De werken van Vondel. Deel 10. 1663-1674

Naschrift van de directie der Wereldbibliotheek

‘'t Is kunst, de blijschap in te toomen’ (Jeptha)

Dat onze Vondel-uitgave is gereed gekomen juist nu Stad en Land zich opmaken om het driehonderdvijftigste geboortejaar van den dichter op grootsche wijze te vieren, schenkt mij diepe voldoening. De tien zware deelen, resultaat van den jarenlangen noesten arbeid van het puik der Nederlandsche Vondel-kenners, zullen, daarvan ben ik overtuigd, van alle huldebetoogingen en bewijzen van vereering, onzen vaderlandschen Bard gebracht, het minst vergankelijk blijken.

Het eerste deel draagt het jaartal 1927. Aan de verschijning waren jaren van zorgvuldige voorbereiding voorafgegaan; met het zetten was een aanvang gemaakt in 1925. Dat de voltooiing der negen volgende deelen nog tien jaren vergde moge sommigen - onder invloed wellicht van ons eigen aanvankelijk optimisme - hebben teleurgesteld; ikzelf, die den ontzaglijken omvang van den vereischten arbeid kon overzien en van jaar tot jaar met dieper bezorgdheid de hinderpalen voor de voortzetting van zùlk een werk in zùlk een crisis zag toenemen, ikzelf verbaas mij eer dat medewerkers en uitgeefster, ondanks den krachtigen steun der Regeering, den moed niet verloren en het reuzenwerk binnen zoo korten tijd ten einde brachten.

[p. 778]

‘Een getrouwe en welverzorgde weergave van Vondels werken, taal- en geschiedkundig naar den eisch toegelicht’ was, aldus verklaarden wij in ons eerste prospectus, het voornaamste doel dat wij ons stelden. Dit was in den geest van de letterkundige afdeeling der Koninklijke Akademie van Wetenschappen, die in haar advies van 29 Mei 1923 aan den Minister van Onderwijs, Kunsten en Wetenschappen betreffende onze subsidie-aanvrage oordeelde: ‘Zulk een uitgave bestaat nog niet en voor de eer van ons volk en de vaderlandsche wetenschap moet zij hoogst wenschelijk worden geacht.’

Deze zoo allerbelangrijkst geachte taalkundige bewerking, toevertrouwd aan Dr. H.W.E. Moller, bleek al spoedig veel omvangrijker te zijn dan bij den opzet was geraamd. Het ruime standpunt waarop Dr. Moller zich plaatste bracht nieuwe inzichten omtrent Vondels taalbehandeling en taalontwikkeling, maar eischte meer plaats dan aanvankelijk voorzien was. Ook het tweede deel, verschenen in 1929, overtrof in omvang de begrooting met volle vijftig procent en het was duidelijk dat dit ook voor de volgende deelen het geval zou zijn. Een vooruitzicht dat een oogenblik katastrophaal dreigde te worden. Doch de Regeering hielp opnieuw in finantieel opzicht, terwijl Dr. Moller voor zijn voortdurend aangroeienden filologischen ontginnings-arbeid een ijverig medewerker vond in Prof. Dr. C.G.N. de Vooys, die zich op zijn beurt de hulp verzekerde van Mej. Dr. C.C. van de Graft als litterair-historisch vóórwerkster. Helaas moest Dr. Moller zelf gedurende enkele jaren zijn medewerking staken; doch gelukkig kon hij in de beide laatste deelen weer eenige spelen en leerdichten annoteeren.

