De werken van Vondel. Deel 2. 1620-1627

(1929)–Joost van den Vondel– rechtenstatus



[pagina 201]

De vyfde en leste handel. TERENTIVS. SIMEON. REY VAN CHRISTENEN. GABRIEL. Terentius: Wie maeckt u stout zoo vroegh dees velden te bespieden?Ga naar voetnoot2057 Simeon: Verspieders zijn wy niet, och neen, maer vrome lieden, Genadigh Landvooght, wy zijn Christenen gedoopt 2060[regelnummer] Een vreedzaem volck, dat steeds op Iesus Christus hoopt Der zielen Heyland: dien de Goddeloze Ioden Zoo schelms betichten, en zoo schandelijcken dooden:Ga naar voetnoot2062 Wy gangers in zijn spoor, om zynen naem versmaed,Ga naar voetnoot2063 Te strengh van haer vervolght, en tot in 't graf gehaet,Ga naar voetnoot2064 2065[regelnummer] Voor 't iongste Paeschfeest hier noch aen ons heerdsté zaten:Ga naar voetnoot2065 Maer door het spoocken van d'Ausonische Soldaten,Ga naar voetnoot2066 Die 't al afliepen, als vast d'een aen d'ander stadGa naar voetnoot2067 Van haer beklommen de bebloede ne'erlaegh had,Ga naar voetnoot2068 En 't eyslijck moordgeschrey dat herwaerts inde toppenGa naar voetnoot2069 2070[regelnummer] Der hooge bergen klonck van Ascalon, van Ioppen,Ga naar voetnoot2070 Van Ptolemaïde, Iotapa, Taricheen,Ga naar voetnoot2071 Aphaca, Garizim, 't plat land der Idumeen, En and're plecken: wy beducht voor Salems plagen,Ga naar voetnoot2073 Die Davids zoon voorzey, die vele komen zagen,Ga naar voetnoot2074
[pagina 202]
2075[regelnummer] En druppen onverziens op dit halstarrigh zaed,Ga naar voetnoot2075 Dees muren vloden nae de Goddelijcke raedGa naar voetnoot2076 Die ons Messias gaf, en bleven zoo verholen Te Pella. nu de Stad light gants vergaen tot kolenGa naar voetnoot2078 En assche, komen wy, een ongewapent volck, 2080[regelnummer] 't Verwoest Ierusalem bezien: of noch de kolck,Ga naar voetnoot2080 Of eenigh teecken van ons heerdsté was te vinden, Of koud gebeente van ons onbegraven vrinden: Vermids wy hoorden 't heyr op zijn vertrecken stond. Dit weynige Edel Heer ons arme Pelgrims iont.Ga naar voetnoot2084 Terentius: 2085[regelnummer] Uw antwoord my vernoeght. gaet henen zonder vragenGa naar voetnoot2085 Uw dorpels zoeckt, begraeft uwe onbegraven magen,Ga naar voetnoot2086 En zoo de Nood u druckt, keert van 't geberghte we'er, En slaet u metter woon hier veylighlijcken ne'er,Ga naar voetnoot2088 Bezaeyt dit ackerland, plant wijngaerd, bouwter hutten, 2090[regelnummer] En uwen Christus dient: wy zullen u beschutten, En al die 't Ioods geslacht niet godloos hangen aen Ons zullen wilkom zijn, 't land zal haer open staen.Ga naar voetnoot2092 Rey van Christenen: Helaes! wat mercken wy hier al veranderingen. Helaes! Ierusalem, ons schynen alle dingen 2095[regelnummer] Vergaen met uwen val. wat Scyth, wat wreede ParthGa naar voetnoot2095 Die hier voorby gaet, moet met een medogend hart Niet aenzien dat geweld vernielt met stael en vuyrwerck,Ga naar voetnoot2097 En geven een gehuyl op 't omgestorte muyrwerck,Ga naar voetnoot2098
[pagina 203]
Op 't puyn en d'assche, die d'uytheemschen houd bedeest,Ga naar voetnoot2099 2100[regelnummer] En tuyght hoedanigh is haer heerlijckheyd geweest. O God! wat ziedy niet al aen met alziende oogen. Wie zal hier over recht uw oordeel vaten mogen.Ga naar voetnoot2102 Gabriel: Ghy Christen Pelgrims, die hier dut en vreest geen leetGa naar voetnoot2103 Van d'Engel Gabriel die 's Hemels vloer betreed: 2105[regelnummer] Die d'heyl'ge Moedermaeghd boodschapte van te voren Hoe zy van God was tot een Moeder Gods verkoren: Ick zal 't ontvouwen, en voor u ontsluyten al 't Geen aen te mercken staet in Isr'els droeven val,Ga naar voetnoot2108 Met aendacht daer op let, en u geensins verwondert 2110[regelnummer] Dat ghy hier ziet vertre'en, verbrand, geblaeckt, geplondert Den Priesterlijcken stoel korts vol van Majesteyt,Ga naar voetnoot2111 Den Koninghlijcken Throon, de pracht en heerlijckheyd Des grooten Salomons: dat ghy met stael, met vlammen, En honger ziet verdelght de welgeboren Stammen:Ga naar voetnoot2114 2115[regelnummer] Die alle volck te spijt, en d'Engelen te trots,Ga naar voetnoot2115 Uytbloncken in 't geberght gelijck een glori Gods:Ga naar voetnoot2116 Want daer in is vervult, 't geen voormaels u in PersenGa naar voetnoot2117 Heeft Daniel voorzeyd met zijn droomkondige herssen,Ga naar voetnoot2118 Te weten: dat het volck eens Vorsts ghewapent sterckGa naar voetnoot2119 2120[regelnummer] Wtroeyen zou de Stad, het volck, en d'heyl'ghe Kerck,Ga naar voetnoot2120 En schorssen 't off'ren, en zijn valsche Godsdienst stichtenGa naar voetnoot2121 Daer boven d'Arcke 't goud des Cherubs plach te lichten: Ghelijck Messias oock gespelt heeft zoo perfect,Ga naar voetnoot2123 Als hy de stralen van zijn Godheyd hield bedeckt,Ga naar voetnoot2124
[pagina 204]
