Tassoos Godefroy of Hierusalem verlost
(2013)–Joost van den Vondel–
Auteursrechtelijk beschermd
[Folio 2rº]
| |
Tassoos Godefroy of Hierusalem verlost.Eerste boeck.1. Ick sing de godvruchtige wapenen en den hopman die het treffelyck graf van Christus bevryde; veel heeft hy gearbeyd met syne wysheyd en met synen arm, veel heeft hy wtgestaen in die heerlycke verovering. en te vergeefs heefter sich de hel tegen geset; en te vergeefs wapende sich Asien en het vermengde volck van Libyen, tegens hem (want de hemel hem begunstigde) ende onder de heylige vaendels syne verstroyde gesellen versamelde.
2. o ghy zangheldin, die uw voorhoofd op Helicon niet bevlecht met verwelckelycke lauriren, maer boven in den hemel onder de saligen reyen een gulde kroon voert van onsterflycke starren; aessemt ghy in myne borst hemelschen brand; maeck myn gesang helklinckende, en vergeefme soo ’k ciraed weef onder de waerheyd, en soo k myne bladen ten deel vercier met ander vermaeck als met het uwe.
3. ghy weet wel dat al de weereld derwaert loopt daer de vleyende Parnas aldermeest syne soetigheyd wtstort, en dat de waerheyd geconfyt met sachte veersen den allerafkeerigen aenlockende beweeght. alsoo reycken wy den krancken kinde den kroes toe, wiens kanten met soetigheyd bestreken syn; twelck soo verre bedrogen drinckt bittere drancken, en ontfangt syn leven vant bedrogh. 4. ghy grootmoedighe ALFONS, die my dwalend pelgrim, tusschen de klippen en beroerde baeren, en als ingeslorpt, het woeden der Fortuyn ontruckt ontfangt beleefdelyck met een vrolyck aengesicht, dese myne schriften 
| |
[Folio 2vº]
| |
die ick als een geheyligde bedelofte u toebrenge. misschien salder een tyd komen dat de voorspellende veder van u sal darren schryven, tgeense nu veynst
5. en het is wel rede (soo t gebeurt dat het goede Christen volck eens tot vrede geraeckt, en met schepen en paerden, soeckt den fieren Thrax dien grooten onrechtvaerdigen roof weder te ontrucken:) Ga naar voetnoot1 datmen u den scepter des aerdbodems, of behaeght het u, de hooge heerschappye der zee toesta; als een nayveraer van Godefroy: ondertusschen luyster naer onse vaersen en rust u ten stryde.[...] Ga naar voetnoot2
6. alree rolde het seste jaer dat het Christen heyr na Oosten optrock op den dapperen toght: en Niceen stormender hand, en het starcke Antiochien met verrassing alree gewonnen hadde. en hadse zedert in eenen slagh beschermt tegens het ontelbre volck van Persen, en Tortose gewonnen; daerna gaf men den wintertyd plaets, en verbeyde het nieuwe jaer.
7. ten laetsten was het ende deses regenachtigen winters, die de wapenen dede vieren niet verre, wen d’eeuwige vader van synen hoogen stoel (die in t suyverste deel des hemels staet, en soo veele boven de bestarnde kloot is, als de diepe hel beneden de starren) syne oogen na beneden sloegh, en in eenen oogenblick en in een stip te gelyck Ga naar voetnoot3 sagh tgeen in de weereld is.
8. hy beschoude alle dingen en na dat hy in Syrien bleef staren op de Christe vorsten, en met dit gesicht (waermede hy bespied binnen in t geheymste de menschelycke genegentheden) sagh hy Godefroy, die de goddeloose heydenen trachte te verjaegen wt de heylige stad, en die vol geloofs en yvers, alle sterffelycke eere, heerschappye en schatten ter syden sette. 
| |
[Folio 3rº]
| |
9. maer hy sagh in Boudewyn eenen begeerigen geest, die opgespannen toghtigh was na menschelycke hoogheyd. hy sagh Tankreed op syn leven niet passen, soo perste en pynighde hem syne ydele minne, en Boemond sagh hy leggen geweldige beginsselen aen Antiochien syn nieu ryck, en wetten en seden, en kunsten en waerachtigen godsdienst invoeren.
