|
| |
| |
| |
J.V. Vondelens Palamedes
Oft
Vermoorde Onnooselheyd. Treur-Spel.
De eerste handel.
DIe sorgt, en waeckt, en slaeft, en draeft, en ploegt, en sweet,
En tot 's Landts oorbaer vast een lastigh ampt betreed,
En waent de menschen aen syn' vroomheyd te verbinden;
Die sal sich jammerlijck in 't end' bedrogen vinden,
Van 't wispelturigh volck; dat veel te los van hoofd,
Genooten dienst vergeet, en leyder 't quaed gelooft.
VVat dorperheyd is dit, onedele gemeente;
Wat bitse nyd verteert het merch in uw gebeente;
Wat dolheydt u vervoert? dat ghy uwe Heeren hoont,
En met zoo valsch een munt uw' troutste Vaders loont?
Koomt reuckeloose schaer, treed voorts, ick ben te vrede
Te dingen, om 't geschil, ter vierschaer van de rede;
Doet vry u stucken daer; brengt van uw seggen blijck;
Op dat rechtvaerdigheyd een billick vonnis strijck.
| |
| |
Ghy seght, als nu de wraeck, om Trojen om te keeren,
Onledigh hiel den raed der Koningen en Heeren;
Dat ick gedaghvaert quam, en schoon zy altemael
Besloten 't eerloos feyt te rechten met het stael;
Noch zeyde ick: 't was by hen te heftigh opgenomen,
En datmen tijds genoegh zou tot het uytterst' komen.
Waer uytmen vaten moght, dat ick 't meyneedigh rijck
Meer gunst toedroegh als ons, gequetst door 't ongelijck;
Ick antwoord: het besluyt is licht om wederleggen,
Vermits dit geensins volght uyt het voorgaende zeggen;
Maer eer het tegendeel: want dat ick liever zagh
De zaeck in vree beslecht, by middel van verdragh,
Is waer en lovens weerd: en wie ontkend wat plaegen,
Bellone met sich sleept, met droeve nederlagen,
Gevaerlijck voor 't gemeen; wiens welvaert men met druck,
En angst siet hangen in de weeghschael van 't geluck.
Dat ick Priaem dan noô met krijgh zagh aengegrepen,
Was om der Phrygen trots te weeren van ons' schepen;
Was om Achilles niet met Hector onverveert
Te worst'len doen om 't ramp, of hun, of ons bescheert.
Hier by en rust 'et niet, men smijt my voor de schenen,
Dat ick de Koningen van Sparten, en Mycenen,
Met al de Vorsten, als wy zetten onzen voet
Op Dardans bodem, wou versmooren in hun bloed;
Om dat ick, alsmen had gegeven 't bloedigh teecken,
De vloot, noch versch geland, van d'oevers af deê steecken,
En hielme binnen boords, 't geleeck wat, wistme niet
Dat dit door enckel last des Veld-Heers waer geschiet;
Die, als wy 't aerselen der bange Krijghslien vruchten,
Hun allen troost, en hoop benemen wou van vluchten,
En moedigen tot slaen, wanneer de nood hen deê
Aenloopen op het spits, of 't swalpen van de Zee.
| |
| |
Noch wilmen my te lijve, om dat ick driest, en stouter
Als ander, eer Iphigeen noch verwde 't bloedigh outer,
Het offer marren dede, en 't stuck leyde in beraed;
Of juyst onnoozel bloed, en Agamemnons zaed,
De grimmige Hecate most paeyen, en verzachten?
Dan ofmen haer een Hinde, of teere Geyt zou slachten?
Een' saecke die sigh schaemt, recht of hy yet verbeurt,
Die Chalches in zyn' waen, en schelmze droomen steurt.
En daer aen twijfel slaet; of Goden en Godessen,
In 't grouzaem moorden van geheylighde Princessen
Behagen namen oyt; gelijck der Goden tolck
Dees grove logens veylt voor waerheyd aen het volck;
Dat voor hem nedervalt, en feest maeckt van 't vernielen,
En 't ommebrengen van zoo veel' gedoemde zielen.
