De werken van Vondel. Deel 10. 1663-1674

Lauwerkrans ter eeuwige gedachtenisse Van zijne Excellentie den Grave Curtius Christoffer Koningsmark, Generael in Kandia.aant.^*

Genus insuperabile bello.

Wat Duitsche Flakkus zet nu best¹

Den heldentoon met schelle snaeren²

Op dezen krijghshelt, die de vest

Van Kandie, ruim dertigh jaeren⁴
  Bestormt, verdadighde in het endt,⁵

* Van 1670. - Volgens de tekst in Vondel's Poëzy 1682 I, blz. 98.
Opschrift: Kurt Christoph, Graaf van Königsmark (1634-1673), uit een oud Brandenburgs geslacht, nam reeds jong dienst in het Zweedse leger van Karel X Gustaaf en sloot zich later aan bij de Franse hulpbenden die Kandia tot het laatst steunden (zie blz. 621). Na zijn terugkeer werd Königsmark door Vondel-bezongen. Het motto, ontleend aan Aeneïs IV, 40, betekent: Een geslacht, onoverwinnelik in de krijg. Ook Kurt's vader Hans Christoph (1600-1663) en jongere broer Otto Wilhelm (1639-1688) waren vermaarde veldheren, die beide in Zweedse dienst streden en het tot Zweeds veldmaarschalk brachten.

1 Wat Duitsche Flakkus: Welke Nederlandse Horatius.

2 Schelle: luid klinkende.

4 ruim dertigh jaeren: feitelik 24, zie blz. 621.

5 verdadighde: verdediged.

[p. 626]

 

Een gantsche maent lang op de wallen

 

Van Sint Andries, doormynt, geschent,⁷

 

Gescheurt, geschokt, en ingevallen,

 

In 't midden van het blixemvier,

10

Kortouwen, donderkloot, en donder.¹⁰

 

Dit eischt een koningklyke lier,

 

Een kryghstrompet. ô Wereltswonder!

 

Men zagh hier ooreloghsbeleit,

 

En raet en daet zich openbaeren,

15

  En moedt, en rype ervaerentheit

 

In 't hooft, met geene gryze haeren

 

Bezaeit. Laet Titus veder vry¹⁷

 

Nu stillezwijgen van Romainen:

 

Wy streven Kurtius voorby.¹⁹

20

Die ridder moet geen' Duitsch verkleinen.²⁰

 

Dempte een Romain de helsche pest

 

Vrywilligh, op het paert gezeten:

 

Dees heeft een' Etnaes brant gelescht,²³

 

En Ottoman, op 't kruis gebeeten,

25

  In 't uiterste gewont, gestuit

 

Op 't eenigh punt van zynen degen,²⁶

 

Gedwongen tot een vreêbesluit,

 

En wapenstilstant, trots verkregen,^27-28

 

Venetie en heel Christenryck

30

Ten dienst. Laet alle d'ouden stoffen³⁰

 

Op dapperen, der volken wyk:³¹

 

Zy zagen Hektor nederploffen,

 

En helt Achilles door 't geweer³³

 

Van Paris, een half man, verslagen.

35

  Nu dooft een eenigh helt al d'eer³⁵

 

En glans der ouden, op den wagen

 

Met staetsie omgevoert ten toon.

 

Sint Mark onthaelt de deught met offer.³⁸

 

Zelf Rome vlecht een lauwerkroon,³⁹

7 Sint Andries: naam van een vesting?
doormynt geschent: ondermynd en beschadigd.

10 Kortouwen: scheepsgeschut; donderkloot: kanonskogel.

17 Titus: Livius, de geschiedschrijver der Romeinen.

19 Kurtius: heldhaftige jonge Romein, die zich voor zijn vaderland opofferde (362). Midden op het Forum was een diepe, niet te vullen, kloof ontstaan, wat voor de staat een groot gevaar betekende. Om de goden te verzoenen stortte Curtius zich te paard in de afgrond, die zich boven hem sloot.

20 geen' Duitsch verkleinen: de roem van een Nederlandse krijgsheld niet overschaduwen.

23 een Etnaes brant: een oorlogsbrand, aan een vulkaniese uitbarsting gelijk; gelescht: geblust.

26 Op 't eenigh punt: alleen met de spits.

27-28 Venetië gaf zich bij verdrag aan de Turken over.

30 Laet alle d'ouden stoffen: laat alle dichters en schrijvers van de Oudheid roemen.

31 wyk: toevlucht.

33 geweer: wapen.

35 dooft: overtreft in glans.

38 Sint Marck: Venetië; onthaelt: haalt in.

39 Zelf Rome: zelfs Rome.

[p. 627]

40

En triomfeert met dien Christoffer,

 

Dien Christusdraeger, groot van faem,⁴¹

 

Waervan de werrelt zal gewaegen,

 

Zoo lang de volken Christus naem

 

En heiligh merk op 't voorhooft draegen.

45

  Nu stemmen naem en heldenwerk.⁴⁵

 

Nu heet hy billyk Koningsmerk.⁴⁶

 

 

 

MDCLXX.

41 Christusdrager is de vertaling van Christophorus (Christoffer).

45 stemmen: komen overeen.

46 billyk: terecht.