De werken van Vondel. Deel 2. 1620-1627

(1929)–Joost van den Vondel– rechtenstatus



[pagina 167]

De derde handel. Phineas Priester. Melchisedech, o die oyt d'eerste Priester Gods,Ga naar voetnoot1351 Het Priesterschap bekleede op Salems hooge rotz, Wiens hoofdscheel van God zelf met balsem wierd bedropen,Ga naar voetnoot1353 Gezalft, en toegekend den myter boven open:Ga naar voetnoot1354 1355[regelnummer] Doen 's Heeren heuvel ghy wat hooger trockt, tot datGa naar voetnoot1355 Hy 't aenzien en den naem van een ontworpen StadGa naar voetnoot1356 Bereyckte in Canaan: Aaron uytverkoren,Ga naar voetnoot1357 Die 't reuckwerck aenstaeckt met uw zonen welgeboren:Ga naar voetnoot1358 Ziet op ghy helden Gods, Aertzpriest'ren ziet eens om,Ga naar voetnoot1359 1360[regelnummer] Hoe 't vanden Hemel hooghgeadelt Priesterdom Ontkleed van zijnen glans treurt zonder glimp of luyster:Ga naar voetnoot1361 Gelijck by zonnezwym al schemerende in 't duysterGa naar voetnoot1362 De weereld sprietooght, zoo wanneer de Maen jeloersGa naar voetnoot1363
[pagina 168]
Den sterflijcken te spijt deckt 't aengezicht haers Bro'ers:Ga naar voetnoot1364 1365[regelnummer] Treurt als 't geransoent lijck eens Koninghs, die verslagenGa naar voetnoot1365 Word op een rosbaer versch gebalsemt t'huys gedragen.Ga naar voetnoot1366 Waer is Ierusalem nu uwen Koninghs-staf, En 't Priesterlijck çieraet dat u Iehova gaf?Ga naar voetnoot1368 Waer is uw blanck yvoor? uw marmer klaer van schimmer?Ga naar voetnoot1369-vlgg. 1370[regelnummer] Uw purper fyn van draed? uw kerckelijck getimmer?Ga naar voetnoot1370 Uw Koninghlijck paleys? waer zijn uw Ced'ren? waer Uw pylaers, bogen, en gewelven allegaer?Ga naar voetnoot1372 Waer 't zilver? waer het goud? waer zijn de Cherubynen? Waer 't altaer, 't wieroock, en dees blinckende gordynen?Ga naar voetnoot1374 1375[regelnummer] Waer d'Arcke des verbonds? waer Gods geheymenis?Ga naar voetnoot1375 Helaes 't is verr' gezocht dat niet te vinden is.Ga naar voetnoot1376 Wie had gedocht, dat God te strengh op ons gebeten,Ga naar voetnoot1377 Zyn erfdeel zoo geheel vertre'en zoude, en vergeten? Schoon of de muyr omringht van zulcken heyrkracht wasGa naar voetnoot1379 1380[regelnummer] Dat in 't geberghte alom vertrad het kruyd en 't gras:Ga naar voetnoot1380 Schoon of de Stad verzonck in 't uyterste benouwen, Ons hoop steunde op de Kerck, en d'heylige gebouwen.Ga naar voetnoot1382 Wy riepen: zijt getroost, laet God begaen al stil,Ga naar voetnoot1383 Iehova blijft ons borght om zijnes Tempels wil.Ga naar voetnoot1384
[pagina 169]
1385[regelnummer] Maer ach rampzalige! als 't den Hemel wou gedogen,Ga naar voetnoot1385 Wy wierden in ons hoop te jammerlijck bedrogen, In die vervloeckte nacht, als eer het licht opquam,Ga naar voetnoot1387 Ons Kerck aen kolen gingh, en stond in lichte vlam: Als met de vlamme opsteegh ons krijten en ons kermen,Ga naar voetnoot1389 1390[regelnummer] Dat God noch Engel mocht bewegen tot erbarmen:Ga naar voetnoot1390 Doen al den bergh gesteld in vuyr, en enckel bloed,Ga naar voetnoot1391 Sloegh d'overwinner met medoogen in 't gemoed: Doen riepme spa: vertrouwt noch kercken noch outaren,Ga naar voetnoot1393 Haer heyligheyd geen stad kan voor 't verderf bewaren. 1395[regelnummer] Ick zelf ontvlood den moord, en riep luydskeels in 't vli'en: Vlied met my 't is vergeefs den vyand weyr te bi'en. Hy heeft de Stad voorlangh, en houd haer stercke wallen.Ga naar voetnoot1397 De Tempel is vergaen. onze hope is nu gevallen. Zo berghde ick nauwlijcx't lijf, en ruckte met deze handGa naar voetnoot1399 1400[regelnummer] Veel heyl'ge schatten ongeschonden uyt den brand. Maer waerom vlood ick? ach! wat hield ick dier mijn leven?Ga naar voetnoot1401 Hadde ick mijn ziele in 't vuyr des Tempels opgegeven, Als Meirus wel bera'en, en als Baleus zoon:Ga naar voetnoot1403 Of waer ick in 't hoogh koor geteld by d'ander doon:Ga naar voetnoot1404 1405[regelnummer] Zoo zoud noyt zijn gebeurt dat ick geva'en, most latenGa naar voetnoot1405 Den Heydenschen Monarch de goude en zilv're vaten, 't Schaerlaken, 't reuckwerck, en 't hooghpriesterlijck gewaed,Ga naar voetnoot1407 En and're ciersels: daer een booswicht een soldaetGa naar voetnoot1408 Zijn vingeren aen schend: zo waren voort mijn beenenGa naar voetnoot1409
[pagina 170]
