Logo DBNL
Tassoos Godefroy of Hierusalem verlost (2013)

Tassoos Godefroy of Hierusalem verlost

(2013)–Joost van den Vondel–rechtenstatus Auteursrechtelijk beschermd

Vorige

Twintighste gesang.

1. De son hadde alree de sterffelycke menschen tot den arbeyd opgeweckt: alree waren [...] 1 uuren van den dagh verloopen, wanneer de troep die boven op den hoogen toren is, een ick weet niet wat duysters, van verre sagh als een nevel, die spade 2 de weereld bedeckt, en endelyck werdse gewaer dat dit het leger was dat tot ontset quam, twelck den hemel alsins met stof beschaduwde, en heuvels en velden onder sich bedeckte.

 

2. doen hief het belegerde volck een geschrey op van de hooge toppen tot den hoogen hemel toe: met soo een gerucht gelyck de kraenen met eene slaghorden in de koude dagen heen gaen en in de wolcken na warmer nesten al gierende vlughten voor de koude winden: om dat de hope nu gekomen wesende, in hun de hand vaerdigh maeckt tot schieten, de tonge ter schande.

 

3. de Franschen vernamen wel waer hun de versche moed der gramschap en het dreygen van her quam. en sy sagen wt het hooge het stuyvende 3 heyr aentrecken. terstond ontvonckte de moedighe stoutigheyd in dese forsse borsten, en socht te vechten. de trotse jeughd te saemen vergadert, riep: o onverwonnen vorst geef het teecken; en brieschte.

 

4. maer de wyse weygerde slagh te leveren voor den nieuwen dageraet, en hiel de stouten getoomt: nochte hy wilde datse met eenen onbestendigen en wuften stryd de partyen ten minsten souden beproeven. wel is het rede, sprack hy, dat na soo veel lasts ghy u eenen vollen dagh ververscht. misschien wilde hy het sotte betrouwen in sich selven nochte in synen vyanden voeden.

 

5. een yegelyck bereyde sich, verwachtende met verlangen de wederkomste van t nieuwe licht. noyt was de lucht soo helder en schoon, als in t rysen van dien gedenckwaerdigen dagh: d’uchtend loech vrolyck, en scheen met alle de sonnestraelen omringt. en t gewoone licht groeyde, en de hemel wou het groote werck sonder decksel aenschouwen.



illustratieuitvergroten

6. doen Godefroy den gouden morgenstond sagh opdringen, voerde hy het heyr in slaghorden buyten. maer hy leyde om den Palestynschen tyran Raimond en al het geloovigh volck, twelck van de nabuurige landen van Syrien tot synen verlosser gevloden was: een groote hoop, en niet alleen dese, maer hy lieter oock een Gascoenschen troep.

 

7. hy treckt heenen, en taensicht des oppersten veldheeren is soodanigh dat andre de zekere overwinning daer wt konden verstaen. eene nieuwe genade des hemels blonck in hem, en maeckte hem groot en heerlyck boven gewoonte. vervult syn aenschyn met glorie, en deeder eenen schoonen purperen glans van jeughd in blaecken: en in swier van oogen en leden, scheen hy wat anders als een sterflyck schepsel te wesen.

 

8. maer hy stapt niet verre; of hy ontmoete het verwachte heydensche heyr: en [dit] 4 deed hem int aenkomen eenen bergh kiesen die hy van achteren en ter slincker hand heeft: en hy ontvoude de slaghorden breed voor en nau van lenden naer het dal toe. int midden stuwt hy het voetvolck, en maeckte van binnen de vleugels van ruyters [...] 5

 

9. nochte geen hoorne ontbrack ’er, die by t rysen van den ingenomen heuvel genaeckte en hem versekerde, hy stelde beyde de Roberts in t midden tot sorge van den broeder. en hy set sich ter rechter hand, daer het open is en meer gevaers door de vlackte: daer de vyand die met syn volck genaeckt hoop kon scheppen hen te besetten.

 

10. en hier sette hy syne Loteringers, en daer het best gewapende en wtgelesenste volck. hier sette hy onder de ruyters die booghschutters waeren eenigh voetvolck om onder de ruyters te vechten. daerna maeckte hy eene rotte avontuuriers, en andre elders wtgesocht sette hy ’er by. hy sette 6 hen ter syden af aen de slincke hand, en maeckte Reynout overste en meester van hun.

 

11. en sprack tegens hem: in u, heere, is d’overwinning, en het heyl der dingen gelegen: hou ghy uwe schaere wat verborgen, achter dese groote en ruyme vleugels. wanneer de vyand genaeckt, en ghy van verre hem bespringt, en ydel maeckt wat hy voorneemt: hy sal voorgenomen hebben, indien myne meening my niet en bedrieght, sich omkeerende op de syde te stooten en van achteren.

 

12. van daer scheen hy op eenen klepper van bende tot bende door ruijters en voetvolck te vliegen. al syn aensicht ontdeckte hy door het visier. hy blixemde in oogen en gelaet. hy trooste den twyffelmoedigen en trooste die hoopte: en deede den stouten aen syne stofferyen gedencken; en den stercken aen syne proefstucken; aen deesen beloofde hy meer besoldings, aen dien meer eere.

 

13. endelyck hiel hy stand, daer d’eerste en edelste rotten vergadert waeren, en begon van eene hooge plaets te spreecken: waer door een yegelyck verruckt toehoorde: gelyck gesmolte sneeu van berghtoppen tot beecken pleegh af te loopen: aldus liepen de liefelycken stemmen geswind en vaerdigh wt synen mond.

 

14. o myn heyr, geessel der Christe vyanden, betemmer van t oosten, sie hier is de leste dagh, dit is die dagh dienghe soo lange gewenscht hebt tegenwoordigh te hebben. nochte de hemel bewillight niet, sonder groote rede, dat het weerspannigh volck nu vergadert: ghy [hebt] alle uwen vyanden hier by een versamelt, om in eenen oogenblick veel stryds af te leggen.

 

15. in eene overwinning sullen wy ’er veele verkrygen, onder ulieden sy geene geene vreese, nochte het gevaer en de last werde grooter gemaeckt, door t aenschouwen van soo groot eenen vyand; om dat tweedraght qualyck te vereenigen is, en sy sich selve inwickelt in de slaghordens: en tgetal sal kleen syn daerghe mede vechten sult, veel sal t aen hart, veelen aen plaets ontbreecken.



illustratieuitvergroten

16. dese diewe tegen ons sullen sien sullen naeckte menschen worden sonder kracht sonder kunst, dien t geweld nu alleen verveert en afscheyd van hunne rust en slaefsche oeffeningen. ick sie voortaen de swaerden beven, de schilden beven, de vaendels aen dese syde beven. ick ken die twyffelachtige klancken en die twyffelachtige bewegingen. ick sie hunne dood aende bekende teeckens.

 

17. dees hopman die omgord is met purper en goud, die de slaghordens stelt, en soo wreed wt syne oogen siet, heeft mogelyck eertyds den moor en Arabier overwonnen. maer syne deughd sal niet veroorsaecken, dat hy ons tegensta. wat sal hy, hoewel hy wys is, in hunne soo groot eene beroerde en vermengde verwarringe wtrechten? hy is qualyck bekend, geloof ick, en qualyck kent hy de synen en tegens weynigen kan hy seggen: ghy syter geweest, ick ben t.

 

18. maer ick ben hopman van een wtverkoren volck. laet ons voor eene wyle stryden, en met eenen triomfeeren. en ick heb het daerna eenen tyd lang geregeert na mynen wille. wiens vaderland of afkomst ken ick onder u lieden niet? wat swaerd is me onbekent? of wat pyl, hoewel die in de lucht hangende noch beeft; hy sou niet kunnen seggen of het een Vranck of Irlander is, en hoedanigh d’arm is, die hem regeert.