10. en hy drong soo lang in die gedachten, dat hy geen ander voornemen meer scheen te behartigen, hy bemerckte in Reynout oorloogsmoed en eenen geest wien ruste pynelyck viel. in hem was geene begeerte na goud of heerschappye, maer onmatige en brandende toghten na eere. hy bemerckte dat hy opgetogen hing aen den mond van Guelfo en oude doorluchtige voorbeelden ter harte nam.
11. maer na dat de koning der weereld had doorsien Ga naar voetnoot4 de binnenste gedachten van desen en der anderen gemoeden, riep hy tot sich wt den engelschen glans Gabriel den tweeden onder d’eersten, en dees een getrou tolck, en wellekoom bode tusschen god en de beste sielen. het besluyt des hemels brengt hy na beneden, en voert ten hemel de gebeden en yver der sterffelycke menschen
12. God sprack tot synen gesant: ga en vind Godefroy en segh hem in mynen naem waerna wachtme? waerom vernieutme alree den stryd niet om het verdruckte Jerusalem te verlossen? dat hy de vorsten te rade roepe, en de traege bewege tot den dapperen toght, en hy hun hopman worde: ick verkiese hem hier, en d’andren sullen het op het aerdryck doen, die weleer syne mackers in den oorloogh geweest syn en nu syne onderdaenen sullen worden.
13. soo sprack hy, en Gabriel reede sich toe om geswind d opgeleyde saecken te verrichten, syne onsichtbaere gedaente bekleede hy met lucht en onderworpse den sterffelycke sinnen. hy bootste menschelycke leden en menschelycke gedaente na: maer van hemelsche majesteyt en nam eene oude naest tusschen jongeling en kind en vercierde het blonde hayr met straelen. 
| |
[Folio 3vº]
| |
14. witte wiecken schoot hy aen, wier kanten van goud syn, met dese die onvermoeyelyck snel en veerdigh syn doorsnyd hy winden en wolcken en vaerter mede verheven over zee over zand. aldus gekleed geeft sich de hemelsche gesant na de laeghste deelen des aerdrycx. eerst houd hy sich tegen over den bergh Liban, en weeght sich op effene wiecken.
15. en daer na stiert hy steyl neerstortende syne vlught na den heuvel van Tortose. de nieuwe son rees alree ten deel op van de Oostersche kusten, maer het meeste deel was noch inde baeren gedompelt, en Godefroy na syne gewoonte offerde Gode syne uchtendbeden, wen te gelyck van de son maer veel blinckender d’engel hem van ’t oosten verscheen.
16. en hy seyde, o Godefroy sie nu is de gelegen tyd dienmen verwacht om ten oorloogh te gaen. waerom isser Ga naar voetnoot5 dan noch eenigh vertoef om het slaefsche Jerusalem te verlossen? vergaer terstond de vorsten te rade, doe ghy de slofste spoeden om een ende van den arbeyd te maecken: god verkiest u nu tot hunnen oversten en sy sullen sich selfs u gewilligh onderworpen.
17. God send my ten bode, ick openbaer u van synent wegen syne meyninge. o welck eene hoop van de treffelycke overwinninge, wat een yver tot het heyr dat u bevolen is past het u te hebben. hy sweegh en verdwenen vloogh hy weder na d’opperste en helderste deelen des hemels. Godefroy door die rede en glans bleef schemeroogen en verbaest van harte.
18. Ga naar voetnoot6 maer na dat hy weder bequam en overleyde, wie komt wie beveelt wat hem was aengeseyt, begeerde hy alreede heel vierigh een ende te maecken van den oorlogh, waer van hy overste gekoren was, niet dat een wind van eersucht syn gemoed opblies om dat hy sich in den hemel sagh gestelt boven d’andere, maer syn wil ontstack te meer in den wille syns heeren gelyck een vonck in de vlamme 19. hy noodight dan ter vergadering de helden syne mackers die niet verre van malkandren gespreyt waeren, brief op brief en bode op bode ’er by voegende. altyd isser 
| |
[Folio 4rº]
| |
by den raed eene bede gevoeght. al wat een moedigh gemoed aenlocke en noope, al wat eene wtgedoofde deughd wederopwecke dat schynt hij al te kunnen vinden, en verciert het soo krachtigh, dat het dwingt en nochtans aengenaem is. Ga naar voetnoot7 [...] Ga naar voetnoot8
20. de vorsten quamen en d’andre volghden oock. Boemond ist alleen die niet mede komt: een deel sloegen hunne tenten buyten, een deel in synen omring en in syne wooningen houd Tortose besloten. de groote van t leger vergaderen, een voortreffelycke raed, op eenen pleghtigen dagh. hier ving onder hen de Ga naar voetnoot9 de godvruchtige godefroy aen met een deftigh opsicht en eene heldere wtspraeck.
