen aert: Dats de sonde, en moeder die ons dees doot baert.
[Folio Cvr]
DEse doot is tplantsoen des wetens inwendich, Meer willen oft plucken dan God wil int Paradijs, t'Natuerlijck eten en was Adam niet schendich: Maer twillen en begheeren zijns ghemoets behendich, Dat selfste vinden wy in onser herten logijs, En willen also teghen God wercken om prijs, Oock meer weten oft doen dan God in ons begheert, Die alleen wil Heer zijn, wercken en gheuen advijs, Die hebben wy als me-goden van ons gheweert, En ons selfs willens en wetens ghevolcht en volheert In tegenstrijt ghepluckt, dat God verboot: Dats de doot geten, so de Schrift vercleert, En d'oorsake daer Adam om den Lusthof wt vloot. Het de Lucifer oock vallen wt tHemels conroot, Die d'eeuwighe doot daerom moet smaken, Tschelijcx oock wy, ten sy dat wy cleyn en groot Worden herboren, afstaen van deser saken, Niet anders doen, willen, begheeren oft maken Dan God in ons wil doen, dats oock tghebieden Des daghelijcx ghebets, Heer uwen wil moet gheschieden. TSheeren wil moet gheschieden, den onsen niet: Maer moeten als Magdalena aent tsHeeren voeten Ons neder setten, oft segghen met Paulum siet Wat wildy dat ick doe, Heere my doch ghebiet. Dats om d'eeuwighe doot niet t'ontmoeten: Maer so lang als wy willen onsen lust boeten, Vanden boom plucken, volghen der slanghen raet Die op den boom in ons, ons comt groeten, Op dat wy niet constloos en souwen zijn inder daet: Want so in ons geestlijck woont des wijfs zaet, Also is oock der slanghen zaet daer beneuen, Dwelck ons aenvicht, ghebiet te doen alle quaet, Bekeurt ons hert, daghelijcx, ja so langhe wy leuen: Want den boom des wetens wort in ons beseuen, Hy mocht wel wtwendich Adam zijn vertoont, Maer inwendich heeft hy de misdaet bedreuen, d'Wtwendich was de figuere van dat inwendich in ons woont Dats willen en weten dat metter doot wort gheloont, So wy daghelijcx plucken teghen tghebodt des Heeren, Sullen met tvlammich sweyrt ghejaecht worden in doots verseeren.
[Folio Cvv]
TEn sy dat der Vrouwen zaet der slanghen top vertrede, Ons willen en doen wechnemen van cleyn en groot, En dat wy int Paradijs, ick meyn ons hert daer mede Niet plucken noch eten teghen tgebodt welck God dede, Oft anders sullen wy steruen en eten de doot: Want God wilde dat Adam vry ledich onder hem minjoot Sou staen, gheen dincx meer aennemen oft weten siet, Dan God in hem en wiste, van alles doens ontbloot, Niet dan dat God in hem en de, dit was tghebiet Zijns ghebodts en willens, dat Adam sou wesen niet: Maer God in hem, om zijn Rijcke also in hem te maken, Dit wilde en behaechde God, om wt sdoots verdriet Adam te houwen, wilde selfs voor hem waken, Maer Adam willende oock wat doen totter saken, Hem cleedende met Vijchbladers om te bedecken, Zijn wetenschap die hem inwendich wel docht smaken, Dats tfruyt dat wy daghelicx vanden boom trecken, En daer aen den doot eten, daer aen ons sondich bevlecken, En tselfste wt ons seluen niet en connen quiteren, Ten sy dat God deur Christum ons comt renoueren. DOen Adam viel en att, so wert desen boom gheplant In zijn hert, en is in alle zijn tacken wtghebreyt, Dats in zijn nacommers, volghende tvernuft, verstant En niet Gods wil, zijn daer deur in tself verbant Daer Adam in was, inden seluen val voorseyt, In tself verbodt en ghebodt, hem en elcken opgeleyt, En hebben ghelijckelijck so alle den doot gheten So ver wy in Adam blijuen, niet en nemen afscheyt: Want sulck voghel, sulck ey dat moetmen weten, So lang tvergift der slanghen niet en wort wech ghesmeten, Dats eyghen wijsheyt, wil, conste en wetenschap vroet Twelck ontleert moet worden, verteert en versleten: Want dits de sonde, doots prickel diemen voorby gaen moet Vanden boom niet eten, zijn self niet aennemen voor goet: Maer wie acht nv hier op, willet my berechten Diet nv niet al voor zijn const en hout wat hy doet? Voor zijn wetenschap roemt, wil daer voor vechten Daer wy in al ons doen niet en zijn dan onnutte knechten, Oft wy al schoon ghedaen hebben ons beste vermoghen, Soo zijn wy doch al onreyn voor sHeeren oghen.
[Folio Cvir]
MAer den boom is huys niet goet en quaet behangen lieflijck Met fruyt, daer alle menschen haer aen verslicken, Den doot eten deur tSerpent miskieflijck: Dats onsen wille doen, Gods wille achten ongherieflijck tVernuft volghen, dats tserpentich verclicken, Dat Eua eerst bedrooch, hier teghen moeten wy alle oogeblicken Strijden, so niet d'eeuwighe doot wy in eten, Ons eyghen wetenschap sal ons d'ooghen wt picken, Deur dat wy meer, als God in ons wil weten. Niemant en bedincke noch en voelt dees wondige beten Deur dien dat hem op dees werelt wel gaet: Sy meynen onder den boom des leuens zijn gheseten, Namelijck deur haer goetduncken, maer tis al quaet, Haer ondervinden, haer leeren, om metter daet Als Goden te werden en mercken niet, euen Dat dit den val Adams beet is, den doot desolaet: Ia claghen self ouer den armen Adam daer beneuen, Niet siende dattet tselfste in swang gaet al ons leuen: Ia als Adam van desen boom noch daghelijcx trecken af, Tot dat ons God wt lichaems paradijs jaecht seer straf. WIe zijn wy doch, die willens alsulcken roede plucken Op ons self aers, ja ons self oordeelen, En dees eeuwige doot ouer onsen cop rucken? Verdoemende onsen Vader Adam in alle onghelucken, En wy self sitten int midden aller crackeelen, In zijn garen verweert, int tSerpents beet sonder heelen, Ten sy dat God deur Christum ons daer afweert. Ons willen, ons consten zijn al alsulcken juweelen, Als Adam inden Lusthof self heeft begheert Deur Eua zijn vleesch dwelck niemant en ontbeert: Want alle mensch isser me omvanghen, Met dees cleeding elck pocht, pronct, en hem gheneert, Dats met de vrucht des booms cierlijck behanghen, Ten sy dat wy haten daer wy na verlanghen, Verloochnen, wtwerpen, dooden en laten verkoecken, Oft anders d'eeuwighe doot sal ons pranghen, Dats tverbodt daer ons God me sal vervloecken: Want deur wetenschap verheffen wy ons in alle hoecken, Als voor fijn gout, dwelck voor de werelt groot, is Daert in contrarie de eeuwighe doot, is.