 

19. ick eysch dingen die gewoon syn; een yegelyck sy desen gelyck, dien ick elders alree gesien hebbe: en hebbe 7 synen gewoonelycken yver, en overdencke syne eere, myne eere, en Cristus eere: gaet henen, verslaet de godloosen, en vertrapt d’afgesnede leden, en bevestight de heylige veroveringe. wat houde ick u langer op? ick sie bescheydelyck genoegh aen uwe oogen, datghe overwonnen hebt.

 

20. het scheen dat in t voltoyen deser woorden eene heldere en blinckende lampe ontstack: gelyck op die wyse een somernacht plagh starre of blixem wt synen mantel te schudden. maer men soude gelooven dat de son wt synen binnensten schoot dit naer beneden sond, en het scheen om het hoofd te swaeyen, en yemand docht het een teecken vant aenstaende ryck te wesen.

 

21. misschien (indien sterffelycke tong vermetel magh gaen in de hemelsche geheymenissen) was [het] 8 d’engel syn wachter, die wt d’opperste kooren nederdaelde en hem met het heyr 9 met syne vleugelen bespreyde. terwyl Godefroy syne Christenen in slaghorden stelde, en aldus de schaeren aensprack: vertraeghde de Egyptische hopman niet, om de syne te schicken en te troosten.

 

22. doen hy van verre het Fransche volck sagh komen sette hy de benden buyten, en maeckte syn heyr oock met hoornen, met het voetvolck in t midden, en ruyters over beyde syden. hy hiel den rechten hooren voor sich selven en stelde Altamoro ter slincke syde. Muleasse voerde het voetvolck aen onder hen, en daer na is Armida int midden van t volck. 10

 

23. de koning van Indien is met den vorst ter rechter hand, en oock Tisaferno, en alle den koningklycken troep: maer de slincker vleugel spoeyt syne vlught daer hy magh 11 wtstrecken in de lage dalen. Altomoro heeft den koning van Persien en den koning van Africa, en de twee die in de heetste landen heerschen. hier moeten de slingers, en tgeschut en de bogen alle [...] 12

 

24. aldus schicktse Emiren: en hy self liep oock midden ’er onder en ter syden; nu sprack hy self, nu door tolcken. hy mengde ’r lof en krackeel en straf en belooningen in. hy sprack doen tegens eenen: o soldaet waerom toontge een verslagen aengesicht? en waer voor vreestghe? wat vermagh een tegens honderdt? ick heb moed hen alleen met myne schaduwe en met roepen te verjaegen.



illustratieuitvergroten

25. tegens eenen andren sprack hy: o ghy dappere, tree aen met dit aensicht, om hun tontrucken den roof diense ons ontweldight hebben. [...] 13

 

26. bewaer ghy myne wetten, en maeck dat ick de heylige tempels met myn bloed niet en bade nochte wassche: beschermt de maeghden en graven [en] assche der voorvaderen voor de godloosen: d’oude mannen voor hunne doorgebrogte jaeren beklagende toonen u het gryse hayr: de vrouwen borsten en tepels de wieg de kinders en t huwelycks bedde.

 

27. tegens veelen sprack hy daer na: o ghy helden, Asiens eere hangter aen; van u verwachtmen eene gestrenge maer rechtvaerdige wraecke tegens dese weynige Barbarische roovers. aldus verkoor 14 hy verscheyde volcken door verscheyde treken, in verscheyde talen tot den slagh. maer nu swegen de vorsten, en de naeste schaeren [...] 15

 

28. groote en wonderlycke dingen saghmen, doen beyde legers malkandren thoofd boden: hoe de benden in orden gespreyt alree teecken gaven om aen te vallen: de banieren waeyden ontvouwen in den wind, en de veders vlogen op den hoogen helmtop: kleedren, en cieraden [...] 16 wapens en verwen van goud en yser blinckt en schittert in de sonne.

 

29. het eene heyr scheen een hoogh bosch dicht van boomen, en het ander is oock soo overvloedigh van spiessen; de bogen syn gespannen, en de lancien in de reste; de spiessen drilden, en alle slingers draeyden om: elck paerd ruste sich ten stryd, en vergeselschapte den haet en de gramschap syns meesters, trapte, sloegh, brieschte, en draeyde sich om dede syne neusgaten swellen, en blies vier en vlam.

 

30. d’ysselyckheyd is oock schoon in soo schoon een gesicht, en ’t vermaeck ontstond midden wt de vreese. de klinckende en schrickelycke trompet, gaf een vrolyck en wreed gevoelen in d’ooren. doch het geloovigh heyr, hoewel minder, scheen veel wonderbaerlycker van klanck en gesicht, en alle syne trompetten speelen strydbaerder en klaerder geluyd, en de wapenen hebben meer glans

 

31. eerst sloeghen d’onverwinnelycke Christe trompetten, d’andre antwoorden en namen den oorlogh aen: de Franschen knielden, en sy eerden den hemel, 17 daer na kustense d’aerde [...] 18 beyde de vyanden sloten sich. alree isser een wreed gefluyt in den hooren; en het voetvolck geeft [...] 19

 

32. wie was nu d’eerste Christen vechter, die eene treffelycke eere behaelde? ghy Gildippe waert het, die den grooten Ircaen in Ormus heerschende eerst sloeght (soo groot eene glorie stond de hemel eene vrouwehand toe) 20 en ghy doorsneed syne borst. de doorsteken storte, en in t vallen hoordemen de vyanden al roepende den slagh prijsen.

 

33. de jonffer greep hem met eene mannelycke rechte hand, na dat het goede swaerd het stuck gebroken heeft: en sy dryft haren klepper voort tegens de Persianen, en opent de slagen der schaeren of verduntse [...] 21 sy treft Zopiro daer een man sich gordt, en maeckt dat hy als in twee stucken valt: daer na houtse den fellen Alarco 22 de keel af, den dubbelen wegh der stemme en der spyse.



illustratieuitvergroten

23 34. met eene rechte hand Artaserse, Argeo met het punt, smytse den eenen verdooft ter aerde en slaet den anderen dood: daerna hacktse Ismael af de kleene knoopen, waer door de slincke hand aen den arm gehecht is, vallende liet de breydel den hand afgescheyden, de slagh snort op de ooren des paerds: het welck gevoelende dat de toom in syn gewelt is, soo rent het dwars er door heenen, ende sloopt de slaghordens.

 

35. sy beneemt het leven van dese en veele anderen, die de gryse oudheyd met eene stilswygentheyd verdruckt. de Persiaenen sluyten sich in een, en loopen te saemen; begeerigh om den heerlycken roof te bekomen: maer de getrouwe bruydegom koomt syne beminde vrou te hulpe. het eendraghtige paer aldus te gader gevoeght, verdubbelt de kracht door den getrouwen band.

 

36. ghy soud de groothartige gelieven hebben sien een nieuwe en ongehoorde schermkunst oeffenen. sy vergeeten sich selfs te behoeden, en hy ende sy beschermen ernsthaftigh malkanderens leven. de stoute heldin schut de harde en moeyelycke slagen af die naer haeren beminden toekomen; ende hy set synen schild recht voor haer tegens de wapens, en soo t de nood vereyschte, hy souder syn bloot hoofd voor setten.

