Joseph in Dothan

[p. 3]

Den Heere Joachim van Wickevort, Ridder, Raedt en Resident van haere Hoogheit van Hessen.

PLutarchus, handelende van de broederlijcke vriendschap, zeit, datze, in zijnen tijdt, zoo dun gezaeit was, als, in den voorleden tijdt, de haet der gebroederen; welcker weinige voorbeelden, van outs her, met een algemeene bestemminge der wijzen, als ongeloofwaerdige en verzierde dingen, verzonden werd en naer de treurspelen en schouwburgen. Hier van zijn ons, uyt dien geweldigen brant, en beklaeghlijke neerlage van der aelouden tooneelwijsheit, alleen overgebleven, die bloedige en onmenschelijcke stucken van Oedipus en Pelops rampzalige kinderen, Polynices en Eteokles, en Atreus en Thyestes; malkandere met geheele heiren, en lijf om lijf, om de heerschappye, uytdaegende; of het gebraden zoontje, voor leckernye, den broeder, tot wraeck van zijn geschoffeerde gemaelinne, opdisschende. Het eerste heeft de heer Huigh de Groot, zoo geluckigh als kunstigh, uit het Griex in Latijn overgegoten; Hendrick Laurens Spiegel het andere, van 't Roomsche ontblootende, begonnen in een Nederduitsch kleet te steeken, 't welck, naer dien tijdts gelegentheit, bevalligh staet. Wy, om, in de schaduwe der aeloude tooneeldichteren, van verre te volgen, kozen uit de zwarigheit, gevallen onder de zonen van den Aertsvader Jakob, de gebroeders in Dothan; en wouden liever stof uit Mozes onfeilbare, als uit weereltsche historien, of eenige Heidensche verzieringe, nemen: overmits de heylige, boven andere geschiedenissen, altijdt voor zich brengen een zekere goddelijcke majesteit en aenbiddelijcke eerwaerdigheit, die nergens zoo zeer dan in treurspelen vereischt worden. Josephs verkoopinge schoot ons in den zin, door het tafereel van Jan Pinas, hangende, neffens meer kunstige stucken van Peter Lastman, ten huise van den hooghgeleerden en ervaren Dokter Robbert van der Hoeven; daer de bloedige rock den Vader vertoont wort: gelijck wy in 't sluiten van dit werck, ten naesten by, met woorden des schilders verwen, tekeningen, en hartstoghten, pooghden na te volgen. Indien dit treurspel, onder 't spelen of lezen, iemants gemoedt raeckt; wy willen gaerne bekennen, dat deze bewegelijcke historie zelf den tooneeldichter geholpen, en menighmael aen 't herte geraeckt heeft: want wat valt maghtiger, om iemandts gemoedt, alwaer het een steenrots, te vermurwen, en te verzetten, als het ongelijck en gewelt, dat 't eene bloet het andere doet; en de misverstanden en huisgebreken, gevoedt door nayver van kinderen en gebroederen, aen d'eene, en d'onvoorzichtigheidt en eenzijdigheit der ouderen aen d'andere zijde, waer uit dickwils groote ongelucken geboren worden. Wy zien hier oock, als in eenen klaren spiegel, hoe Godts voorzienigheit zich hier van wel weet te dienen, tot uitvoeringe van zijn verborgen be-

[p. 4]