2125[regelnummer] En van d'Olijfbergh zagh het heyr de Stad verrassen,Ga naar voetnoot2125 Den Tempel branden, en 't verwoede Roome plassen, En met d'hoefysers van haer henghsten staen in't bloed. Wie niet halstarrigh blijft kan hier door in 't ghemoed Zich oock verzek'ren, dat nae aller Heyl'gen wenschenGa naar voetnoot2129 2130[regelnummer] Verschenen is den Held en Heyland aller menschen, De groote Siloa: vermits men ziet ontrucktGa naar voetnoot2131-vlgg. Den Ioden haren staf, en haren Staet verdruckt, Iae tot den grond vernielt: ghelijck zulcx elck gegevenGa naar voetnoot2133 Is tot een teecken van d'Oudvader zat van leven,Ga naar voetnoot2134 2135[regelnummer] Die God zoo langh aen zijn beloften hield verschuldGa naar voetnoot2135 Tot dat hy Iuda zagh ontsceptert, en onthultGa naar voetnoot2136 Van zynen hoofdband, en ontkleed van zijn gewaden,Ga naar voetnoot2137 En 't volck Gods d'aerdsche weelde, en heerlijckheyd versmaden,Ga naar voetnoot2138-vlgg. Zoo haest als het vernam, hoe Davids Godes zoonGa naar voetnoot2139 2140[regelnummer] Om leegh afbreken liet den weereldlijcken throon,Ga naar voetnoot2140 Een ongeachte prael, indienze wierd ghelekenGa naar voetnoot2141 By 's Hemels glori, daer hy zit om uyt te steken Verr' boven al de pracht der Koningen, die oyt Hier lagen overhoop, en vochten haer beroyt.Ga naar voetnoot2144 2145[regelnummer] Wat Christen isser, die nu vo'en zal zijn gedachten Met zulcke verckens draf, en op een Heyland wachtenGa naar voetnoot2146 Die aerdsche kroonen stroyt? die throonen bout in't slijck:Ga naar voetnoot2147
[pagina 205]
Die nauw bepaelt is met een engh verganghlijck rijck:Ga naar voetnoot2148 Die pronckt met staven die inwendigh vast verrotten:Ga naar voetnoot2149 2150[regelnummer] Die purper draeght dat opgheknaeght word vande motten, Dat zynen glans vergeet, en haest zijn luyster derft?Ga naar voetnoot2151 Ghy huysgenoten Gods, die hier beneden zwerft,Ga naar voetnoot2152 Gewisselijck, al waer uw erf het Rijck van Meden, Schoon Persen waer u leen, en Nimrots groote stedenGa naar voetnoot2154 2155[regelnummer] Uw loth, schoon of al 't oost voor u op 't aenzicht viel:Ga naar voetnoot2155 'T waer noch een krancke troost verworven voor de ziel:Ga naar voetnoot2156 Al blonck uw lichaem als een Zon, die zat van stralenGa naar voetnoot2157 Op haren middagh bralt, eer zy gaet nederdalen:Ga naar voetnoot2158 Wat mochtet baten, als een langh gevreesde doodGa naar voetnoot2159 2160[regelnummer] Op 't onverzienst' voor u deze aerdsche glori sloot.Ga naar voetnoot2160 Laet dan de dwazen gaen brageren en hoogh roemenGa naar voetnoot2161 In dingen, die slechts zyn verwelckelijcke bloemen:Ga naar voetnoot2162 Vlieght ghy uyt d'ydelheyd nae boven van bene'en:Ga naar voetnoot2163 Klimt op daer Iesus word van d'Eng'len aengebe'en: 2165[regelnummer] Daer 't heyrschaer nimmer moe, met juychen, en met springen,Ga naar voetnoot2165 Droomt nergens anders af als van hem lof te zingen:Ga naar voetnoot2166 Ga naar voetnoot2166-vlgg. Daer d'Ouderlingen op haer herpen kunstigh slaen:Ga naar voetnoot2167
[pagina 206]
Daer alle tortzen, daer de sterren, Zon, en Maen,Ga naar voetnoot2168 Zijn enckel duysternis, ten opzien van den genenGa naar voetnoot2169 2170[regelnummer] Die 't end'loos Rond vervult, en niets laet onbeschenen:Ga naar voetnoot2170 Daer 't nieuw Ierusalem heeft gants een ander schijn:Ga naar voetnoot2171 Daer al de straten goud, de poorten peerlen zijn:Ga naar voetnoot2172 Daer 's Dryheyds Majesteyt verstreckt aen alle kantenGa naar voetnoot2173 Der Hemel-lieden Kerck: daer alle diamanten 2175[regelnummer] Verliezen haren glans: daer God zich maeckt gemeen,Ga naar voetnoot2175 En duyzend jaren zyn als onzer dagen een. Wie zal nu twijff'len dat de wet met al haer feesten,Ga naar voetnoot2177 'Twieroocken, 't slachten, en 't opofferen der beesten, De reynigingen, en wat dienst daer meer aen kleeft: 2180[regelnummer] Is donckerheyd, by 't geen dat schoonder luyster heeft?Ga naar voetnoot2180 Wie zal de schaduwen omhelzen voor de waerheyd? Of kiezen Moses glans voor Christus gulde klaerheyd? Die blonck op Thabor van zijn voorhoofd als een zon:Ga naar voetnoot2183 Wie Levi aenzien voor den tweeden Aäron?Ga naar voetnoot2184 2185[regelnummer] Die in een schoonder Koor gaet storten zijn gebedenGa naar voetnoot2185 Als oyt Hooghpriester, die hier wieroockte beneden In 't heylighdom, dat nu gebroken en geschendGa naar voetnoot2187 Elck raed dat hy 't gemoed nae 's Hemels kercken wend:Ga naar voetnoot2188 Van derwaerts Iesus 't mann' laet regenen by vlagen,Ga naar voetnoot2189
[pagina 207]
2190[regelnummer] Veel zoeter als de broon die op de tafel lagenGa naar voetnoot2190 Voor 't Priesterlijck geslacht: van derwaerts elck bereytGa naar voetnoot2191 Is spyze die de ziel toebrenght onsterflijckheyd.Ga naar voetnoot2192 O Bruyt van mynen Vorst, verkorene Gemeente,Ga naar voetnoot2193 Keert vry uw aengezicht van 't vlammigh borstgesteente,Ga naar voetnoot2194 2195[regelnummer] Daer uwen Phenix me' gingh brallen eens om 't jaer,Ga naar voetnoot2195 Als of hy niet meer mensch, maer gants vergodet waer:Ga naar voetnoot2196 Die glanssen zijn gebluscht waerom ghy stond verwondert,Ga naar voetnoot2197 Die diensten hebben uyt: ziet Levi eens geplondertGa naar voetnoot2198 Zoo naeckt staen zonder kleed, en treuren om den schat, 2200[regelnummer] En 't goud, dat Israël zijn Kerck geheylight had.Ga naar voetnoot2200 Zoo ghy een Priester zoeckt versmaed dit driftigh Eyland,Ga naar voetnoot2201 Gaet nae de sterren toe, daer vindy uwen Heyland,Ga naar voetnoot2202 Niet opgesmuckt met zijde, of wormgespinsel, neen,Ga naar voetnoot2203 Zijn kleed is enckel licht van boven tot bene'en. 2205[regelnummer] Ziet wat een ronde kringh van louter vlam, en stralen Omzweeft zijn Majesteyt. ey ziet eens neder dalen Die zoete Cherubijns, en Seraphynen om 't Schoon aenschijn door te zien van's Hemels Bruydegom:Ga naar voetnoot2208 Zy loncken lodderlijck, en blyven op hem staren:Ga naar voetnoot2209 2210[regelnummer] Volght haren voorgangh: laet de doode Priesters varen,Ga naar voetnoot2210 En rusten in het graf: leent niet meer Moses mond
