Logo DBNL
De werken van Vondel. Deel 10. 1663-1674 (1937)

De werken van Vondel. Deel 10. 1663-1674

(1937)–Joost van den Vondel–rechtenstatus Auteursrecht onbekend

Vorige Volgende

Het derde bedryf.

ACHIMAN. AERTSHERDER. HOFMEESTER.
Achiman:
 
Aertsherder, hoe? hoe dus? wat jaeght u herwaert aen?589
590
Gy steurt ons bruiloftsfeest. wien zoektge zoo belaên?590
Aertsherder:
 
Ik zocht den grootvorst zelf, en stak in 't bosch den horen.591
 
Schaf tijdigh raet. helaes, het staet'er slecht geschoren.
Achiman:
 
Ons slotwacht antwoorde u. wat onraet brengtge me?593
Aertsherder:
 
't Is omgekomen met uw herderen en 't vee.594
Hofmeester:
595
Men hoorde in langen tijt noch wolf noch weêrwolf huilen.595
Aertsherder:
 
Geen herders vreezen wolf, noch leeu, noch tigersmuilen.
Achiman:
 
Wat onheil vreestge dan? schep adem. rust een poos.
Aertsherder:
 
Ik rende, uit al mijn maght, my zelven ademloos.
Achiman:
 
Kon deze tijding dan niet langer uitstel lijden?
Aertsherder:
600
Men zagh de herders, in twee hoopen, heftigh strijden,
 
De herders van 't geberghte om hoogh, en van beneên.
Achiman:
 
Wat oirzaek hitste twee gebuuren fel aen een?602
 
Zy plaghten, onderling gerust, in vrê te leven.
Aertsherder:
 
De lantstroom uit der zee komt bruizende opwaert streven604
605
Naer zijnen oirsprong toe, en d'oevers leggen vlot,605
 
Beneên den zoom des berghs. wy dreven eerst den spot
 
Met dees waerzeggerye, eer 't water 't lant quam praemen.607
 
Maer door den waters noot vergaêrdenwe te zaemen,
 
En leefden raet om 't vee te bergen met gemak609
610
Ten bergh op, eer de stroom de horens hooger stak.610
 
Men badt de berghwacht of men kudden moght verweiden.611
 
De kudden loeiden, of zy naer den hemel schreiden
 
Om drooghte en weide: maer de berghwacht sloegh het af,
 
En dreef het blatend schaep te water met den staf.
615
Wy reddenze uit den noot, en houden aen met smeeken.615
 
d'Onheusche berghman blaest den horen. alle streeken616
 
Verzaemen op 't getoet, tot gramschap aengeterght,
 
En zweeren ons met kracht te jaegen van 't geberght.
 
Zy vallen op het vee, en drijvenze van boven.
620
Het baet niet datwe hun vergoedinge beloven
 
Voor schade en ongerief, by 's oppervorsten woort.
 
De herders groeien aen, en vaeren echter voort,622
 
Van weêrzy toegerust met steenen, staven, stokken.
 
De herderinnen, op gevecht en bloedigh wrokken,624
625
Toeschietende onversaeght in 't midden van dien drang,625
 
Met een gesloten harte, en traenen op de wang,626
 
Verzachten 't wreet gebriesch, naer heure maght, met kermen627
 
En jammeren. de bruit besterft in 's bruigoms armen.
 
De vrou omhelst den man, en roept vast: hooger niet!629
630
Hier wort een maght vereischt, die tusschen beide schiet,
 
Of al het water kan dit oorloghsvier niet lessen.631
 
Het moorden gaet zijn' gang, met vorken, zwaerden, messen,
 
En zeissenen, zoo 't valt. 't geweste leght bezaeit633
 
Met dooden, voor den tijt van 's levens struik gemaeit.634
Hofmeester:
635
Gy zijt aertsherder, wien het voeght de landeryen,
 
De stallen, volk en vee te waeren en te vryen636
 
Voor schade en ongemak, uit alle uw maght en kracht;
 
En komtge hier om hulp gedropen van uw wacht?638
 
Hoe kan de grootvorst nu dees schult in u verschoonen?
Achiman:
640
Hy plagh voorheene zich doorgaens getrou te toonen.640
 
De grootvorst van het lant beval dees zorgen hem.
 
Het raetslot hing alleen en alijk aen zijn stem.642
 
Wie zou dees slofheit in een' amptenaer verwachten?643
 
Terstont te rugh ten bergh gevlogen. laet ons maghten644
645
U volgen op het spoor. spreek rustigh uit den mont.
 
