Het Pascha ofte de Verlossinge Israëls uyt Egypten

[p. III]

Den dichter VVenscht den goetwiligen leser heyl ende saligheydt.

D'Oude wyse Heydenen aenmerckende den aerdt ende verdorventheyt des menschen, ende siende hoe traeg vast een yeder was om langs de trappen der deugden op te klimmen, ende om hoog te stygen in al het gene wat loflijck ende eerlijck by hun mochte genaemt worden, als synde eenen al te steylen berg, soo hebben sy in alle manieren getracht door sekere middelen een yeder te brengen tot een goet, sedig, ende natuerlijck borgerlijck leven, 't sy door eenige Poëtische Fabulen, ende versierde gedichten, ofte door andere bequame Regulen ende Wetten: dan onder andere hebben sy voor goet ingesien de maniere van eenige oude Historien ofte vergeten Geschiedenissen wederom te ververschen, ende voor al de Werelt op 't Toneel te stellen: om alsoo door sekere aerdige toegemaeckte Beelden ende Personagien, levendig wt te drucken ende na te bootsen 't geene tijt ende outheyt met veel verlopen eeuwen ende afgemaeyde jaren bykans wt 't gedacht gewischt hadde, in voegen als of die eerst tegenwoordig geschieden: waer inne sy betoonden hoe in 't eynde alle goet sijn belooninge, ende alle quaet sijne eygen straffe veroorsaeckt op dat selfs plompe, rouwe ende ongeleerde menschen, die al hoorende doof, ende al siende blindt waren, sonder bril mochten hun feylen als met den vinger aengewesen, ende door sprekende Letteren van gesierde Figueren getemt ende gesedigt werden, ende also volgens de spreuke Horaty 't proffyt met genoechten leeren: Want nademael sy bevonden dat eenige te kreupel waren, om te graven na de kostelijcke kleynoodien der leeringen ende geheymenissen die onder de schorsse van gedroomde Fabulen wech-gescholen ende verborgen lagen, ende hun van greetige Zoeckers ende Yveraers geerne wilden laten vinden; ende dat den eenen op dese

[p. IV]

den anderen op een ander wyse wilde geleert ende onderwesen syn, soo en ist hun niet genoeg geweest of schoon de Boecken van schoone lessen al vervult waren, ende geheel dick op-gehoopt op malkanderen liggende eenen heerlijcken winckel maeckten, ende veel gulden redenen in Koperplaten ende Marbel-steenen konstig gegraveert alsins in 't voor-hooft van treffelijcke gebouwen, de Voorby-gangers al verbaest ophielden: maer sy hebben ook daer beneffens in groote bysondere schouw-plaetsen willen in 't openbaer de schatten der Philosophie in den schoot toe-werpen, de geene die te achtloos waren om daer naer te arbeyden ende te streven: sy hebben met dit doen oock den geheelen stant ende conditie der Werelt willen afbeelden, ende die eenen yegelijcken als een levende schoon-verwige schilderye voor oogen stellen. Want waer by mach het geheele Tafereel of Theatrum deser Wereldt beter vergeleecken worden, als by een groot openbaer Toneel, daer vast een yeder geduerende den handt-wylschen tydt van syn vliende leven, syn eygen Rolle ende Personagie speeldt. D'een vertoogt sig daer op als Koning, ende neemt genuchte met sijnen bepeerlden Scepter ofte Rycksstaf veel Koningrycken ende Lauden te gebieden ende te beheerschen, met een gouden Kroone syn Koninglijck hooft om te drucken, ende bekleedt met een glantsich luysterende purper sig te vertoonen op synen hoogen Troon, voor wiens Majesteyt d'onderdanen met groote eerbiedinge buygen ende neder-vallen. Een ander volgt den Kryg-Godt Mars, ende al blauw gehelmt steeckt syn peerdt met sporen, hebbende in d'eene hant een tweesnyde sweert, in d'ander een gevelde speere, ryt alsoo midden onder de vyanden, ontsiende nog leven nog dood, om met thien duysendt Tropheen triumphelijck weder te keeren, oft int bestoven veldt onder de verslagen Helden, syn graf al met groenen Palm ende Lauwer bestroydt te hebben. Desen met een verbleeckt gelaedt quelt van liefden, ende doet met syn beweeglijcke klachten alsins den schallenden Echo in 't holle gewelf van Veneris Tempel wedergalmen. Die bereydt den woesten Oceaen met een gevleugelt peerdt, niet ontsiende stormen, winden, zee-vlagen, nog syrten, nog klippen, nog diepe afgronden, om van 't Oosten in 't Westen te geraken. Een ander beploegt met een paer Joc-ossen den rugge van onser aller Moeder, om 't synder tydt de Goddine Ceres d'eerstelingen syner vruchten toe te wyden, &c. T'wylen dus den eenen in dit, den anderen in een ander besig is, ontgaet hun den vluggen tydt, ende eer den eenen naer den anderen den laetsten zucht geeft, moeten sy alle met den Wysen-man ropen, dat alles niet anders isdan Al ydelheyt, Al ydelheyt ende worden alsoo door onverwachte doodt eer sy hun