 

37. de een is des anders eyge beschutting, en de eene maeckt des anders wraecken syn eygen: ende hy verslaet den stouten Artabaen, door wien het eyland van Boefan geregeert word; en door die selve hand sneeft er Alvante, 24 die syn beminde dorste treffen: sy deelt Artimons voorhoofd tusschen de winckbrauwen, die haeren liefsten geslagen hadde.

 

38. sulcke een neerlaegh van Persiaenen maecktense: ende de koning van Sarmacant maeckte een ruymer baen onder de Vrancken: waer hy het swaerd wende of de klepper, 25 versloegh hy en velde paerden of voetvolck. geluckigh is hy die hier eerst sterft, ende daer na niet meer en steent onder den swaerlyvigen klepper: vermits dat de klepper (indien er yemand half levende van den swaerde gespaert word) dien byt en trapt.

 

39. Altamoor versloegh den swaerlyvigen Brunel: de helm en thoofd van den grooten Ardonio syn soo gedeelt, dat het in twee deelen op de schouderen hangt. d’ander is getroffen, daer de lagh syn oirsprong neemt, ende het harte sich opent en ontsluyt. sulck een, o wonderlyck en gruwelyck schouspel, loegh tegens synen danck, en storf al lachende.

 

40. ende de heelsame 26 kling en verdreef desen niet alleen wt het lieve leven; maer te gelyck werden gedood met een wreede dood Gentoon, Guasco, Guido, en den goeden Rosemond. nu wie soude kunnen verhaelen hoe veel datter Altamoro versloegh, en synen klepper kneusde doort gewight. wie kan verhaelen de naemen der verslage volcken? wie den slagh van slaen en sterven.



illustratieuitvergroten

41. daer en is ’er geen die desen wreeden ymmermeer thoofd bied, noch die ontsteecken word om hem van verre te bespringen. Gildippe alleen siet hem onder oogen, nochte onthoud sich niet van dit dubbele puyckstael: noyt droegh eenige Amazoon aen den Termodont beuckelaer aen den arm of handelde het swaerd soo stout, als sy tegens de dolligheyd van den schrickelycken Persiaen aengaet.

 

42. sy trof hem daer de barbarische diadem van goud en smalto op den helm blonck, en doorhieu en spreyde dien; waerom hy gedwongen was syn trots en verheven hoofd met kracht te buygen. de heydensche koning liet sich voorstaen dat het een slagh was van eenen groven arm: ende hy en sammelde niet om syn ongelyck te wreecken, om dat schaemte en wraecke op eenen oogenblick te samen quamen.

 

43. bykans op dien selven oogenblick sloegh hy de jongkvrou soo fel op het voorhoofdt; dat hyse benam alle gevoelen en kracht: sy viel; maer haer getrouwe hielse in den sadel. het was hun geluck of syne deughd; soo beschermde hyse, en dees sloeghse niet meer. gelyck een grootmoedige leeuw, die een afgemat mensch versmaed, die der leyt, en bewaertse en wandelt.

 

44. ondertusschen werd Ormondo, wiens felle handen de wreede sorge bevolen is, met syne gesellen die met eede aen hem verknocht syn, 27 gemengt met valsche vaenen onder de Christenen. alsoo hebben de wolven by nacht in eenen donckeren nevel de gedaente van honden. sy gaen naer de schaeps koyen, en bespieden terwylse den dubbelen staert onder hunnen buyck verbergen 28 [...] 29

 

45. sy genaecken elckanderen: en de felle heyden set sich niet verre van des godvuchtigen godefroys syde: maer doen de hopman het goud ende het wit van de geveynsde veldteeckens sagh verschynen. siet daer, riep hy, die verraeder, die in een geveynst gestalte een Vranck pooght te schynen: siet daer syn eedverwanten die alree op my aenkomen. aldus spreeckende, quam hy naer den meyneedigen toe.

 

46. hy quetste hem doodelyck, en dese wredaert sloegh niet, schermde niet ende en deysde niet; maer gelyck hy te vergeefs eene gorgon in de oogen hadde, en alsoo stout was, nu bevroos hy, en werd als een steen. alle swaerden en speeren stelden sich tegens hen aen, ende alle pylkokers werden ledigh tegens hen [alleen]. 30 middelertyd gaet Ormondo en syn gesellen tegens soo vele slagen aen, dat het doode lichaem [...] 31



illustratieuitvergroten

47. Godefroy na dat hy sich sagh van vyandelyck bloed besmet, quam in den stryd, en keerde sich derwaert daer hy sagh dat de Persiaensche veldheer daer na, de allerdichtste bende opende en ontsloot, alsoo dat syn troep noyt en vestroyde, gelyck 32 de zuydewind het Africaensche stof. hy gaf sich naer hem toe, en riep de synen en dreyghdese, en dede stand houden die vloden, en besprongse die anderen joegen.

 

48. hier hieven de twee allerdapperste armen een gevecht aen hoedanigh Ida nochte Xanthus oyt sagen: maer ondertusschen volghde een ander scharp gevecht te voet tusschen Muleasse en Boudewyn. niet min werd het ander ruijtergevecht by den heuvel heftigh by den anderen wtersten kant: daer de Barbarische vorst des volcks in persoon vocht, en twee maghtigen by sich hadde.

 

49. de vooght der troepen ende de andere Robbert deden eene harde proeve ende vereffenden hunne vroomigheyd, maer de Indiaen word van den anderen w den helm doorhouwen, 33 en klooft en breeckt alle syne wapens. Tisaferno heeft geenen sekeren vyand, die sich in t vechten by hem gelycken magh, maer hy loopt daer de schaere allerdickst schynt, en mengter veele en verscheyde neerlagen onder.

 

50. aldus vochtmen, en de hoop met de vreese hing in eene twyffelachtige weeghschael, het veld vol en dicht van speeren besaeyt, van gebroken schilden, en afgehouwen harnassen, met geschaerde sabels, met doorsneden sadels. deen leyt doorschoten, de ander ter aerde gestreckt met den lichaem, sommigen achter over, sommigen met den mond, als die aerde byten, tegens de aerde gekeert.

 

51. het paerd leyter by synen meester, de macker leyter dood by synen macker: de vyand leyter by synen vyand, en dickwils de levende op den doode, ende en kryt niet luyde; maer ghy hoorter ick en weet niet wat voor een heesch en onbescheydelyck geluyd: een gebriesch van dolligheyd, een gemompel van gramschap, een gesteen des geenen die quynt, en die den geest geeft.

 

52. de wapens, die 34 onlangs soo braef in t oogh waeren, maeckten nu een ysselycke 35 en druckige vertooning. het yser heeft synen glans, het goud syne straelen verloren; geene schoonheyd isser meer over aen de schoone verwe; soo veel cieraed en pronckery als men op den helmtop en aen de soomen sagh, dat word nu vertreden dat is van t stof bekrosen, dat meer als het bloed is, soo hebben de veranderde velden eenerleye gedaente



illustratieuitvergroten

53. de Arabiers doen en de Etiopiers en de Mooren, die aen het wterste van de slincke syde geset waeren, gingen sich vouwen en wtbreyden naer buyten, van daer omringdense de syde der vyanden. ende voortaen schutters en [...] 36 quelden van verre de Vrancken, wanneer Reynout syn vaendel aenvoerde, en een schrick en donder geleeck

 

54. Assimir van Meroe was de dapperste onder de verbrande schaere [van Ethiopie]. 37 Reynout ontfing hem, daer de swarte heuvel sich aen het graf voeght, 38 en smeet hem onder de dooden, na dat de smaeck der verwinninge, en de dorst naer bloed en van de dood in den wreeden overwinner verweckt was. ende hy dede dingen die ongeloofelyck, schrickelyck en wonderlyck 39 waeren.