Stel orden, straf, en dreigh. wy volgen u terstont.
ACHIMAN. HOFMEESTER.
Achiman:
 
Ik kan den springvloet van den lantstroom niet beseffen.647
 
Dees plagh in bloeimaent noit de horens te verheffen,648
 
En boven d'oevers heen te steigeren zoo steil.
650
De zee, om dezen tijt, bewaert gerust haer peil650
 
En bedde, niet gewoon te rijzen aen de stranden,
 
Eer uit den evenaer de zon beginn' te branden.652
 
De halve maen verwekt geen' springvloet uit het meer.653
 
Het water vloeit en ebt geduurigh heene en weêr,
655
Elk etmael tweewerf, en 't saizoen der lentedagen
 
Kan zoute baren niet zoo hoogh den stroom opjaegen,656
 
Om stroom en pekelschuim te mengen ondereen.657
 
Dit 's, boven stijl van reên, te hoogh en ongemeen.658
Hofmeester:
 
Wie kan de wondren van natuure recht bevroeden!659
Achiman:
660
Aertsvader Noë spelde een' springvloet van veel vloeden660
 
In eenen boezem, en vertrok dus lang het werk,661
 
Op zijne timmerwerf: nu leght de cedren ark
 
Bevracht met dieren, in dat houte slot begreepen.663
 
Hy staet gereet om zich en zijn gezin te scheepen.
Hofmeester:
665
'k Geloof de grootvorst wil met hem te water gaen.
Achiman:
 
Dat 's veiliger dan al den weerelt-oceaen
 
Gedronken: want gy hoort den nadruk van zijn spelling.667
Hofmeester:
 
Een droom des ouden mans is eene losse stelling668
 
Van 't geen gebeuren moet of kan. wat razerny
670
Bevangt uw harssens! wech met zulke suffery.
Achiman:
 
Wie redenkavelt kan men geenen suffer achten.671
Hofmeester:
 
Dees ydle dootschrik broeit een dwarling van gedachten,672
 
Die zwindelen in 't hooft. gy wandelde eerst gerust.673
Achiman:
 
Noch blijft ons d'oirzaek van dit jammer onbewust,
675
En geene reden sluit het in zijn rechte vormen.674-75
 
Wanneer de herfst genaekt begint het fel te stormen,676
 
Te waeien dat het ruischt, het bosch zijn bladers krolt,677
 
De golf, gelijk een kloot, al hooger opwaert rolt,678
 
De rotsen daveren, de stroomen, onder open,679
680
Het zoete water, 't welkze uit duizent adren zoopen,680
 
Niet loozen konnen, uit hun kristalijne kruik.681
 
Dan zwelt de waterzucht, in 's aerdtrijx hollen buik.
 
Het water rijst aen 't hart, in groot gevaer van smooren.682-83
 
Zoo staet het heden met ons leven ook geschoren.
685
Het is vergeefs geschimpt: men ziet het tegendeel.685
 
Gy hoort dees neêrlaegh, uit der herdren lantkrakkeel686
 
Alreede ontstaen. 't is kunst te slechten dees geschillen,687
 
Die, groeienze aen, zich door geen aenzien laeten stillen.688
Hofmeester:
 
Begint de wijsheit nu een' dwazen droom te broên?689
Achiman:
690
Hy waer niet onwijs, die noch tijdigh zijnen zoen690
 
By Lamechs afkomst zocht, eer, 't water op de lippen,691
 
De hoop des levens al de weerelt quaem t'ontglippen.
Hofmeester:
 
Getroost u eerst dat gy van 't bedgenootschap scheit.
Achiman:
 
't Is waer: hy heeftme dit ernsthaftigh voorgeleit.694
695
Een harde voorwaerde, ik bekent: een' bant te breeken695
 
Als tusschen lijf en ziel: van wellusten versteeken696
 
Te leven: dit valt hardt, ook harder dan de doot:
 
Maer evenwel, waer brengt het nijpen van den noot
 
Den stoutsten reus niet toe, en allerbraefste helden!
Hofmeester:
700
Genadighste, elk wil u een' vrouwenhaeter schelden,700
 
En lasteren. bedenk dit nader. och bera
 
U wijzer, eerge valt in d'uiterste ongena
 
Der halsvrindinnen, en getrouwe bedtverwanten.703
 
Zich tegens 't jofferdom en vrouwentimmer kanten,704
705
Daer hangt uw gansche staet, uw ziel en leven aen.705
Achiman:
 
Ik wilme in 't cederbosch alleen en stil beraên.
Hofmeester:
 
Wat komt ons over? in het midden van 't vergaeren,707
 
Op 't feestgetijde [daer 's grootvorsten amptenaeren,708
 
Leenmannen, maghtigen, geweldigen, en voort709
710
Het vrouwentimmer, dat de goden zelf bekoort,710
 
De grootvorstin ten roem, om strijt te zaemen komen,]
 
Begint de grootvorst om te zien naer Noahs droomen;712
 
En stelt de grooten en hun heerlijkheit te leur.
 