21. ghy helden godes, die van den koning des hemels syt wtverkoren om de schade van syn verbond te herstellen: en die u tusschen de wapenen en bedriegeryen van zee en aerdryck veyligh geleyt en bestiert heeft. soo datwe soo vele soo vele in soo weynige jaeren wederspannige landen hem hebben onderdanigh gemaeckt, en onder dwtgeoorlooghde Ga naar voetnoot10 en getemde volcken syne overwinnende vaendels en naem hebben doen swieren
22. wy verlieten ymmers niet onse soete panden en tland daerwe geboren syn (indien myn geloof niet en feylt), Ga naar voetnoot11 nocht gaven ’t leven ten besten aen de trouweloose zee en t gevaer van een wtheemsche oorloge, om te verkrygen een slecht gerucht van korten klanck, en het besit van onchriste landen; want wy souden ons dan eenen kleenen en schraelen loon voorgestelt hebben, en ons bloed tot nadeel der siel vergoten hebben.
23. maer het wterste wit van ons voornemen was d’edele vesten van Sion te veroveren: en de Christenen te trecken wt dat snoode juck der onlustige en geduurige slavernye, stichtende een nieu ryck in Palestynen, daer de godvruchtigheyd eenen veyligen stoel hebben moghte; op dat het den devooten pelgrim niet geweygert werde het heerlyck graf t’aenbidden en syne bedelofte te voldoen. 24. ons werck dan tot noch toe is veel ten aensien vant gevaer, meer als veel, naet werck te rekenen, weynigh na d’eere, niet naer ons voornemen daer tsy datmen blyft staen of het geweld der wapenen elders na toe keere 
| |
[Folio 4vº]
| |
wat salt baeten datmen soo groot eene maght van Europe vergadert ende het vier in Asien gestoockt hebbe, wen namaels het eynde van soo groote beroerten niet gedyen om rycken te stichten maer om die te verwoesten?
25. die en sticht niet, die rycken wil bouwen op weereldsche grondvesten, daer hy weynige vaderlands heeft en vremde trou onder de ontelbaere heydensche volcken, daer [hy] op de griecken niet staen en magh, en de gunst vant weste soo vergelegen sy; maer hy brengt verwoestingen te wege; waer door hy verdruckt synde, alleen voor sich selven een graf heeft gebout.
26. Turckyen Persien Antiochien (doorluchtige klanck en heerlycke tytels en saecken) en is uw werck niet; maer t is een gaef van den hemel geweest en wonderlycke overwinninge. nu soose van ons omgekeert, en gedraeyt syn tot een ander ende alsse de gever geschickt heeft, soo vrees ick dat hy ’er ons van sal berooven en die heerlycke galm sal endelyck een klucht voor de geheele weereld worden.
27. och by god datter niemand sy, die soo waerdige gaven tot soo een schelmsch gebruyck verliese en spille. dat de draed en het eynde van t geheele werck dit gelyck sy, waerom soo groote beginsselen aengevangen syn. nu de toegangen vry en veyligh syn, nu de tyd gelegen is, waerom loopenwe niet na de stad, die het wit is van alle onse overwinning? en wat belet het?
28. ghy vorsten, ick betuyge u (en myn betuyging sal de toekomende en tegenwoordige weereld hooren, en de hemellieden daer boven in den hemel sullense oock hooren) de tyd van den optogt is alreede ryp; hoemen langer wacht hoese onbequamer word, alderonsekerst salt Ga naar voetnoot12 worden tgeen nu seker is. ick spel u soo ons optoght vertraeght, dat Palestyne van Egipten sal bystand toekomen 29. hy had geseyd, ende een kort gemor volghde syne rede; maer daerna rees op d’eensaeme Peter, die afgescheyden te rade sat onder de vorsten, d’eerste aenleyder van de groote reyse: en ick rade oock, seyd hy, tgeen Godefroy verkiest op dat twyffel geen stede by u grype, soo waerheyd 
| |
[Folio 5rº]
| |
vast gaet en wt sich selve kenbaer is: dit vertoont hy hun int lange, neemt ghy t voor goed aen, ick voegh u desen alleen toe.