 

55. hy gaf meer doodwonden als slagen, en het onweer van syne groote slagen viel reys op reys, gelyck een slang schynt drie tongen te drillen, t welck ons de geswintheyd van de eene doet gelooven; soo geloofde het beschimpte volck dat syn geswinde hand 40 met drie swaerden schermde. het oogh door de raddigheyd begoochelt geloofde tgeen valsch was, en dese yslyckheen deden dese vreemdigheyd gelooven.

 

56. de Libyaensche Tyrannen en de swarte koningen viel[en] 41 dood wtgestreckt in elckanderens bloed. de brave medegesellen, die door het voorbeeld der anderen met eene nayverige 42 raserye ontsteecken werden, gaven sich op de anderen. het twyffelachtighe volck viel met eene gruwelycke achteloosheyd ende en bood geen weerstant. dit is geen gevecht maer alleen een slachting, om dat hier het swaerd vocht, ginder de gulsigheyd.

 

57. maer sy boden het aensicht niet lange, ontfangende de wonden in het edel deel, soo vloden de schaeren, ende de vreese die joeghse, soo dat alle orden hun verliet en scheyde. maer sy volghdense sonder het spoor te begeven, tot dat syse alle hadden verstroyt en verspreyt. daer na vergaderde 43 de geswinde overwinner, die min wreed is tegens hen die meest vlieden.

 

58. gelyck de wind, tegens wien heuvels en bosschen sich verheffen, syn gebulder en geblaes en gramschap verdubbelt; maer sachter en soeter ruyscht door de vrye velden: gelyck de zee tegens de rotsen schuymt en weerspannigh is, en geruster stroomt in het vlacke water. alsoo hoe Reynout een min harder partye hadde, soo veel te meer verminderde hy syn gramschap.



illustratieuitvergroten

59. om dat hy onwaerdigh syne edele gramschap vergeefs verquiste tegens eenen deynsenden hoop, soo keerde hy syn ruyterye en synen loop daer hy Arabier en Africaen aen syn syde hadde; nu isse naeckt aen dese syde, en diese bystand behoorde te doen, die leyter toe, of is verre te soecken, hy koomt van over dwars, en het voetvolck treft heftigh op het volck van wapenen.

 

60. sy breecken de speeren, en de aenval en de geweldige tesamen horting overwintse en dringter in, verspreytse en veltse ter aerde: storm en onweer velt 44 soo ras niet eenen booghsaemen oegst, de vloer is geplaveyt met bloed wapenen en gekloofde leden: ende de ruyterye loopende sonder last sonder wederhouden en wreed renter over henen.

 

61. Reynout quam daer Armida op eenen gouden wagen stond als een kryghsheldin, en had van elcke syde eene edele lyfwacht van vryheeren diese volghden en van vryers. 45 bekent door veele teeckens aenschout hyse al verwondert met een grimmigh en van begeerte bevende oogensdsd. en veranderde een weynigh in syn aensicht. sy werd ys, daerna vier.

 

62. de ridder wende den wagen wat af en ging voorby, en maeckt gebaer van een man die sich met eenen anderen 46 bemoeyt; maer het met eed verbonden vaendel en laet synen tegenvryer niet onaengevochten voorbygaen, men stroopt het swaerd tegens hem men velt de speer. sy self heeft de pylen alree op de pees geset. de hand spande den boogh; en spyt maecktese wreeder; maer liefde versachte het, en hielse tegen.

 

63. de liefde stond op tegens de gramschap, ende bewees dat het verborgen vier noch leefde. driemael spandese den boogh om hem te schieten, driemael booghse den boogh en hiel hem tegen. int ende overwon de spyt en spande den boogh en liet de veeren van haeren schicht vliegen. de schicht vloogh maer een haestige wensch volghde den schicht, soo [dat] de schoot miste. 47

 

64. het smarte haer wel dat de scharpe pyl te rugge keerde en het harte [...] 48 soo veel vermoght de minne op haer, hoewelse versmolt, wat souse nu vermogen indiense overwinster waer? maer van sulcke gedachten heeftse daer na berou, ende de toorne groeyde in haeren tweedraghtigen boesem: aldus vreesdese nu, en nu wenschtese dat de scheut te dege moght treffen, en volghde dien met hare oogen.

 

65. maer de pyl had niet vergeefs gemickt, om dat hy trof op des ridders harde rusting, ja al te hard tegens eenen vrouwelycken pyl, die in stede van quetsen daer op stomp word, ende hy keerdese de syde toe: sy geloovende datse versmaed werd brande van gramschap en het smarte haer. liet haere pese verscheydemael glippen ende en quetste niet, en terwylse schoot, quetste haer de liefde.



illustratieuitvergroten

66. is dese dan, sprackse by sich selve, scheutvry, ende en past hy op geen vyands kracht? mogelyck heeft hy syne leden overtrocken met desen jaspis, daer syn siel soo hard af is? ooghstrael nochte hand hebben vermogen op hem. van sulck eenen temper is de hardigheyd die hem scheutvry maeckt: en ongewapent ben ick verwonnen, en gewapent verwonnen, vyand en vryster gelyckelyck veracht.

 

67. nu wat baetme nieuwe kunst en nieuwe gedaente, in de welcke ick my noch magh veranderen. ick ellendige die geene hope en behoeve in myne ridderen te stellen, dien my dunckt dat ick sie: maer na dat ick sie aen de maght van desen, alle krachten en alle wapenen syn bros. ende ick sie ’r wel anderen van syne kampers doode leggen, 49 anderen gevelt en overwonnen.

 

68. alleen en isse niet genoegh tot haere bescherminge, en alree schyntse een gevange en slaevinne te wesen: nochte sy versekert sich niet (en sy heeft de speer by den boogh) door ’tgeweer van Diaen of van Minerve. gelyck eene swaen vreesachtigh is boven wie een dartele 50 arend staet met syne wreede klaeuwen: sy kruypt naer de aerde toe en haere wiecken krimpen: soo bevreest was deese oock van gebaer.

 

69. maer de vorst Altamor, die dus lange pooghde de schaere der Persiaenen te doen stand houden. die alrees sich begon te spreyen, en te ontvlieden: maer hy alleen weerhielse, doch niet sonder moeyte: nu soodaenigh hem 51 siende, diense 52 van minne aenbad, wendese 53 sich met der haest derwaert, ja met der vlught: en sy verlaet haere 54 eere en haeren 55 troep: op dat dees behouden bleef, al soude de weereld vergaen.

 

70. en hy gaf sich met eenen sprong naer den qualyck verdedighden wagen ende maeckte ruymbaen met den swaerde: maer op dien oogenblick werd haere 56 bende van Godefroy en Reynout verslagen en verjaeght. de ellendige die het siet en sich eer als een vryster 57 draeght als een hopman. 58 Armida liep 59 naer het veylige, en bragt haere verwonnen ontydige hulpe toe

 

71. om dat het heyr van de heydenen aen dese syde, reddeloos verspreyt ende verstroyt is. maer in het tegendeel, de onse het veld ruymende voor de ongeloovigen, alree den rugge gekeert hebben. 60 een van de Robberten, naulycks ontvlooden, 61 is de borst en taensicht van den vyand gequetst: de ander is van Adrasto gevangen, in sulcker voegen was de neerlaege effen gedeelt.