Indien dees razerny ons nieuwe bruiloft steur',714
715
Wie kanze ontschuldigen! het hof begint te woelen.715
 
Gewelven mompelen, en galmen, en krioelen.716
 
Daer komen grootvorstin en bedgenooten aen,
 
Bestuwt van grooten. och, hoe wil dit spel vergaen!718
URANIA. HOFMEESTER.
Urania:
 
Waer steekt de grootvorst? wat belet hem hier beneden?719
Hofmeester:
720
Hy hiel een wijl gesprek met my, niet zonder reden.
Urania:
 
Wie geeft elk dit gerucht van onraet in den mont?
Hofmeester:
 
d'Aertsherder melde hoe het aen den lantstroom stont
 
Geschapen door de spring, gerezen in die wijken.723
 
De stroom, ten bedde uit, zagh noch dammen aen, noch dijken.
725
De herders wouden 't vee verweiden op 't geberght:
 
Het berghvolk, straf van aert, door hunne scha geterght,
 
Riep wapen, en men raekte aen 't razen en krakkeelen.727
 
De slinger zwaeide om 't hooft. wie zal die wonden heelen?728
 
Daer leght een menighte gesneuvelt in het zant.
Urania:
730
Een kleen verlies: men vint meer herders by der hant.
 
Wel, laet de grootvorst dus het lantkrakkeel geworden?731
Hofmeester:
 
d'Aertsherder en de bende ontfingen last om orden
 
Te stellen in der yl. zy vliegen derwaert heen.
Urania:
 
De grootvorst was gewoon, daer bloedigh wert gestreên,734
735
In 't voorste van den strijt het leven op te zetten,735
 
De klinkende klaeroen zijn' oorloghsmoet te wetten.
 
'k Geloof hy weeght dit licht, en rust op 's anders wacht.737
Hofmeester:
 
Hy weeght het zwaer genoegh. ik pooghde uit al mijn maght
 
Zijn hart van zorgen, waer het mogelijk, t'ontlasten,
740
Met pit van redenen, die bondigh hierop pasten:740
 
Doch arbeide al vergeefs; mijn woorden golden niet.
Urania:
 
Wie om een lantgevecht uit vrees zijn verf verschiet742
 
Is niet rechtschapen. dit kan naulijx in my koomen.743
Hofmeester:
 
Mevrou, hy stelt geloof in Noahs ydle droomen.
Urania:
745
Wat keert zijn zinnen om? dit's anders dan het plagh.
 
Een grootvorst, wiens gewelt al 't oosten overmagh,746
 
Versuft om geenen droom, en zulke beuzelingen.
Hofmeester:
 
Nu 't water uit de zee van onder op komt dringen
 
Naer zijnen oirsprong, dat 's een voorbode en een merk749
750
Van 's weerelts ondergangk. geen reden is zoo sterk,
 
Die hem van schrik ontlast. hier baet geen tegenspreeken.
Urania:
 
Het zalme, luistert hy, aen geene artsny ontbreeken,
 
Die zulk een krankheit kan genezen op een' sprong.753
Hofmeester:
 
Noch leghtme wat op 't hart, dat weigert op de tong
755
Te komen: evenwel mevrou moet zich niet stooren.755
Urania:
 
Verberghme niets: het lustme u met gedult te hooren.
Hofmeester:
 
Uw liefste is van beraet te breeken zijne trou.
Urania:
 
Hy breekze, zoo hy zich kan speenen van een vrou.758
 
Wat misdaet is de pijl, die hem in 't harte griefde?
Hofmeester:
760
Outvader Noah drijft met kracht dat vrouweliefde760
 
En schoone vrouwen, met haer' meereminnezang,
 
Een eenige oirzaek zijn van 's weerelts ondergang.
 
Hy zoekt gelieven van hun wederga te scheiden.
Urania:
 
Heet dit bekeeren van gebreken, of verleiden
765
Tot lasterstukken, al t'afgrysselijk en boos?765
 
Begint het mansdom door dees leering vrouweloos766
 
Te leven, zeker 't is dan ver genoegh gekomen.
 
Men hoeft de weerelt in geen zee en waterstroomen
 
Te smooren: want zy kan niet vrouweloos bestaen.769
Hofmeester:
770
Mevrou, nu spreek hem zelf alleen: hier komt hy aen.
 
't Gelief den heeren my te volgen, 'k zalze leiden.771
 
Wy willen op het hof hun wederkomst verbeiden,
 
U onderhouden met al wat de lust behaegh.
 
Ik zie den zonneschijn, na deze korte vlaegh.774
URANIA. ACHIMAN.
Urania:
775
Genadighste, heet dit uw gasten onderhouden?775
Achiman:
 
Nu stort mijn staet, waeraen alle Asianen bouden.
Urania:
 
Wat onraet jaeght u naer ons cedren lustbosch heen?
Achiman:
 
't Geberghte en 't laege lant, in 't harnas tegens een.
Urania:
 
Wat's oirzaek van krakkeel? zy leefden eerst in vrede.
Achiman:
780
Dees droeve lantplaegh sleept een' staert van plaegen mede.780
Urania:
 
De kudden weidden eerst gerust in 't groene velt.
Achiman:
 
Aertsvader Noah heeft dien springvloet lang gespelt.782
Urania:
 
Begintge Noahs droom, een klucht, geloof te geven?
Achiman:
 
Het water rijst. wie kan de waerheit tegenstreven?
785
De zee vloeit herwaert aen. al 't lantvolk schreit om hulp.
 