[Folio Cviv]
MAer God die wil gheerne, soot oock is recht, Zijn willens self in ons volcomen wercken, Ons Meester en Heer zijn, wy hem dienen als knecht, Ons lief hebben, ouerwinnen des doots ghevecht, Om laten strijtbaer hem seluen aenmercken, So wy dit bekennen willen in alle percken, Ouertuycht zijnde vande waerheyt bloot: Wat isser behoorlijcker by ons simpel clercken, Dan dat den Potbacker inden pot heeft zijn rijcke groot? Den pot maeckt zijn seluen niet, te meer ist noot Dat de Meester in al voor hem sorch draghe, En wy met hem ouervaren ledich inden boot: Want ons doen en is gheen doen tot zijnen behaghe, Ten sy dat wy zijn ghebodt nacomen sonder claghe, Hem laten Meester en Heer zijn van ons ouervaren, Maer wel zijn ghebiet nacomen, niet als de traghe, So sal hy ons van dees dootlijcke doot bewaren, Want den pot en schrijft hem niet toe tvergaren, Maer den Meester, die hem ghemaeckt heeft met reden, Tschelijcx moeten wy oock zijn met den Schepper te vreden. MAer so thantwerck self wilt meester werden, Die moet als Lucifer inden gront des doots vallen, En met den Draeck wten Hemel terden, Om dat sy tplucken des verboden booms willen volherden: Teghen God opstaen, als sottinnen die mallen: Want de vrucht des verboden booms bitter Gallen, Is d'eeuwighe doot die wy sullen smaken, Daer God seer gheerne af wilde bevrijen ons allen, Segghende: ghy en sult desen boom niet aenraeken: Want God wou self daer voor in ons waken, Hem self alleen weten, oock kennen, dit tuycht alleene Dat wy niets niet en zijn om comen ter spraken, Maer God self voor ons, dats dat ick meene: Daerom seyt wel de wijseman reene, O Heer dy te kennen is wijsheyt en deucht, In welck kennis hy groot en cleene, Rechtveerdich maeckt, int leuen verheucht: Daerom ghy wijse v niet en vervreucht, Noch de stercke in zijn sterckheyt al, Maer loff en prijs men den Heer daer af gheuen sal.
[Folio Cviir]
Maer dit moet alleen zijn roeme wesen, Dwelck God deur Christum d'eeuwich leuen noemde: Want wt dees rechte tafel oorspronck in desen Comet al vanden boom des leuens gheresen, Dat goet mach heeten en gheen verdoemde. Dits den rechten sleutel daer Dauid hem op roemde, Die alle segelen op doet, en niemant en sluyt: De natuerlijcke mensch en is maer de verbloemde, Die daer af pluckt het verboden Fruyt, Een ongheschikt wtvaechsel, niet weyrt een duyt, Dwelck hem niet en can, dan metter doot verminghen, Niet en can hebben doen, noch spreken ouerluyt, Hy en moet hem misbruycken, misspreken in alle dinghen: Dits tcruydeken Home, ten sy dat hem laet dwinghen Van God, en laet hem hermaken in al, Wt Adam trecken, en laet hem in Christo bringhen, Die daer is een Regeerder vanden rechten schaep-stal: Want al ons doen en is niet dan Adams val, Daer twillen en dweten den mensch me suborneert: Want deygen vernuft de mensch van weldoen priueert. DE vervallen natuerlijck mensch inde Schriftuere, Is in allen dinghen een ongheschickt instrument, So dat hy niet en can hebben noch ghebruycken puere, Dat hy niet en misbruyckt, oft besmet t'elcker ure: Want hy treckt alle dinck wt God, achter zijns selfs potent, Hy behoorde ghebleuen te hebben, niet zijn seluen bekent Dat hy yet was, maer hebben also onder God ghestaen In zijn nietheyt ledich, en hem niet ghewent Zijn willens en wetens te nemen aen, En hebben so allen dinck ghebruyckt, alle dinck ontfaen Van God, en dat beseten al oft hijs niet en had ghehadt: Maer (helaes) dit en heeft Adam niet ghedaen, Hy wilde van hem seluen oock wesen wat, Self wat weten, self wat langhen wt zijn aertsch vat, Bouen dat hy noch zijn eyghen maeckt alle dinghen: Dits den rechten val Ade, en sal dueren glat Tot swerelts eynde in al zijn Nacomelinghen: Dits den pat daer ons de doot deur comt bespringhen, Die ons sal wech nemen, namaels oock doen ghewelt, Ten sy dat wy wt Adam in Christo worden herstelt.
[Folio Cviiv]
MAer so lang wy in Adam blijuen, Ons vernuft volghen, ons selfs achten groot, En dat wy al ons constich doen ons toeschrijuen, Ons willen en weten na begheerte drijuen, So zijn wy, en blijuen onderworpen d'eeuwighe doot Deur tmisbruyck aller dinghen den vleesch aengheboren bloot, So lang tot dat hy in een nieu wesen wort ouer gheset, Om welcke Christus ghecomen is wt sHemels conroot, Op dat de mensch van d'eeuwighe doot niet en sou worden geplet: Want ghebodt in Adam was Gods wil en Wet, So hijt ouertradt sou daer deur moeten steruen, Twelck hy dede, en heeft so alle Nacomers besmet, Waer deur sy oock alle de doot op aerden verweruen, Welck doot een Figuer is van d'eeuwich bederuen, Ten sy dat wy twillen en weten Adees wt roepen, En ons ghelaten in Christo stellen, zijn doen beeruen, Zijn werck en wil in ons laten groeyen Vanden Hemelschen Adam, den Aertschen verfoeyen, So de doot in ons door hem heeft begost, Daer den Hemelschen Adam ons af heeft verlost. VErlost (seg ick) in dien wijt al ontleeren, Ontwennen, weergeuen, de wetenschap God ontnomen Van goet en quaet alsmen sulcks laet zijn des Heeren En niet onses, dit heet Adams opstaen en weder-keeren: Willeloos, consteloos tot Christum comen, Also hebben alle verloste, vrye, vromen Alleen haers willens en doens God op ghedraghen, Ia wijf, kint, gelt, const, leuen sonder schromen Om vry ledich in God te zijne al haer daghen Niet eygens aennemen, maer als God comt vraghen Na tzijne hun gheleent, dat willich weer ouergheuen Om so in al watmen besit God te behaghen: Want thoort al zijne, wijf, kint, goet en leuen, Wy moghen niet roems hebben, tmoet God al aencleuen, En oft hijt al heeft, tselfste so luttel achten Als de Koe haers melcks, oft als een voghel euen Zijn ghesancx doet, willet niet hoogher betrachten: Ghy en meucht niet eughens houwen, wilter v voor wachten, Kint, wijf noch goet, dits Paulus leere, Al wat ghy besit, besit dat inden Heere.