1410[regelnummer] Begraven met den val van d'afgekeurde steenen.Ga naar voetnoot1410 Nu houde ick d'uytvaert van 't onzalige geslacht,Ga naar voetnoot1411 Om welckers ondergangh het volck van Roome lacht,Ga naar voetnoot1412 En op de diensten smaelt die Moses heeft geboden,Ga naar voetnoot1413 En pryst voor onzen God een hoop verdichte Goden,Ga naar voetnoot1414 1415[regelnummer] Die Abraham verzaeckte: en of my schoon genaGa naar voetnoot1415 Geschied is, zoo dat ick op vrije voeten sta, Wat batet? want waerheen dat ick my keere of wende Ick zie myn hertenleed aan Israels ellende. Indien ick zie rondom, ick zie hem die ons dringht,Ga naar voetnoot1419 1420[regelnummer] En vind my vande macht der Heydenen omringht.Ga naar voetnoot1420 Sla ick 't gezicht om leege, ick zie hoe met den zweerdeGa naar voetnoot1421 't Huys Iacobs light verdelght, de Stad geslecht met d'eerde:Ga naar voetnoot1422 Ick zie van d'afgrond op noch smoocken 't heerlijck Slot,Ga naar voetnoot1423 Daer David vaeck uyt heeft den Philistyn bespot.Ga naar voetnoot1424 1425[regelnummer] Heffe ick myn lichten op, den Hemel is gesloten,Ga naar voetnoot1425 Noch draeght niet langer gunst zyn ouwde bondgenooten.Ga naar voetnoot1426 DOCHTER SION. REY VAN STAETJONFFREN. REY VAN JOODSCHE VROUWEN. TITUS. Dochter Sion: Ghy Spoocken, die wel eer verhoogt pronckte inde tralienGa naar voetnoot1427 Van 't goude Blijenburgh, behangen met medalien,Ga naar voetnoot1428
[pagina 171]
Waerme de Godheyd hadde onsterflyckt uwen Rey,Ga naar voetnoot1429 1430[regelnummer] Als ghy zyn eersleyp volghde, en droeght zyn Leverey,Ga naar voetnoot1430 Als ghy Gods Majesteyt omschanste met uw stoeten, En zaeght 't gesternt', de Zon, en Maen bene'en uw voeten Verschieten flauwer als de klaerste Diamant Ons van d'uytbreydzels zend zyn stralen overkant:Ga naar voetnoot1433-1434 1435[regelnummer] Die ghy getuymelt, mooght op't aldernauwst' vertellen,Ga naar voetnoot1435 Hoe veel van 's Hemels top schilt 't middelpunt der hellen:Ga naar voetnoot1436 Ten waer 't lang vallen u gewieght hadde heel in zwym,Ga naar voetnoot1437 Eer ghy ten lesten plofte in 's afgronds vuylen slym,Ga naar voetnoot1438 En diepen zwavelpoel: die flucx is aengevlogenGa naar voetnoot1439 1440[regelnummer] Doen voncken stoven ne'er uyt Gods vuyrvlammende oogen:Ga naar voetnoot1440 Ghy Spoocken, zegge ick, breeckt uyt uw gevangenis, Aenschouwt wie 't vallen noch met u deelachtigh is: Ziet hoe die blixem Gods myn Hemelhooge Ced'ren, En Marb'ren gepolyst ter Hellen gingh verned'ren,Ga naar voetnoot1444 1445[regelnummer] Als ick te trotz van neck in mynen plicht ontbrack,Ga naar voetnoot1445 En opgeblazen nae zyn Kroon, en glori stack:Ga naar voetnoot1446 Ziet hoe die Lusthof is verkeerd in een woestyne,Ga naar voetnoot1447 En herbergh van 't gediert' waer in ick eenzaem quyne.Ga naar voetnoot1448
[pagina 172]
O streckten d'oogen my een spronghryck Siloa,Ga naar voetnoot1449 1450[regelnummer] Nu ick myn handen wringe, en voor myn borsten slae, En scheur myn treurgewaed: och ofze tranen lieten,Ga naar voetnoot1450-1451 Wat zou my daer een pack een pack van 't hert afschieten: Nu houd de rouw zoo 't schynt de dorpels toegestopt,Ga naar voetnoot1453 Een rouw die ick al meer en meer hebbe ingekropt,Ga naar voetnoot1454 1455[regelnummer] Daer ick aen sticken zal, daer ick aen moet versticken. Hoe flaeuw bezwyckt myn hert schier allen oogenblicken.Ga naar voetnoot1456 O wee! o wy! o wach! hebt ghy bedruckte MaeghdGa naar voetnoot1457 Uw hert noch niet van rouw geleeght, en uytgeklaeght? En mooghdy niet een traen tot uwen troost verwerven, 1460[regelnummer] Zoo treurt u voorts in 't graf, en zoeckt uw heyl in 't sterven.Ga naar voetnoot1460 Rey van Staetjonff'ren: Wat Kryghslie komen hier die meer zyn als gemeen?Ga naar voetnoot1461 Waer vli'en wy? och wie is 't? zyn 't Hoplie?Ga naar voetnoot1462 Rey van Ioodsche Vrouwen: En met een De Veldheer Titus zelf, ick zie hy staet in 't midden. Dochter Sion: Staetjonffren volght my nae, en helpt ons straf verbidden.Ga naar voetnoot1464 1465[regelnummer] Aenveerd een droef gelaet, en iammerlyck gebaer.Ga naar voetnoot1465 Slaet voor uw borst. verscheurt uw kleed'ren, en uw hayr,Ga naar voetnoot1466 Als ick myn stem verhef. bevochtight met uw tranen 't Hert des Verwinners: of ghy zoo een wegh mocht banen Tot mededoogen. schaemt rampzael'ge Rey u niet
[pagina 173]