30. soo ick recht vat de tweedraght en schande dieghe als om stryd bedreven en geleden hebt, soo duncktme datghe weerbarstigh en onbereyd syt, en in ’t midden van t verrichten het werck belet: d’oorsaeck van t marren en van alle twist wyt ick een diepe oorsprongelycke bron. tot dit gesegh dat in veelen verscheyden is en met een gelycke waen als evenwightigh.
31. daer een alleen niet en gebied, waerdoor daerna d’oordeelen hangen aen belooning en straffe, waerdoor d’ampten en diensten verdeelt worden, daer moet de heerschappye dolen. wat! Ga naar voetnoot13 maeckt een hoofd vande leden der vrienden, maeckt een hooft dat d’andre bestier en breydele. geeft aen eenen alleen de maght en den scepter; en handhaeft de gestalte en plaetse eens konings
32. hier sweegh de oude man. nu o heylige geest en godlycke brand wat gedachten wat gemoeden syn voor u verborgen? blaest ghy in de woorden van den heremyt, en druck ghyse in het harte des ridders, doet ghy verscheyen d’inge-ente of liever ingeboore hartstoghten om wt te munten in vryheyd en in eere, alsoo dat Welhem en Guelfo de voornaemsten Godefroy eerst tot hunnen veldheer beroepen
33. d’andren bestemden ’t en gaven hem van harent wegen om andren te verlossen en te gebieden: sy stelden hem over de geswackte wetten en om na syn goedduncken te beoorlogen dien hy wilde en wanneer hy wilde. andren alree gehoorsaemden en syn na syn believen dienaers van syn bevelen. dit aldus besloten, vlieght de faem en breyt sich wyd wt door der menschen tongen.
34. en hy vertoont sich aen de soldaeten, en scheen doe wel waerdigh den hoogen staet daerse hem in gestelt hadden, en hy ontfangt de begroetenissen en het oorloogs handgeklap met een besadight en aengenaem aengesicht. na dat hy op de ootmoedige en waerde vertooningen van liefde en gehoorsaemheyd heeft geantwoord, belast hy dat den volgenden dagh het heele heyr voor hem in een groot veld in slaghoorden verschyne 
| |
[Folio 5vº]
| |
35. de son in t oosten keerde helder en licht weder boven gewoonte als elck gewapent krygsman onder syn vaendel rees met de straelen van den nieuwen dagh, en omtreckende in de ru[y]me Ga naar voetnoot14 beemde vertoonde sich soo cierlyck hy moght voor den godvruchtigen Buljon. hy hiel stand en sagh voorby trecken ruyters en voetvolck elck by de syne
36. gedachtenis die vyand syt van jaren en vergetelheyd, eene bewaerdersse en wtdeelster der saecken, uwe rede vermoge soo by my dat ick herhaele van wat land een yeder vorst en een yeder bende gekomen sy en hun oude naem, die door de jaren verduystert en vergeten is weder blincke: [...] Ga naar voetnoot15 vercier myne tonge dat het een yegelycke eeuwe hoore, geene die wtblussche.
37. voor eerst vertoonden sich de Vrancken: huygh des konings broeder plagh hun hartogh te wesen. int eyland van Vranckryck was hy verkoren, een breed en schoon land tusschen vier vlieten. na dat huygh dood was, volghde het trotse vendel het gewoone teecken van de goude lelie, Ga naar voetnoot16 onder den braeven hopman Clotarus, wien, sooder geen ontbreeckt, de koninglycke tittel toekomt.
38. duysenderley klanck van swaere rustingen volgen soo vele ridders, onderscheyden van d’eerste in tucht aerd wapenen en gelyckenisse, al Normandiers, en sy syn Roberts sorge bevolen, die natuurlyck vorst des volx is. daer na twee harders van t volck Welhem en Ademaer ontvouwen er hunne vendels.