Het titelblad van Deel V vertoont weer nieuwe namen: Drs. L.C. Michels en Dr. A.A. Verdenius, waaraan in Deel VIII nog die van Dr. J.D. Meerwaldt werd toegevoegd. Medewerkers voor bepaalde massale onderdeelen, waarvan in het bijzonder Vondels vertalingen naar het Latijn en Grieksch vermelding verdienen, die in onze uitgave voor het eerst grondig werden toegelicht. Prof. B.H. Molkenboer, onze eerste hoogleeraar in de Vondelwetenschap, die aanvankelijk een studie zou hebben geschreven over Vondels godsdienstige poëzie, richtte zich voornamelijk op het bronnen-onderzoek en leverde inplaats

[p. 779]

van die studie zijn naar omvang en belangrijkheid ongeëvenaarde aanteekeningen bij de voornaamste godsdienstige dichtwerken.

Een, ook letterlijk, vooraanstaande plaats neemt bij deze uitgave Dr. J.F.M. Sterck in, wiens samenwerking reeds in Maart 1924 werd verkregen. Elk der tien deelen opende hij met een bijpassende beschrijving van Vondels leven in verband met de tijdsgeschiedenis, telkens gevolgd door veelomvattende literatuur-opgaven en bibliografieën. Bovendien liet hij steeds een wakend oog gaan over het geheel en las hij kritisch geregeld de eerste drukproeven. Ook bij de keuze der afbeeldingen en facsimilé's werd hij meermalen geraadpleegd om zijn rijke ervaring. Wie wenscht den Nestor van onze Vondelkenners niet met warmte geluk, dat hij van begin tot eind zich onverzwakt aan dit mooie werk heeft kunnen wijden?

De drie boven mijn lof verheven inleidingen van Prof. Dr. J. Prinsen, Dr. L. Simons en C.R. de Klerk stonden weliswaar min of meer buiten den zuiver taalkundigen arbeid, dien wij als ons voornaamste doel beschouwden, maar hebben er daarom niet minder toe bijgedragen het aanzien der geheele uitgave te verhoogen. Het stemt tot droefenis dat twee van deze medewerkers, Prinsen en Simons, de voltooiing niet mochten beleven.

En zoo is dan thans, dank zij de onverflauwde toewijding waarmede al deze taalgeleerde en tekstkritische medewerkers hun moeizamen en uiterst tijdroovenden arbeid verrichtten en de nauwgezette studie waarvan hun geduldig doorwerkte commentaren blijk geven, het groote doel bereikt: Vondel niet alleen nader te brengen tot geleerden en studeerenden, maar bovenal hem verstáánbaar te maken voor iederen beschaafden leek.

Tenslotte een woord van bijzonderen dank aan den heer C.R. de Klerk. Hij toch was de eigenlijke ontwerper en voorbereider der uitgave en daarna de onvermoeide organisator die, zeldzaam gelukkig in de keuze zijner geleerde medewerkers, den ingewikkelden arbeid gedurende al die jaren verdeelde en leidde. Reeds mijn voorganger L. Simons had hem bij het verschijnen der eerste deelen ‘den geestelijken vader en stille kracht onzer Vondel-uitgave’ genoemd en ik acht het

[p. 780]

een plicht der dankbaarheid om deze uitspraak thans, bij het verschijnen van het laatste, openlijk tot de mijne te maken. Die ‘stille kracht’ was De Klerk van den aanvang af, maar hij blééf het ook toen hij de Wereldbibliotheek, waaraan hij als typografisch redacteur werkzaam was, in 1931 verliet om zich te wijden aan de hoofdredactie van ‘de Tijd’. Hij blééf het toen hij in 1935 de journalistiek vaarwel zeide om zich geheel en al op den Vondel-arbeid te kunnen concentreeren. En het is voor een zeer belangrijk deel aan zijn bezielende volharding te danken, dat het groote werk in zoo schoone eensgezindheid aller medewerkers kon tot stand komen.

Het werk is af. Het is thans aan het Nederlandsche volk door een hernieuwde belangstelling de medewerkers te beloonen voor hun onvolprezen arbeid en misschien ook de uitgeefster voor de zware offers die zij - met liefde - ervoor heeft gebracht.

DR. NICO VAN SUCHTELEN,

directeur der W.B.