1470[regelnummer] Nu aen te gaen al 't geen de bitt're Nood gebied.Ga naar voetnoot1470 Vergeet uw ouwd geslacht van Priesteren en Vorsten En Koningen, die 't al ten stryde ontzeggen dorsten.Ga naar voetnoot1472 Ootmoedigheyd u voeght. ick gae u allen voor. God om wiens aenschyn iuyght de Rey van 's Hemels Koor, 1475[regelnummer] My aengenaemheyd iont, druypt honigh op myn lippen:Ga naar voetnoot1475 Dat ick bewegen magh zoo zielelooze klippenGa naar voetnoot1476 Als zyn der vyanden onbuyghlycke gemoe'n.Ga naar voetnoot1477 Titus: Wie knielt hier neder om t'erlangen haren zoen?Ga naar voetnoot1478 Dochter Sion: Grootmogende Monarch, wilt met geduldige ooren 1480[regelnummer] Ons klacht ter zielen uytgeborsten doch aenhooren.Ga naar voetnoot1480 Wy 't overschot des volcx die vallen u te voet,Ga naar voetnoot1481 Wy eysschen geen genae, maer dat ghy met ons doetGa naar voetnoot1482 Al 't geen wat u behaeght: laet vry uw dienaers stooten Haer degens door ons borst die wy voor u ontblooten: 1485[regelnummer] Of datze ons werpen van dees rotzen scherp en steyl, En plett'ren ons gebeent', want 't sterven is ons heyl,Ga naar voetnoot1486 De Dood ons toevlucht, en haer komst' daer and're menschen Voor schricken, is den troost, en 'tzoetst' daer wy om wenschen, Om te geraecken door d'eynd'looze zwarighe'en, 1490[regelnummer] En eens ons leet t'ontgaen: of zydy door gebe'en,Ga naar voetnoot1490 Ontzichelijcke Vorst, noch tot genae te neygen,Ga naar voetnoot1491 Verzacht de penen doch die d'overwonnen dreygen.Ga naar voetnoot1492 't Van ouwds beroemd geslacht dat vande Vad'ren daeltGa naar voetnoot1493
[pagina 174]
Bynae is uytgeroeyt, dien lof hebdy behaelt:Ga naar voetnoot1494 1495[regelnummer] Een handvol blijfter uytgeput van ongenuchten,Ga naar voetnoot1495 Die 't leven valt te bangh, die niet doen dan verzuchten:Ga naar voetnoot1496 Erbarmt u haerder, en verschoontze, o Vorst, althansGa naar voetnoot1497 Die 't loth spaerde om te zien den val haers Vaderlands.Ga naar voetnoot1498 Titus: Had ghy dit voorbedacht vermaledyde Ioden,Ga naar voetnoot1499 1500[regelnummer] En van uw poorten my de sleut'len aengeboden, Als uws stads grondvest noch haer hooge muren droegh,Ga naar voetnoot1501 Als ick om Sions kreyts noch eerst mijn leger sloegh:Ga naar voetnoot1502 Ghy stond noch daer ghy stond, en van uw stercke wallenGa naar voetnoot1503 En waer de çingel noyt ter aerden ne'ergevallen.Ga naar voetnoot1504 1505[regelnummer] Hoe vaecken hebdy met een ingeboren haetGa naar voetnoot1505 Mijn Keyzerlijcke gunst, en goedigheyd versmaed,Ga naar voetnoot1506 Als ick u hulde aenbood, en uyt een mild ontfarmenGa naar voetnoot1507 U zwoer gezamentlijck voor onheyl te beschermen:Ga naar voetnoot1508 Hoe menighwerven blies ick d'aftocht alzoo rasGa naar voetnoot1509 1510[regelnummer] Ghy nood leed, als de strijd en storm op 't heetste was:Ga naar voetnoot1510 Hoe dickmael breydelde ick mijn ongetemde bendenGa naar voetnoot1511 Van vreeze datze uw Kerck en Godsdienst zouden schenden.Ga naar voetnoot1512 Nu komdy smeecken. op staet op. Dochter Sion: Ertzmaerschalck ach!Ga naar voetnoot1513 Dat wy u quetsten oyt is laes! al ons beklagh.Ga naar voetnoot1514
[pagina 175]
Titus: 1515[regelnummer] Nu 't glas verloopen is nu roeptmen om genade.Ga naar voetnoot1515 Dochter Sion: Erbarmt des armen volcx al komet vry wat spade.Ga naar voetnoot1516 Titus: Zoo spade datter niets voor u te hopen staet. Dochter Sion: Een welgeboren Vorst zich noch erbarmen laet.Ga naar voetnoot1518 Titus: Een welgeboren Vorst zoeckt 't voordeel vanden lande. Dochter Sion: 1520[regelnummer] 't Ontfermen voordeel brengt, gestrengheyd schade en schande. Titus: 't Ontfermen brengt oock ramp, gestrengheyd voordeel toe,Ga naar voetnoot1521 Zoo houtmen 't volck in tucht.Ga naar voetnoot1522 Dochter Sion: Elck een verwenscht de roe. Titus: De booswicht haet zijn straf. Dochter Sion: Ons heeft geen straf ontbroken. De Veldheer heeft zijn leet ten uytersten gewroken.Ga naar voetnoot1524 Titus: 1525[regelnummer] Waer mynen doortocht valt daer eysschen noch te staenGa naar voetnoot1525 Dees muyters tot een les en spiegel voor de qua'en.Ga naar voetnoot1526 Dochter Sion: Die 't spieglen lust beschouw dit graf vol doode beenen,Ga naar voetnoot1527 Dees omgekeerde Stad, en die verstroyde steenen. Titus: Licht slaetmen inde wind 't geen zelf men niet en ziet.