 

72. Godefroy nam doen den bequaemen tyd waer. hy herstelt syne benden, en keert sonder vertreck in den stryd, en soo koomt de een den anderen hoorn bestoken die noch heel is. elck koomt geverwt van vyandelycken bloede, elck verciert met triomfanten roof. de zege en de eer koomt van allen kanten. Mars en Fortuyn staen twyffelachtigh in het midden.



illustratieuitvergroten

73. nu terwyl op die wyse de felle stryd duurde tusschen het geloovigh heyr en den heyden, 62 klom de wreede Soudaen op den top eens toorens naer een venster, en sagh wt hoewel van verre. hy sagh als in een schouburgh of worstelperck het harde treurspel van den menschelycken staet: de verscheyde aenvallen, en den ysselycken schrick des doods, en het groote steeckspel van t geval en het lot.

 

74. hy stond een luttel verbaest en stom met het eerste gesicht, en daer na ontstack hy; en wenschte dat hy oock moght handdadigh wesen aen den hoogen aenslagh in het gevaerlycke veld. ende syne begeerte en vertoefde niet; maer wapende sich haestigh met den helm, en alle tgeweer dat hy hadde. op op, riep hy, sammel niet langer. wy moeten heden sterven of overwinnen.

 

75. o mogelyck sal het de goddelycke voorsienigheyd wesen, die hem dien raesenden moed in blaest: om dat op desen dagh het overschot der Palestynsche heerschappye gants sal gebluscht wesen: of mogelyck sal t syn, dat hy nu veegh 63 sich gevoelt geprickelt om de dood te ontmoeten: ongestuymigh en geswint ontsluyt hy de poorte, en beoorlooghtse onvermoed.

 

76. ende hy en wacht niet, tot dat de wreede onverwonnen syne gesellen onthaelen. hy treed alleen wt: en alleen vertrout hy sich onder duysend vereenighde vyanden, en vermengt sich alleen onvertsaeght onder duysenden. maer de anderen door synen yver verruckt volgen daer na. die bloode en omsichtigh was, vreest nu niemand: ’t is meer een werck van dolligheyd als van hope.

 

77. dees die eerst den schendigen turck vernam, veroorsaeckte 64 onversiens ysselycke slaegen: en hy is soo snel om hen te verdelgen, datmen hem geen menschen sagh doodslaen, maer dooden. de schrick ging van den eersten tot den sesten van mond tot mond: de bedroefden liepen om raed: soodanigh, dat het geloovigh volck van Syrien alree soo verbaest werd als of het vlood.

 

78. maer met minder schrick en beroerte werd orden en plaets gehouden van den Guascon; hoewel hy allernaest in t gevaer onversiens getroffen en aengegrepen werd. geen tand geen lidt van wouddieren of gevederden syn soo bloedigh onder schaeps koyen of vogels, als het swaerd des Soudaens onder dit volck.

 

79. hy scheen gulsigh en verhongert als of hy leden vrat en bloed soogh: Aladin met hem, met hem de volgende troep troffen en verslonden syne beleggers. Maer de goede Raimond lieper toe, daer Soliman syne benden verdede, ende hy en vlood nu niet al was het dat hy de felle vuyst herkende, waer van hy doodlycke benautheyd hadde geleden.



illustratieuitvergroten

80. van nieus bood hy hem ’t hoofd, en hieuw er op, en sloegh hem weder daer hy eerst getroffen was. ende de schuld alleen is by den hoogen 65 ouderdom, wiens lang leven de harde slagen swaer vallen. 66 in desen oogenblick werdter noch gevochten en verdadigt met honderd schilden met honderd swaerden. maer de Soudaen lieper naer toe, het sy hy geloofde dat hy al heel dood of een lichte roof was.

 

81. hy trapte over de anderen en hackte en sneed, in een kleyne plaets een wonderlycke proeve doende. daer na, terwyl hem de dolligheyd aenvoerde, socht hy elders stoffe tot een nieuwe gelegentheyd: 67 gelyck een mensch van vasten geprickelt van een arme tafel naer een rycke maeltyd loopt: aldus loopt hy naer een heftiger gevecht, waer het syn bloedgierigen rasenden honger lust.

 

82. hy klom over de omgeworpen muuren, en gaf sich snel naer den grooten slagh toe, maer dolligheyd en vreese bleven in syne medegesellen, die alree hier van ingenomen waeren; en de eene troep socht dese overwinning te bevorderen, de ander bleef soo staen maer de weerstand is nimmermeer sonder teecken van vlughten.

 

83. de Gascon vertreckende weeck: maer het Syrische volck is noch niet verstroyt: sy waeren by de herberge daer de goede Tankredi lagh, en hoorden hem kermen: 68 hy hief syn krancke lenden van den bedde: hy quam op den top, en draeyde syne oogen om: hy sagh den graef leggen, andre vertrecken, andren al heel vlughtigh en verstroyt.

 

84. de deughd diet noyt aen dapperheyd ontbrack, en quynt niet om dat het brosse lichaem quynt: maer maeckt in sich vry 69 de gequetste leden, in stede van bloed en geest. syn slincke hand wapende hy met synen swaeren schild: en den flaeuwen arm viel tgewight niet swaer. met de andere hand greep hy den blooten degen, soo veel vermagh een starck man, en hy toeft niet langer.

 

85. maer hy treed voort en roept: waer vlietghe en laet uwen heer ten roof van eenen anderen? sullen dan de barbarische sloten en de Meschite syn wapens als een trofeum ontvouwen? nu in Gascogne 70 wederkeerende seght den soon dat de vader gestorven is, daer ghy van daen gevloden syt. soo sprack hy tegens hen, en de bloote en ongeslote borst is moedigh en een beschut tegens duysend gewapenden.

 

86. en met synen swaeren beuckelaer die sevenwerf met taey stiers leder overtogen is, en die daer na de ruggen bedeckt met een wtgelesen temper van stael, houd hy den goed[en] Raimond scheut en steeckvry tegens swaerden pylen en allerley geweer, en hy doet de vyand met syn yser rondom verscheyen, alsoo dat hy veyligh en als in schaduwe leyt.



illustratieuitvergroten

87. de oude man geborgen onder den getrouwen schild een luttel bekomende verrees weder, en voelde syn harte met een dubbelen brand van oneere ontsteecken, en het aensicht van schaemte: en keerde syne blaeckende oogen aen alle syden, om dien gestrengen te sien die hem geborgen hadde: maer hem niet vernemende knarstande hy; ende reede een wreede wraecke toe tegens synen vervolger.

 

88. de Aquitaenen keerden wederom, en alle gelyckelyck volghdense den veldoversten, 71 toeleggende om sich te wreecken. de troep die te vooren soo veel bestaen dorst, vreesde nu; de stoutigheyd ging over de plaetse daer eerst de vrese was. hy weeck die toegetreden was. nu dringt hy aen die eerst weeck. aldus veranderen de dingen in eenen oogenblick. nu nam Reymond syn wraeck wel en vergold door syne hand eene schande met duysend dooden

 

89. terwyle Raimond de spytige schande pooghde te verdryven van duysend edele koppen, soo sagh hy den onwettigen besitter van het edele ryck, die onder de voorsten vocht, en genaeckte hem, en trof syn voorhoofd, en met het selve teecken raeckte hy reys op reys en verloghde niet in het treffen, waerom de koning viel, en met een ysselyck nocken al stervende beet het gras van t land dat hy beheerste.

 

90. nadat de eene overste verre is en de andere dood, in voegen dat om stand te houden, de genegentheyd verscheyden is. 72 sommige als rasende beesten liepen wanhopigh in het rappier met de borst, andere beraden sich om al bevende te vlieden, en vluchten derwaert sy eerst den stryd begonnen, maer de verwinner raeckt vermengt onder de vlughtelingen, en maeckt een ende van de heerlycke verovering.

