De werken van Vondel. Deel 4. 1640-1645

[p. 215]

Grafnaelt van 's Konings Stadthouder in Yrlandt.aant.^*

Graef STRAFFORT, al te vierigh in zijn trouw,^{vs. 1}
Zijn Vaderlants verwondering en rouw,²
En door zijn deught gewassen, boven 't peil
Des menschelijcken lofs, zoo hoogh en steil;
Zijn HEILIGH HOOFT toewijende aen 't versteent⁵
En wreet gemoedt der razende gemeent,⁶
Met een stantvastigheit, die Kato voeght,⁷
Of Thrasea, in 't sterven zoo vernoeght;⁸
Of, onder Neroos moederslaghtigh Rijck,⁹
Den grijsen onbeteuterden Stoijck,¹⁰
En allen den Stoijcken, oit bekent;¹¹
Dees [toen hy nu, met een benijbaer endt,
En wel getroost, als buiten stervens noot,¹³
Den jongsten dagh zijns levens hier besloot]
Verlichte braef, gelijck een helt, het padt¹⁵
Der Doot, mits hy haer rustigh tegentrat;¹⁶
En [zelf zoo boos betight van zijn party,¹⁷
In 't straffen van de snootste schelmery
Der schreiende gemeente, door het leet¹⁹

* Van 1641. Afgedrukt volgens de tekst van de uitgave in plano ‘eerst te Leiden gedruckt, by Abraham Elsevier’ (Unger: Bibliographie, nr. 371).
Thomas Wentworth, graaf van Strafford, koos partij voor Karel I en tegen de Puriteinen. Van 1632-1640 was hij stadhouder van Ierland. Toen in 1641 het Lange Parlement bijeenkwam, werd hij door het Lagerhuis aangeklaagd en gevangen genomen. Na lang aarzelen was de koning zwak genoeg om het doodvonnis van zijn getrouwe dienaar te ondertekenen. De 22ste Mei 1641 werd hij onthoofd. Vondels gedicht is de vertaling van het Latijnse door C. Huygens, dat op de plano bovenaan is afgedrukt onder de titel Pyramis Proregis Hiberniae. (Komt ook voor bij Worp III, blz. 162, aldaar gedagtekend 13 Julie).

vs. 1 al te: zeer.

2 Bewonderd en betreurd door zijn vaderland.

5 toewijende: als zoenoffer biedende.

6 der razende gemeent: van het woedende volk (de Puriteinen).

7 Kato: Cato van Utica, die zich om 't leven bracht, toen Caesar zich tot alleenheerser maakte.

8 Thrasea: Thrasea Petus, Romeins raadsheer en Stoïcijn, die Cato's leven beschreef. Hij werd het slachtoffer van Nero's wreedheid, die hem ter dood veroordeelde.

9 Neroos moederslaghtigh Rijck: de heerschappij van de moedermoordenaar Nero.

10 Den onbeteuterden Stoijck (evenals vs. 11 verbinden met voeght in vs. 7): de onverschrokken Stoïcijn, nl. Seneca, Nero's leermeester.

11 oit bekent: die ooit geleeft hebben.

13 als buiten stervens noot: alsof de dood voor hem alle verschrikking miste.

15 braef: dapper.

16 mits: omdat; rustigh: kloekmoedig.

17 party: tegenpartij, tegenstanders. Strafford werd namelik, volgens zijn medestanders ten onrechte, ervan beschuldigd, dat hij een Iers leger naar Engeland had willen brengen om het verzet tegen de Koning te bedwingen; achter party moest eigenlik het haakje staan, dat hier achter vs. 20 geplaatst is, want vs. 18-19 behoren als bepaling bij Scheen vonnis te vellen: Terwijl hij zelf veroordeeld werd, scheen hij door zijn dood de tegenstanders te straffen, te veroordelen tot een pijnlike wroeging over wat ze hem misdeden (het leet van naberouw, vs. 19-20).

19 schreiende gemeente: het schreeuwende, tierende volk.

[p. 216]

20

Van naberouw, dat haer in 't harte sneet]

 

Scheen vonnis zelf te vellen over 't stuck,²¹

 

En strafte 't graeuw, aen 't lijf niet, maer met druck:²²

 

Hy achte 't nut te krimpen 't langer lot

 

Zijns levens, en zich t'offeren aen Godt,^23-24

25

Om zulck een storm des tijts, vol ongevals,²⁵

 

Tot 's Konings dienst, te stuiten op zijn' hals.²⁶

 

O groeizaemheit, gepast te wonder

 

Naer zulck een' mans onnooslen stijl!^27-2828

 

O edele gerustheit, onder

30

Den slagh der ongeruste bijl!³⁰

21 stuck: misdrijf.

22 met druck: nml. door het naberouw (vs. 20).

23-24 te krimpen 't langer lot zijns levens: zijn levensduur te bekorten.

25 storm des tijts: losbrekende revolutie.

26 te stuiten op zijn' hals: door zijn dood tot stilstand te brengen.

27-28 groeizaemheit: geestkracht; gepast te wonder naer: zeer bewonderenswaardig passende bij.

28 onnooslen stijl: onschuldig karakter.

30 ongeruste: verontrust. Hct Latijn van Huygens heeft hier het woordspel: O sub securi nobilis securitas!