39. dese beyde die nu den godvruchtigen dienst der goddelycke ampten onder hen gade slaen, tlange hayr druckende met den helm oeffenen nu de fiere wapenhandeling. vierhonderd krygslie van Orangie en de nabuurige grensen syn d’eerste gekoren maer d’ander leyde dese van den heuvel ten oorlooge, gelyk in getal Ga naar voetnoot17 niet min kloeck Ga naar voetnoot18 in wapenen
40. daer na saghmen Boudewyn met syne Bolognesen oock die van synen broeder in munstering aenvoeren, want syn godvruchtige broeder hem syn volck overliet, nu hy hopman der hoplieden is. 
| |
[Folio 6rº]
| |
hem volghde de graef van Carnuti die maghtigh in raedslagen en dapper van handen is: vierhonderd trecken met hem; en by dry en dry in den sadel gewapent sittende, geleydense Boudewyn.
41. Guelfo besloegh het veld dat hun naest lagh, een man wien de trotse fortuyn Ga naar voetnoot19 syne verdiensten gelyck maeckte: dees rekent Latyn voor synen vader, eene lange en sekere rye der Estensische grootvaderen; [...] Ga naar voetnoot20
42. tot desen, die moederlycke erffenis verkregen hadde, voeghden sich staetsuchtige en grooten, daerna geleyde hy een volck, die t voor spel achten tegens de dood aen te gaen daer hy t beval. hy was gewoon de lent te matigen in warme woonplaetsen, en met vrolyck noodigen maeltyden te houden; in t vertrecken was hy vyf duysend; naulycx wasser van die rotte het darde deel overigh die hy geleyde.
43. daer na volghde het witte en blonde volck, twelck leyd tusschen Vranckryck Duytsland en de zee, daer de Maes en de Rhyn overloopt, een landouwe vruchtbaer van vruchten en vee: en hunne eylanders die hooge dycken opworpen tegens de vratige zee: de zee die niet alleen koopmanschap en schepen maer heele steden en rycken inslickt
44. elck is duysend starck en altsamen treckense by benden onder eenen andren Robert: de bende der Britten is een weynigh grooter. Welhem beheerstse de jongste sone des konings, d’Engelsche syn schichtdragers, Ga naar voetnoot21 en sy hebben met hun volck dat naerder ten Noorden leyd. het wterste van Irlandt van de weereld afgescheyden send dese ruyghayrige wt de hooge bosschen.
45. daer na komt Tancredo, en onder soo veele isser niet een (behalven Reynoud) dapperder vechter, of schoonder van seden en van wesen, of grootmoediger en onvertsaaghder van harten. soo eenige schyn van gebreck syn groot vermeten min aengenaem maeckt en dat hy alleen sot van minne is; minne onder de wapens geboren duurt niet lang, want sy word met hartseer gevoed en verkryght starckheyd. 
| |
[Folio 6vº]
| |
46. men seydt, dat op dien dagh, doen het Fransche volck de Persianen op de vlught dreef, na dat Tancredo int ende overwinner, moede was van de vlughtende te volgen, soo socht hy verquicking en rust voor syn brandende lippen en afgematte leden, en hy teegh daer een levende bron omcingelt met groene setels hem noodighde in de somerschaduwe
47. onversiens verschynter voor hem een’ jongkvrou al heel int harnasch behalven t’aensicht, Ga naar voetnoot22 sy was een heydene en sy isser oock ter selve oorsaecke gekomen om sich te verfrisschen; hy aenschoutse en verwondert sich over de schoone gedaente en neemt behaegen in haer en verliefter op, o wonder; de liefde die naulycx geboren is groot synde vlieght alree, en triomfeert alree gewapent.
48. sy bedeckt sich met den helm, en soo daer geene andre toegekomen waeren sy had hem wel aengerant; de [...] Ga naar voetnoot23 jongkvrou scheyd van den verwonnen, die alleen ter nood vlughtigh is; maer haer schoon en strydbaer beeld, bewaert hy in syn harte gelyck het naet leven was en al staegh syn in syne gedachten haer wesen en de plaets daer hyse sagh, is aes voor synen brand
49. en vernuftige lieden konnen in syn aensicht wel lesen dat dees brand, en buyten hope is, soo komt hy al suchtende aen. en soo hangen syne winckbraeuwen en is vol drucx: d’achthonderd te paerde waer van hy overste is, verlaeten de genoeghelycke plaetsen van Campanjen, een grootere pracht van de natuur, en de vruchtbaere en sachte heuvelen die Tyrrenen beschout
50. tweehonderd gebore griecken, die bykans al heel sonder harnasch syn, komen achter aen, de swaerden hangen dwars op syde, op den rugge rammelen hunne pylkokers en pylen, hunne rancke rossen syn opt rennen afgerecht, onvermoeyt ten arbeyd, spaersaem int eten; vaerdigh synse int af en aentrecken, en verdwaelt en verspreyd vechtense al vluchtende. 51. Latyn bestierde de schaere, en dees was t alleen die een Grieck synde de Latynsche wapenen vergeselschapte. o schande o schelmstuck! Ga naar voetnoot24 hebtghe nu o Griecken den nabuurigen oorloogh niet? en ghy sit alleens als in een schouspel verwachtende traegh 
| |
[Folio 7rº]
| |
het ende van groote saecken. nu beklaegh u niet sooghe een snoode slavinne syt en soo uwe slavernye billyckheyd en geen versmaetheyd is.
