Lucifer. Adam in ballingschap, of Aller treurspelen treurspel. Noah, of Ondergang der eerste wereld

[p. 12]

Op de afbeeldinge van Keizerlijke Majesteit, Ferdinandus den Derden; Toen Joachimus Sandrart van Stockau mij uit Wenen in Oostenrijk zijn Majesteits afbeeldinge, met haar loofwerk en sieraden vereerde⁺

Deus nobis haec otia fecit

De zon van Oostenrijk verheft haar schone stralen¹
uit schaduwen van kunst veel schoner in elks oog,²
dewijl ze, in haren troon gestegen hemelhoog,
zich niet ontziet zo laag op ons gezicht te dalen.⁴
De derde ferdinand, geschapen tot regeren,
gelijk een tweede August, en Vader van de peis,
zijn zoon de heirbaan wijst naar 't hemelse paleis,
en leert met wapenen van vrede triomferen.
Gezegend is het rijk, gezegend zijn de volken,
waar zijn voorzienigheid genadig 't oog op houdt,
en hem de weegschaal wordt van 't heilig recht betrouwd.

+ Vondel bezingt hier een geschenk van zijn vriend de schilder Joachim von Sandrart, die hem vanuit Wenen een gravure heeft gezonden van een schilderstuk Des hohen Hauses von Oesterreich Triumph. In dit sonnet komen dezelfde motieven naar voren als in de Opdracht, maar met toevoeging van enkele accenten. De nadruk ligt hier op keizer Ferdinand III als vredevorst. Dat blijkt al uit het motto: ‘Deus haec otia fecit’, het citaat uit Vergilius' Ecloga I, 6, waarmee de Romeinse dichter keizer Augustus prijst omdat hij het land rust heeft geschonken. In vs. 6 van het sonnet heet Ferdinand dan ook ‘tweede August’ en ‘vader van de peis [vrede]’. Hij verdient deze titel omdat onder zijn bewind de vrede van Münster tot stand is gekomen, die ook een einde aan de Dertigjarige Oorlog bracht. De hoop is dus gerechtvaardigd dat een nieuwe ‘gouden eeuw’ zal aanbreken, een toespeling op Vergilius' vierde Ecloga waar een nieuwe vredevorst wordt verwelkomd.

1 De zon van Oostenrijk: keizer Ferdinand iii

2 uit schaduwen van kunst: een bescheidenheidsformule: de (schilder)kunst kan deze zon slechts uit de verte benaderen

4 zich... ontziet: zich niet te groot voelt

[p. 13]

 

Een arend brocht zijn zwaard en scepter uit de wolken.

 

Een kroon versiert het hoofd, ter heerschappij gewijd:¹³

 

dit hoofd versiert de kroon, en schept een gulden tijd.

13 Een kroon... de kroon: paradox: normaal gesproken siert een kroon het hoofd, maar in dit geval zet het hoofd (dus de persoonlijkheid van deze keizer) de kroon (het symbool van de regeermacht) luister bij