Men dient te vlughten, eer de zee ons overstulp'.
Urania:
 
Zoo dientge in Noahs kist uw leven flux te bergen.787
Achiman:
 
Dat komt van vrouweminne, en 's hemels roe te tergen.
Urania:
 
De vrouwen draegen dan de schult van deze straf?
Achiman:
790
De vrouwen dompelen al 't menschdom in een graf.
Urania:
 
Het water kon weleer een lantgewest verdrinken.791
Achiman:
 
Nu schijnt al d'aerdkloot in den afgront wech te zinken.
Urania:
 
Natuur regeert het al. dees stuurvrou zit aen 't stuur.
 
Het vloeiende element volght eeuwigh zijn natuur,
795
En komt van boven naer zijn middelpunt toerollen.795
Achiman:
 
Nu steigert het ten bergh. de meeren staen geswollen.
Urania:
 
Zoo staet een wintballon gespannen van den wint.797
 
Een wintveêr drijft veel raên. van alle werken vint798
 
Hy d'oirzaek, wie den aert der dingen wil doorgronden.
800
Zoo veel beweegingen staen onderling verbonden.
 
Gelijk ons lichaem is met aderen doorgroeit,
 
Zoo wort het aertrijk ook bevochtight en besproeit.801-02
 
De hitte van de zon trekt dampen uit de wateren,
 
Die, in de lucht verdikt, neêrstorten, datze klateren.
805
De maen regeert de zee, en wat by water leeft:
 
Dat tuigen eb en vloet, en oester, en de kreeft.806
 
By trek en tegenheit, den dingen ingeschapen,807
 
Bestaet het al. laet zich onweetenden vergaepen
 
Aen beelden van een wolk, of schrikken voor een' schicht809
810
En staertstar, root van vier, en schittrend wederlicht809-10
 
Van blixemstraelen, en het baldren van den donder:811
 
Met zulk een staetgrijns houdt men kleene kinders onder812
 
De roe: maer wie natuur in 't werken onderkent,813
 
Beseft waer zy begint, en voortstapt, en volendt.814
815
Gy plaght de liefste al uwe opmerkinge in te scherpen,815
 
En rietze zich natuur gehoorzaem onderwerpen,
 
De dertle toghten wijs involgen met een lust.817
 
Zoo voelde 't lijf geen smart: zoo bleef de geest gerust:
 
Terwijl men, tusschen wiegh en graf, bevrijt voor treuren,
820
Gebruikte al wat den mensche in 't leven magh gebeuren:
 
En wortge nu misleit van eenen guighelaer,821
 
Belachen van elk een, omtrent de hondert jaer?
Achiman:
 
Wy volghden u dus lang, helaes, gelijk een slave.
 
Uw schoonheit staet ons dier.824
Urania:
 
De schoonheit is een gave,
825
Aen weinigen gegunt.
Achiman:
 
Wy zijn door haer misleit.
 
Vervallen in Godts toorne. ô smart! ô onbescheit!826
 
O schendigh misbruik van veel schoone vrouwen t'zamen!
Urania:
 
Gy hoeft u, om 't gebruik van veelen, niet te schaemen,
 
Zoo luttel als de haen, die veel vriendinnen mint
830
Natuurlijk, zonder smet, en weeligh jongen wint.830
 
Wat reden stijft u dat gy 't vrouwendom beschuldight?831
 
Zoo groeit uw heerschappy, en wort vermenighvuldight.
 
Zoo rijst de stamboom, rijk van telgen, in de lucht.
Achiman:
 
Het is geraên dat ik uw bedgenootschap vlught',
835
Gelijk een adder, die bevrozen, na'et verwarmen,835
 
Een die haer koestert in den boezem, onder d'armen,
 
Naer 't slaepend hart steekt, en in zijnen slaep vermoort.
 
Verleister, toveres. wat tovergrijns bekoort838
 
Mijne oogen, datze blint op schoonheit zich verslingeren!
840
De godtheit zagh dit lang geduldigh door de vingeren,
 
Doch ydel en vergeefs: nu komt berou te spa,841
 
Ten waere een middelaers voorbede Godts gena842
 
Verworf door offerhande, en wierook van gebeden.
Urania:
 
Indien u 't lastren lust, beschuldigh ons met reden.844
Achiman:
845
De vrouwemin alleen is oirsprong van al 't quaet.
 
Ik gorde in haren dienst, niet wettigh, als soldaet
 
En grootvorst, 't zwaert op zy, maer eer gelijk een roover
 
De landen stroopende, gaf u den roofschat over,
 
En goot in uwen schoot, tot 's nabuurs harteleet,
850
Den nootdruft, die hem stont op arbeit bloet en zweet.850
Urania:
 
Zoo droegh de lantsheer schult, en d'onderzaet most bloeden?851
Achiman:
 
Om uwe hovaerdy te sterken, en te voeden,
 
Uw hoofsche pracht en prael en dartele overdaet853
 
Te houden in haere eere, en achtbaerheit, en staet.
855
Mejoffer laet zich met den nootdruft niet genoegen.
 