[pagina 176]
Dochter Sion: 1530[regelnummer] Al zietmen 't niet de Faem meld watter is geschied. Titus: De Ioden voor 't gerucht noyt eenen voet verzetten. Dochter Sion: 't Is een Godsdienstigh volck dat yvert om zijn wetten.Ga naar voetnoot1532 Titus: Is 't yver datmen muyt? Dochter Sion: Het acht de vryheyd weerd.Ga naar voetnoot1533 Titus: Derft hy oock vryheyd die al heeft wat hy begeert. 1535[regelnummer] Den Ioden was 't vergunt haer dorpels te bewoonen,Ga naar voetnoot1535 Te lezen haren oegst, en Koningen te kroonen,Ga naar voetnoot1536 En Vorsten van haer bloed met purper te bekle'en, En vranck te leven nae der bestevad'ren ze'en:Ga naar voetnoot1538 Dies mosten zy den stoel van Roomen onderstuttenGa naar voetnoot1539 1540[regelnummer] Met dragelijcken tol, daer voor wy haer beschuttenGa naar voetnoot1540 Van allen overlast des woedenden Soldaets: Iae wie ontwijen dorst 's Kercx afgekeurde plaets,Ga naar voetnoot1542 Nae d'uytgedruckte wet geprent in zuyv're marmer,Ga naar voetnoot1543 Die brocht zijn vonnis mede, en vond geen lijfs beschermer.Ga naar voetnoot1544 1545[regelnummer] Is dit geen vryheyd die 't gespuys vernoegen magh?Ga naar voetnoot1545 Veel and're zijn te vre'en, en dragen ons ontzagh:Ga naar voetnoot1546 Maer uw hertneckigheyd, en niet de zware tollen,Ga naar voetnoot1547 En 's Keyzers slappen moed, die brachten u aen 't hollen:Ga naar voetnoot1548 Ons goedheyd vaeck misbruyckt u stouter heeft gemaeckt.Ga naar voetnoot1549
[pagina 177]
Dochter Sion: 1550[regelnummer] Doorluchte Prins 't is waer, ten kan niet zijn miszaeckt:Ga naar voetnoot1550 Doch overweeght, dat eerst door woedende TyrannenGa naar voetnoot1551 De ketenen van twist, en oproer zijn gespannen: Noyt had de vrome deel aen zulcken overmoed. Titus: De vrome vaeck ontgeld 't quaed dat een booswicht doet. Dochter Sion: 1555[regelnummer] Wie wijs is en bera'en die schiftze van malkander.Ga naar voetnoot1555 Titus: Elck wascht zich af van 't vuyl en schuyft het op een ander.Ga naar voetnoot1556 Dochter Sion: Wie niet handdadigh is aen eenigh quaed beleydGa naar voetnoot1557 't Is billijck dat hy staet op zijn onnoozelheyd.Ga naar voetnoot1558 Titus: Zo spreeckt de quaedste schelm. Dochter Sion: Men ziet op niemands spreken, 1560[regelnummer] Men let op yders feyt, en al't geen heeft gebleken.Ga naar voetnoot1560 D'aenstellers van't rumoer zijn elck een openbaer.Ga naar voetnoot1561 Titus: D'handhavers zijn al dood, en die verbergen haer.Ga naar voetnoot1562 Dochter Sion: Men houdet die te goe, de straffe hun hoofden rake.Ga naar voetnoot1563 Titus: Rechtveerdigheyd die 'tmeynt eyscht over beyden wrake.Ga naar voetnoot1564
[pagina 178]
Dochter Sion: 1565[regelnummer] Uyt slechtigheyd is 't vaeck dat ymand 't quaed bestemt.Ga naar voetnoot1565 Titus: Al boet hy 't met zyn hals dat schijnt dan niemand vremd. Dochter Sion: Wie 't uyt onkunde faelt heeft in dit pleyt groot voordeel.Ga naar voetnoot1567 Titus: Zo groot niet of hy moet uytstaen zijns Rechters oordeel.Ga naar voetnoot1568 Dochter Sion: Een oordeel hecht gesmeed op 't aenbeeld vande re'en.Ga naar voetnoot1569 Titus: 1570[regelnummer] Een oordeel dat de wet en Krijghsraed stelt te vre'en. Dochter Sion: O Vorst vernoeght u met de straf alree genomen, En die der boozen roth noch versch is overkomen,Ga naar voetnoot1572 Het overschot meest al onschuldigh is aen 't quaedGa naar voetnoot1573 Daermede uw Majesteyt gequetst is inder daed:Ga naar voetnoot1574 1575[regelnummer] Misgunt niet dat wy hier zieltoogen weynigh dagen,Ga naar voetnoot1575 En als een eerlijck lijck Ierusalem beklagen.Ga naar voetnoot1576 Titus: Om hier te nest'len? neen, de krijghsman die 't zich belghtGa naar voetnoot1577 Staet uw uytroeyen duyr.Ga naar voetnoot1578 Dochter Sion: Nu zijn wy gants verdelght. Titus: Zoo gants niet of ons stond een erger quaed te vreezen.Ga naar voetnoot1579
[pagina 179]
Dochter Sion: 1580[regelnummer] Zoo Roome vreeze aenkomt van ouderlooze weezen,Ga naar voetnoot1580 Van Weeuwen uytgeschreyt, van Vrouwen levens moe, Van wat ontwapent volcx zo brengen wyze haer toe,Ga naar voetnoot1582 Die uytgemergelt, niet voor hebben, als ons magen,Ga naar voetnoot1583 Waerze ergens kenbaer zijn, in 't koude graf te dragen,Ga naar voetnoot1584 1585[regelnummer] En in speloncken en steenrotzen hier ontrent Te huylen schouw van 't licht tot dat ons leven end.Ga naar voetnoot1586 Titus: Van luttel zaeds gestroyt dat over is geschoten, Wast eenen rijcken oeghst. alzoo van weynigh lotenGa naar voetnoot1588 Ontstaet een boomryck woud. zoo 't eerstgeplante veylGa naar voetnoot1589 1590[regelnummer] Beklimt en deckt een muyr al is hy hoogh en steyl. De doornen laten niet van nieuws weer aen te groeyenGa naar voetnoot1591 Zoo langh daer wortel blyft, die mostmen eerst uytroeyen.Ga naar voetnoot1591-1592 Dochter Sion: Men laet dees woeste plaets van krijghslie wel verzorght.Ga naar voetnoot1593 Titus: 't Mistrouwen geeft meer rust, en is een vaster borght.Ga naar voetnoot1594 Dochter Sion: 1595[regelnummer] Mistrouwdy die ghy loont?Ga naar voetnoot1595 Titus: Geensins, maer wel uw lieden Die altijd woelt, en tracht den genen 'thoofd te bieden Die uwen staet verdruckt.Ga naar voetnoot1597 Dochter Sion: Ey wapenloozen hoop Die in u tranen smilt, en 't zuchten hebt goed koop,Ga naar voetnoot1598
[pagina 180]
Verheught u noch met my, dat d' overwinners moeten 1600[regelnummer] Voor uw verschricken, daer ghy ne'er light voor haer voeten:Ga naar voetnoot1600 Grijpt moed, en recht noch op 't vervallen Iodendom,Ga naar voetnoot1601 Want Titus staet bedeest, en 't heyr ziet nae u om.Ga naar voetnoot1602 Titus: Uyt d' assche van een stad, licht word een zaeck verkeken,Ga naar voetnoot1603 Is vaeck een brand ontstaen die landen heeft ontsteken,Ga naar voetnoot1604 1605[regelnummer] En rycken met de grond ge-effent en vernielt: Geen lichaem achtmen dood zoo langh het is gezielt.Ga naar voetnoot1606 Die dickwils op het veld voor dooden zyn gerekent Gedencken aen haer leet, verryzen we'er en wreken't.Ga naar voetnoot1608 Dochter Sion: Verre is de wraeck van ons die bloot zyn van geweyr.Ga naar voetnoot1609 Titus: 1610[regelnummer] De wanhoop ziet niet aen al waer 't een machtigh heyr,Ga naar voetnoot1610 Zy geeftze dobbel kracht, en helpt we'er op de beenen Een deel vervloeckt gespuys, eer 't ymand zoude meenen. Dochter Sion: Helaes E'elaerdigh bloed! 't mistrouwen dat ghy hebtGa naar voetnoot1613 Veroorzaeckt datmen troost, noch blyschap uyt u schept. Titus: 1615[regelnummer] Zyt Ionghvrouw wel gemoed, en wilt ten besten hopen,Ga naar voetnoot1615 De Kryghsraed is vergaert. myn tyd is hier verloopen. Verwacht van ons het loth, en denckt het zal wel gaen: Wy breken morgen op, daer leght uw zaeck nae aen.Ga naar voetnoot1618 Dochter Sion: 't Onredelycke dier, dat eertyds twee gebroedersGa naar voetnoot1619-vlgg.