[Folio Cviiir]
DAt heet Dauid en Paulus inden Heere singhen, In hem vrolijck zijn, houwen, hebben en deruen: Namelijck datmen in God schicke alle dinghen, Hebben, weten, beminnen, zijn, en doen sonderlinghen, Dat ick niet wt God voor mijn eygen en wil eruen, Maer latent al den Heere, ons leuen ons steruen: Want wie anders zijn wijf, leuen, oft conste bemint, Dats vleeschlijck buyten God, en sal sonde verweruen: Want tis den onreynen al onreyn, wat hy beghint. Somma, ten behaecht God niet al wat hy hem onderwint So lang hy Adams is, en hem met Vijchbladers deckt, Weer hy haet oft lief heeft zijn naeste wijf oft kint, Tis te vergeefs, tcomt al wt een verkeert affect, Hy is tot allen goeden onnut, ten sy dat hy wt treckt Den ouden mensche, en worde nieu herboren, Op dat tvleesch vergheeft sy, en niet meer vleesch bevleckt: Want dat eyghen nuttich vleesch in Adam versworen, Treckt alle dinck in hem, en op hem Gods thoren, Tbemint niet dan dat hem lust, dwelck beclaechlijck, is Dat de mensch hem seluen so behaechlijck, is. EEn Christen siet alleen op God, hout hem ghelaten stille Soeckt gheensins zijn eyghen lust oft begheerlijckheyt, Hy heeft lief zijn arm cranck wijf om Gods wille: De natuerlijcke mensch daer teghen met gheschille, Soeckt, hout en siet op zijn selfs authoriteyt, Daer hy gheen lust en vint, comt hy niet dats claer gheseyt, Hy vliet oock tclaech-huys, ellende en armoede, Cranckheyt en straffe, al wat hem teghen leyt, Maer hangt aen dat hooghe, dat rijck tot voorspoede: De herboren mensch verblijt hem int cruys tot den bloede. De natuerlijcke en wilder hals noch schouwer met beswaren: De herboren mensch soeckt in de werelt tzijne veel Iaren, Listich te leuen, veel goets te vergaren, De herboren mensch en verblijt hem in huys noch hoff, Dan in Christo, om met hem ten Hemel te varen: De natuerlijcke mensch soeckt alle swerelts loff, En houwet niet die daer zijn aerde en stoff, Die namaels te vyere sullen moeten ghedijen, En steruen sonder steruen, d'eeuwighe doot sullen lijen.
[Folio Cviiiv]
ALso vergrijpt hem tvleesch aen alle dinghen swaer, Soot oock alle dinck buyten God soeckt en heeft, Maer dit hebbende vleesch en heeft niet dats claer: Want die God niet en heeft, heeft niet voorwaer: Want hy is aller dinghen wesen watter sweeft, En in wien alle dinghen staet, roert en leeft. Het moeten voorwaer wel Tantali, Sisiphi oft Myde zijn, Diet al gout wenscht watmen hem in handen gheeft: Wederom wat ghebreeckt den ghenen die God heeft divijn, En in hem alle dinghen begrepen sonder pijn, Ia tselfde besit: want God ist diet al in allen es, Daerom ghebeuret dat die een dinck hebben inden schijn, Plat niet en hebben, en daer by die schijnen expres Niet te hebben, hebbent al sonder proces: Daer teghen heeft den nieuwen mensche ghelat niet Dan God, waer af hy hem roemt met cares, Hem niet toe en eyghent dan al in Gods ghebiet, Wat hem God toewerpt, ghebruyckt hy om Gods wil siet, En geuet God weder, als van hem geleent, wanneer hijt begeert. Daer den natuerlijcken mensch hem teghen weert. DIt moet wel de doot zijn, d'onghehoorsaem refuseren Der slanghen verghift, fenijn, dat wy niet en mercken Op den gheuere, maer gheheel ons sonderen Op de gaue die wy ons seluen toe dicteren, En vallender aen, als aen den back doet het vercken: Wy en noement niet des geuers, maer ons eyghen wercken, So lang alst ons nut en lustich is, openbaer oft stille: Oock wat ons teghen is, sullen Leeke noch Clercken Ons inpredicken dan al teghen onsen wille, Om also daerentusschen met subtijlen verschille Thooft wt den slingher met subtijlheyt te trecken. Deur d'inghenomen Serpents fenijnighe pille, So is en blijft ons doen al een sondich bevlecken: Hoe seer wy ons berghen oft met Vijchbladers decken, Wy zijn tot allen goeden onnut, en dat so langhe Tot dat wy weer niet en zijn, en ons laten opwecken Van God die ons in Christo met lieflijcken ontfanghe Sal herbaren, wtworpen die sondighe anghe Des Serpents, en vertreden der slanghen hoot, Die inden mensch werckt, en ghewrocht heeft d'eeuwighe doot.
[Folio Dir]
SOmma de mensch moet nieu herboren wesen, En niet meer zijn die hy is, oft te voren was: Oock vanden boom des wetens goet en quaet mispresen Niet meer plucken, trecken oft af lesen, Hy moet Gheest wt Gheest worden herboren ras: Want Cruyt noch plaester noyt sulcx en ghenas: Want alle dinck is so den mensch is, reyn oft onreyn, Al is spijs en dranck zijns wesens goet int glas, Alle dinck keert inden aert des ghebruyckers certeyn, Is hy goet, tis hem goet, is hy quaet, tis hem vileyn, Waer by alle dinghen in Adam ydel worden zijn, Hoewel sy goet waren aen haers selfs wesen alleyn, Als de Bloem daert Bieken Honinch wt suycht, de Spin fenijn, Tis den quaden al quaet, bidden, beminnen, leeren inden schijn Hoewel dat het de naem van het goede draecht. Hoe can een sot wijslijck spreken, een simpel goet Latijn Oft d'onreyne yet goets doen: want hy God mishaecht? Hy is als Adam den Lusthof wt ghejaecht, God en acht niet op zijn bidden, lesen oft schrijuen, Want so lang hy Adams is, moet God wt hem blijuen. IN een onreyn herte en coemt niet Gods Gheest, Noch in een quaetwillighe ziele hy oock niet en treckt: Want de mensch wt vleesch gheboren is, snoo en deurteest, Ouerspelich, duyuels eyghen man onghevreest, Der slanghen zaet van goet en quaet weten perfeckt, Gheen onderscheyt tusschen Lucifer en Adam en streckt, D'een moest bouen ruymen, d'ander beneden wt het Paradijs, Tschelijcx en isser tusschen duyuel en mensch suspeckt Gheen onderscheyt: want so alle Christenen propijs Christi zijn, ja Gods kinderen, dits tbewijs, Also zijn duyuels kinderen duyuels, dats publijcke, Tis al een broetsel onderworpen, des doots afgrijs, In een verbont, behooren al in een Rijcke Vorst, en Onderdanen: want sy tsamen ghelijcke Gheoordeelt zijn, beyde van nv voort-ane, Daer teghen en helpt gheen ding autentijcke, Hy en treckt den ouden mensch wt, ja so plane, Dat hy by na gheen mensch meer en is wel te verstane, Maer een nieu herboren creatuer, heel Godes kint, Wiens macht al de zijne, van d'eeuwighe doot ontbint.