De heer maeit 's anders oogst, al zou' er 't hart af wroegen.856
 
Zy slikt een weerelt in, aen ringen en cieraet,
 
Juweelen, perlen, gout, gesteente, en pronkgewaet.
 
Haer dartelheit bedijt by 's armens bloet en traenen859
860
En jammeren. zy leert den wegh ter boosheit baenen,
 
Met woeker en gewelt insleepen wat men kan.
 
Zoo Godt de weerelt straft, wie is hier oirzaek van?
 
Uw schoonheit, slechts een schijn van schoonheit in het leven.
 
Gy weet afzichtigheit een' glimp een verf te geven,864
865
Gebrek t'ontveinzen, en beguighelt ons gezicht.865
 
Wie, door 't ontveinzen ziende, u dit momaenzicht licht,866
 
Beklaeght dat hy zijn ziel verhing aen goude snoeren867
 
Van joffrevlechten, die krankzinnigen vervoeren.
Urania:
 
Is dit u dankbaerheit voor lang genote deught?869
870
Heel anders zongtge, toen wy 't eêlst van onze jeught
 
De roos des maeghdoms, voor den daeu noch toegeloken,
 
En 's levens dageraet, noch nuchtre en onbesproken,872
 
U offerden, daer gy, van top tot teen verzaet,
 
Verrukt wiert buiten u door wellust, zonder maet.
875
Wy hingen, mont aen mont, en arm in arm gestrengelt,
 
Twee zielen beide in een gesmolten en gemengelt.876
 
Wat zwoertge niet! de zon van straelen eer berooft
 
Te zien dan 't minnevier in uwe borst gedooft.
 
Is dit het jaergety der bruiloftsstaetsie eeren,879
880
Met reuzen, maghtigen, geweldigen, en heeren,880
 
Steekspeelen, renstrijt, en tooneelpracht, noit voorheen
 
Zoo heerlijk toegerust! de morgenzon bescheen,
 
Noch zagh, opryzende uit het heldere oosten nimmer
 
Zoo groot een heerlijkheit, noch schooner vrouwentimmer:884
885
Daer wy, de schoonste van 't opwassende oostenrijk,885
 
Ons zouden zetten op het bruitsaltaer te prijk,
 
En, blaekende onderling van minnegloet, verzaemen.
 
Durf nu de grootvorst dus zijn grootvorstin beschaemen
 
Voor al de weerelt! och een schantvlak, eene smet,
890
Met geenen oceaen te wisschen uit ons bedt.
 
Gy trouwelooze, ga nu heen: vervloek de vrouwen:
 
Verlaetze: maer ik zweer het zal u eeuwigh rouwen.
 
Daer leggen oorcieraên, de trouring, van mijn hant
 
Gestreeken, in het slijk, juweelen, halskarkant,894
895
Uw vrybuit, ons ter gunst, behaelt al t'onrechtvaerdigh.895
 
Tast aen, en eigenze u: wy zijn deze eer onwaerdigh.896
 
Gy waert te lang verleit, vervoert door vrouwelist.
 
Ga heene, bergh u lijf in Noahs beestekist.898
Achiman:
 
Wat raet, helaes, wat raet? het schijnt haer ernst te scheiden.
900
Och liefste, sta een poos.
Urania:
 
de tijt verbiet te beiden.900
 
Het water rijst ten bergh. bidt Noah om gena,
 
En bergh uw leven, eer de zon te water ga.
Achiman:
 
'k Beken het is mijn schult, en wilze dubbel boeten.
 
'k Verneêrme ootmoedigh aen het outer van uw voeten,904
905
Van uwe schoonheit, waert gedient en aengebeên.
Urania:
 
Zoo spraektge flus niet.
Achiman:
 
och ick wert vervoert, bestreên906
 
Van wederzy, gelijk een bergheik, out van daegen,
 
Met eenen lantorkaen ter neder wort geslagen.
 
Uw liefde ruktme hier, daer Noahs dreigement.
910
Hy is genade waert, die zijne schult bekent.
Urania:
 
Rechtschape helden staen geen vrouwen ter genade,911
 
En vrouwenliefde wort gekocht met schande en schade.
 
Van wederzijde dreight u een gewisse doot.
 
Wat scheelt het ofge sterft in eenen vrouweschoot,
915
Of in het water? zoek geene adder aen te queeken,
 
Die u al slaepende het hart dreight af te steeken.911-16
Achiman:
 
Te reukeloos is my een onheusch woort ontslipt.917
 
Een onderlinge min wort nimmer naeu bestipt.918
 
Zy kan ten minste een woort verteeren en verduwen.
Urania:
920
Een joffrenhaeter leere in tijts een adder schuwen,
 
En duizent plaegen, door een overtolligheit
 
Van vrouwemonstren, al de weerelt door gespreit.
Achiman:
 
Waer vintmen balssem, om dees hartquetzuur te heelen?923
Urania:
 
Gy hoeftme langer niet te vleien, niet te streelen,
925
Verlochenaer van liefde, en toegezwore trou.
 