 

91. de rots is ingenomen, en die naer boven langs de hooge ladders vlught is dood of op den eersten drempel: en Raimond klimt op het oppersten des selfs, en heft met de rechte hand den grooten standaerd op, en de twee groote heyren ontvouwen het triomfeerende vaendel der zege daer tegens in den wind. maer de wreede Soudaen die verre van de hand is en naer den stryd 73 keert en siet het niet.

 

92. hy keert weder in het warme en roode veld, dat uur op uur meer van bloed vloeyde: soo dat het ryck des doods voortaen droomde, 74 dat het daer syne triomfen ontvouwde en vertoonde. hy sagh eenen klepper, die met den hangenden toom sonder ruyter liep buyten den hoop: syn hand sloegh hy aen den toom, en opspringende parste den ledigen rugge, en noopte hem dat hy t op rennen sette.



illustratieuitvergroten

93. de[e]s dede een grooten maer een korte bystand den vermoeyden en bevreesden Sarazynen, maer ghy soud geseyt hebben dat het eenen korten blixem was, die onverwacht verscheen en verdween; maer hy liet in syn rennens oogenblick eeuwige voetstappen in de gebroke klippen: hy doode ’er honderd en meer; doch ten sal niet gebeuren dat de tyd de gedachtenis van twee sonnen 75 sal verdonckeren. 76

 

94. Gildippe en Eduard uwe harde en bittere ongelucken en eerlycke en waerdige daeden (indien myne Toskaensche sloten 77 soo veel geoorlooft is) sal [ick] 78 wyen onder de wtheemsche vernuften; alsoo dat elcke eeuwe u teecken en met den vinger wyse als welgeborene pronckbeelden van deughd en liefde; en eenigh slaef van de minne met syne traenen uwe dood en myne rymen eere.

 

95. de grootmoedige vrouwe keert haeren klepper derwaert, daer dees wreedaert het volck versloegh, ende hy 79 onthaeldese met twee groote en volkome slagen en trofse in de syde en ten deel op den schild: de wreedaerd riep, om dat hy wt de klederen besloot wie dese was: sie daer is de hoer en haer boel: het waer beter voor u geweest hadghe naeld en spil tot uwe bescherming gebesight in ste van swaerd en vryer.

 

96. hier sweegh hy, en voller van raserye als oyt sloegh hy vermeteler en wreed toe: soo dat hy alle geweer brekende dorst binnen in den boesem booren, die alleen het minne slagen waerdigh was. sy haestigh den toom verlaetende, gelaet sich als een man die quynt en sterft, en of het de ellendige Eduard siet soo en toeft hy niet als een ongeluckigh beschermer.

 

97. wat behoort hy in dat groote ongeval te doen? gramschap en medoogen bestormen hem op een tyd van verscheyde kanten: dese om syn schat te stutten die sneuvelt, die om wraeck te nemen van hem diese geslagen heeft. de onpartydige 80 liefde vermaent hem dat hy noch gramschap nochte medoogen versuyme. met de slincke hand loop[t] hy omse tondersteunen, de andre maeckt hy een dientmaeght van syn verbolgentheyd.

 

98. maer wille en vermogen die gedeelt syn, konnen niet bestaen tegens dien starcken heyden, soo dat hy haer niet kan handhaven, nochte den doodslager syner soete siele syn geselschap in der dood: aldus gebeurt het dat de soudaen afhouwt den arm die syn getrouwe speelnoot onderstut: waerom hyse laet vallen, en druckt haere leden met syn eygen.



illustratieuitvergroten

99. gelyck een olm waeraen de begeerige wyngaerdrancke verknocht en gehuwt is, indien een lemmer dien kerft, of een stormwind dien klooft, 81 soo sleept hy voort den wyngaerd syn gesellin ter aerde. ende self het groen daer hy mede bekleed is ontbladert en druckt syn aengenaeme druyven: [hy] 82 schynter om te treuren, ende meer als syn eygen dood doet hem beswycken diegene die aen syne syde sterft.

 

100. alsoo valt hy, en is alleen over haer bedroeft, die van den hemel syne eeuwige gesellinne gemaeckt is. woorden willense spreecken maer sy konnen niet, in ste van woorden losense suchjes. d’een siet den anderen aen, terwyl het noch geoorlooft is: en in eenen oogenblick verstack sich de dagh voor alle beyde, ende de godvruchtige sielen paeren te gader.

 

101. doen ontvouwde de faem haere vleugels ter vlught, de tonge ten gekarm, ende versekerde elck vant harde geval. ende Reynout hoorde het gekarm alleen niet, maer hy verstond het noch veele sekerer door eenen bode. gramschap, plicht, goedertierenheyd en trou brengen te weegh dat hy sich set tot een diere wraecke. maer de wegh leyt hem dwars en hy bevecht voor de oogen des Soudaens den grooten Adrasto.

 

102. de forsse koning bekent aen syn teeckens riep: endelyck syt ghy dees dien ick soeck en begeere, daer en is geen schild dien ick niet en sie nocht en mercke, en ick roep u huyden vergeefs onder alle naemen, nu sal ick aen mynen god de bedelofte der wraecke met uw hoofd betaelen; laet ons nu hier voortaen een proefstuck van gramschap en dapperheyd betoonen: ghy als een vyand van Armida, ick haer voorvechter.

 

103. aldus ontseyt hy hem, en treft hem eerst met vreesselycke slagen op de hoofdslaepen daerna op den hals: de geluckige helm die ’r tegens magh word niet gekloven; maer hy schud hem in den sadel met meer als eenen swaey; Reynout treft syne syde alsoo, dat de kunst van Apollo valsch is. de swaerlyvige man, de onverwonnen koning, 83 sneuvelt ende de eere word eenen eenigen slagh toegeschreven.

 

104. de verbaestheyd met schrick en vreese gemengt doet hart en bloed der omstanderen bevriesen: en Soliman die den seldsaemen slagh siet word ontstelt in syn gemoed en doods in syn aengesicht, en klaerlyck syne dood voor oogen siende, beraed sich niet en weet niet wat hy doen sal: het is hem wat ongewoons: maer wat en regeert de eeuwige wet der saecken daer boven niet?

 

105. doen nu de krancke en raesende in synen korten droom de ontstelde teeckens sagh, docht hem dat hy syne leden sich seer begeerigh ter vlught begaven, en dat hy sich te vergeefs quelde: dat hand en voet vermoeyt tot syn werck met meerder krachten niet overeen stemden: hy wilde doen syn tonge roeren en spreecken, maer stem en woorden bleven achter.



illustratieuitvergroten

106. alsoo soude de Soudaen sich selven doen willen begeven om te beschermen ende verpynt sich, maer hy bevind de gewoone gramschap niet in sich, nochte hy kent niet het verminderen van syn kracht: soo seer als het bestaen in hem ontvonckte, soo seer bluschte hem een heymelycke schrick. verscheyde gedachten dwarrelden in syn harte: hy [denckt] 84 nochte om vlughten nochte om wycken.

 

107. de verwinner quam tot den radeloosen, ende in het aenkomen (o hoe verscheen hy hem) vermeerde alle sterflycke gelyckenis in geswintheyd en toorn en grootsheyd. dees wederstreefde een weynigh; doch terwyl hy storf vergat hy syne grootmoedige gewoonte niet. de slagen vlughte hy niet ende en loosde geen suchten; ende en maeckte geene mynen als die trots en hooghartigh waeren.

 

108. na dat de Soudaen, die menighmael in langduurigen oorloogh als een nieuw Anteus viel en altyd feller verrees, 85 endelyck om eeuwigh te blyven leggen de aerde trapte, liep t geroep en de fortuyn, die wuft en veranderlyck ommedwaelt, rondom: daer na dorst hy de verwinning niet weer de kracht toeschryven. maer hy sy hiel stand, en onder de oversten self vereenighde sich met den Vrancken, en streed met hun.