[p. V]

selven hebben recht leeren kennen, van het Tooneel des Aertbodems achter de Gordyne weg geruckt: daer is den rijcken ende den armen, den wysen ende den sotten, den schoonen ende den leelijcken, den stercken ende den swacken, d'een d'ander gelijck; soo dat met recht over dese onse ydelheyt Heraclitus schreyt, Democritus lacht, ende Timon sich voor de menschen als voor eenen vloeck versteeckt, op hoge bergen, in diepe holen, in dustere wildernissen, ende andere eensaeme plaetsen. Dit aldus aengemerckt synde, kunnen wy ligtelijck vonnissen wat d'oude wyse Heydenen met dese maniere van doen hebben willen te kennen geven, ende dat sy daer inne niet te vergeefs soo vlytig ende besig geweest syn. Jae dat meer is, wie sal dorven ontkennen dat de Wet met al heur ceremonien ende uyterlijcke diensten, als offerhanden, reynigingen, Sabbatthen, nieuwe Maenden, ende al het geene Aarons Priesterschap, ende den Tempel met alle syn cieragien, gereedtschappen, ende toerustingen aenkleeft, soo oock het regiment van 't Rijcke Israels? wie sal (segge ick) dorven verloochenen dat dit alles yet anders geweest sy als een voorspel van 't geene men in den toekomenden Messias te verwagten hadde? Want doen desen alderheylichsten Hoogenpriester ende Koning alder Koningen quam, doen hadden alle wetteiljcke letterlijcke Priesteren ende Koningen Juda hun rolle volspeelt ende wtgedient: want in Christo houden alle beelden, schaduwen ende figuren op. Ja de bloote parabolen ende gelijckenissen die de Heere onsen Zalichmaker in den Evangelio voorstelt van den mensche die onder de mordenaers gevallen was. Van den verloren Zone, die al sijns Vaders goet onnuttelijck verquist badde, van den Rijcken-man die met purper ende kostelijck lynwaet bekleedt synde, leckerlijck leefde, ende Lasarus vergat: wat syn 't anders, als naekte Comedien, ende Tragedien, om daer mede te leeren die menschen, dewelcke op geen ander maniere de verborgen misterien van 't Rijcke der Hemelen verstaen konnen? Ick gae voorby de Boecken der Koningen: daer eenen hoovaerdigen woedende Saul al rasende ende troosteloos in syn eygen sweert valt; daer eenen vluchtigen David geduerende syn ballingschap Hemel ende Aerde te nauw dunckt; daer eenen verwonnen Zedechias gevangelijck na Babylonien gevoert werdt; daer eenen tyrannischen Nebucadneser Jerusalem ende des Heeren Tempel verwoest, ende tot eenen steenhoop maeckt, &c. Alle welcke Personagien ons van den H. Geest tot leerachtige voorbeelden (als op de Scena) voorgedragen werden: soo hebben wy voor-henen dese Trage-Comedie voor eens yeders oogen willen op de Stellagie opentlijck vertoonen: Ende alsoo wy bevonden hebben dat veele daer smaeck lustig ende begeerig

[p. VI]

na geweest syn, om 't selve nog eens 't overlesen, niet vernoegt synde dat sy 't gesichte ende 't gehoor daer van genoten hebben, soo hebbe ick ten ernstigen versoecke van eenige geoorloft 't selve (hoewel het gering is ten aensien van 't geene ick daer in gedaen hebbe, nogtans groot ende gewichtig van stoffe) door openbaeren druck eenen ygelijcken gemeen te maken: te meer, om dat het by velen wt myn originael getogen synde, te seer gekrenckt, ende van synen luyster te seer berooft ende onciert werdt: Wenschende dat het met soodanige vrugtbaerheydt gelesen werde, dat het gedye tot prys van den heyligen ende gebenedyden Name Godts, ende dat door het over-dencken van dese Trage-Comedie ofte dit Bly-eyndig-spel, de droeve Tragaedie of het droevig Treur-spel van ons ellendig leven, mag nemen een vrolijck eynde ende gewenschten uytgang: Amen.

In Amstelredamme, 1612. den 29. Maert.

Den al uwen

J.V. Vondelen.