sluit, ten beste van 't menschelijck, insonderheit van Abrahams geslacht; 't welck hy belooft hadde te zegenen, en te vermenighvuldigen, als starren aen den hemel, en waer uit de Messias zou geboren worden. Josephs historie is t'allen tijden, zoo in 't kleen als in 't groot, herspeelt onder allerhande geslachten en volcken: gelijck noch hedensdaeghs onder de Christenen, die, gebroeders en leden eens lichaems zijnde, en zich luttel aen Josephs verdriet keerende, den onnoozelen dagelix vangen verkoopen en leveren aen hunne allerbitterste en gezwore erfvyanden; wanneerze, d'een den anderen verradende en vernielende, liever de poorten van Christenrijck voor den Ismaëlleren open zetten, dan malkanderen toegeven en ondergaen. Zoo haest de hemel iemant schijnt te willen verheffen op den troon van eere, en men de genaeckende heerschappye te gemoet ziet; arbeit elck (recht als of sterfelijcke en zwacke menschen het raetslot des alleroppersten konden breecken) met alle maght dien t'onderdrucken; 't welck, of het Josephs broederen ten beste verging, oock dickwils met eigen bederf en schade geboet wort. Zoo hebben eertijds de Gotten Alanen Wandalen Hunnen, en andere norsse Noormannen gedient tot roeden en zweepen, om der genaemde Christenen baldadigheit overdaet hooghmoedt tweedracht wrevelmoedigheidt en baet- en staetzucht te straffen. Zoo hebben d'eige schepen der meineedige Christenen Mahomet, uit Asien en Africa, in Europe overgevoert; na dat de Griecken, van haere gebreken overweldight, niet langer maghtigh waren overendt te staen Zoo beginnen nu de Hercynische wildernissen wouden en bosschaedjen, het verwoeste Germanje weder boven 't hooft te wassen; en de wreede Thrax, maghtiger door onze onmaght, hoopt met de hoorens zijner halve maene te stooten tegens de zon der gerechtigheidt, en den standert van 't kruis: en leggende op zijn luimen, loert als een hongerige tiger, om met den eersten zijn gruwelijcke klaeuwen in dien vetten roof en Godts erfdeel te slaen. O helsche razerny en burgerlijcke tweedracht, wat al quaets hebt ghy gebrouwen!

Ghy kunt het eensgezinde en broederlijcke bloet
In 't harnas tegens een ophitzen als verwoet.

Liet Joseph zich wat luider hooren, in stede datmen onverzoenelijck met stijve kaecken de moorttrompetten blaest, wat zoud'er menighmael al onheils verhoedt worden. Hoe haest zouden de broeders, die nu aen allen kanten, te water en te lande, in 't blancke harnas, tegens een gekant staen, dien vervloeckten degen afleggen, en malkanderen omhelzende, liever, als Godts eere onze wapens vorderde, dien algemeenen erfvyant zijnen onrechtvaerdigen roof doen slaecken, dan hem, en hunne plaegen noch verder inroepende, Godts rechtvaerdige zaeck in 't uiterste gevaer stellen. Maer deze beternis magh men eer wenschen dan hopen, in een uitgeteert en uitgemergelt lichaem, 't welck, ademloos op zijn verscheiden leggende, alle oogenblicken schijnt den geest te geven; 't en zy d'almachtige wonderlijcker wijze zijn genadige hant daer aen sla. Ondertusschen zullen wy hier, d'oirzaeck van het groote jammer in 't kleen ontwerpende, ons gemackelijck leeren spiegelen aen deze gebroeders en aertsvaders, welcker schande Moses niet heeft willen bedecken, om ons t'ontdecken, wat schelmeryen zoo vroegh onder Godts bontgenooten nestelden; en hoe deught en onnozelheit van outs her van haet en

[p. 5]

nijt verpickt en verbeten werden; op dat vrome nakomelingen, zich aen geene schandaelen nocht ergernissen keerende, even mannelijck zouden houden de rechte en koninglijcke heirbaen, die tot den hemel de godtvruchtigheidt en de deught leit: waer toe ons wijst het uitnemende voorbeelt des onbesproken, eerst verdruckten, en namaels verheerlijckten aertsvader, Joseph; naest Moses mede een van de treffelijckste heiligen des ouden verbonts, en derhalven van koning David gezongen en gespeelt; van den schrijver tot den Hebreen, onder de geloovige helden op den triomfwagen des geloofs, als een profeet, omgevoert. Wy voeren vrypostigh dezen jongelingk, zoodanigh hy is, t'huis uwe beleeftheit, gewoon zijnde t'onthalen al wat eerlijck en loflijck geacht wort; en die de poëzy gaerne plaets gunt, onder andere schatten van uitgeleze boecken, brieven, beelden, schilderyen, penningen, printen, tekeningen, en diergelijcken zinnelijcken huisraet; waer mede uw huis zoo rijckelijck gestoffeert is, als het lieftalligh open staet, voor alle brave zielen. De heer Professor Kasper van Baerle, die uwe E. als een rapier van Philosophie, dagelix voegelijck op de zijde hangt, zal helpen oordeelen (zijn wy des waerdigh) wat hier wel, wat qualijck gestelt zy, en de misslagen beterende, oirzaeck geven, die in den naesten druck te verbeteren. Ondertusschen wenschen wy, alreede in uwe beleeftheit gehouden, te blijven.

Mijn Heer,

Uwe E. ootmoedighste dienaer,

Joost vanden Vondel.

t'Amsterdam, cIɔ Iɔ cxl.

den 11 van Wijnmaent.