[Folio Div]
HIer wt canmen lichtelijck besluyten Wat des menschen vernuft, gherechticheyt en conste zy, Enckel de doot, sonde, vyant, van God verstooten buyten: Want tegen Gods gesintheyt zijn alle vleeschlijcke spruyten, Met den Duyuel eens willens, aerts in als, als hy, Niet Godlicx verstaende, maer willen vry Haer eyghens wils, haer eyghen God zijn verheuen, En eyghenent al hare dat God toebehoort, tsy Sulck heeft Lucifer en Adam oock bedreuen. Dit zijn de vruchten des verboden booms voorschreuen, Daer sulck pluckers d'eeuwighe doot deur smaken, Maer een nieu herboren Christen is enckel gheest en leuen Godlijcker aerts vereenicht met God in alle saken, Al watmen van God mach spreken met spraken, Mach oock van sulck herboren Christ worden gheseyt: Want sy niet meer en leuen, bidden, noch en waken, Maer Christus leeft, bidt, waeckt in haer met vrolicheyt: Want sy niet anders en zijn dan tot Gods woonplaets bereyt Daert God al in weet, leert, wilt, laet en doet, De sulcke na dit leuen besitten d'eeuwich leuen soet. OFt sy den ouden mensch met onwil noch draghen, So en leuen sy doch den seluen niet, Maer hem heel contrary na Gods behaghen Tot dat tvolcomen offer, haer vleesch wort gheslaghen, Twelck hem een blijschap is, al schijnet verdriet, Daerom is trecht ghebruyck byde Christens siet, En tmisbruyck by alle onherboren in dit leuen Onghedoopt, onvergrifte diemen oyt menschen hiet, En connen gheen recht ghebruyck aencleuen, Leeren, bidden, doen, laten, beminnen, in als sy sneuen, So lang sy doch bevleckt zijn in sinnen en ghemoet Tot alle wercken onnut, als een rotte cool beseuen: Ia in al dat God aengaet, nerghens toe goet, Maer is dwaes, blint, doof, ydel, in al dat hy doet: So lang tot dat hy vanden boom des wetens goet en quaet Afclimme, en ete vanden Boom des leuens soet, Wt duysterheyt wijck, en int licht des leuens gaet, Dan sal zijn weten, willen goet zijn, en al zijn daet Christelick, en Christus sal dan oock in alsulcke woonen, Voor sonde en doot bewaren, en int eeuwich leuen croonen.
[Folio Diir]
MAer segt, waer sullen wy alsulcke herboren vinden? By de Boeren, oft by de Ackerlieden? Ick sorghe neen: want hoort lieue vrinden, Sy en soecken Christum niet, maer wel haer Coren te vinden Ackers te coopen, refuseren oock d'ontbieden Des Conincx, ten mach niet gheschieden: D'een heeft vijf Ossen ghecocht, hy moetse gaen betalen, D'ander heeft een Bruyt ghetrout, hy en mach van haer niet vlieden, Sullen wijse dan wt oft byde Cooplieden halen? O neen, die moeten trafiqueren buyten haer palen, Comenschap drijuen, finantie en woeckerije. Zijnse by dAmbachts-lieden? als dander oock sy falen, Die soecken na ghedaen arbeyt, swerelts melodije, Waer salmen dees herboren vinden teenighen tije? Salmense soecken en vinden in des Conincx Houen? Neen voorwaer, Exeat aula qui vult esse pius blije, Dats goederthieren zijn, God vreesen, eeren en louen: Mijt dat Hof, de Moor can niet afwassen zijn swertheyt bouen, Oft de Lupaert zijn plecken die leelijck oft schoon, zijn, Hoe connen sy goet doen, die de boosheyt ghewoon, zijn. INder Coninghen Houen ist nv so verde ghecomen, Dat de sonde is tot een ghewoonte ghemaeckt, Tis maer een Hoflijck leuen datter wort voorghenomen, Brassen, suypen, vloecken, sweeren met den onvromen, Fexeren, spotten, lasteren, oneerbaer ghespraeckt: Dies niet en can, moet leeren hoemen elckanderen laeckt, Tzijn Adelijcke teeckenen en Hoffs manieren, Oncuys, schoon ghelaet, daer nijdicheyt onder waeckt, Dits al goet Hoofs en daghelijcks bestieren, Maer God vreesen, nuchteren, stil zijn goedertieren, Heeft by weynige plaetse, sooment wil aenschouwen: Want die Hoffs wil leuen, moet volghen tHoffs craieren En hem ghelijckformich den Houe altijt houwen Met cleeding, tijt verdrijf, erchwaen niemant betrouwen, Oft anders en raeckt hy onverhindert niet van daer, Besiet hoe den vromen Ioseph quam int benouwen, In Pharonis Hoff wert tot Ouerspel versocht dats claer: Int Babyloonsche Hoff quamen drie Ionghelinghen lofbaer, Om datse haer Afgoden niet en wouwen louen, saen, Moesten daerom inden vyerighen Ouen, gaen.
[Folio Diiv]
IN tselfste Hoff quam Daniel oock terden, Willende niet huychelen, en om t'refuseren siet, Moest inder Leeuwen cuyl gheworpen werden. Bethzabea om in haer bading te volherden By Dauids Hoff, moest Ouerspel doen, tis so gheschiet: Vrias quam oock te Houe, na Dauids ghebiet Moest den verradelijcken brief zijns doots draghen. Amon vercracht zijn suster, quam oock int verdriet: Absalon soeckt Dauid wt t'Conincklijck Hoff te slaghen. Achitophel soeckt Dauid oock te verjaghen. Ioannes in Herodes Hoff moeste d'Ouerspel louen, Oft zijn hooft verliesen in dien daghen. Petrus in Cayphas Hoff, zijnde by tvyer gheschouen, Moest Christum loochenen, sulcks gaeter om in Heeren Houen: Hier wt mach men vrylijck concluderen, Dat al gheen Enghels en zijn onder en bouen Die te Houe verkeeren oft administreren. Haman cost oock valschelijck subsigneren. In Asswerus Hoff, willende Mardoches pranghen, Oock alle Ioden, wert aen zijn selfs galghe ghehanghen. SYnder dan nerghens vrome te siene noch te spreken? Ick gheloof jaet, maer sy zijn qualijck te vinden: Niemant doeter goet (seyt Dauid) tis al gheweken, Daerom laet ons haer banden scheuren en breken, Haer seelen van ons werpen, en ons onbinden En gheuen ons in God: want so lang den eenen blinden Den anderen leyt, vallen sy tsamen inde gracht. Daer by seyt Christus, hoort lieue vrienden: Veel zijnder gheroepen, weynich vercoren gheacht, Daer en isser maer twee int Lant van beloften bracht Van d'Israheliten die wt Egypten quaemen: Hunder veel hadden d'Egypts loock te veel int ghedacht, Plucten vanden verboden boom te veel sonder schamen, Daer zijn nochtans Christens, jaet kend'ickse by namen, Ick souse v met Ioannes vingher tooghen: Want een Christen in Christo vol alder vramen Sou een wonder Dier schijnen in swerelts ooghen, Wy en connen gheen Christen zijn door ons vermoghen, Maer wel deur Gods woort als wijt gheloouich horen, En bewaren, worden wy wt Adam in Christo herboren.
[Folio Diiir]
SUlck herboren is een Christen, in Christo onbedroeft Hoe seer de werelt raest buyten en binnen, Hy wort met aenvechting als gout int vyer beproeft, God is zijn hulpe, gheen ander hulpe hy en behoeft: Want zijn doot vyanden sal hy beminnen, En zijn ghevallen broeder met liefde weer winnen, Zijn Ouders eeren, helpen, troosten, spijsen ter noot: Die sulcx is, die suldy voor een Christen kinnen, Die den hongrighen wt liefden deylt zijn broot, Den naeckten cleet, den dorstighen laeft devoot, Helpende also zijns broeders cranckheyt draghen, Aennemende zijn verdriet, zijn blijschap cleyn oft groot Als zijns selfs, dats daer Christus in heeft behaghen, Biedende dander kaeck, wort hy aen d'een gheslaghen, De Weesen voorstaet, de Wewen helpt hy in recht, Gheuende den mantel, die hem den rock af jaghen, Die teghen vleesch en bloet altijt is int ghevecht, Die Christum alleen aenhangt, dats een Christen knecht, Die dleuen en steruen ghelijck gilt int aertsche dal, Die selue in hem seluen een recht Christen vinden sal. DIe in slichaems kuysheyt hier leyt zijn leuen, Binnen oft buyten houwelijck altijt eerbaer, Die ghevallen al suchtende wort opgeheheuen, Die gheerne hebben gheborcht, gheleent en ghegheuen, Die niet en treedt op den pat vanden sondaer, En alle goet ghedaen heeft dat hy can voorwaer, Hem seluen noch veur een onnut knecht can houwen, Diet met liefde deckt datmen een ander seyt te naer, Die op Christum niet op zijn doen set zijn betrouwen, Die ghewapent inden laetsten dach niet en flouwen, Hebbende Christum voor ooghen in al haer daden, Niet anders doende dan dat sy en wouwen, Datmen haer dede, ja niemant en versmaden Die therte openen, om den gheest der ghenaden Daer in te laten woonen, leeren en preken, Die gheerne helpen draghen eens anders schaden, De ghevanghen troosten, niemant wtghesteken, Gheerne herberghen, suyueren, wassen haer ghebreken, Die al steruende hopen het salich verrijsen, Dat zijn herboren Christens, die ick weet te wijsen.