[pagina 208]
Maer Christus lippen 't oor: omhelst het nieuw Verbond. Vermengt geen goud met lood. waerdeert het beeld geringer Als 'tleven daer 't op heeft gewezen met de vinger.Ga naar voetnoot2213-2214 2215[regelnummer] Dit treurspel dat hier is gespeelt zoo bloedigh langh,Ga naar voetnoot2215 En nu besloten met der Ioden ondergang, U Gods rechtveerdigheyd en strengheyd uyt gaet drucken, Die wraecke neemt van 't quaed, en alle booze stucken,Ga naar voetnoot2218 En tot waerschouwingh van een ygelijck persoonGa naar voetnoot2219 2220[regelnummer] Stelt als een baecken dit verdelght geslacht ten toon:Ga naar voetnoot2220 Gelijck de Rechters op het galgeveld de boeven,Ga naar voetnoot2221 Die overgeven vaeck haer Ouwderen bedroeven,Ga naar voetnoot2222 Iae een geheele Stad: brandstichters, en verra'ers, Straetschenders, dieven, en vervloeckte moordenaers,Ga naar voetnoot2224 2225[regelnummer] Met knodze, vuyr, en stael, met koorden en met stroppen,Ga naar voetnoot2225 Raeybraecken, worgen, slaen, ophangen, branden, koppen,Ga naar voetnoot2226 En wegen op de straf nae elcx begangen feyt:Ga naar voetnoot2227 De plaetze van 't gerecht geeft een afgryslijckheyd Den reyzigers, wanneer zy palen, raden, galgen, 2230[regelnummer] En kruyssen zien van verr', die haer het hert doen walgen Van d'eysselijcke stanck, en 't aenzicht al verschricktGa naar voetnoot2231 Afwenden van 't geboeft', dat d'oogen uytgepickt En halfgegeten, spijst den Kraeijen en den Raven,Ga naar voetnoot2233 En d'Arenden, die in haer ingewand begravenGa naar voetnoot2234 2235[regelnummer] 't Verschroockte menschenvleesch, verdort en zwert gebraen,Ga naar voetnoot2235
[pagina 209]
Een vette buyt waer op dees Dieren ledigh gaen.Ga naar voetnoot2236 De Ioon van misdaed in haer knagende gewetenGa naar voetnoot2237 Vaeck wierden overtuyght, wanneer zy Gods Propheten Verpletterden met steen, en blixemden haer 't hoofd.Ga naar voetnoot2239 2240[regelnummer] Maer och! hoe was dat volck van 't Hemels licht berooft, Als zy ophoopten noch d'afgrijsselijcke zonden,Ga naar voetnoot2241 En 't onbesmette Lam zoo bits nae 't leven stonden:Ga naar voetnoot2242 Hoe was al 't helsche Spoock ontketent op die dagh,Ga naar voetnoot2243 Als God zijn liefste Zoon zoo bloedigh sterven zagh: 2245[regelnummer] Die strengh ghebonden, en geslagen, en bespogen,Ga naar voetnoot2245 Geruckt wierd, en gepluckt, gesleept, en voortgetogen:Ga naar voetnoot2246 Die naeckt ten toon gestelt eens yeders gaepspel was:Ga naar voetnoot2247 Doen 't al, kruyst kruyst hem, riep, en lost ons Barrabas,Ga naar voetnoot2248 Zyn bloed zy op ons breyn: doen hy van schreyen moedeGa naar voetnoot2249 2250[regelnummer] Zyn borst gemarmert, en gestreept zagh van de roede:Ga naar voetnoot2250 Doen hy in 't Richthuys droegh het purper tot zyn hoon:Ga naar voetnoot2251 Gesceptert met een riet, gemytert met een kroonGa naar voetnoot2252 Van scherpe doornen, die het Kryghsvolck om zyn herssen Gingh vlechten, en verwoed om zyn hoofdslapen perssen,Ga naar voetnoot2254 2255[regelnummer] Dat een slaghregen van roo druppelen al meerGa naar voetnoot2255 Droop langs zyn voorhoofd, en zyn heyligh aenschijn ne'er: Aldus mismaeckt, most hy met pynelijcke gangenGa naar voetnoot2257 'Thout dragen daermen hem gespalckt korts aen zou hangen:Ga naar voetnoot2258 O wreedheyd ongehoord! zoo wierd hy als een guytGa naar voetnoot2259
[pagina 210]
2260[regelnummer] Gedoemt ten galgenbergh, en most ter poorten uyt.Ga naar voetnoot2260 Hem volgde een droeve Rey van Vrouwen, en van Maegden, Die gaende sloegen voor haer borsten, en beklaeghdenGa naar voetnoot2262 Den heyligen Propheet, die door de gansche Stad Veel krancken oon artzny van 't bed geholpen had.Ga naar voetnoot2264 2265[regelnummer] Indien noch 't loos gebroed zijn straf had willen keeren,Ga naar voetnoot2265 Zy wierd hun klaer gespeld zelf van de mond des Heeren, Die zich omwende, en riep: helaes! bedruckte Rey,Ga naar voetnoot2267 Wat weendy over my, maeckt eer een veldgeschrey,Ga naar voetnoot2268 En uwen val beklaeght: want ziet ick zie genaecken 2270[regelnummer] De fackel die uw Stad verbranden zal en blaecken: Dan zalmen roepen: o geluckigh is die geen, Die noyt onnoozel vrucht zagh hangen aen haer speen:Ga naar voetnoot2272 O drymael zaligh die noyt blyde moeder waren, Diens buycken nimmer zyn gesloncken nae het baren.Ga naar voetnoot2274 2275[regelnummer] Zoo sprekende, genaeckte hy 't Heydensche Gericht,Ga naar voetnoot2275 'T vervloeckte Golgotha dat wit van schedels licht.Ga naar voetnoot2276 Hier most hy naeckt aen 't hout gehecht, te schendigh lydenGa naar voetnoot2277 Twee Moorders, die hy zagh gekruyst op beyde zyden: Hier wierp de Krijghs-Knecht om zijn kleederen het loth:Ga naar voetnoot2279 2280[regelnummer] Hier bad hy voor zijn beuls, en wierd van nieuws bespot:Ga naar voetnoot2280 Met galle en eeck gelaeft. hier zagh hy 't handenwringenGa naar voetnoot2281 Zijns Moeders, en een zweerd haer droeve ziel doordringen: Hier schreyde hy: God waerom verlaet ghy uwen Zoon!Ga naar voetnoot2283
[pagina 211]