52. sie daer na komt een bende van orden int laetste, die in eere wetenschap en deughd de voorste is, hier syn d’onverwonnen helden die sich waeghden, de schrick van Asien, en blixemen des oorloogs. dat Argos en de Minen swyge, en Artu swyge syne omtreckende, die met droomen uwe schriften stoffeert, dat alle oude geheughenisse desen wycke; nu wie sal waerdigh [syn] hun overste te wesen?
53. Dudon van Consa is overste, en om dat het swaer was te oordeelen van bloed en vromigheyd, werd het toegestaen dat dander onder hem souden staen, om dat hy meer gesien en bedreven hadde, Ga naar voetnoot25 en met eene mannelycke en rype deftigheyd vertoonde grys hayr in een frissche jeughd, toonde litteeckens van geene schandelycke quetsuuren als voetstappen van eere.
54. Eustatio is daer na onder d’eerste; en syn eygen bidden maeckt hem doorluchtigh, en noch meer syn broeder Bouljon. Ga naar voetnoot26 Gernand isser, Ga naar voetnoot27 geboren van den koning van Noorwegen, die op tittels scepters en kroonen stoft. Rogier van Barnevelt en Engerlan set d’oude faem onder de braefste, en een genton een Rambaldo en twee geeraerds syn onder de rustighste beroemt.
55. Ubald en Rosmond erfgenaemen van t groot hertoghdom van Lincaster syn oock onder de vermaerde : ten geschiede niet dat Obizo Toscanen ten gronde toe verdelge, die een gierige roof maeckt vande gedachtenisse nocht dat Achilles, Ga naar voetnoot28 Sfo[r]za en Palameed dry Lombardsche broeders de doorluchtige weereld aenrannen, of de starcke Otto, die den schild won waerin een naeckt kind wt eene slange groeyt. 56. nocht laet Rudolf nocht Guasco achter, nochte het paer Guidoos beyde befaemt, nocht gaet Everhard nocht Garnier ondanckbaer versteken door stilswygentheyd voorby. Gildippe en Eduard vryers en bruydegoms, Ga naar voetnoot29 waerwaert rucktghe my die alreede moe van tellen ben? oh ghy die Ga naar voetnoot30 oock 
| |
[Folio 7vº]
| |
krygsgenooten syt, ghy sult ongescheyden syn al waertghe oock gestorven.
57. Wat leertmen niet in de school van minne? daer maeckte sich dese eene stoute heldinne, altyd hangtse aen syne lieve syde, en aen een ramp alleen hangt hun beyder leven. de schuld is datse noyt tot een huwelyck quamen, maer de smart van eene yegelycke wonde is ongedeylt, en dickmael is deen gequetst en dander quynt, en dees stort syn siel soo die syn bloed stort.
58. maer het jongsken Rinaldo werd in munstering geleyd [...] Ga naar voetnoot31 ghy soud hem tkoningklyck voorhoofd soetelyck fors sien in de lucht opbeuren, en hoese alle sich in hem alleen verwonderen. hy loopt syne oude en hope voorby: en de blossem bloeyt alree wanneer sullen de vruchten voortkomen; Ga naar voetnoot32 sooghe hem int harnas gewonden saeght blixemen, ghy soud hem voor Mars aensien, voor Min soo hy het aensicht ontbloot.
59. Sofia de schoone Sofia had hem op den oever van Adige by Bartel geteelt, by den maghtigen Bartelt, en eer hy als een kind van de mam was genomen had Machtelt hem in windels gewonden, en koesterde en onderwees hem in koninglycke kunsten, en altyd was hy by haer, tot dat het jonge hart ontsteken werd door de trompet die int Oosten klonck.