[pagina 181]
1620[regelnummer] Grondleggers van uw staet verschoonde, en als haer 's moedersGa naar voetnoot1620 Ontzet en speen gebrack opzooghde aen 's Tybers boordGa naar voetnoot1621 Was reed'lycker als ghy die nae geen smeecken hoort. Het klippigh steengeberght dat hier met doon bespreed leytGa naar voetnoot1623 Ick tot getuyge neem, o Titus, van uw wreedheyd. 1625[regelnummer] Geen kermen heeft hier plaets, en my voorzeyt de NoodGa naar voetnoot1625 Een slaefsche ballinghschap, of een benauwde dood. Rey van Priesteren: Wy Priesterlycke ReijenGa naar voetnoot1627 (Die voormaels met schalmeijenGa naar voetnoot1628 Den vierdagh plachten en de Feesten in te wyden,Ga naar voetnoot1629 1630[regelnummer] En steeds op Moses wetten Aendachtelyck te letten,Ga naar voetnoot1631 En te vergaren 't volck op haer gezette tyden) Niet hebben acht geslagen, Op d'onverwachte plagen,Ga naar voetnoot1634 1635[regelnummer] En 't voorspoock dat ons daeglycx met verwoesting dreygde:Ga naar voetnoot1635 Al gaf God zonder spreken Zoo menigh helder teecken, Waer aen 't bleeck waerwaerts dat de Ioodsche staet zich neygde. 't Verwoesten, en 't vertreden 1640[regelnummer] Van d'omgelegen steden, Vol vyers, vol moordgeschreys, vol brands, vol bloeds, vol tranen, Vol krytens, en vol zuchten, Vol twists, vol krijghsgeruchten, Wou Salem van haer val, en ondergaen vermanen.Ga naar voetnoot1644 1645[regelnummer] De ruyghgehayrde Sterre,Ga naar voetnoot1645
[pagina 182]
Die inde locht van verre Blonck als een Godlyck zweerd recht boven onzen schedel, Riep: dat het zweerd van Roomen Ons haestigh op zou komen,Ga naar voetnoot1649 1650[regelnummer] En treffen jongh en ouwd, ryck, arm, e'el, en onedel. 't Licht binnen d'heyl'ge drempel,Ga naar voetnoot1651 By 't Outaer, en den Tempel, Waer voor de donck're nacht weeck met zijn bruyne vlercken:Ga naar voetnoot1653 Het zwang're Koebeest mede,Ga naar voetnoot1654 1655[regelnummer] Ten brand geschickt alreede,Ga naar voetnoot1655 't Lam barende, zocht ons te brengen tot opmercken. De deur met ys're slotenGa naar voetnoot1657 Van klaer metael gegoten,Ga naar voetnoot1658 Die twintigh mannen al bezweet te grend'len plachten:Ga naar voetnoot1659 1660[regelnummer] Waerschouwde ons Godverachters,Ga naar voetnoot1660 Als haer de Tempelwachters Wijd open vonden staen vaeck, en verscheyden nachten. Het heyrkracht veler volckenGa naar voetnoot1663 Dat boven inde wolcken 1665[regelnummer] Zich legerde inde locht voor d'ondergangh der Zonnen, Vertoonde ons al de benden Die d'ouwde Stad berenden, En niet aflieten voor zy haddenze gewonnen. 's Nachts als wy bezigh warenGa naar voetnoot1669
[pagina 183]
1670[regelnummer] Om t' off'ren op d' Altaren, En 't heyligh Pincxterfeest met yver uytermatenGa naar voetnoot1671 Aendachtelyck te vieren,Ga naar voetnoot1672 Nae d'overouw manieren,Ga naar voetnoot1673 Riep ons een stemme toe: laet ons dees Kerck verlaten. 1675[regelnummer] 't Weeklagen ongewooneGa naar voetnoot1675 Van Ananias zone: Wee volck! wee stad! wee Kerck! wee wee van allen hoecken! Ons uyt den slaep niet weckte, Daer 't als een voorspel streckte,Ga naar voetnoot1679 1680[regelnummer] 't Welck aenwees, dat ons God op 't strengste zou bezoecken.Ga naar voetnoot1680 Dit alles slaen wy gade Helaes! nu 't is te spade, Nu Stad en Tempel is een roof der vremdelingen. O God! ziet eenmael neder,Ga naar voetnoot1684 1685[regelnummer] En troostet Levi weder,Ga naar voetnoot1685 Op dat wy uwen lof met juychen mogen zingen.Ga naar voetnoot1686	voetnoot1351 Melchisedech: koning van Salem, dat is Jeruzalem, en priester van de allerhoogste God (Schepping 14:18). Hij is de eerste die als priester genoemd wordt in 't boek der Schepping; oyt: eenmaal. voetnoot1353 hoofdscheel: hoofdschedel; van: door; bedropen: overgoten; Van 't begin en van 't einde van Melchisedech's leven is ons verder niets bekend; Vondel beschouwt hem als door God zelf tot priester gewijd. voetnoot1354 myter met ei-uitspraak; boven open: van boven open; oorspr. bestond de mijter in 'n hoofdband die de priesters droegen; de mijter, nu alleen 't hoofddeksel van bisschoppen en andere hogere geesteliken, is altijd nog boven open. voetnoot1355 Doen: toen; 's Heeren heuvel: de berg Moria, later Sion genoemd, waar Abraham op Gods bevel z'n zoon ging offeren, en waar later de tempel op gebouwd werd. Volgens Vondel's voorstelling bebouwde (wat hooger trockt) Melchisedech deze berg met 