[Folio Diiiv]
NIet dat ick segghe siet daer isser eene, Hoewel sy zijn ouer al de werelt ghespreyt, Onder alle gheslachten, dat gheloof ick reene, In Heeren houen, steden, dorpen ghemeene, Die slecht, recht wandelen, soecken de gherechticheyt, De Heere sietse, kentse: want hijse drenckt en weyt Als een goet Herder doet hy zijn schapen, Op dat sy niet en souwen worden verleyt: Roept hyse by namen, sy volghen hem als knapen, Hy is haer toevlucht, sterckte inde wapen Die hy ten joncksten daghe oock sal vergaren, Van alle heuvels ghevrijt van svyants betrapen. Dit zijn de Christens die ick weet te openbaren: Vraecht niet wiese zijn, oft oyt waren, Ick seg de sulcke, gheloouet vry, hebdy verstant: Want veel connen hun Christelijck verclaren Wtwendich, maer inlijck zijnse Gods vyant, sWerelts dienaers, dienende swerelts God playsant, Dats den Satan: de Christens dienen Christum vroech en laet De goede doen niet dan goet, de quade niet dan quaet. WAnt eenen goeden boom bringt goede vruchten voort, Eenen quaden, quade vruchten dats publijcke: Men pluckt gheen druyuen van dorens hoort, Noch Vijghen van dijstels, dit tuycht Gods woort Sulck als den boom is, so is de vrucht in elcken wijcke, Is de mensch quaet, hy bidt qualijck om Gods rijcke, Zijnde niet herboren, en in Christo ouer gheset: Tis te vergheefs, daerom seyt Dauid in zijn Cantijcke, Waerom neemt ghy mijn woort in dijnen mont besmet: Want tis eenen grouwel veur God der godlooser ghebet Dwelck God hooren noch aennemen en sal: Want trecht bidden comt wt de herboren kinders net. Want ghemeenschap heeft God met Belial, Oft dlicht met de duysterheyt int aertsche dal, Hoewel wie Gods naem aenroept sal salich wesen Maer God meynt d'aenroepen met droef gheschal Dat wt den gheest, gheloof en waerheyt comt gheresen: Want al wat die doet, is quaet seg ick by desen, Al gaef hy oock al zijn goet den armen, Onherboren zijnde sal hem God niet ontfarmen.
[Folio Diiiir]
WAnt tot alle goede wercken zijn sy onbequaem, Sy en connen bidden, God louen noch eeren, Lief hebben, lijden oft doen eenighe wercken lofsaem, Tis hun al sonde en laster van Gods naem Daer teghen ist den reynen al reyn, en een loff zijns Heeren Eten, drincken, swijghen, spreken, rijckheyt, armoed' verseeren: Alle dinck is, ghelijck de mensch is in zijnen graet. Der godlooser vasten, vyeren, wil God van hem keeren, Soot in Amos, Esaias, en Heremias staet: Maer herboren zijnde, so is goet alle zijn daet. Niemant en dinck goet te doene, hy en sy in Christo gheraeckt, En Christus in hem, maer wercken eermen leeft, of loopen op straet Tis te vergeefs, hy moet eerst veerdich daer toe zijn ghemaeckt: Daerom isser maer een van nooden tot Gods rijcke naeckt, Namelijc, in God comen, hooren, volghen, en hem zijn onderdaen Alsdan sal te sulcke worden in Christo ontwaeckt, En zijn eenen goeden boom vol goeder vruchten ghelaen, En alsulcke sullen de eeuwige doot ontgaen, So lang sy in hem blijuen leuen, en na Gods raet doen: Want een lieff kint en can in s'Vaders huys gheen quaet doen. NIemant en dinck dan aen de wercken te beginnen, Om daer deur gherechtveerdicht te zijne goet: Want zijt ghy heylich, gherecht, so buyten als binnen, So is v vasten, v bidden wt vyerigher minnen, V aelmoessen al reyn, jae al wat ghy doet, Maer sydy ontweken, godloos quaet in v ghemoet, So ist al ghelijck ghy zijt, tghebedt wort tot sonden, God en hoort v niet, tis eenen Iudas cus onsoet, Niemant can bidden, oft recht doen te ghenen stonden Dan de kinderen Gods, in en met God verbonden, Tstaet den andren al qualijck wat sy hanteren, Tis al een doot werck, niet de doot omwonden: Want wie int een misdoet, misdoet in al Gods commanderen Wie eenen schakel breeckt en can hem niet excuseren, Hy en heb de heel keten daer me ghebroken, En bey de Eemers inden put laten descenderen: Want alle quaet is aen malcander gheloken Wie steelt, liecht, dootslaet, derf wel ligghen ghedoken Int ouerspel, thangt al aen malcanderen jaet, De mensch doet inwendich als wtwendich euen groote quaet.
[Folio Diiiiv]
ALle quaet is de duyuel zijn rijck vol grouwels groot, Zijn lijff een lijff der sonden vol afgoderije, Dwelck hem, en al de zijne bringt inde doot: Christus is hier teghen de gherechticheyt minjoot, Zijn lichaem is vol ghenaden en waerheyt tallen tije, Die in hem zijn, hebben dleuen en gaen seer blije Wt dit leuen int eeuwich leuen, sonder steruen lofbaer: Want dat hier steruen heet, is haer een deurganck in melodije: Maer die Adamsche onherboren, steruen hier en hier naer, Haer leuen en wandel werckt d'eeuwighe doot voorwaer, Die sy hebben, voeden, en met hun draghen, Tgilt ghelijck waer in sy God verachten, dats claer: Wie in een sondicht, sondicht in al, tis Gods mishaghen Die therte aensiet, nv mochtmen segghen oft vraghen De sonden zijn diuersch? tis waer, ick bekent: Maer sy hebben een ghelijck herte, dit moet ick ghewaghen Met Horatius, die een schipman een schepel boonen ontwent, Misdoet so veel, oft hyer duysent stael, daer en is geen different, Dan dat de schade minder is, maer euen groot de sonde, Diet cleyn doet sou tgroot doen, waert dat hy conde. WIe yemant na therte schiet, en quetst maer zijn hant, Die schade is minder dan oft hy therte hadde gheraeckt Maer de sonde is euen groot deur den wille: want Hy therte meende te deur schieten vailjant: Want God siet alleen ane dat herte naeckt Van alle menschen, wiens hert nv in God staet onghelaeckt, Dwelck hem deur zijnen Christum is in ghevloeyt, Wort omghekeert, vol Godvreesens, vol liefde ghemaeckt, So dat onmeughelijck is, dat sulck mensch (in God ghegroeyt, Leeft en blijft) met eenighe sonde sou worden besproeyt. In contrari ist met den godloosen in al zijn obserueren, Hy en can niet goets doen, dit wel bevroeyt: Want tgoet en can by tquaet niet logeren, Ghelijck water en vyer altijt deffereren, En moeten daerom van malcander blijuen: Elck wil alleen zijn onghequelt in zijn exerceren, Op dat Gods kinders alleen in God beclijuen, En Adams kindren, in Adam sonde bedrijuen, Dwelck de doot wracht, en werckt soot openbaer, is, Om eeuwich te steruen, dwelck dloon vanden sondaer, is.