60. nu waren geen driemael vyf jaeren verloopen, hy toogh alleen wt, en liep op onbekende wegen: hy doorreysde d’Egeesche zee, doorwandelde de kusten van griecken, hy quam int veld in afgelege landouwen; een edele vlught, en die wel waerdigh was dat een grootmoedigh nakomeling haer volghde, tsyn dry jaeren dat hy ten oorloogh geweest heeft, en ontydigh brack naulyx de sachte baert ter kinne wt. 61. de ruyters voorby synde, munsterde ’t voetvolck en Raymond heeft den voortoght, het hof van Thoulouse tusschen de Pirenees en tusschen Garonne en d’Oceaen heefter syn voetvolck Ga naar voetnoot33 wtgelesen. vierduysend synder en wel gewapende en wel afgerecht en gewent om ongemack te verdragen, het volck is 
| |
[Folio 8rº]
| |
goed en ten kan van geen geleerder of starcker overste aengevoert worden
62. maer Steven van Amboise voerter vyfduysend van Blois en van Tours ten oorloge, ten is geen hardvochtigh of arbeydsaem volck al schittert het heel int yser. de soete vriendelycke en wellustige landouwe teelt inwoonders die haer gelyck syn, in eenen slagh doense den eersten aenval, maer lichtelyck beswyckense daerna en Ga naar voetnoot34 wycken te rugge.
63. ten darden komt Alcasto, alreede met een dreygend opsicht hoedanigh Capaneus by Theben, ses duysend Zwitsers een stout en fier volck had hy vergadert wt de Alpische steden, die ysere zeyssens gewoon synde te smeden en het land te bouwen dat tot een nieuwe wyse en waerdiger arbeyd hebben aengewent, en het blyckt dat de hand, die woeste kudden hoed, niet en schroomt rycken te ontseggen.
64. daerna sagh ick ontvouwen de hooge banier met sinte pieters myterkroon en met den sleutelen, hier geleyde de goede Camillo sevenduysend voetknechten blinckende en swaer van wapenen, blyde synde dat de hemel hem wtgelot had tot soo dapper eenen toght, daermen ververscht doveroude eere der voorvadren, of ten minsten bewyst dat den Latynen geene deughd ontbreeckt of alleen de tucht Ga naar voetnoot35
65. maer nu hadde[n] alle de bende[n] Ga naar voetnoot36 braef gemunstert, en dit was de laetste, wan Godefroy d’oversten te samen riep, en syn voornemen Ga naar voetnoot37 te kennen gaf. met dat morgen de nieuwe dagh begint te kriecken, wil ick dat het leger vaerdigh en gereed optrecke [...] Ga naar voetnoot38 alsoo datse, soo veel mogelyck is allerminst verwacht Ga naar voetnoot39 voor de heylige stad kome
66. bereyd u dan ten toght en ten stryde en oock ter overwinninge. dese moedige aenspraeck van soo wys eenen man, prickelde en moedighde eenen yegelycken. alle synse ree om met het nieuwe licht op te trecken, en met ongeduld verwachtense den uchtend, maer de voorsichtige Buljon is daerom niet sonder vrees hoewel hyse in syn harte verberght. 
| |
[Folio 8vº]
| |
67. om dat hy gewisse tydinge heeft, dat de koning van Egypten alreede sich op den wegh na Gaza begeven hebbe, met eene brave en starcke toerustinge om het ryck van Syrien tegens te staen. nocht niet kan gelooven, dat een man altyd gewoon op dappre aenslagen, nu in ruste vertraeght, maer dat hy hem hebbe te verwachten als een bitter vyand: soo spreeckt hy Henrick aen syn getrou bode.
68. ick wil datghe met een licht scheepken overvaert naer Grieckenland. daer behoortghe te vinden (soo my geschreven is, van eenen die in gewoon my te verwittigen noyt en doolde) een koningklycken jongeling onverwonnen van moed, dat hy sich kom eenen medegesel maecken in den oorlog; hy is koning van Denemarck en voert een groot heyr tot daer de landen onder de noordstar gelegen syn.