Men stroyt om 's Veldheers haet te scharpen tegens my;
Dat ick besnoeyen wil de wettige vooghdy
Der twee gebroederen, en d'opperste der Griecken
Treck op Achilles zijde, en tracht bedeckt hunn' wiecken
Te korten, waer ick mach; 't welck uytbarst langs hoe meer,
Midts ick met hengsten van 't verovert Lesbos keer,
Met Hooren-beesten, en een' hoop geboeyde slaven;
Maer 't goud verlochen, om behendigh t'ondergraven
Het steunsel hunner macht; dewijl elck, als zyn' God,
Dien aenbid, die hem streckt tot voordeel, en genot.
Dan om die laster plaets te geven, ick de Vorsten
Hou t'edel van gemoed; en geen' doorluchte borsten
Gevoelen dit van my, die Menelaus, met
Syn' oudren Broeder, heb gemerckt, en uytgeset
Tot hoofden van den toght, als 't veelen heeft verdrooten,
En droegh hun op 't beleyd van ons' beroemde vlooten;
Doen Chalches op hen smaelde, en uytspoogh vier en vlam,
Om datse daelden van zoo Goddeloos een' stam.
| |
| |
Dat ick gebrandmerckt wort met soo een onrijp oordeel,
Als die den roof misbruyck tot een bysonder voordeel,
En Chirons voesterling soeck voor te trecken: neen,
Ick kan, en danck 't den Goon, 't bysonder van 't gemeen
Voorsichtigh schiften, en elck een het zyn verschaffen:
Ick handhaef yeders recht, en pas op niemands blaffen.
Elcx vryheyd is de mijn': die weegh ick in een' schael:
Wie hier uyt vreese deyst, ick sta gelijck een pael.
Dreygt Palamedes vry te moorden, en te priemen,
Hy blyft de selve man, al sneed ghy hem aen riemen:
En draegt sich na zyn' plicht getrou, oprecht, en kuysch:
Men soecke hem waer men wil, hier leyt d'Euboeër t'huys.
Voorts dat ick Thestors zoon so vaeck heb doorgenomen:
't Is waer, my docht 't was tyd sijne hoovaerd te betoomen:
Om dat hy verder als de Kerck en 't Outer gaet,
En snuff'len komt, uyt baet, en staetsucht in den raed.
Hy is een vreemdeling, ja een Trojaen geboren,
Noch kent de seden niet die tot ons land behooren.
Noch wat ons welvaert eyscht. Hy wette zyn verstand
In 't geen zyn ampt betreft, en kruype in 't ingewand
Der dieren met zyn' geest, en staere op 's Hemels lichten:
Hy lette op voglenzang, op droomen, en gesichten,
Op Godspraeck, en geheym, en hang'er niet wat by
Van 't zyn, of lust'et hem, elck hebb' zyn oordeel vry.
Maer 't is te schandeloos, en strijd met al mijn daden,
Dat ick ben omgekocht, om 't leger te verraden:
Dat Paris, om met my te hand'len van die moord,
Lagh 's nachts met een Galey, met goud gelaen, aen boord.
Dat ick den oorlogh schorste, en uytstel nam tien dagen,
Om ons t'ontwapenen, en dan het stuck te wagen,
Met meerdre sekerheyd. Apollo die uw' troon,
En zetel hebt gebout in 't midden van de Goon,
| |
| |
En met uw' klaerheyt bluscht de Goddelijcke lampen,
En van het aertrijck veeght de nevelen, en dampen:
Ghy siet in dese nacht, en voor uw' Majesteyt,
Der sulcker schennis stuyt op mijne onnooselheyd.