Meineedige, verlaetme, en kies een liever vrou.926
Achiman:
 
Gebeurtme langer geen genade te verwerven;927
 
Ik troostme van uw hant, op staenden voet, te sterven,
 
En legh dien blooten dolk voor uwe voeten neêr,
930
En ruk den boezem op. gy mooght met dit geweer,930
 
Dit koude lemmer vry mijn brandend hart afstooten:931
 
Of weigert gy 't, verkies uit al dees bedtgenooten
 
De strengste, die het recht uitvoere streng en straf,
 
Naerdien ik u te brusk in 't hart dien smaetsteek gaf.934
Urania:
935
Ik neeme u in genade, uit enkel mededoogen,
 
Omhelze u als voorheen. gy hebt mijn hart bewogen.
 
Steek op, steek op den dolk, en overleef mijn tijt.937
 
Hervat uwe eerste trou, in 't aenzien van den nijt.
Achiman:
 
Een nieuwe bruiloft. daer komt Noah aengetreden,939
940
Bestraf dien suffer, en beschaem met pit van reden
 
Zijn schendige onreên, die al 't vrouwendom betight.941
 
Van verre geeft hy u een overdwers gezicht.942
 
Hy schijnt met zijn gezicht de jofferschap te moorden,
 
En mompelt binnen 's monts uit steurnis halve woorden.944
NOË. URANIA. JOFFERS.
Noë:
945
Geen grooter manneplaegh als Kains vrouwendom.945
 
Al wat een leeraer wint, dat stoot mejoffer om.
 
Een guure hagelbuy plagh 's lantmans hoop te raeken,
 
Den bloesem af te slaen, dat bosch en boomgaert kraeken,
 
In 't quikste van de lent, met bulderend gewelt,949
950
't Welk hemel aerde en zee en al de lucht ontstelt:
 
Een schoone vrou vermagh, met zachte toverstreeken,
 
En liefelijk gevley, gestreel en minzaem smeeken,952
 
Te leenigen een hart, verhart als diamant.
 
Och hemel, haelme t'huis. verlos uw' afgezant.
955
De weerelt wort te zwak rechtvaerdigen te draegen.
 
Elx eige zinlijkheên, het ydele behaegen956
 
Van joffrenoogen, daer 's grootvorsten zin op viel,
 
Beguighlen hem, dat hy zijn redelijke ziel,958
 
Zelf Godt verwaerloost, om de gunst van snoode boelen.
960
Zoo gelt geen dreigement, eer zy den slagh gevoelen
 
Der waterroede, een eeu bykans te week gelegt.961
Urania:
 
En blijft dees suffery noch duuren? oude knecht,
 
Gy suft u selven doot. wat hebtge toch gewonnen
 
Uw leven lang, als twist gerokkent, niet gesponnen!964
965
Hoe staen de vrouwen u zoo byster in het licht?
 
Een vrou heeft u gebaert, haer liefde uw trou verplicht
 
Door kinderbaeren: en uw zoons, verknocht aen vrouwen,
 
Haer aenschijn liever dan het allerschoonste aenschouwen,
 
Dat is het aenschijn van d'alkoesterende zon,
970
Der levendigen vreught, en aller lichten bron:
 
Of is door ouderdom uw vrouwezucht gesleeten,
 
Dat werde uw' ouderdom, en geene vrou geweeten.
Noë:
 
Wy leeraeren vergeefs: gy zingt een' zelven zang,
 
En gaet, tot ons verdriet, doorgaens den kreeftegang.974
975
Wy haeten geene vrou, noch schoonheit, maer misbruiken
 
Van 's hemels gaven. laet de roos op doornestruiken
 
Vry plukken, en den geur verquikken 't flaeuwe hart;
 
Maer niemant quets' de hant aen dorens, tot zijn smart.
 
Hy quetst zich zelven, die zijn hart verhangt aen veelen.
Urania:
980
De weerelt wort bevolkt door liefde en kinderteelen.
Noë:
 
Gy kent den oirbaer niet, die blint u zelve streelt.981
 
Door tal van vrouwen wort 's mans liefde en trou gedeelt,
 
Die anders kort in een, en dicht en naeu gedrongen,983
 
Hem sterker prikkelt: want de min, die onbedwongen
985
Magh weiden, spilt haer kracht: maer werktze op een vriendin,985
 
Zoo brengtze een ongelijk veel grooter vrientschap in.
 