 

109. de koningklycke schaere vlood doen niet als anderen derwaert daer de maght van t Oosten vergadert is: sy werd alre[e] onsterffelyck genoemt, nu quamse te sneven ter schande van desen hoovaerdigen tittel. Emireen belette hem te vlughten die de baniere droegh, en sprack al verbittert: syt ghy die niet, die onder duysend wtgekoren syt om de trotse standaerden myns heeren te draegen?

 

110. Rimedon heeft u dit vaendel niet gegeven op datgher mede deysen soud, siet ghy suffert dan uw hopman verlegen, en laet hem alleen onder de vyanden? wat begeertge? u te redden? keer nu met mij; die door dese straet naer de dood gaet. 86 laet hy hier vechten die lust tot vechten heeft: de wegh der eere is de wegh des heyls.

 

111. dees die van schaemte ontstack keerde weder in den stryd: daer na gebruyckte hy deftiger redenen tegens anderen: doen dreyghde en sloegh hy, waerom sy weer tegens het swaerd aengingen die voor het swaerd beefden. aldus versterckte hy het meeste deel van den vermoeyden hooren, en heeft noch hope, en Tisaferno moedightse meer als anderen, datse sich noch niet en setten om te vlieden.

 

112. Tisaferno rechte wat wonders wt op desen dagh. de Normandiers werden door hem verslagen, hy leeft vreemt en godloos met de duytschen: hy brengt Gernier Rogier en Geeraerd om het leven; na dat hy in den oegst der eeuwige eere syn kort leven met daeden reckte; socht hy, als die sich luttel bekommerde met langer te leven, het grootste gevaer in den stryd.



illustratieuitvergroten

113. hy vernam Reynout, en hoewel syn blaeuwe verwe nu rood geworden is, en de adelaer syne klaeuwen en beck bebloed heeft, en hy de teeckens kent. daer, seyt hy, is het grootste gevaer: hier bid ick dat de hemel myn voornemen helpe: en dat ick Armida het gewenschte voorbeeld sie: o Macon, soo ick verwinne, ick offer de wapens den tempel.

 

114. aldus bad hy, ende de gebeden waeren vergeefs, om dat syn doove Macon geene en hoorde: gelyck een leeu sich geesselt en slaet om de natuurlycke wreedheyd op te wecken: alsoo weckt hy syn spyt en maeckt syn vlamme levendigh, en wetse aen den wetsteen der minne, 87 vereenight al syne krachten, en begeeft sich onder tharnas in den kamp en noopt synen klepper.

 

115. hy noopte den synen tegens hem, die aende manier van vechten den Latynschen ridder kende. hy maeckte doen ruym baen in t midden, en alle die ’er ontrent waeren setten sich om dat wreede schouspel te sien. soo heftigh en soo verscheyden was het gevecht tusschen den Italiaenschen held en den Sarazyn, dat de ander als door een wonder syn gramschap vergat en syn eyge hartstoghten en syn eyge gevallen.

 

116. maer de een sloegh alleen, 88 sloegh en quetste den anderen, die meer krachts en harder wapens heeft. Tissaferno met open helm en sonder schild bevochtighde het veld met bloed. de schoone toveres sagh haeren kampers wapens gebroken en de leden verswackt, en alle de overige soo vervaert, datse met eenen brossen en swacken band gebonden waeren.

 

117. nu was sy onder soo veele kryghslieden alleen gewapent en geharnast gebleven in haeren wagen. vreese van slavernye haet het leven, wanhoopt van zege en wraecke. midden tusschen schimp en dolligheyd daeltse af en styght haestigh op een van haere paerden. sy gaet en sy vlied, en met haer gaen gramschap en minne als twee windhonden aen haere syde.

 

118. aldus vlood Kleopatra in vorige tyden alleen wt den wreden stryd, 89 laetende in het zeegevaer tegens den geluckigen August 90 haeren getrouwen vryer, die door minne onrechtvaerdigh geworden terstond het eensaeme seyl volgde: en of de vlught van dese wel heymelyck toegaet, nochtans volght haer Tisaferno, maer de ander belet het.

 

119. na dat de troost des heydens scheyde, scheen de dagh en de son weder te samen [te] verrysen, 91 en hy keert sich al wanhopende tot hem die se met onrecht wederhiel en quetste hem in t voorhoofd. de moker van Brontes die den stompen blixem smeed valt veel lichter neder. en hy treft hem met sulck eenen swaeren slagh, soo dat de slagh van thoofd tot in de borst ging. 92



illustratieuitvergroten

120. Reynaldo set sich en verheft en sweyt het yser en de dicke pantser gebroken wesende, opent hem de lenden, en dompelt het scharpe punt midden in het harte, daer het leven woont; en het dringt soo diep door dat de heyden met eene dubbele wonde besprengt word hier in den boesem en daer in den rugge, en baent de vlughtige siel in t scheyden meer als eenen wegh.

 

121. doen hiel Reynout stand, om te sien waer de hulp en de aenval sich heen soude keeren, en hy siet geen vaste orden onder de heydenen maer alle hunne standaerden gevallen. hier maeckt hy een ende van de dood ende in hem schynt alle dese heete oorlooghs spyt te rusten. hy werd sachtmoedigh, en hem koomt in den sin de jongkvrou die eensaem en droevigh vlught.

 

122. hy sagh de vlught wel aen, nu versochtse barmhartigheyd van hem daerse beleeft voor besorght was: en hem schoot in den sin datse haere trouwe aen den ridder verbonden hadde, doen hy van haer scheyde. hy begaf sich derwaert daerse vlood, daer hy de voet van den lackey het spoor sagh maecken. ondertusschen quamse in een beschaduwde beslote plaetse 93 die sich toonde vaerdigh tot eene eensaeme dood.

 

123. het behaeghde hem 94 seer dat het geval haere dwaelende voetstappen in dit beschaduwt dal hadde geleyt. hier daeldese af van den klepper, en hier leydese haeren boogh en alle de wapens af. rampsalige en schandelycke wapens, sprackse, die wt den dorren 95 stryd geweken 96 syt, hier legh ick u af, en weest hier begraven, na datge myn ongelyck qualyck gewroken hebt.

 

124. ah! maer sal t niet gebeuren dat sich onder soo veele wapenen ten minsten een in syn bloed baed? indien alle andere borsten u diamant schynen, sultghe darren den vrouwelycken boesem quetsen? in desen mynen boesem die naeckt voor uwe gebeden staet syn [...] 97 dese myne minne is wel teer tegens wonden, die noyt schicht vergeefs geschoten heeft.

 

125. betoon u in my (omdat ick u de voorige deughd 98 vergeef) starck en scharp. erbarm u 99 over Armida, in wat fortuyn steeck ick nu, indien ick alleen heyl van u kan hoopen? na dat geen ander hulpmiddel goed voor my is, als alleen de wonden van de gewonde. laet de schichtwonden minnewonden wesen, en de dood sy artzenye voor tharte.



illustratieuitvergroten

126. geluckigh ben ick, indien ick stervende dese peste niet mede voere om de hel te besmetten. de minne blyve hier. de spyt ga alleen met my, en sy de eeuwige speelnoot van mynen geest: of sy keer met hem weder wt het blinde ryck naer hem toe, die my soo godloos beschimpt heeft, en vertoon sich soo voor hem, dat hy geduurende de wreede nachten onrustigh en ysselyck ruste.