Dat zynen moordschreeuw klonck in 's Hemels hooghsten throon;Ga naar voetnoot2284 2285[regelnummer] Wy zagen hem terstond den lesten doodsnack geven, En droegen flucx zijn ziel in 't vrolijck eeuwigh leven, In 't lieflijck Paradijs: van derwaerts zaghze ne'er,Ga naar voetnoot2287 En zagh 't verlaten vleesch doorsteken met een speer:Ga naar voetnoot2288 De Zonne gaen te rugh: de çierlijcke tapytenGa naar voetnoot2289 2290[regelnummer] Des Tempels scheuren, en van zelf aen stucken ryten: Het aerdrijck zidd'ren, en de Dood haer ys'ren staf Verworpen, als de doon opkeken uyt het graf.Ga naar voetnoot2291-2292 O Christen Schare laet zijn droevigh lyden breken Uw steenen hert, en denckt of God om zich te wreken 2295[regelnummer] Van 't goddeloos geslacht niet dobbel oorzaeck heeft,Ga naar voetnoot2295 Wanneer 't zijn goedheyd zoo ondanckbaer wederstreeft: Dus spiegelt u, en vreest, eer ghy me' word verstooten:Ga naar voetnoot2297 Want heeft hy niet verschoont naturelijcke loten,Ga naar voetnoot2298 Veel minder ongequetst die van zijn blixems blijft,Ga naar voetnoot2299 2300[regelnummer] Die tegen de natuyr den boom is ingelijft: Of zydy Iacobs zaed, zoeckt geenen roem te halenGa naar voetnoot2301 Voor God, om dat uw stam van Abram komt te dalen:Ga naar voetnoot2302 Om dat ghy zijt besne'en: noch steunt niet op de Wet: Maer door 't geloove uw hope op Iesus Christus zet. 2305[regelnummer] In dees verstooringe, en beschreijelijcke ellende,Ga naar voetnoot2305 Als in een tafereel, oock aller dingen endeGa naar voetnoot2306 Word levende afgemaelt, en naeckt gestelt ten toon,Ga naar voetnoot2307
[pagina 212]
Dat niets blinckt hier bene'en zoo heerlijck, noch zoo schoon, Zoo sterck, zoo groot, zoo trotz, zoo prachtig, noch zoo heyligh, 2310[regelnummer] Dat voor een snel verderf zich kan beschutten veyligh. Ziet vry Ierusalem eens met opmercken aen:Ga naar voetnoot2311 Ghy ziet de weereld met haer vesten ondergaen,Ga naar voetnoot2312 En niets geschapen dat in eeuwigheyd zal duren. Laet alle Steden prat, en stout zijn op haer muren, 2315[regelnummer] Wachttoornen, poorten, en bolwercken Hemelhoogh, Valbruggen, yzerwerck, en grachten nimmer droogh:Ga naar voetnoot2316 Wat magh het baten, als de ionghste dagh der dagenGa naar voetnoot2317 Komt steuren 's weerelds Feest met alderhande plagen? Als God zich rust ten strijd, en datmen 't ChristendomGa naar voetnoot2319 2320[regelnummer] Als in slaghoorde vind tweespaltigh staen alom,Ga naar voetnoot2320-vlgg.Ga naar voetnoot2320 Rijck tegen Rijck gekant, en dat d'hoofdstoffen stuytenGa naar voetnoot2321 Nature in haren loop, en gaen haer ampt te buyten?Ga naar voetnoot2322 Wanneer d'onzuyv're locht een snelle pest verweckt,Ga naar voetnoot2323 Het Kerckhof mest, en 't land alsins met dooden deckt?Ga naar voetnoot2324 2325[regelnummer] Wanneer de Zee verlaet haer palen niet om temmen,Ga naar voetnoot2325 Te lande berst, en briescht, en op de baren zwemmenGa naar voetnoot2326 De menschen doet, en 't vee? wanneer het aerdrijck beeft, En uyt den afgrond loyt, en een gehuyl opgeeft,Ga naar voetnoot2328 En hooge Klippen scheurt, en overstulpt met RotzenGa naar voetnoot2329 2330[regelnummer] De Ste'en, die hangende aen 't gebergte elck wilden trotzen?Ga naar voetnoot2330 Wanneer den Hemel derft zijn blinckende gestalt,Ga naar voetnoot2331 Zijn Sterren stroyt, de Maen haer zilv're pruyck ontvalt,Ga naar voetnoot2332
[pagina 213]
De Zon zijn gouden huyve, en dat met groot vergrammenGa naar voetnoot2333 Den AEther uytberst, en de weereld stelt in vlammen?Ga naar voetnoot2334 2335[regelnummer] Dan zal de Reye der AertzEng'len dalen af, En met bazuyngeklangh verwecken uyt het graf,Ga naar voetnoot2336 En dagen voor 't gericht de dooden lange ontslapen, En zamelen 't gebeent': de baren zullen gapen,Ga naar voetnoot2338 En braecken lyven uyt die schuurden haren grond,Ga naar voetnoot2239 2340[regelnummer] En die verzwolgen zijn van visschen groot van mond. Het aerdrijck zal zijn doon, de Zee haer lijcken geven, En Adam al zijn zaed zien voor hem staen, en leven. De Caesars zullen uyt haer tomben hemelwaert Een grooter Caesar zien, en vluchten al vervaertGa naar voetnoot2344 2345[regelnummer] Voor zijn strengh aengezicht: de Vorsten eyslijck huylen: Ach bergen valt op ons! versteeckt ons helsche kuylen!Ga naar voetnoot2346 Ons scepters hebben uyt, ons glori heeft gedaen:Ga naar voetnoot2347 Wat vyerschaer spantmen hier: wie kan voor hem bestaen.Ga naar voetnoot2348 't Geslacht der Ioden met verwonderingh zal spreken: 2350[regelnummer] Dit 's hy wiens zyde met een yzer wierd doorsteken: Dit is hy die betrad de dorpels van ons huys,Ga naar voetnoot2351 En hingh op Golgotha gedoemt, en storf aen 't Kruys:Ga naar voetnoot2352 Waer bergen wy ons ziele! het dun getal der vromen, Dat Christus door 't geloove heeft vrolijck aengenomen,Ga naar voetnoot2354 2355[regelnummer] En 's weerelds pracht versmaed, en had om zynen NaemGa naar voetnoot2355 Noch schat, noch borgerschap, noch staet, noch lof, noch faem,Ga naar voetnoot2356 Maer ramp, en tegenspoed: ia wierd vaeck vander eerdenGa naar voetnoot2357 Verdelght van felle beuls met koorden, vuyr, en zweerden:Ga naar voetnoot2358
[pagina 214]
