De werken van Vondel. Deel 10. 1663-1674

[p. 671]

Aen myn heer den drost van Muyden.aant.^*

Ghij die als kasteleyn van d'Amsterdamsche vesten¹
De Voorsteen trou bewaeckt, wy bidden, neemt ten besten²
Dat buyten onse schuld van uw treurspelig end³
Mij Morpheus heeden heeft een schrick in 't breyn geprent:⁴
En soo een droeve droom is oorsaeck van verblyen,⁵
Soo moet u sulx tot vreugd, en segening gedyen:
Gelyck men segt een lyck, een doodkist vallen uyt
Op grysen ouderdoom, op tortsen op een bruyt.^7-8
Ick sal u slecht en recht het naer gesicht vertoogen,⁹
En niet na dichters kunst opproncken deese loogen,
Op dat men niet en waen 't is waeckende versiert,¹¹
'T geen waerlyck inde slaep my is door 't hooft geswiert.¹²
Ick sluymerde als de son alree was aen 't verhoogen,
En sagh een wreed schavot oprysen voor myn oogen
Heel dicht, en toefde vast, geprangt door bangen nood¹⁵
Om u, die soomen sey besuren most de dood.¹⁶
Ten lesten quaemdy daer, myn Heer u niet wilt belgen,¹⁷
Ick was begeerig om uw reeden te verswelgen,¹⁸
En drong vast dichter aen. ghij saegt eens gints en hier,¹⁹
En spraeckt, niet veel, maer braef: Povr vivre il favt movrir.²⁰
Doen toogdy 't wambays wt, en eer wy 't naulyx sagen²¹
Soo lag uw lyf ter neer daer 't hoofd was afgeslagen,

* Van 1625? - Volgens de tekst van het afschrift in facsimile bij Van Lennep, dl. III, tussen p. 162 en 163. Zie over dit gedicht uit 1625 Sterck, Herstel van een dichterlijken brief van Vondel aen Hooft, Vondelkroniek, Jrg. VII (1936) blz. 28-30 en De Vooys, Is Vondel's derde dichterlijke brief aan Hooft onecht? t.a.p. blz. 174-175. Aan het laatste ontlenen wij: ‘toen Vondel in 1625 vol was van de Palamedes-tragedie, en de onthoofding van zijn held in zijn verbeelding beleefde, kan de gedachte wel door zijn hoofd gegaan zijn, dat een vaderlandslievend en libertijns-gezind man als zijn vriend Hooft, die een openbaar ambt bekleedde, in fel bewogen tijden ook wel eens slachtoffer van de politiek had kunnen worden. Met Hooft en Reael was hij in die dagen meer vertrouwd dan later. Het is psychologies zeer goed verklaarbaar dat dit gedicht de zuivere weergave is van een werkelijke droom, en dat dus vs. 9-12 geen retoriese wending is om de droom, een overbekend renaissance-motief, als werkelijkheid te doen voorkomen.’ Hooft schreef erover: ‘Vondel zeint my een klughtigen brief.’

1 kasteleyn: kasteelheer van Muiden.

2 De Voorsteen: de plaatsen in het Gooi, die vóór de Amsterdamse wallen liggen; bidden: verzoeken; neemt ten besten: neem ons niet kwalik.

3 van uw treurspelig end: van uw tragiese dood (te verbinden met schrick in vs. 4).

4 Morpheus: de god van de slaap, die de angstige droom mogelik maakte.

5 soo: als.

7-8 vallen uyt op: lopen uit op, zijn voortekenen van; tortsen: huwelikstoortsen.

9 slecht en recht: eenvoudigweg; naer gesicht: angstwekkende droomgezicht; vertoogen: vertonen, schilderen.

11 versiert: verzonnen.

12 door 't hooft geswiert: voor de geest gekomen.

15 vast: voortdurend.

16 besuren: smartelik ondergaan.

17 quaemdy: deze Brabantse vorm is omstreeks 1625 in Vondel's taal aan het uitsterven (vgl. hebdy in vs. 41); u niet wilt belgen: word niet boos.

18 uw reeden te verswelgen: gretig aan te horen wat gij zoudt gaan zeggen.

19 vast: intussen.

20 braef: flink, met krachtige stem.

21 wambays: wambuis, opperkleed.

[p. 672]

 

En weeder aengeset. ick wenschte menigmael

 

Te hebben meer met u geyvert in ons tael.^23-24

25

Een wasser op 'tooneel die sich ter neder streckte,²⁵

 

En 't verschgeplengde bloet met syne tonge leckte.

 

Ick twijfelde of hij 't dede wt wreedheyds onbescheed,²⁷

 

Of dat hij lecker was op tbloet van ons Poeet.²⁸

 

Een tratter voor het volk met weesen en gebaren²⁹

30

Wtbeeldende de geen die voormaels is gevaren

 

Na d'Indiaensche kust, als Heerscher van tgemeen,^30-31

 

Dees romde uw vrome dood, uw lest gesprooke reen³²

 

Herhaelde hy menigvout. uw wtgang scheen my heerlyck³³

 

Gelyck te weesen 't end des geens, die trots en eerlyck,

35

En jong van jaeren viel, beklaegt met druck en rouw,

 

Als hy Florenssen weer in vrijheyd stellen wou.^34-36

 

Oock sag ick in 't verschiet vele heere zich versellen³⁷

 

Getabbaert besich om meer vonnissen te vellen.

 

Mijn leeven was vol angst myn lust smolt als de sneeu.

40

Ik dacht och goede God wat leeven wy een Eeu.⁴⁰

 

Hier hebdy 't beeld des drooms. Heer Drost, God wil u sparen,⁴¹

 

En reken uwen tyt soo lang als Nestors jaeren,

 

Op dat uw sangeres thoogdraven van haer styl⁴³

 

Doe treffen ons gemoed gelyck een schutters pyl.

 

 

 

U.E.A. Verplichte.

 

I.V. Vondelen.

23-24 Dit slaat op de overleggingen die Vondel met Hooft, Reael en De Hubert in de voorafgaande jaren gehouden had, volgens mededeling van G. Brandt.

25 tooneel: schavot.

27 onbescheed: onverstand.

28 lecker: verlekkerd.

29 weesen: gelaat, uiterlik.

30-31 Dit slaat op Laurens Reael, gewezen gouverneur-generaal van Indië (Heerscher van 't gemeen), die in 1620 naar Nederland teruggekeerd was en tot Oktober 1625 ambteloos in ons land bleef.

32 romde: roemde; vrome: dappere, onverschrokken; reen: woorden.

33 wtgang: dood; heerlyck: eervol.

34-36 Mogelik is hier bedoeld Frans Pazzi, die, aan het hoofd van een samenzwering tegen Lorenzo en Juliaan de Medici, Juliaan in de Dom te Florence doorstak; hijzelf werd daarna opgehangen. Zie Hooft, Rampsaligheden der Verheffinge van den Huize van Medicis, Amst. 1649, blz. 21-26.

37 zich versellen: samenkomen.

40 leeven: beleven.

41 wil: moge.

43 sangeres: Muze.