69. maer om dat de bedrieghelycke griexsche keyser missschien by sich gebruycken sal de gewoonelycke treken, om te weegh te brengen dat hy te rugge keere, of het stout bestaen wende in eenen anderen verre gelegen oord; ghy als myn bode en waerachtigh raedsman beweegh hem mynent halven dat hy herwaert optreck ten besten van hem en ons; en segh dat hy ras kome, en dat alle vertreck qualyck sal genomen worden
70. kom ghy niet met hem; maer blyft by den koning van Grieckenland om den bystand te bevorderen, die hy alree ons meer als eens bevolen heeft, en dat hy ter oorsaeck van verbintenis ons noch schuldigh is. soo sprack hy en onderwees hem, en na dat de bode den brief heeft van geloof en van groetenisse, neemt hy oorlof, syn vertreck spoeyende, en Godefroy schort syne gedachten op
71. na dat den volgenden dagh de poorten van t blinckende Oosten voor de son geopent syn, soudghe een geklanck van trompetten en trommels gehoort hebben, waerdoor elck soldaet sich op de reyse begeeft. de donder die het aerdryck hoop van regen geeft is soo aengenaem niet aen de heete dagen als het trots geluyd van t kryghtuygh den forssen volcke lief is 
| |
[Folio 9rº]
| |
72. flux een yder aengeprickelt door syne groote begeerte bekleet syn lichaem met den gewoonelycken kleeding, en wel haest op eenen oogenblick verschynt het heele heyr en terstond versamelt yeder man onder synen oversten, en het leger in orden gevoeght, ontvout alle syne banieren in den wind, en in de groote en keyserlycke standaerd breyd sich het triomferende kruys ten hemel wt.
73. de son, die ondertusschen in de hemelsche velden al meer spoeyt en hooger styght, schittert in de wapenen en treckter wt bevende en klaere lampen waermede hy tgesicht quetst. de lucht schynt rondom van voncken ontsteken, en blinckt als een hooge brand en met het fiere koper Ga naar voetnoot40 stemt de klanck vant geschudde stael en het veld verdoofter af
74. de hopman, die begeerigh is syne schaeren te versekeren van vyandlycke laegen, noodight veele lichtgewapende ruyters om het land in t ronde te bespieden: en de verwoesters hadde hy voor wt gesonden om de wegen te banen, en de laeghten te hoogen, en heuvels te slechten, en de geslote passen te openen.[...] Ga naar voetnoot41
75. geen heydensch volck is te saemen vergadert, geen muur met een diepe graft omcingelt, geen groote vliet, of scharp geberght, of dick bosch, die hunnen toght beletten konnen; aldus loopt de koningh van den anderen stroomen, wen hy boven maten trots synen scheut verdickt over de o[e]vers Ga naar voetnoot42 met eenen barst, nocht daer en is niets dat hem schutten dar
76. de koning van Tripolis alleen, die in wel bewaerde vesten volcken schatten en wapenen besluyt, soude misschien alleen de Fransche schaeren gehindert hebben; maer hy dar hem niet ten oorlogh wtdaegen, maer hen liever met gesanten en gaven versoenende, ontfangtse goedwilligh in syne landen, en neemt de voorwaerde van payse aen, soo alst Godefroy belieft hem die voor te schryven 77. hier quam van den bergh Seir, die in t oosten hoogh en verheven en dicht by de stad is, een groote schaere van geloovigen in de laeghte nedergedaelt, vermengt van allerley geslaght en allerleye sexe, sy brengen hunne gaeven den Christelycken overwinner toe, sy verheugen in hem t’aenschouwen en met 
| |
[Folio 9vº]
| |
hem te spreecken, sy staen verbaest over d’wtheemsche wapenen, en hebben aen hunnen Godefroy eenen getrouwen en vriendelycken veldheer.
78. hy voert hen altyd na de zeekant door de rechte wegen die den velde naestgelegen syn, welwetende dat de naeste oever de syde schaeft van gunstige gewapende. de welcke kan maecken dat al het veld overvloeye van nootsaeckelycke behoefte, en dat yeder griex eyland voor hem alleen ’t gewas maeye, en Crete en het stenige Scio het hem verkoope
79. de nabuurige zee steent onder de vracht der hooge schepen en der lichtste pynboomen soo datter in de Middellandsche zee geene veylige overvaert voor de Sarasynen is; om dat (boven de gene die sint Joris en sint Marck gewapent heeft, de Venetianen en Genuesen, doverige Engeland en Vranckryck doverige Holland en het vruchtbare Sicilien) hy noch andre ontbied.Ga naar voetnoot43
80. [...]Ga naar voetnoot44 
|
|