De werken van Vondel. Deel 3. 1627-1640

[p. 615]

Uitvaert van Iakob Baeck,
Licentiaet in de Rechten.aant.^*

aan Nicolaes van der Haes,
out Professor.

Nv is, natuurgeleerde Haes,

Dees eedle ziel van Baeck (die aes^{vs. 2}
Van deught en wijsheit, uit den mont
Der wijsheit zocht, en altijt stont
Naar nutte en wijze wetenschap)
Gesteigert op een' hooger trap,⁶
Daar zy, bevrijt van duisternis,⁷
In hare kennis gaat gewis,⁸
En een veel klaarder licht ontfing
Als hier, toenze op uw zijde hing.¹⁰

Hier stont haar 't onderzoecken vry.

Hier zooghze, als een leckre By,¹²
Het sap van uitgelezen geur,
Vit allerhande bloem en kleur.
Het lichaam achte zy gering,
Of't quijnde, en dagelix verging,
In al te vierig eene vlam,¹⁷
Wanneerze slechts haar' eisch bequam.¹⁸
De hef des lichaams, en het grof¹⁹
Most dienen om een betre stof.

Aldus verkracht men klay, en kluit.²¹

Zoo bouwt men 't mergh des ackers uit.²²

* Van 1639. Afgedrukt volgens de tekst in Vondels Verscheide Gedichten 1644, blz. 311.
Jacob Baeck, de zoon van Laurens Joosten Baeck (vgl. hiervóór blz. 388 en 390) was ongehuwd gebleven en stierf de 14de April 1639. Nikolaes van der Haes is waarschijnlik de ‘wijze Haas’, waarvan in het Danckdicht aen Iacob Baeck, vs. 59 sprake is (hiervóór, blz. 391; vgl. Deel 2, blz. 817), de geneesheer in de Beverwijk.

vs. 2 aes: voedsel.

6 Gesteigert: opgestegen.

7 duisternis: de beperktheid van de aardse kennis.

8 gaat gewis: zekerheid verkregen heeft.

10 op uw zijde hing: uw gezelschap zocht.

12 leckre: kieskeurige.

17 Door een te vurige liefde voor deugd en wijsheid.

18 haar' eisch bequam: verkreeg wat haar (de ziel) toekwam.

19 hef: het onzuivere bezinksel, droesem; hier dus synoniem van grof. Het lichaam is het grove deel, tegenover een betre stof: de ziel.

21 verkracht men: berooft men van kracht; klay en kluit: de vruchtbare kleigrond.

22 bouwt men uit: onttrekt men door roofbouw de beste bestanddelen aan de akker.

[p. 616]

 

En, in dien arbeit al te graagh,²³

 

Verliest de klont in 't lest heur vaagh.²⁴

25

Het onverzadelijck gemoedt

 

Op wijsheits vruchten al te soet,²⁶

 

Verhaast zich zelven, om 't genot²⁷

 

Des letteroeghsts en haast sich tot²⁸

 

d'Onsterflickheid, die boven sweeft,

30

Wanneer 't hier eens den smaack af heeft.³⁰

 

Het aartsche deel op sijnen rugh³¹

 

Geraackt, en alle geesten vlugh,³²

 

Nu willen scheiden sonder pijn,³³

 

Zoo onbelemmert alsze zijn,

35

Aan lijm noch taeie zenuw vast.

 

't Geraamt bedanckt dien waarden gast;³⁶

 

Den geest, zijn huiswaart, die beleeft³⁷

 

Hem voor een wijl geherberght heeft;

 

De Geest verlaat het huis van been,

40

En klapt de vleugels tegens een.⁴⁰

23 graagh: begerig.

24 vaagh: de vettigheid van de grond (Van Dale).

26 soet: verlekkerd.

27 Verhaast zich zelven: overhaast zich.

28 letteroeghsts: de vruchten van de wetenschap.

30 hier af: hiervan, nml. van die vruchten.

31 het lichaam dat nu zielloos terneer ligt.

32 alle geesten vlugh: alle levensgeesten, het lichaam ontvliedend.

33 sonder pijn: zonder moeite, zonder weerstand.

36 't Geraamt (het stoffelik omhulsel) neemt dankbaar afscheid van zijn dierbare gast (de Geest).

37 Omgekeerd bedankt de Geest zijn gastheer (huiswaart); beleeft: vriendelik.

40 De geest neemt engelengedaante aan.

TEKSTKRITIEK: de oude uitgave heeft achter vs. 37 een komma.