Dat Christen hoopken zal ter rechterhand vooraen 2360[regelnummer] Geplaetst zijn lichten blyde op zynen Heyland slaen,Ga naar voetnoot2360 En vliegen Hemelwaert nae boven, als 't zal hooren Die vreughdenrijcke Stem: Komt hier mijn uytverkoren:Ga naar voetnoot2362 En met een Feestgewaed omgord van enckel Zon Verzellen gaen om hoogh den tweeden Salomon:Ga naar voetnoot2364 2365[regelnummer] Die om elck nae verdienst zijn vonnis uyt te meten,Ga naar voetnoot2365 Is op geen Stoel van goud, en elpenbeen gezeten,Ga naar voetnoot2366 Maer inde wolcken bralt, met grooter MajesteytGa naar voetnoot2367 Als Esaias zagh voorheen Gods heerlijckheyd:Ga naar voetnoot2368 Bralt zegge ick op een Throon, die vande Seraphynen 2370[regelnummer] Gedragen, niet en doet als blixemen en schynen,Ga naar voetnoot2370 En werpen strael op strael. ziet hoe verbaest voor hemGa naar voetnoot2371 De Goddelooze vli'en dees donderende Stem: Vervloeckte gaet van my! 't berouw komt hier te spade:Ga naar voetnoot2373 Geen aflaet geeftmen hier: hier schenckt God geen genade:Ga naar voetnoot2374 2375[regelnummer] Ziet hoe al 't Helsche Spoock met zeldzaem gekrioelGa naar voetnoot2375 Met zynen peckstock stouwt de Zielen inden Poel.Ga naar voetnoot2376 Ziet hoe Beëlsebub zijn kerckers en zijn holenGa naar voetnoot2377 Met zwavel propt, en met onlesschelijcke kolen,Ga naar voetnoot2378 En pijnt de naeckten met een endelooze dood: 2380[regelnummer] Terwijl de Christen Rey in Abrams zachte schootGa naar voetnoot2380 Gewenschte rust geniet, en inden Paradyze 't Verborgen Manna smaeckt, en nut der Eng'len spyze.Ga naar voetnoot2382 Ghy Bondgenooten Gods gaet in door d' enge poortGa naar voetnoot2383
[pagina 215]
Nae deze Bruylofts Feest, en blyschap noyt gehoort,Ga naar voetnoot2384 2385[regelnummer] En met uw voorbeeld, en oprechtigheyd wilt nooden Tot uw gemeenschap steeds het overschot der Ioden: Dat nae veel zwarighe'en, nae veel geleden smaed Den Zoon zal kussen, en de Goddelijcke raedGa naar voetnoot2388 Gehoorzaem zijn, nae dat 't getal vervult zal wezenGa naar voetnoot2389 2390[regelnummer] Der Heydenen, die God en 's weerelds Heyland vreezen. Simeon: Lof zy Iehova die ons wormkens vrund'lijck is,Ga naar voetnoot2391 En toont den rijcken schat van zijn geheymenis:Ga naar voetnoot2392 Die zynen Engel zend uyt 's Hemels hooge kercken, Om ons t'ontsluyten wat wy hebben aen te merckenGa naar voetnoot2394 2395[regelnummer] In Iacobs droeven val, en iammerlijcke ellend.Ga naar voetnoot2395 Mijn Christenen, dit in uws herten tafel prent:Ga naar voetnoot2396 Aenmerckt Gods strengheyd aen de geen die hem verachten,Ga naar voetnoot2397 Zijn groote goedigheyd aen al die op hem wachten.Ga naar voetnoot2398 DOOR EEN IS 'T NU VOLDAEN.Ga naar voetnoot* EYNDE	voetnoot2057 maeckt u stout: geeft u de moed. voetnoot2062 Zo boosaardig beschuldigden en zo schandelik hebben gedood; (schandelijcken: bijw. op -en). voetnoot2063 Wy gangers: wij die gaan. voetnoot2064 Heel streng door hun vervolgd. voetnoot2065 't iongste: 't laatste. voetnoot2066 Maer....: de nazin in vs. 2073; door het spoocken: doordat de Romeinse soldaten alles onveilig maakten; Ausonische: Romeinse (van Ausonia, midden in Zuid Italië, later werd er heel Italië mee bedoeld. voetnoot2067 't al: alles, heel 't land; als vast: toen spoedig; aen: na. voetnoot2068 Door hun bestormd de bloedige neerlaag leed. voetnoot2069 moordgeschrey: en door 't ijselik geschrei van die vermoord worden; herwaerts: hierheen (naar Jeruzalem). voetnoot2070 Ascalon: zie blz. 86 r. 64; alle hier genoemde steden en streken liggen in Palestina. voetnoot2071 Ptolemaïde: Latijnse buigingsvorm van Ptolemaïs. voetnoot2073 voor Salems plagen: voor de rampen van Jeruzalem. voetnoot2074 Davids zoon Kristus; vele....: velen zagen aankomen, voorzien hebben. [tekstkritische noot]TEKSTKRITIEK: de oude uitgaaf heeft in vs. 2079 achter assche en in vs. 2090 achter dient geen leesteken. voetnoot2075 druppen: stuk voor stuk neerkomen. voetnoot2076 vluchtten weg van deze muren volgens de goddelike raad (zie Matth. 24:15). voetnoot2078 Pella: stad ten Oosten van de Jordaan; voor en tijdens de verwoesting van Jeruzalem was die 'n toevluchtsoord van de kristenen. voetnoot2080 de kolck: de askuil onder de haard. voetnoot2084 iont: gunt (ionnen of jonnen zie Dl. 1 blz. 533 op vs. 15). voetnoot2085 my vernoeght: stelt me te vreden. voetnoot2086 dorpels: huizen (naar 't Latijnse limina); magen: bloedverwanten. voetnoot2088 slaet u.... ne'er: vestigt u hier. voetnoot2092 wilkom (willekom) de oorspr. vorm van welkom; haer: voor hun. voetnoot2095 Scythen (zie vs. 1098) en Parthen, ten Zuid-Oosten van de Kaspiese zee, golden in de oudheid als de barbaarse volken; welke Scyth zal niet.... voetnoot2097 dat geweld: die macht, dat vestingwerk; met stael en vuyrwerck: door 't werk van staal en vuur (dus: met stael-(werck) en vuyrwerck). voetnoot2098 geven een gehuyl op: 'n geschrei aanheffen over. voetnoot2099 die d'uytheemschen houd bedeest: die de vreemdelingen in ontzag houdt. voetnoot2102 over recht: naar recht; vaten: vatten, begrijpen (vaten ouwere en nog dial. vorm van vatten). voetnoot2103 die hier dut..: die hier staat ontsteld, vreest geen leed; en.. geen: de dubbele ontkenning. voetnoot2108 aen te mercken staet: te beschouwen, te overwegen is. voetnoot2111 Den Priesterlijcken stoel: de zetel van de priesters (de tempel). voetnoot2114 welgeboren: hoogedele. voetnoot2115 te trots: ten spijt van. voetnoot2116 in 't geberght: op 't gebergte (waarop Jeruzalem stond). voetnoot2117 in Persen: in Perzië (de naam van 't volk voor de landsnaam zie Dl. 1 blz. 641 op r. 6); voor de hier bedoelde voorspelling zie Daniël 9:26. voetnoot2118 droomkondige herssen: zijn voorspellend verstand (droomkondig: die voorspellende droomgezichten kan verklaren; in meer eigenlike zin van Jozef in Egipte, zie Helden Godes, ‘Joseph’ vs. 22; herssen eigenl. enkelv.; spreek uit kondig'ersen). voetnoot2119 eens Vorsts ghewapent sterck: van 'n sterk gewapend vorst. voetnoot2120 Kerck: tempel. voetnoot2121 schorssen 't off'ren: 't Joodse offer zou doen ophouden. voetnoot2123 gespelt: voorspeld (Matth. 