Dits mijn' besolding dan, voor dat ick met beswaeren
Tot der Argiven heyl geslaeft heb soo veel jaeren:
Met wijsheyd, raed, en daed 't bouvalligh rijck gestut:
De stormen afgeweert, en op mijn' borst geschut:
Dẽ boef vermomt met schijn van Godsvrucht en van heyligheyd:
Ontdeckt, en Pelops hof, en 't Land herstelt in veyligheyd:
Wtheemsche ballingen van Have, en huys berooft,
Gelockt, gewellekomt, en in mijn' schoot gestooft:
Vergroot der steden kreyts, en ommeloop der muuren:
Tot Grieckens hulp verplicht gekroonde nagebuuren:
Met kielen ingesleept den oegst die 't oosten las:
Ia daer de naelde swijmt, gestaen na vryen pas:
Ulysses achterhaelt: het heyr, als 't scheen verlaten,
Door hongers nood, gespijst: geoeffent ons soldaten:
De deught des Peleaens verstaelt met kloeck beleyd:
D'eylanden, en de steén, aen Helles strand, ontseyd:
Steenrotsen uytgehoolt, en stucken lands vergraven:
Nu hier een schans geleyd, dan gins gediept eene haven:
t'Abyde in doodsgevaer mijn vromigheyd gebracht:
Daer ick gewond werd op den aenslagh in der nacht:
Daer doen Achilles weeck, als 't naulijcx was begonnen,
Noch voor den morgenstond de vesting werd gewonnen:
En had ick d'ongunst van ons Princen niet gevreest,
Lyrnes voor mijn vertreck verovert waer geweest.
Maer wat beschuldig ick een wuft, en dom gepeupel,
Dat na den voortgang van zyn Heer gaet recht, of kreupel:
Daer doch Laërtes zoon, die op een grootren bout,
My met 's rijcx wichelaer, al dese moeyten brout,
| |
| |
En na mijn leven staet, en gaet zijn' sinnen spitsen,
Om 't Krijghsvolck tegens my dolkoppigh op te hitsen,
Sy brullen langs hoe meer. Waer of ick best verschuyl?
Wie blijft die lijd gevaer: wie vlught dien schoutmen vuyl.
My docht, den jongsten nacht, dat ick voor andre radder,
Beklom des schaeckers burgh, en vechtende op een ladder
Opgaf den Geest, daer ick den vyand besigh hiel,
En met een groot stuck muurs geplet ter aerde viel;
Doen schoot ick op, en schoon ick niet op d'ydelheden
Van spock, of droomen pas, noch leyd my op de leden
Of d'eene of d'andre ramp, mijn' strenge dwaelstar oock
Voorlang te Troje in 't veld mijn beyde oogappels loock.
De wichelaers my niet als ongelucken spellen;
Doch een manhafte ziel moet dit ter zyden stellen.
Heer Vader, die my erft den segen van uw' Kroon,
Het ga met my zoo 't wil; ick blijf uw echte Soon
Van bloed, en van gemoed, en zal u niet ontaerden
In vroomigheyd, in trou, in 't midden van de swaerden,
In 't midden van de nijd, en lasteringen: daer
Mijn goede naem, en faem me word bedruckt zoo swaer.
Ick weet waer op ick steun, mijn ongekreuckt geweten
En is niet quaeds bewust, noch heeft sigh noyt vergeten
Aen eenigh schendigh feyt; en zoo ick daerom ly,
Soo wasch mijn edel bloed eens anders schelmery.
REY van EVBEERS. REY van ITHAKOISEN.
VVy Krijslien passen op ons beurt
Terwijl den Hemel starloos treurt,
En telt de slepende uuren.
De naere lucht nu schreyt en sucht.
| |
| |
Hoe lange zal het duuren?
De middernacht herhaelt haer scha
Met dick're duysternissen:
Slaghregens decken Cynthia,
Dies wy haer aenschijn missen.
Wiens vroomheyd sal, met Trojens val,
't Begonnen Oorlogh slissen.
d'Euboeër afkomst zal met dwang
Mars teugelen ten lesten:
Maer niet met Trojens ondergang,
En 't storten van dees' vesten;
Maer met dese Aerd, door Hectors swaerd,
Van lijcken vet te mesten.
Die swanger gaen van guytery
Ons' Prins hier me betighten:
Om datze minder zyn als hy,
En niet voor uyt en lichten.