Verstontge dit, gy zoudt, niet belghziek noch verbolgen,987
 
Uw heerschap prikkelen Godts wijzen raet te volgen.
Urania:
 
Wy zijn'er t'edel toe, om naer uw strenge wijs
990
Ons lief te noodigen op eenerhande spijs,
 
Waer van de snoeplust walght. de brant wort meer ontsteeken,991
 
Indien men liefde door verandering wil queeken,
 
En aenvoên met meer gloets. dat's vrientschap en gerief.993
 
De minnaer, in den schoot ontfangen van zijn lief,
995
Is aengenaemer dan de daeu op dorre kruiden
 
Door uitstel; doch dit is geen kost voor slechte luiden,996
 
Maer edelmoedigen, die hoofsche spraek verstaen.997
Noë:
 
O pest van 't zuivre bed! meer vrouwen aen te slaen
 
Dan eene alleen, dat wil u beide deerlijk smarten.999
1000
Wat is natuurlijker dan twee verliefde harten,
 
Verknocht door eenen bant van ongeschende trou!
 
Mijn voorbeelt laet den man niet toe dan eene vrou.1002
 
De stommen leeren ons met eene weêrga paeren.1003
Urania:
 
Uw eigen vader, out en hoogh op zijne jaeren,
1005
Sloegh eerst twee vrouwen aen, waeraen hy zoonen won.1004-051005
 
Hoe scheltge 't huwen aen meer vrouwen dan de bron
 
Van alle elenden, uit veelvoudigheit van vrouwen
 
Gesprooten, waerom Godt de schepping schijnt te rouwen?
Noë:
 
Het voeght den zoone dat hy 's vaders schande dekt.
Urania:
1010
Een booswicht, die zijn hant met 's grootvaêrs bloet bevlekt,1010
 
En zelf zijn eigen bedt, door 't geil verdubbeleeren
 
Van vrouwen, onbeschaemt durf schenden en schoffeeren,1012
 
Gaf 't leven aen een' zoon, die voor geen grooten zwicht,1013
 
Maer klitst hun onbeschaemt en stout in 't aengezicht1014
1015
De zelve vuilicheên, die op den vader kleven.
Noë:
 
'k Vergeef het gaerne, wil 't de hemel u vergeven,
 
Wiens afgezant ik ben. hardtnekkigen, nu staekt
 
Dit wederspreeken. hoort wat onheil u genaekt.
 
Heft op uwe oogen naer die drift van zwarte wolken,
1020
Gezogen uit de zeen en diepe waterkolken.
 
De gansche lucht verkeert in eene baere zee,
 
Een voorbo van den vloet, en 't endelooze wee.
 
De lucht hangt zwanger van stortregen, zonder vlaegen.1023
 
Verwacht een' langen nacht, een' nacht van veertigh dagen,
1025
Of veertigh etmael, zoo veel zeen op een geperst.
 
Waer berght zich 't menschdom! och, zoo dra de hemel berst
 
Met weêrlicht, blixemen, en balderenden donder;1027
 
Terwijl een oceaen opwellen komt van onder,
 
Zoo dra de hooghste hant uit 's aerdtrijx sponsi duwt1029
1030
Al 't water, dat het zoogh en inzwolgh. menschen gruwt,
 
Bekeert u. lust het u Godts goetheit meer te vergen?1031
 
Gy troost u, och vergeefs, en waent op hooge bergen
 
Dien vloek t'ontvlughten, in bosschaedje en eiken boom:1033
 
Maer och die worden door den storm, en sterken stroom
1035
Verdelght, en afgerukt van hunnen gront en wortel.
 
De torens storten in, geplet aen gruis en mortel.1036
 
Daer drijven duizenden van dooden, dieren, vee
 
En drenkelingen heene, in 't ronde, in 't lang en breê,
 
De hooftgebouwen en de daeken, hoven, huizen.1039
1040
Hier gelt geen wederstant van dammen, dijken, sluizen.
 
De moeder pooght haer vrucht, de vader zijnen zoon
 
Te redden, och te spa, men hoort al eenen toon
 
Van jammeren, gespreit op 't zwalpen van de wateren.1043
 
Nu zwijght de bruiloftsgalm. dat juichen, lachen, schateren
1045
Wort snel misschapen in een ysselijk gekarm.
 
De bruit verdronken, sterft in 's bruigoms moeden arm.
 
Het uiterste overschot, een drom van dootsche schimmen,1047
 
Aen 't klautren op 't geberght, pooght hygende, onder 't klimmen,1048
 
Haer ziel te bergen: maer de grimmige oceaen,1049
1050
Gedreven van de wraek, verschrikt de bleeke maen,
 
Die ziet de golven, als een blaes vol wint, opzwellen.
 
De hooghste berghkruin zinkt in 't water vijftien ellen.1052
 
Aldus verzinkt het al wat op den aerdtboôm leeft.
 
't Geschrey wort stom, zoo dra het al dien dootsnik geeft.1053-54
Urania:
1055
Een slechte vogel zwicht voor 's molox dreigementen:1055
 
De wijzen laeten zich geene ydle vrees inprenten.
 
Gy Joffers zingt en danst eens achter deze haegh.
 