[Folio Dvr]
GOd heeft (tis waer) de Mensch reyn gheschepen, Om dat hy vry willeloos onder hem sou staen, Om so zijn wil in hem te hebben onvernepen: Maer Adam heeftet voor zijn eyghendom ghegrepen En wilde zijns selfs Heer zijn, niemant wesen onderdaen Desen eyghen wille is alleen de sonde plaen, Een Leytster die de mensche inde Helle leyt: Hadde Adam willeloos den wille vry in God laten gaen, So hadde God vry ghewilt in hem bewaert van alle tegenheyt Wat boete deses vals, opstaen den eyghen wil weerseyt, Met afstant, en al twillen weer in God stellen, Op dat Gods willen in ons gheschie planteyt: Want daer en is niet schalckers dan des vleesch quellen, tVleesch wil en begheerte is vol booser quarellen, Aertsch, duyuels, gheveynst, zijn wijsheyt sot en dwaes, Daerom stater inde Schrift dat wy niet en sellen Ons goetduncken aenhanghen na des vleesch gheraes Maer bidden met Christo Christelijck helaes: Niet mijnen wille Heer, maer uwen gheschieden, moet, Hy leeft, die leeft na tsHeeren ghebieden, goet. DIe teghen tghebodt leeft, is de doot schuldich: Dats de natuerlijcke mensche in als intricaet, Wiens naem quaet is in boosheyt menichfuldich, Gods lasteraer, Gods vyant onverduldich, So langh hy Adams mensch is, so is hy quaet: Daerom leeft en siet wat Romeynen dry staet, De beste van hun is ghelijck eenen doren, Sy beminnen al dat ydel is, leughen en smaet, En zijn ydelder dan d'ydelheyt achter en voren, Iae al in Adam ghevallen en verloren, Ypocrijten, schalcken, so lang sy in hem blijuen, Spreken niet dan dwaesheyt als dwaes gheboren, In en wt Adam vleesch, duyuel, doot, na Ioannes schrijuen, Daer en is onder alle mensch gheen salich beclijuen, Ten sy dat ons God wil de herborenheyt schincken, Daerom laet waken, bidden, tvleesch lust wtdrijuen En alleen op dees wedergheboorte dincken, Op dat wy in dees woestighe doot niet en sincken Maer worden verset in Christo verheuen, Dwelck ons wt ghenaden moet worden ghegheuen.
[Folio Dvv]
DAerom is dit nootlijck voor alle dinghen, Datmen in God come en word' met hem eene, Dat wy zijn eyghen te zijne ghehinghen, Dat hy ons besitte, regeere, leere, sonderlinghen Ghebruycken na zijnen goeden wille reene. Dese menschen die also ledich in God staen ghemeene, En hebben niet van noode datse yemant leere: Want God leertse, leytse groot en cleene Die daer Christelijck herboren zijn inden Heere Maer waer dat niet gheschiet en is, hoort menschen teere, Daer en helpt niet al leerdemen hem tot den joncxsten daghe, Al riepmen hem, al schreefmen hem t'elcken keere, Tis al te vergeefs (helaes) reden datment beclaghe, Al waren de Leeraers Cicerones soet van behaghe Ia enckel Demostenes inder woorden gheclanck: Ten heeft gheen vatten by de onherboren traghe, tWater wil zijnen loop hebben, de natuer haren ganck, Den boom zijn vrucht, tot dat hy met dwanck Word herset in beter aerde, in soeter luchten, Niet eer en can hy voortbringhen soeter vruchten. MAer thersetten des menschen is gheen menschen doen Maer Gods doen: tsmenschen doen is verderuing groot, Om plucken vanden verboden boom rijp en groen, So de slang' deur tvernuft in hun is ghewoon En tselfste is inden mensch de verderflijcke doot Want alle weten, alle consten sonder God ghedaen d'exploot Is al dootlijck werck, soot in God niet en gheschiet: Want al wat God inden mensch niet en plant minioot, Leert, wijst, met vingher, woort en theylichs gheest ghebiet, Buyten sulcks ist al sonde, sonder God al niet, Maer oeffeninghe der menschen, jae menschen raetslaghen Die de doot wercken, en afgoderije siet: Want men can gheen leering van buyten inden mensch dragen Den Leeraer moet binnen zijn, en hem self behaghen, Dats den heylighen Geest, so hy daer plaets in heeft: Want alle smenschen doen, pochen en ghewaghen Daer hy op steunt, gheen salicheyt aen en cleeft, Tzijn al wtwendich wercken daer men God niet me en gheeft Want hy en hoeft onser niet wou ment verstaen, fijn: Maer sietse geerne die hem onderdaen, zijn.
[Folio Dvir]
MEn mocht segghen hout dan zijn gheboden, En alle ordonnantien van God inghestelt. Tis wel, amer men moeter wt maken geen afgoden Oft dat ons sulck werck can helpen wt noden: Want het wterlijck werck voor God niet en ghelt, Tis al geestlijck vergheest, wat ons God heeft ghespelt, Den naeckten cleeden, den dorstighen te lauen, Duysterlijck werck ghetromt oft ghevelt, Gilt voor God niet anders dan doode haer doode te grauen Oft men wt ghewoonten veel gheeft zijn gauen, Sacramenten ghebruyckt, kercken-dienst onderhout, Tis wel, maer tmisbruyck is te strauen Aen d'wtwendighe, die daer deur meynen seer stout God te behaghen, jae zijn en blyuen onghepurgeert gout Maken vant geestlijck een werelts vseren, Ghelijck een arbeyder zijn werck ghedaen heeft menichfout, So doen sy oock, meynen God daer met contenteren: O neen, hier is de faelgrijp, hier ist faelgeren So v dwerckende gheloof en liefde ontbreeckt, So is al v doen sonde wat ghy te hande treckt. HIer wt spruyt dan de doot en al haer qualen Daer ick int ondersoecken God om heb ghebeden, D'loon des doots daer sy de heure me sal betalen, Dat wil ick Philosoophlijck en Schriftlijck op halen Hoe sy inder Hellen worden bestreden Daer tvyer niet wtgheblust en wort oft vertreden, Daer eeuwich ghehuyl is en knerssen der tanden Daer den worm onsterflijck blijft in onvreden, In solfer en vyer dat eeuwich sal branden, Int voor-portael van deser helscher waranden, Zijn de wraeckgierighe Goddinnen fel, Die droefheyt en sorghe altijt hebben in handen, Bleeckverwighe sieckte, onblije outheyt rebel, Ancxt, armoede, hongher, en alle quaet opstel, Knaginghe der doot, makende de heure desperaet, Valsche blijschap met droeuich ghequel, Vermoeyde tweedracht met nijdighen haet, Ligghen al int voor-portael vander Hellen quaet, Daer de sonde in heeft haer residentie, Om elck rechtlijck te straffen deur Gods sententie.