24). voetnoot2124 bedeckt: verborgen (door 't aannemen van de menselike natuur). voetnoot2125 verrassen: overvallen. voetnoot2129 Heyl'gen: de Profeten en oudvaders, de ‘Helden Godes’. voetnoot2131-vlgg. Siloa: de gezondene, de Heiland; Schepping 49:10, de voorspelling van Jakob: de koningstaf zal aan Juda niet ontnomen worden... tot dat hij komt die gezonden zal worden (de Deux-aes-Bijbel heeft: totdat Síloa komt). voetnoot2133 zulcx elck: dit aan iedereen gegeven is. voetnoot2134 van d'Oudvader zat van leven: door de aartsvader, Jakob, op zijn sterfbed. voetnoot2135 verschuld: verbonden: die verklaarde dat God zo lang zijn belofte van zegening aan Israël zou houden. voetnoot2136 ontsceptert: in 7 na Kr. werd Judea 'n Romeins wingewest, en verloor de Joodse overheid 't vorstelik gezag; onthult: beroofd (van onthullen: beroven van z'n hoofdsieraad). voetnoot2137 hoofdband: de koningskroon (die uit 'n goude hoofdband bestond); gewaden: vorstelike gewaden. voetnoot2138-vlgg. en 't nieuwe Godsvolk (de kristenen) alle aardse eer zag versmaden, zodra ze begrepen, dat Kristus geen wereldlike troon begeerde. voetnoot2139 Zoo haest: zo gauw; Davids Godes zoon: Davids zoon, de zoon van God, Kristus. voetnoot2140 Om leegh: (om laag) op aarde. voetnoot2141 ongeachte: nietswaardige. voetnoot2144 Hier lagen overhoop....: hier (op aarde) in vijandschap met elkaar lagen, en zich arm vochten (beroyt: arm). voetnoot2146 verckens draf: aardse vergankelikheden. voetnoot2147 aerdsche kroonen stroyt: die 'n aards koninkrijk stichten zal, zoals vele Joden van de Messias verwachtten. voetnoot2148 engh: beperkt; verganghlijck: uitspr. wel: verganklik met k, zie Dl. 1, blz. 563 op vs. 11-12. voetnoot2149 staven: schepters; vast: spoedig. voetnoot2151 vergeet: verliest; haest: spoedig; derft: mist. voetnoot2152 huysgenoten Gods: Gods vertrouwelingen, kinderen Gods ('n Bijbelse uitdrukking, vgl. St. Pauwels' brief aan de Ephezen 2:19). voetnoot2154 Schoon: zelfs al; u leen: (uw leen) uw bezit; Nimrots: Babels, zie aant. op vs. 1910. voetnoot2155 Uw loth: uw toegewezen erfdeel; schoon of: indien ook, ofschoon; al 't oost: heel 't oosten. voetnoot2156 krancke: geringe. voetnoot2157 zat van stralen: verzadigd van 't stralen, na volop gestraald te hebben. voetnoot2158 Op haren middagh bralt: trots is op haar middagluister (die voorbij is). voetnoot2159 mochtet: zou 't. voetnoot2160 sloot: 'n eind maakte aan. voetnoot2161 brageren: bluffen. voetnoot2162 In: op. voetnoot2163 nae boven van bene'en: van de aarde naar de hemel. voetnoot2165 't heyrschaer: de legerschaar van engelen (heyrschaer als het-woord zie blz. 148 vs. 959); springen: dansen. voetnoot2166 af: van. voetnoot2166-vlgg. Deze verzen zijn 'n bewerking van St. Jan's Openbaring 21. voetnoot2167 d'Ouderlingen: de oudsten; de 24 ouderlingen hier bedoeld, zijn de vertegenwoordigers van de zaligen in de hemel uit 't Oude en Nieuwe Verbond; 't Latijnse seniores (naar 't Griekse πρεσβύτεροι) in deze betekenis in de oudste protestantse Bijbelvertalingen; 't eerst bekend in de Deux-aes-Bijbel; herpen, Zuid Nederl. voor harpen; kunstigh: met kunst, volgens de regels van de kunst. voetnoot2168 tortzen: toortsen. voetnoot2169 ten opzien: ten opzichte, vergeleken bij. voetnoot2170 't end'loos Rond: de Eindeloosheid (Vondel gebruikt hier voor 't eerst ‘'t rond’ als beeld van Gods eindeloosheid: vergelijk de eerste rei van de Lucifer). voetnoot2171 't nieuw Ierusalem: de hemel (vgl. Galaten 4:26). voetnoot2172 peerlen: parels; (‘iedere poort was uit één parel’ Openb. 21:27). voetnoot2173 Waar de Majesteit van de Drieeenheid naar alle kanten 'n tempel is voor de hemelingen (‘God de almachtige is de tempel van die stad’ d.i. van 't hemels Jeruzalem, Openb. 21:22). voetnoot2175 zich maeckt gemeen: zich meedeelt aan allen, allen in Zijn Natuur laat delen (God zien en God genieten door God zelf). voetnoot2177 de wet: de Joodse wet, de Joodse godsdienst. voetnoot2180 de schoner luister van de kristelike eredienst, waar Kristus zelf priester en offer tevens is. voetnoot2183 Nadat Mozes met God gesproken had, straalde z'n gelaat van goddelik licht (Uittocht 34:29; en 2 Kor. 3:7: St. Pauwels geeft daar de vergelijking van de oude wet met de nieuwe wet van Kristus). voetnoot2184 Wie zal Levi d.i. de afstammeling van Levi beschouwen als de verwachte nieuwe hogepriester; den tweeden Aäron: de twede hogepriester bij uitnemendheid, Kristus. voetnoot2185 Koor: ('t heilige van de) tempel. voetnoot2187 geschend: geschonden (geschend oorspr. vorm). voetnoot2188 Elck raed: ieder aanspoort; 's Hemels kercken: de hemelse kerken, 't hemels Jeruzalem. voetnoot2189 Van derwaerts: van waar; 't mann': 't hemelse manna dat Kristus zelf is (Joannes 6:32-35); by vlagen: bij stromen, in overvloed. voetnoot2190 broon: broden, die op de tafel der toonbroden aan God werden toegewijd, en alleen door de priesters mochten gegeten worden. voetnoot2191 elck: voor iedereen. voetnoot2192 Is: wordt; onsterflijckheyd: 't leven voor altijd (Joannes 6:33, 35). voetnoot2193 verkorene Gemeente: uitverkoren gemeente, uitverkoren kerk, d.i. de Kristelike Kerk. voetnoot2194 't vlammigh borstgesteente: 't schitterend borstgesteente; bij 't opperkleed van de hogepriester hoorde 'n borstschild met 12 edelstenen, zinnebeeld van de 12 stammen van Israël (zie de beschrijving in Uittocht 28:15:30 en de prent in Helden Godes bij ‘Aäron’). voetnoot2195 uwen Phenix nml. de hogepriester (zie vs. 2027); brallen: pralen; eens in 't jaar nml. op de Grote Verzoendag ging de hogepriester met dit kleed aan, 'n wierookoffer branden en offerbloed sprenkelen in 't Heilige der Heiligen. voetnoot2196 vergodet: vergoddelikt. voetnoot2197 gebluscht: gedoofd; waerom: waarover. voetnoot2198 hebben uyt: hebben hun tijd gehad; Levi: de afstammelingen van Levi, de Joodse priesters. voetnoot2200 geheylight: toegewijd. voetnoot2201 dit driftigh Eyland: deze drijvende aarde, deze vergankelike wereld (driftigh: drijvend, bijv. driftige wolken). voetnoot2202 nae de sterren: naar de hemel. voetnoot2203 wormgespinsel: spinsel van zijwormen. voetnoot2208 door te zien: in alle biezonderheden te bezien, te beschouwen. voetnoot2209 Zij lachen liefelik (lodderlijck). voetnoot2210 haren voorgangh: hun voorgaan. voetnoot2213-2214 't oude Verbond is ‘het beeld’ van 't Leven, d.i. van Kristus en ook van 't nieuwe Verbond, waar 't oude Verbond allerduidelikst als ‘met de vinger’ op heeft gewezen. voetnoot2215 zoo bloedigh langh: zo bloedig en zo lang. voetnoot2218 van: over; booze stucken: boze daden. voetnoot2219 een ygelijck: ieder (voor de uitspraak zie Dl. 1, blz. 503 op vs. 22). voetnoot2220 baecken: waarschuwing (baecken de oorspr. vorm van baak). voetnoot2221 het galgeveld: 't veld waar de galg stond voor de halsmisdadigers (onder die naam was 't in Amsterdam bekend). voetnoot2222 overgeven: overgegeven aan 't kwaad. voetnoot2224 Straetschenders: straatrovers. voetnoot2225 vuyr en stael: vuur en zwaard (als b.v. brandmerken, handafkapping enz.). voetnoot2226 Raeybraecken naast rabraken uit radebraken, zoals: zo, zooi, zode; zie aant. op vs. 120; koppen: onthoofden (zoals 't middeleeuwse hoofden, en 't Ned. kelen). voetnoot2227 wegen op: (opwegen) afwegen; nae: naar; begangen feyt: begane misdrijf (begangen zie blz. 91 r. 196). voetnoot2231 al: geheel. voetnoot2233 halfgegeten: half opgegeten. voetnoot2234 in haer ingewand begraven: in hun ingewanden hebben opgeslokt. voetnoot2235 't Verschroockte: 't verschroeide; verdort en zwert gebraen: verdroogd en zwart gebrand (gebraen: gebraden). voetnoot2236 waer op...: waarmee deze dieren aan 't eten kunnen blijven; ledigh gaen: werkeloos zijn, dus: geen moeite hebben om eten te zoeken. voetnoot2237 van misdaed: van hun zonde (hoort bij overtuyght). voetnoot2239 Jeremias werd gestenigd en ook Zacharias (Matth. 23:35); blixemden: te pletter sloegen. voetnoot2241 ophoopten noch: nog meer ophoopten. voetnoot2242 't onbesmette Lam: 't onschuldige Lam, Kristus. voetnoot2243 al 't helsche Spoock: al de helse duivels (spoock: verschijning, dikwels duivel bij Vondel). voetnoot2245 strengh: straf. voetnoot2246 gepluckt: van z'n kleren beroofd; voortgetogen: voortgetrokken. voetnoot2247 gaepspel: kijkspel. voetnoot2248 Doen 't al: toen alles, toen iedereen; lost ons: laat ons vrij. voetnoot2249 breyn: hoofd. voetnoot2250 gemarmert: dooraderd ('t zelfde als gestreept). voetnoot2251 't Richthuys: 't Rechthuis, 't praetorium van Pilatus. (vgl. Marcus 15:17-19). voetnoot2252 gemytert: omkranst, omwonden (zie myter op vs. 1977). voetnoot2254 perssen: (ging) wringen. voetnoot2255 al meer: steeds meer, hoe langer hoe meer. voetnoot2257 gangen: schreden. voetnoot2258 gespalckt: uitgestrekt (spalken: met spalken (latten) uitgestrekt houden); korts: weldra. voetnoot2259 guyt: bedrieger, booswicht (ouwere betekenis). voetnoot2260 ten galgenbergh: tot de kruisberg (galg vroeger 't gewone woord voor kruis); ter poorten uyt: de stadspoort uit. voetnoot2262 gaende: onder 't gaan. voetnoot2264 oon artzny: zonder geneesmiddelen (voor oon zie vs. 1991). voetnoot2265 zijn straf: de straf die 't verdiende; keeren: afwenden. voetnoot2267 Rey: schaar; de wenende vrouwen die Kristus ontmoette op de kruisweg en die Hij toesprak (Luk. 23:27-29). voetnoot2268 een veldgeschrey: 'n geschrei dat klinkt over de velden (vgl. Gysbreght vs. 911: ‘een stad en landgeschrey’). voetnoot2272 onnoozel: onschuldig. voetnoot2274 Diens: wier. voetnoot2275 't Heydensche Gericht: de heidense (rechtplaats) strafplaats. voetnoot2276 Golgotha betekent schedelplaats; wschl. zo genoemd naar z'n vorm en niet zoals Vondel meent, omdat daar schedels lagen; want schedels mochten in Israël niet onbegraven blijven liggen; wit.... licht: 'n witte schijn geeft. voetnoot2277 te schendigh lyden: al te schandelik dulden dat hij tussen twee moordenaars gekruisigd werd. voetnoot2279 om: over (vgl. Markus 15:24). voetnoot2280 van nieuws: op nieuw (zie Markus 15:29). voetnoot2281 eeck: edik, azijn. voetnoot2283 God....: (Markus 15:34). voetnoot2284 moordschreeuw: doodschreeuw. voetnoot2287 van derwaerts: vandaar. voetnoot2288 't verlaten vleesch: 't van de ziel verlaten, 't gestorven lichaam; doorsteken....: doorstoken (vgl. Joannes 19:34). voetnoot2289 en zag de zon terug gaan, verduisteren, zoals in de Evangelieën staat (vgl. Lukas 23:45); tapyten: nml. 't voorhangsel voor 't Heilige der Heiligen in de tempel. voetnoot2291-2292 vgl. Matth. 