Wy trotsen midlerwijl op 't hof dees bruiloftsplaegh.1058
Joffers:
 
Zou het al zinken en vergaen,1059
1060
  Waer bleef de zwaen?
 
Waer bleef de zwaen,
 
De zwaen, dat vrolijke waterdier,
 
Noit zat van kussen?
 
Geen watren blussen
1065
  Haer minnevier.
 
't Lust haer te nestlen op den vloet.1066
 
Zy queekt den gloet,1067
 
Zy queekt den gloet
 
Met haere vrolijke wederga,
1070
  En kipt haere eiers,1070
 
En acht geen schreiers,
 
Noch vreest geen scha.1071-72
 
Vliegende jongen zwemmen me,
 
Door stroom en zee,
1075
  Door stroom en zee.
 
Zy groeit in 't levendigh element,1076
 
En wast de veêren,
 
En vaert spansseeren1078
 
Tot 's levens endt.
1080
Stervende zingtze een vrolijk liet
 
In 't suikerriet,1081
 
In 't suikerriet.
 
Zy tart de nijdige doot uit lust,1083
 
Met quinkeleeren,1084
1085
  En triomfeeren,
 
En sterft gerust.1086
 
Stervende zoekt haer flaeu gezicht
 
Noch eens het licht,
 
Noch eens het licht,
1090
Den bruitschat, van de natuur te leen
 
Aen elk gegeven,1090-91
 
Om bly te leven.
 
Zoo vaertze heen.1059-93
Noë:
 
Hoe bitter wil in 't endt dees bruiloft hun opbreeken!
1095
Geen woorden gelden hier: de klaere daet moet spreeken.
REY VAN ENGELEWACHT.
I. Zang:
 
Eer Godt door 't eeuwigh woort
 
De strijdige krakkeelen
 
Des Bajerts quam te deelen,1098
 
Lagh d'aerde in zee gesmoort.
1100
De geest der godtheit weide1100
 
Op 't water, zonder licht.
 
't Had al een aengezicht.1102
 
Toen schoof Godts hant en scheide1103
 
Het nat en droogh. zoo stont
1105
Het zakkende aerdtrijk boven,1105
 
En 't water neêrgeschoven1106
 
Toogh naer den diepen gront.1107
 
Het water, wuft van zinnen,1108
 
Durf tegens 's hemels reên
1110
  Zijn perk niet overtreên,
 
Uit zucht om lant te winnen.
 
Dus blijvenze elk in staet.1112
 
Godts almaght steltze een maet.
I. Tegenzang:
 
Nu dienen aerde en zee
1115
Het menschdom, als zijn slaven,
 
Op dat het 's hemels gaven
 
Gebruike in vollen vre:
 
Maer 't misbruik ingesloopen,
 
Verbittert Godts gedult,
1120
  En, diep geraekt in schult,1120
 
Behoeft geen' zoen te hoopen.
 
Men ziet den schouburgh van
 
De weerelt ter stellaedje,1123
 
Voor Noahs boubosschaedje,1124
1125
  Vertoonen den tyran,1125
 
Bekoort van snoode boelen,1122-26
 
Verworpen Noahs raet,1127
 
Volharden in het quaet,
 
Om geilen brant te koelen.
1130
  Dit treurspel keert te dra.1130
 
Verwacht het slot hier na.
II. Zang:
 
Godts scherprecht wil, als roên,1132
 
Eer vaek het oogh koom' luiken,1133
 
Het water streng gebruiken.
1135
  Nu zal de misdaet bloên.1135
 
De zee, dus lang te temmen,
 
Te stuiten op het strant,
 
Wil, springende uit den bant,1138
 
De wanhoop leeren zwemmen.1139
1140
  De hooghste, om Noah niet
 
Te smooren in dien rouwe,1141
 
Zoo hy 's volx druk aenschouwe,
 
En hoore met verdriet,
 
Belast Uriël buiten1144
1145
  Met eene donderstem1145
 
De drijfark achter hem,1146
 
Na'et intreên, toe te sluiten,1147
 
En teffens oor en oogh.
 
Dit jammer schreit te hoogh.
II. Tegenzang:
1150
  Moght grootvaêr Adam spa1150
 
Eens opzien, als herboren,
 
En dit gejammer hooren
 
En zien met d'echte ga,1153
 
Zijne Eva, die op d'aerde
1155
  Lijfeigen aen de doot,1155
 
In wee en baerens noot,
 
Haer vruchten won en baerde;
 
Zy riepen: och waer toe
 
Geploeght, gezweet, geronnen,1159
1160
En afkomste aengewonnen?1160
 
Gestrenge waterroe,1161
 
Straf d'ouders, die veroordeelt,1162
 
Om 't ingevoerde quaet,1163
 
Bedorven al hun zaet
1165
Bekoort door 't eerste voorbeelt.1165
 
De schiltwacht sloot Godts hof,1166
 
Nu d'ark. ô jammerstof!

Vorige Volgende

Over het gehele werk

titels


auteurs


Over dit hoofdstuk/artikel

lied