[Folio Dviv]
VOor dees grousaem speloncke en duyster duwiere, Leyt een stinckende poel altijt turbulent, Ghenaemt Phlegeton, een brandende Reuiere Daer Charon den Schipper wreet van bestiere Van d'ouerhalen heeft het heel regiment, Een out Grijsaert met een vortte schuyte gheschent, Set hijt al ouer, die verdient hebben thelsch conroot Gierighe, moordadighe, roouers, crijchslien sonder ent: Ia alle sondaers ghesonden int helsch conroot, Maer sy moeten eerst gherust hebben, cleyn en groot In d'aerde by Obs ons alder moeder out. Dit selfste lach my arguwerende int hoot, Daer ick mismoedich sat met sinnen benout: Ick riep, hoochste Iupiter, geuer alles goets menichfout, Niet hebbende daerom Gods woort verlaten: Want ick meyn God, voor Iupiter my dat betrout Dat hy my met kennis sou comen te baten: Slaperich ginck den geest van my deur alle straten, Op dat hy my deur God sou recht instruweren, Om t'ondervinden des eeuwighen doots persequeren. ICk wert wacker deur den geest die my heeft verrast, Wou my wonder bouen wonder vertellen, Hoe den helschen poortier Cerberus dryhoofdich vast Dat al bevreest is die daer zijn ghecomen te gast En welck Proserpina gaey slaet, als Coningin der Hellen Opteeckent, sorch draecht, voort rechtlijck quellen: Want Plutho is Rechter en Coninck in allen desen Die Proserpina zijn vrou voor trecht moet stellen, Die om haer misdaet van God zijn verwesen. Deur Mino wort d'ordannantie opghelesen, Wiese wel onderhouwen heeft tallen tijen, Die wort met Lucifer loflijck ghepresen, En oock na Rate moet hy straffe lijen: Daer comen oock die hun seluen de keel af snijen, Verdrincken, verhanghen, en brenghen ter doot, Dese alle en moghen hun niet bevrijen: Want het recht der hellen is te groot, Hoe sy baden Lazarum in Abrahams schoot, Om een druppel waters te becomen, d'Aertsche cloue is te diep den wech hun benomen.
[Folio Dviir]
Daer zijn twee weghen my den gheest verthoonde, Als een ypselon, d'een ter slincker, d'ander ter rechter zijen D'een leyt ten Hemel voor de verschoonde, D'ander ter Hellen, daer me de sondaers oyt loonde: Want de mensch deur zijn boosheyt moet comen int lijen, Daer Thesiphone de wake hout tallen tijen, Alsmen de bebloede gheesseling elck gheeft opt lijf In presentie van Radamanthus een cleyn verblijen: Want hy is die de zielen doet pijnighen stijf, Van die in wellust saten, tsy man oft wijf, Die Gods wrake niet en moghen refuseren, Maer moeten loon ontfanghen van haer quaet bedrijf, Deur Thesiphones gheessel om castigeren: Want haer susters Alecto, Megera, haer assisteren Oock Hydra die met vijftich monden can gapen, En in Tartarus afgront can condemneren, Dwelck twee mael dieper is dan tHemels betrapen Daer doude gheslachte der aerden in moet slapen, Die teghen den hoochsten God wouden opstaen, Moeten eeuwich daer blijuen ghevaen. WAnt sulcke heeft God met zijn blixem versmacht, Soot by Thurris Babel wel is ghebleken Aen Nemroth, willende God Hemels wt drijuen met cracht Acolus sonen hadden tselfste oock int ghedacht MAer zijn al in Pluthos rijck ghestreken Daer sy Solomonius straffe niet en zijn ontweken, Die de werelt wou stooren met blixem en dondere, Hy was een Arcadis Coninck stout int spreken, Daerom moest hy oock logeren hier ondere, Met Tition in wellust bysondere, Bouen Sardinapulus en vrouwen boeleerdere, Ixion is daer af een recht orcondere, Met den Bachialist en gulsich bancketeerdere, Peritlyons is daer oock een logeerdere, Die Proserpinam ontschaken wouwe, Al quaemen Tantalus bancketten daer wedere, Spijse noch dranck hy niet ghebruycken en souwe, Dees lijden al straffe in de helsche landouwe, Ouerspeelders, verraders, die haren Heer verraden, Worden daer gestraft om haer misdaden.
[Folio Dviiv]
SIsiphus moet daer oock den grooten steen rollen Ouer en weer, nemmermeer hebbende ghedaen, Dan zijnder noch nijdighe vol nijts gheswollen Met onrechtveerdighe Tollenaers der tollen Die opt draeyende rat moeten straffe ontfaen, Phlegias doet in zijn pijne dit vermaen, Dat elck eene rechtveerdicheyt wil useren En Gods moghentheyt nemmermeer wederstaen, Op dat sy niet en comen in dit persequeren, Al cost ickt met hondert tonghen alegeren Der sonden straffe van die daer zijn int lijen, Ick sou te cort blijuen om segghen het tormenteren Want elcx misdaet dat comt hun bestrijen, Voor de gulsighe zijn die wreede harpijen, Die int aentasten der spijsen hun inde handen bijten, De gierighe comt Erisich om af snijen Handen en voeten die sy hongrich verslijten: Dit sprack den gheest in my, ick wert crijten Inden slaep, en riep O Heere verheuen, Zijtse ghenadich die tot v roepen om tvergheuen. MY wert banghe: want my docht dat ick al aensach Hoe der Lamphijt en dronckenschap daer wert betaelt, Hoe oock de Tyrannen laghen met groot gheclach Onder eenen swaren steen gheperst nacht en dach Om worden menichmael tot pletter ghemaelt: Daer wasser noch eenen grooten hoop met yser deurpaelt, Ghelijck broeders die malcander nijt draghen, Oock die met haer Ouders hebben ghespot, ghedraelt, Verstooten, veracht, dese oock aldaer laghen, Oock die met onrechte mate en valscher waghen Elck een theure hadden ontweghen, ontmeten. Die ghelt gierighe werden met hamers gheslaghen, De vrecke werde d'jnghewant wt ghereten, Lieghers, bedrieghers, waren daer oock gheseten Inden vlammighen poel, meynende versticken Met oock die Wewen en Weesen hadden opgheten: Veel meyneedighe sachmen inde vlamme blicken, Tknerssen der tanden bracht in my een verschricken, So dat ick ontspranck, des my therte swaer, was, Niet wetende oft half doom, oft half waer, was.