27:51, 52; haer ys'ren staf verworpen: haar ijzere heerschappij opgeven (verworpen bijvorm van verwerpen). voetnoot2295 Van: over; niet dobbel oorzaeck: geen dubbele reden, meer dan voldoende reden. voetnoot2297 me' (mede): mee, ook. voetnoot2298 naturelijcke loten: de loten, evenals Kristus, naar de natuur uit Israëls stam gesproten, de Joden; dus Zijn eigen stamgenoten. voetnoot2299 Veel minder zal hij (die) ongetroffen blijven van zijn bliksem, die niet van nature uit de stam is gegroeid, maar er op geënt is; dit zijn de kristenen uit de heidenen bekeerd. voetnoot2301 Iacobs zaed: Joden. voetnoot2302 Voor: bij; van Abram komt te dalen: van Abram afkomt. voetnoot2305 In deze verwoesting en droevige ellende van Jeruzalem wordt ook voorbeduid de verwoesting van de wereld; door de Vaders is de verwoesting van Jeruzalem aangeduid als 'n voorafbeelding van de ondergang der wereld; Kristus heeft beide te gelijk voorspeld (Matth. 24; Lukas 21; Markus 13). voetnoot2306 tafereel: schilderij (oorspr. betekenis). voetnoot2307 levende afgemaelt: naar 't leven afgeschilderd. voetnoot2311 vry: gerust; met opmercken: met opmerkzaamheid. voetnoot2312 met haer vesten: met z'n grondvesten, tot in z'n diepste wezen. voetnoot2316 yzerwerck: traliewerk. voetnoot2317 de ionghste dagh der dagen: de laatste en geweldige dag (dagh der dagen: grote, geweldige dag). voetnoot2319 't Christendom: 't Kristenvolk. voetnoot2320-vlgg. voor al deze tekenen zie Matth. 24 en Lukas 21:10-vlgg. voetnoot2320 slaghoorde: slagorde (-oorde bijvorm van -orde); tweespaltigh: verdeeld. voetnoot2321 d'hoofdstoffen: de vier elementen; volgens d'oude opvatting: aarde, water, vuur en lucht. voetnoot2322 haer ampt: hun taak (met ieders wezen overeenkomende). voetnoot2323 snelle pest: vliegende pest. voetnoot2324 alsins: overal. voetnoot2325 palen: grenzen; niet om temmen: niet tegen te houden. voetnoot2326 Te lande berst: over 't land uitbarst. voetnoot2328 loyt: loeit (loyen zie op vs. 1762); opgeeft: aanheft. voetnoot2329 Klippen: rotsen; overstulpt: overstelpt, overdekt. voetnoot2330 De Ste'en: de steden (op de bergen gebouwd); trotzen: trotseren. voetnoot2331 zijn blinckende gestalt: z'n glanzend uiterlik (gestalt: zie Dl. 1, blz. 641 op vs. 6). voetnoot2332 stroyt: verstrooit, doet vallen; haer zilv're pruyck: haar zilvere (strale)krans. voetnoot2333 zijn gouden huyve: zijn goude (strale)kroon. voetnoot2334 Den AEther....: de bovenlucht, 't hemelgewelf uiteenbarst. voetnoot2336 bazuyngeklangh: bazuingeschal; verwecken: opwekken. voetnoot2338 de baren....: de zeeën zullen zich openen. voetnoot2239 lyven: lichamen. voetnoot2344 Een grooter Caesar: nml. Kristus; al vervaert: heel ontsteld. voetnoot2346 Deze woorden zei Kristus over 't laatste oordeel (zie Lukas 23:30); versteeckt ons....: verbergt ons, helse afgronden. voetnoot2347 Ons scepters....: met onze heerschappij is 't gedaan. voetnoot2348 Wat voor gericht wordt hier gehouden? wie kan daarvoor (in onschuld) stand houden? (bestaen: bestand blijven). voetnoot2351 Kristus ging bij hun binnen om te genezen of mee aan te zitten. voetnoot2352 gedoemt: gevonnist; storf, ouwere vorm van stierf. voetnoot2354 heeft vrolijck aengenomen: met blijdschap heeft aangehangen. voetnoot2355 om zynen Naem: terwille van Hem. voetnoot2356 borgerschap: burgerrecht; dit en 't volgende slaat o.a. op de kristenen tijdens de vervolgingen. voetnoot2357 vander eerden: uit de wereld (eerden ouwe derde n.v.). voetnoot2358 met koorden: aan de galg. voetnoot2360 zijn lichten: z'n ogen ('t Latijnse lumina). voetnoot2362 Komt hier....: zie Matth. 25:34 (vergl. blz. 72 aant.op vs. 3). voetnoot2364 den tweeden Salomon: n.l. Kristus, van wie Salomon in z'n heerlikheid en wijsheid 'n voorafspiegeling was. voetnoot2365 uyt te meten: te bepalen. voetnoot2366 De troon van Salomon was van ivoor (elpebeen) en goud, 3 Kon. 10:18. voetnoot2367 bralt: schittert; vgl. Lukas 21:27. voetnoot2368 Isaïas 6:1-4 (de enige Bijbelplaats waar de Serafijnen genoemd worden). voetnoot2370 schynen: schitteren. voetnoot2371 verbaest: verschrikt. voetnoot2373 Vervloeckte....: (Matth. 25:41; zie blz. 72 aant. op vs. 3); te spade: te laat. voetnoot2374 aflaet: vergiffenis (de oorspr. betekenis). voetnoot2375 al 't Helsche Spoock: alle helse duivels (zie op vs. 2243); met zeldzaem gekrioel: met ongewone bedrijvigheid. voetnoot2376 stouwt: stuwt (Brabantse vorm); den Poel: de helse poel. voetnoot2377 Beëlsebub: vorst der duivelen. voetnoot2378 onlesschelijcke: onblusbare. voetnoot2380 in Abrams zachte schoot: 'n aan de bijbel ontleende uitdrukking voor: de hemelse rust. voetnoot2382 smaeckt: in geestelike zin te nemen: zij genieten God door Hem te aanschouwen; nut: nuttigt; der Eng'len spyze: wat de Engelen altijd genieten, God zelf. voetnoot2383 Bondgenooten Gods: deelgenoten van 't Godsrijk; d' enge poort: met zinspeling op Kristus' woorden: Gaat binnen door d' enge poort.... Hoe eng is de poort die in 't leven binnenleidt, Matth. 7:13, 14. voetnoot2384 Nae: naar; Bruylofts Feest met zinspeling op 't bruiloftsfeest in de gelijkenis van de dwaze en wijze maagden, Matth. 25:1-13. voetnoot2388 zal kussen: zich verzoenen zal met. voetnoot2389 Gehoorzaem zijn: zal opvolgen; ook voor de boetvaardige Joden zal de Verlosser komen, volgens de belofte van Isaïas 59:21 en Jeremias 31:33, nadat de volheid van de heidenen in zijn Rijk zal zijn ingegaan (Romeinen 11:25). voetnoot2391 vrund'lijck: genegen. voetnoot2392 geheymenis: geheim raadsbesluit. voetnoot2394 t'ontsluyten: te openbaren; aen te mercken: te beschouwen. voetnoot2395 Iacobs: Israël's. voetnoot2396 in uws herten tafel: in uw hart. voetnoot2397 Aenmerckt: overweegt. voetnoot2398 goedigheyd: goedheid. voetnoot* Door een is 't nu voldaen: letterkeer op Vondel's naam, zie Dl. 1, blz. 476 onderaan.

Vorige Volgende

De vyfde en leste handel.