Dus tracht de nijd zyn' faem van spijt,
Veel' logens op te dichten.
Wat sucht hy in zyn' boezem draeght
Is vaeck aen hem gebleecken:
Die 't heyr op 's vyands bodem waeght,
En dan van vree wil spreecken:
Die veynst, en sluypt, en onderkruypt
Al d'opperste der Griecken.
Aen hem, wiens tong van Nectar dout,
En draeght vergift inwendigh,
Word eer dees' schalckheyd toevertrout,
En watmen acht voor schendigh:
Die hof, en zael, met logentael
| |
| |
Ons vorst soeckt op geen ledekant
Hy ploeght niet aen d'onvruchtbre strand,
Sijn' bedgenoot: die in haer' schoot
Hem kust, en neemt in d'armen.
Het log geslacht van Ithaca,
Dat achter leyd gekroopen,
Is niet zoo vierigh nergens na,
Gelijck uw Heer, die met zyn' speer
Koomt achter aen gedroopen.
Wat Palamedes derf bestaen
Dat bleeck, doen hy in 't landen
Het volck dede in slaghoorden staen,
En strandens nood, ons' trotse Vloot,
Als 't leger weeck met schanden.
't Is waer, wy kennen 's mans bedrijf,
Het bergen van de kielen,
Was 't bergen van zyn eygen lijf,
Doen zoo veele helden vielen:
Doen hy de dood den rugge bood,
Met wiecken aen zyne hielen.
Hoe d'onverbiddelijcke Tracx
Hem leende gunstige ooren
Bleeck, doen hy 't heyr vertrooste stracx
Met graen, en weeldigh kooren:
Daer hy 't uw' Vorst, ontseggen dorst,
Doen 't leger scheen verlooren.
Ulysses droeghmen geen ontsagh,
Wat was aen hem bedreven:
| |
| |
Die niet uyt Argos schatkist magh
Syn' paerden voeder geven:
Nocht aen den disch des Veldheers is
Gesien en hoogh verheven.
Hy is te vrede met zyn erf,
En zyn Heer Vaders leenen,
Al bet als hy, die roemen derf
En klippen woest, en groot, wiens oegst
Is slechter als wy meenen.
Maer waerom stoft dit volck aldus
Op zyne erf-Koninckrijcken?
Heeft niet de Vader Nauplius
Voor Princen moeten wijcken?
En tot zyn heyl, de vlagh, en 't zeyl
Voor mindre moeten strijcken?
't Was Nauplius wiens wijsheyd vaeck
Veel' Koningen versochten,
En hiel met alle Vorsten spraeck,
Op veel' manhafte toghten:
Doen zy wel eer, van heynd en veer,
Geschencken tot hem brochten.
Waer 't vremt dat Palamedes dan
Onse heyrkraght ging verraden?
Vermids hy muylen stallen kan
Met schatten swaer geladen;
Gelijck de stam daer hy af quam,
Geen giften kost versmaden.
Verdient hy een brandteecken, die
Tot onzes staets verkleenen,
Ick meest verrijckt met giften sie:
Merckt dezen niet, maer genen:
| |
| |
Wiens goudsucht boos, en Goddeloos,
Vind zyns gelijck' niet eenen.
Steyl Neritos vol klippen heeft
Noyt woester dier ontfangen
Als hy, die schelms en onbeleeft
Betrout zyn' slimme gangen:
Die liegt, en stout zyn' verw behout,
Schoon hy'r in word gevangen.
Ulysses die op Calches steunt,
Sich deze laster niet bekreunt:
Syn' vroomheyd salmen eeren;
Maer wie den helm, voert als een schelm,
Dat sal de tydt ons leeren.
Drael lange, o blonde Phoebus! drael,
Schou eeuwigh onze kimmen:
D'ondanckbre Grajen niet bestrael,
Die langs hoe meer verslimmen.
Waer vlieden wy? wat rasery
Koomt uyt den afgrond klimmen?
|
|
Auteursrechtvrij