[Folio Dviiir]
OPstaende bedroeft, ghinck ick ouerpeysen Lancx den Zee cant op de straf der sondaren, Daer de mensch noch leuende wel mach voor eysen, Tis claechlijck voor die ter Hellen moeten reysen Om aldaer te blijuen int eeuwich beswaren: Want de gherechticheyt Gods en sal niemant sparen, Als tsmenschen Soon met zijn Enghelen comen sal Op den stoel zijnder heerlickheyt hem openbaren, En alle volcken voor hem int aertsche dal, Dan sal hy de Schapen scheyden wt de Bocken mal Die op dese werelt gheleeft hebben quadertier, Maer de schaepkens hy ter rechter zijen setten al, En segghen coemt ghy ghebenedijde besit alhier Mijns Vaders rijck, v bereyt van aenvanck fier, Ghy hebt ghespijst, ghecleet den armen in mijnen name, Maer ghy Bocken gaet vermaledijt int helsche vyer Sal hy segghen, den Duyuel bereyt vol aller blame, U en zijn Englen tot een eeuwighe prame, Welck woort seer bitter sal zijn om hooren, Sulcke (helaes) waren beter bleuen ongheboren. HOe sal de sondighe mensch dees straf moghen ontgaen, Dees pijn der Hellen, dees eeuwighe doot: Hoort, hy moet hem van alle const en wetenschap ontslaen En worden weer niet gheuen hem in Christo ghevaen Niet anders doen dan God in hem en wil minjoot, Dan sal Gods kennis in hem doen d'exploot, Begauen met wijsheyt, dwelck sotheyt ter werelt heet: Dats een vrucht vanden boom des leuens groot, Wie die heeft sal niet steruen noch smaken eenich leet: Dese vrucht is tswijfs zaet, dat de mensche bereet Ter salicheyt so haest alst inden mensche woont, Dit zaet maeckt nuchter: want niet dan van God en weet, Soot oock alle ghelaten herten lieff-rijck verschoont Eyghent hem gheen dinck toe, soot oock verthoont Zijn daden Godes te zijne, wt God ghevloeyt, Welcx daden weder in God keeren onghehoont: Dit maeckt leuendich, rechtveerdich, diet wel bevroeyt, Sulck eten vanden boom des leuens schoon ghebloeyt Om niet, en maeckt den mensch leuendich in elcken wijck, fris Daer dit zaet in woont heet Gods kennis, dwelck God ghelijck, is.
[Folio Dviiiv]
MAer Gods kennis en coemt niet int lichaem der sonden, Noch in een quaetwillighe ziele sy niet en treckt, Hy en sy vant vleesch lust ter werelt ontbonden, Als niet wetende ghelaten staen t'allen stonden Met Magdalena aen tsHeeren voeten ghestreckt, Dan sal hy deur dit zaet Gods kennis worden ontweckt, Vernieut inden gheest, gheestlijck worden herboren, Gheen Vijchbladers meer hoeuen, daer hy me was ghedeckt, Maer sal wesen in Christo, Christus Discipel vercoren, Verlost, gheholpen wt des vyants thoren, Helle, sonde noch doot en sal hem moghen crincken: Want Christus laet niemant vande zijne verloren: Want sy vanden boom des leuens eten en drincken, En sullen in witte cleederen namaels blincken Int Rijck der Hemelen, rusten in Abrahams schoot, Maer niet de Bocken die voor Gode stincken, Die zijn onderworpen die schricklijcke doot. Elck verlaet den verboden boom, gheest v in Christo deuoot Want wie zijn leuen lief heeft, sterft hy moetet versaken, Wy, hy, de helle ontgaen, en de doot niet smaken. HIer met keerd'ick na huys, cleyn was mijn coragie, Vermoeyt van sinnen deur dit arguweren, En oock deur des drooms visagie Dat inder hellen sou gheschien sulcken oultragie En de ghestoruen aldaer so tormenteren, Menich sal segghen ghy en connes met gheen Schrift doceren: Want elck mensch is zijn helle, elcx sonde zijn doot. Tis waer ick kent, maer na Mattheus allegeren Worter solpher en vyer ghebruyckt int helsch conroot, Datter tknerssen der tanden oock sal gheschieden groot, Dat oock tvyer aldaer ongheblust sal blijuen, Den worm oock niet steruen, dit tuycht hy bloot, Wilt niet op my, maer op Vergilium kijuen So my inden slaep veur quam alle zijn schrijuen Des boecx Eneidos die ick corts had ghelesen, Ick dencke dees brochten my int hoot sulcke motijuen Des helschen torments, laet dit daer by wesen, Al wat schriftlijck is, mach niet worden mispresen, Maer wel wat men droomt: want droom en gheest gheen Wet Tot verschricking des sondaers, heb ickt hier by gheset.
[Folio Eir]
TComt ouer-een schrijft Horatius Flaccus stout, Deur wat middel de mensch wort gheleert, Rijpelijck oft boerdelijck ghewaerschout Als hy daer deur aflaet van sonden menichfout En mits d'ouerdincken hem tot deuchden keert. De heylighe Schrift wort daerom niet onteert, Al wou ick oock allle Philosophen op halen Om d'onderwijsen die daer zijn in sonden verweert, Niemant met reden en souwer op smalen, Wy zijn al menschen, wy hebben al falen Die wy al meest achter op den rugghe draghen, Twaer beter op den boesem om sien ons selfs quaelen, Op dat wy alsoo op gheen ander en saghen Tschrijuen heeft veel vyanden, veel teghen claghen, Daerom en salmes niet hoeuen te laten, Alst leert en sticht, tmach sommighe mis haghen, Tdrijuen der materien, d'ander sal haten Tghecomponeert dicht, d'ouerloopen der maten: Maer die antwoord' ick in rechter trouwen, De vrywillighe en is in gheen mate ghehouwen. MAer wel in Chaerten te volghen na tslants aert So en mach men onder oft ouer de maet componeren: Dit spreeck ick tot den Rethoricienen vermaert, Elck heeft zijn stijl, elck in zijn Tale conste baert, Daerom en salmen niemant blameren, Oft ghy moet de vruchten des verboden booms useren, Al willende meer weten van quaet en goet, Ick bidde datse hun daer in contenteren, En niet anders en doen, dan dat God in hun en doet, Ick schrijf sulcks als ick voele in mijn ghemoet, Niet dat ickt aenneme als mijn selfs weten, Anders tsou my tot sonde strecken onsoet, Ick hope vanden verboden boom niet meer te eten Daer ick oock af schrijue en zijn gheen secreten: Want dleuen, tsteruen sien wy daghelijcx voor oghen, Oock hoe de mensche zijnde leegh gheseten, Woelt en arbeyt om hoogher te verhoghen, Hy soeckt gheen steruen, wout God hem ghedoghen, Langher te leuen in dees werelts ruijne, Daer de mensch geerne is, is hem gheen pijne.
[Folio Eiv]
I ck seg v hier met adieu, die ben van Iaren out, E n laet een ander schrijuen altijt tot Gods eere, R aet en daet soeckt in God, hem alleen betrout: O ffert hem v herte, hem alleen aenschout N iet van menschen, maer van God ontfangt zijn leere, I n al v wercken vreest doch den Heere, M ijdt v van tquade, tgoede wilt aencleuen, V erblijt v met den blijden, schreyt met den droeuen seere, S ijt sober en waeckt, biddende daer beneuen. V int v niet ledich in dit tijtlijck leuen, A ls ghy tpont ontfanghen hebt willes niet grauen N aer Christus bevel, op dat ghy wort beseuen D ienstbaer als een trou knecht van d'ontfanghen gauen, E en ander ten dienste: want wy zijn al slauen R euerentelijck om in alles God te obedieren. V ernieut v inden gheest, laet v Christus lauen, O nder zijn jock wilt v submitteren O m alsoo na zijnen wil v te reguleren, R echt in als v seluen, so buyten als binnen, T is een sterck Man die hem van tquaet niet en laet verwinnen. FINIS.

Vorige Volgende

Het leven en sterven ben ick genaemt

Het leuen en steruen ben ick ghenaemt.

Over het gehele werk

organisaties