 

127. hier sweeghse ende haere gedachten hielen stand. sy koos 100 d’allerstarckste en scharpste pylen wt, wanneer de ridder quam en haer aenschoude, die soo na op het wterste van haer leven was: alree fors en wreed van gebaer, alree gedoodverwt in t aenschyn. hy quam van achteren en greep haeren arm, die alree het wrede punt op haeren boesem sette.

 

128. Armida keerde sich om, en sagh hem onvoorsiens, die niet voelde doen hy eerst aenquam. sy gaf eenen kreet op en draeyde de oogen van t beminde aensicht af, sy werd verstoort. sy viel, als een bloem die midden afgemaeyt is, haeren taeyen hals laetende hangen, hiel hyse vast. hy maeckte van synen arm eenen pylaer van de schoone lenden, ende ontknoopte middelertyd haeren keurs.

 

129. ende hy baede het schoone aenschyn en de schoone borsten der ellendige met een traentjen. gelyck een misverwde roose schooner word door eenen silveren uchtendregen; aldus beurdese na datse bequam, het geneyghde aenschyn op, dat nu niet van haere traenen nat was. driemael sloeghse de oogen op en driemael draeydese die van haer aengenaem ooghwit, en sy wilde hem niet eens aensien.

 

130. en sy schoof en stiet met eene flaeuwe hand van sich den arm diese onderstutte: sy beproefde het meer reysen, en s’en had geene moeyelyckheyd diese nauwer beneep en prangde: ten leste versamelt in desen lieven strick, die haer mogelyck aengenaem was en sy veyn[s]de het: spreeckende begonse tranen te storten, sonder ymmermeer haere oogen op syn aensicht te slaen.

 

131. o ghy die altyd in t komen en scheyden even wreed syt, wie heeft u hier gevoert? het is groot wonder dat ghy den dood behindert, en 101 dat de doodslager oorsaeck van leven is. soeckt ghy my te behouden? tot wat schande en straffe word Armida bewaert? ick ken de onbekende treken van den wreedaert; maer die vermagh niets, die niet 102 vermagh te sterven.

 

132. seker uw eer is schande, ten sy ghy een vrou dieghe nu gerooft en eerst verraden hebt, ongeketent 103 voert in uwen ydelen triomf. dese is tgroo[t]ste van uwe eertittels en stofferyen. een tyd isser geweest dat ick u tot myn rust en leven koos. nu sal het my soet syn door de dood de traenen te ontwycken. maer ick en soeckse niet van u, om dat het geen saeck is die, uwe gave wesende, 104 my [niet] 105 haetelyck soude syn.



illustratieuitvergroten

133. my selven hard vallende, hoop ick me eenighsins te onttrecken van uwe wreedheyd, en indien de ongeketende 106 vergif en geweer en rotsen en stroppen ontbreecken: ick weet veylige wegen, soo dat ghy my het sterven en den hemel den lof niet sult konnen beletten. hou op van uw boerten, ah hy schynt het te veynsen: oh hoe vleyt de krancke hope ons.

 

134. alsoo kermdese, en met het schoone nat, twelck minne ende gramschap haer ten oogen wt parste, vermengdese een haestelyck schreyen des genen in wien kuysche medoogentheyd ontvonckte: ende hy antwoorde met soete maete. Armida bedaer uw beroerde sinnen: ick bergh u niet tegens schimp maer tegens het ryck, niet als uw vyand, maer als slaef en voorvechter.

 

135. sie aen myn oogen den yver van myn trouwe, of ick myn seggen niet bondigh maecke. ick sweer u te herstellen in den setel daer uwe voorvaderen regeerden, en oh of het den hemel behaeghde dat een van syne straelen het kleed des heydendoms van uw verstand schoof; hoe soude ick te wege brengen dat in het oosten niemand in koningklyck geluck u soude gelycken.

 

136. aldus sprack ende bad hy, ende bade en verwarmde syne beden nu somtyds met een traentjen nu met suchten: gelyck de soom van t sneeu daer de son scheen of laeuwe luchjes bliesen. de gramschap, die in haer soo gewortelt scheen, verging, en de andere genegentheden schoten alleen over. sie hier is uwe dienstmaeghd; sy geeft sich over aen uwen wille, sprackse, ende uw wencken sy hare wet

 

137. de hopman van Egypten siende middelertyd, synen standaerd ter aerde geworpen, en sagh met eenen door eenen slagh van den onverwonnen godefroy den rustigen Rimedon ter aerde vallen, en syn ander volck dood en verslagen, nochte hy wil in het harde ende geen bloodaerd schynen, maer hy gaet soecken ende en soeckt niet te vergeefs met eenen befaemden arm een doorluchtige dood.

 

138. hy noopt syn ros tegens den grooten Buljon, om dat hy geenen vyand kan sien die waerdiger is, ende hy bewyst waer hy door streeft, waer hy koomt, 107 het wterste teecken van eene wanhopige dapperheyd. maer eer hy hem genaeckt roept hy van verre, ick koom om door uwe handen te sterven, maer ick sal in mynen wtersten val beproeven, dat my[n] bederf u raecken en drucken sal.

 



illustratieuitvergroten

139. aldus sprack hy, ende op eenen oogenblick vliegense toe om malkanderen te slaen. des Franschen hopmans schild is gebroken aen synen slincken arm en het punt ontwapent. de ander word van hem met soo grooten slagh getroffen ontrent de slincke wange, dat hy inden sadel verdooft sit, en terwyl hy wil oprysen, valt hy doorsteken in synen buyck.

 

140. de overste Emireen dood wesende, was er nu kleen voorde[e]l van t verslagen leger voorhanden. Godefroy volght de overwonnen, en daerna bleef 108 hy staen tot dat hy Altamor te voet sagh geverwt van bloed: en met een half swaerd, en met eenen halven helm op thoofd werd hy omringt en getroffen van duysend speeren. hy riep tegens de synen houd op; ende ghy baroenen ick ben Godefroy geeft u gevangen.

 

141. de geene, die dus lange syn groots gemoed niet en boogh tot eenigh bewys van ootmoed, nu hy desen naem hoort, die met soo groot eenen klanck sich van moorenland tot het Noorden verspreyde, dees antwoorde doen; ick sal doen tgeen[gh]e 109 begeert, om dat ghy het waerdigh syt, en gaf hem syn geweer over: maer uwe verwinning tegens Altamoor sal goud noch eere gebreck hebben.

 

142. het goud ende de gesteente van myn ryck sal my myne barmhartige vrou bestellen. 110 [hem] 111 antwoorde Godefroij: de hemel gafme geen genegentheyd die sich wickelt in schatten: behoud ghy suyver t geen ghe kryght van de Indiaensche zee en tgeen Persen vergadert, ick soeck den prys van een anders leven niet. ick oorlooghe in Asien ende en dryf er geen wissel of koopmanschap.

 

143. hy swyght, en beveelt hem de sorge van syne wachters en volght het spoor der vlughtigen. sy vlieden om sich te beschutten, en sy en kunnen er 112 geen beschutsel voor de dood vinden. 113 het leger vol roofs word terstond verovert, het bloed loopt als beken van tent in tent, en sy vertreden 114 den roof en schenden 115 de barbarische cieraden en staetelyckheden.

 

144. aldus overwon Godefroy, ende hem schoot noch soo veel van t goddelyck 116 licht over, dat het den overwinner geleyde naer de eens verloste stad en de heylige woonplaets van Christus. 117 nochte den bloedige mantel niet afleggende, komt hy met de andere voortreffelyckste oversten in den tempel, ende hy hangter syne wapens op, ende hy aenbid heylighlyck het groote graf, en voldoet syne beloft.

 

E Y N D E .



illustratieuitvergroten


Vorige