'n tempel en andere bouwwerken; hooger trockt: hoger optrokt (door bebouwing). voetnoot1356 ontworpen: naar 'n plan uitgebouwd, volledige, echte stad. voetnoot1357 Aaron uytverkoren: uitverkoren Aäron; Aäron was de eerste hogepriester en 't hoofd van de Israëlietiese priesterschap; en zo worden de Joodse priesters genoemd: zonen van Aäron. voetnoot1358 't reuckwerck: 't wierookoffer; dageliks werd in 't Heilige van de tempel op 't reuk-altaar 'n wierookoffer opgedragen (vergel. Lukas 1: 8-12); zonen: zie aant. in 't vorige vers; ‘zonen’ kan hier ook in engere zin opgevat worden; hier zijn dan bedoeld Aäron's vier zonen waarover gesproken wordt in Uittocht 28:1; welgeboren: edele. voetnoot1359 Aertzpriest'ren: opperpriesters; hogepriesters; ziet eens om: aanschouwt eens. voetnoot1361 Ontkleed: ontdaan, beroofd; glimp: schittering. voetnoot1362 by zonnezwym: bij zonsverduistering. voetnoot1363 De weereld sprietooght: de aarde verduisterd is (sprietooght: ziet beneveld; sprieten = splitsen; sprietogen: met (gesplitste) half open ogen zien); zoo wanneer: telkens als (zoo bij voornaamwoorden of voegwoorden geeft 'n algemene betekenis). voetnoot1364 Den sterflijcken te spijt: tot spijt van de mensen; haers Bro'ers: van haar broer, nml. de zon; volgens de Grieks-Romeinse mythologie zijn de zon(negod Apollo) en de maan(godin Diána) broer en zuster. voetnoot1365 Treurt: dit sluit aan bij treurt in vs. 1361, is in treurige, ellendige toestand, evenals 't lijk van 'n koning, dat in handen van de vijand is gevallen, en nu losgekocht, wordt thuisgebracht; geransoent: op rantsoen, losprijs gesteld. voetnoot1366 rosbaer: draagbaar; rosbaer oorspr. 'n baar door (tussen) rossen gedragen. voetnoot1368 't Priesterlijck çieraet: 't sieraad van de priesters, de priesterlike waardigheid. voetnoot1369-vlgg. Ivoor, marmer enz. al de kostbaarheden die hier genoemd worden, waren besteed aan de tempelbouw en aan alles wat gebruikt werd voor de eredienst in de tempel; klaer van schimmer: helder van glans. voetnoot1370 uw kerckelijck getimmer: uw tempelbouw. voetnoot1372 pylaers: pilaren; spreek uit: pijlaars, met klemtoon op d'eerste lettergreep. voetnoot1374 dees blinckende gordynen: die glanzend-zije gordijnen, die o.a. 't Heilige der Heiligen (met de ark) afsloten. voetnoot1375 Gods geheymenis: Gods misterie; bedoeld wordt wschl. Gods verborgen tegenwoordigheid tussen de twee cherubijnen (zie 1 Samuel of Koningen 4:4). voetnoot1376 't Is ver te zoeken wat niet te vinden is. voetnoot1377 gedocht dial. voor gedacht; te strengh op ons gebeten: al te zeer op ons vertoornd. voetnoot1379 Schoon of: of al, ofschoon (schoon en of betekenen allebei hoewel). voetnoot1380 Dat nml. de legermacht (zie voor het heyrkracht aant. op vs. 959). voetnoot1382 Ons zonder uitgang ook bij manl. en vrouwel. woorden. voetnoot1383 zijt getroost: hou moed; al stil: heel stil. voetnoot1384 ons borght: onze burcht, onze beschermer (vgl. Dl. 1 blz. 449 op vs. 47-48); om zijnes Tempels wil: ter wille van zijn tempel. [tekstkritische noot]TEKSTKRITIEK: vs. 1403 Baleus, de oude uitgave heeft Daleus. voetnoot1385 als: toen. voetnoot1387 als eer: toen voordat. voetnoot1389 kermen: voor 't rijm zie aant. op vs. 168 en 1161. voetnoot1390 mocht: kon. voetnoot1391 Doen al: toen heel; gesteld: gezet; 't branden en bloedvergieten op de berg (Latijnse zinsvorm). voetnoot1393 riepme: riep men; spa: te laat; vertrouwt....: stel geen vertrouwen meer in. voetnoot1397 voorlangh: al lang; houd: heeft in z'n macht. voetnoot1399 't lijf: 't leven. voetnoot1401 wat hield ick....: waarom achtte ik m'n leven zo kostbaar. voetnoot1403 Meirus en Baléus' zoon zijn twee priesters, waarvan Flavius Josephus vertelt dat zij zich in 't vuur stortten, Joodse Oorlogen 6:29; wel bera'en: vastberaden; Baleus: spreek uit Baléus. voetnoot1404 Ook in 't hoogh koor: de binnentempel, lagen de lijken opgestapeld, zie vs. 102. voetnoot1405 zoud: zou; geva'en: gevangen; laten: overlaten. voetnoot1407 't Schaerlaken: 't scharlaken, 't purper. voetnoot1408 daer: waar. voetnoot1409 aen schend: schendig aansloeg (schend (schendde) oorspr. vorm: schond) zo: dan. voetnoot1410 van d'afgekeurde steenen: van 't uitverkoren tempelgebouw; afgekeurde, zie op vs. 724. voetnoot1411 onzalige: ongelukkige. voetnoot1412 welckers: wiens (welckers, van welcker, zie Dl. 1 blz. 494 op vs. 418). voetnoot1413 diensten: offerdiensten. voetnoot1414 voor: in plaats van; verdichte: verzonnen, valse. voetnoot1415 verzaeckte: verwierp. voetnoot1419 hem: de Romein; dringht: in 't nauw dringt. voetnoot1420 van: door. voetnoot1421 om leege: omlaag; zweerde 3e n.v. van zweerd oorspr. vorm van zwaard. voetnoot1422 't Huys Iacobs: 't geslacht van Jacob, 't Joodse volk; geslecht met d'eerde: gelijk gemaakt met de grond; eerde: oorspr. vorm van aarde. voetnoot1423 'k Zie vanuit de diepte nog de rook omhoog stijgen van (Davids) prachtige vesting (zie op vs. 734). voetnoot1424 Daer.... uyt: waaruit. voetnoot1425 lichten: ogen ('t Latijnse lumina). voetnoot1426 En voelt geen liefde meer voor zijn vroeger bondsvolk (God had met de Israëlieten 'n verbond gesloten). voetnoot1427 Spoocken: duivelen; verhoogt: hoog verheven; pronckte inde tralien: schitterde in de zalen van de goude zalige hemelhof; tralien: (getraliede) vensters en zalen; tralie wordt in 't middeleeuws meermalen gebruikt voor loof hut (eigenlik 't traliewerk waarop 't loofwerk steunt); tralien, spreek uit traaljen en medaaljen; pronckte voor proncktet, de vorm op e is in 't laat middeleeuws al de gewone; vergelijk ook Dl. 1 blz. 441, aant. op vs. 318. voetnoot1428 Blijenburgh: de hof van de zaligen, de hemel; (bliden in 't middeleeuws de zaligen in de hemel) 't -burgh: vroeger kwam dit woord ook als het-woord voor; medalien 'n bijvorm van medalje: eretekens, onderscheidingstekens; met deze kentekens waarmee de engelen gesierd (behangen) zijn, worden waarschijnlik bedoeld de wezens-eigenschappen van hun geestelike natuur: onsterfelikheid, verstand en vrije wil; of de waardigheden en de ambten waardoor de 9 rangen zich van elkaar onderscheiden. voetnoot1429 onsterflyckt: onsterfelik gemaakt; Rey: schaar. voetnoot1430 Toen gij meegingt (volghde) in zijn eregevolg (eersleyp); zyn Leverey: 't eregewaad van de waardigheid door God geschonken (leverei naast liv(e)rei door bijgedachte aan leveren); de liverei had de kleuren of 't wapen van de vorst; oorspronkelik was 'n livrei 'n kleding, die door de vorsten aan personen van hun gevolg geschonken werd. voetnoot1433-1434 Verschieten: verbleken; Diamant: ster; door de grote afstand flauwer dan de klaarste ster ons van af 't uitspansel z'n stralen van de benedenkant toezendt (omdat wij beneden dichter bij de sterren zijn dan de Engelen daarboven); d'uytbreydzels: 't uitspansel; overkant: tegengestelde kant, benedenkant, hier: van de benedenkant. voetnoot1435 Die ghy getuymelt....: gij die neergeploft, allernauwkeurigst (op't aldernauwst') kunt vertellen. voetnoot1436 schilt: verschilt, de afstand is; hellen ouwe 2e n.v. van helle. voetnoot1437 Tenzij de lange duur van 't vallen u bewusteloos had gemaakt (ten waer: als niet). voetnoot1438 slym: modder. voetnoot1439 flucx: terstond; aengevlogen: in brand gevlogen. voetnoot1440 Doen: toen. voetnoot1444 Marb'ren gepolyst: (gepolijste) glanzende marmers; ter Hellen gingh verned'ren: (in de afgrond), naar beneden deed storten. voetnoot1445 Als: toen; ontbrack: te kort schoot. voetnoot1446 opgeblazen: hoogmoedig, verwaten. voetnoot1447 woestyne ouwere vorm van woestijn, of ouwe 3e n.v. voetnoot1448 herbergh: schuilplaats; gedierte: wilde dieren. voetnoot1449 streckten: waren m'n ogen voor mij....; m.a.w. kon ik schreien, zie vs. 1451; een spronghryck Siloa: 'n waterrijke Siloë; Siloë, 'n bron bij Jeruzalem (vgl. Johannes 9:7, waar over de vijver bij de bron Siloë gesproken wordt, en Lukas 13:4); sprongh: betekent zoals in 't middeleeuws: watersprong, water. voetnoot1450-1451 Voor z'n borst slaan en scheuren van kleren waren gewone uitingen van rouw en droefheid bij de Joden. voetnoot1453 rouw: smart; de dorpels: de uitgangen (waarlangs ik m'n smart kan uiten). voetnoot1454 ingekropt: opgekropt. voetnoot1456 Hoe flaeuw bezwyckt: bezwijkt in 'n flauwte; allen en alle in alle meervoudsvormen zoals in 't middeleeuws. voetnoot1457 o wy: o wee; wach: wee, ach ('t Latijnse vah, de ch van wach ook wel onder invloed van ach); ghy bedruckte Maeghd: Dochter Sion spreekt zich zelf toe. voetnoot1460 Zoo treurt u voorts: treur u zelf dan verder in 't graf. voetnoot1461 meer.... als gemeen: hoger als gewone soldaten. voetnoot1462 Hoplie: (hoplieden) bevelhebbers; ('t enkelv. hopman uit 't Duits, 't betekent hoofd-man, kapitein); en met een: (ja) en meteen. voetnoot1464 ons straf verbidden: kwijtschelding van onze straf afsmeken. voetnoot1465 Toont in heel uw uiterlik uw droefheid en uw jammer; Aenveerd: aanvaardt, neemt aan; gelaet nog wel in z'n ouwere betekenis: houding, gedraging. voetnoot1466 en uw hayr: trekt uw haren uit. [tekstkritische noot]TEKSTKRITIEK: vs. 1478 t'erlangen, de oude uitgave heeft 't erlangen. voetnoot1470 aen te gaen: te gaan doen. voetnoot1472 die 't al ten stryde ontzeggen dorsten: die iedereen ten strijde dorsten uitdagen. voetnoot1475 Schenk mij innemendheid (iont: gunt). voetnoot1476 zielelooze klippen: gevoelloze rotsen. voetnoot1477 onbuyghlycke gemoe'n: onbuigzame gemoederen. voetnoot1478 t'erlangen haren zoen: haar verzoening te verkrijgen (erlangen uit 't Duits). voetnoot1480 doch: toch (doch de oorspr. vorm). voetnoot1481 vallen u te voet: vallen voor uw voeten neer. voetnoot1482 eysschen: bidden om. voetnoot1486 plett'ren: doen verpletteren; ons heyl: ons ('n) geluk. voetnoot1490 eens: eindelik (eens); t'ontgaen: te komen uit ons leed; zydy: zijt ge. voetnoot1491 Ontzichelijcke: die ontzag inboezemt (ontzag is jonger dan ontzich van ontzien, en misschien wel 'n wijziging van ontzich onder invloed van gezag); te neygen: te buigen, geneigd te maken. voetnoot1492 penen: straffen (pene is 'n jongere ontlening uit 't Latijnse paena); overwonnen: overwonnenen; overwonnen van d'onverbogen vorm overwonne (zie Dl. 1 blz. 434 op vs. 162). voetnoot1493 dat vande Vad'ren daelt: dat van (deze Joodse) aartsvaders afstamt. voetnoot1494 dien lof: die roem. voetnoot1495 uytgeput van ongenuchten: afgemat van verdriet. voetnoot1496 bangh: benauwd; niet: niets. voetnoot1497 haerder (uit harer ouwe 2e n.v.): over hun; verschoontze: spaar ze; althans: tans, voor ditmaal (de ouwe betekenis nog). voetnoot1498 Vaderlands uitspr. vaderlans, ts smelt samen tot s. voetnoot1499 voorbedacht: van te voren overwogen; vermaledyde: vervloekte. voetnoot1501 als: toen. voetnoot1502 om Sions kreyts: om de ringmuur van Sion (Jeruzalem); noch eerst: nog pas. voetnoot1503 Dan zoudt ge nog staan waar ge eertijds stondt (ongedeerd). voetnoot1504 En waer de çingel noyt....: de ring van uw sterke wallen was nooit ter aarde neergestort; en.... noyt: dubbele ontkenning; çingel: ring. voetnoot1505 vaecken: dikwels; (vaeck met bijw.-uitgang -en). voetnoot1506 goedigheyd: goedheid. voetnoot1507 hulde: genade; mild: zacht, genadig; ontfarmen: voor 't rijm zie aant. op vs. 168 en 1161. voetnoot1508 gezamentlijck: allen zonder onderscheid. voetnoot1509 alzoo ras: zo gauw. voetnoot1510 nood leed: in nood waart; storm: bestorming. voetnoot1511 benden: vendels (zie op vs. 1308), bataljons; ongetemde: ontembare. voetnoot1512 van vreeze: uit vrees; vreeze met oorspr. -e uitgang. voetnoot1513 Ertzmaerschalck: oppermaarschalk; ertz- de ouwere vorm van aarts-. voetnoot1514 Dat wij u ooit beledigd hebben, helaas, dat is heel ons klagen, daar klagen we juist om; laes: helaas (laes vroegere kortere vorm). voetnoot1515 't glas: 't tijdglas, de tijd. voetnoot1516 Erbarmt met 2e n.v., zie vs. 145; al komet: al mag 't dan ook heel laat komen (komet: kome 't: konjunktief: al moge 't komen). voetnoot1518 welgeboren: edele; zich.... erbarmen laet: laat zich nog tot medelijden bewegen (erbarmen: barmhartig, medelijdend maken). voetnoot1521 brengt.... toe: brengt aan. voetnoot1522 in tucht: in bedwang. voetnoot1524 zijn leet: 't leed hem aangedaan (door de Joden). voetnoot1525 Overal waar ik doortrek, moeten deze muiters nog strekken. voetnoot1526 spiegel: afschrikwekkend voorbeeld. voetnoot1527 dit graf: nml. 't verwoeste Jeruzalem; doode beenen: dood gebeente. voetnoot1532 yvert om: ijvert voor. voetnoot1533 weerd: kostbaar. voetnoot1535 haer dorpels: hun huizen. voetnoot1536 Te lezen haren oegst: hun oogst in te zamelen (oegst mengvorm van oest, uit 't Franse Aoust en oogst). voetnoot1538 vranck: vrij; bestevad'ren: voorvaderen (bestevader: grootvader). voetnoot1539 Dies: daarvoor; den stoel van Roomen: 't rijk van Rome; stoel: (de zetel van 't) gezag. voetnoot1540 daer voor: waarvoor; haer: hun; beschutten: vrijwaren. voetnoot1542 's Kercx afgekeurde plaets: 't heiligdom van de tempel (de uitverkoren plaats van de tempel. voetnoot1543 Nae d'uytgedruckte wet: volgens de uitgesproken wet, gegrift in zuiver marmer (naar de wet Gods in de twee stene tafelen gegrift). voetnoot1544 Die bracht (met z'n daad) z'n vonnis mee (op tempelschennis was doodstraf gesteld); lijfs: levens. voetnoot1545 vernoegen magh: waarmee 't gespuis tevreden mag zijn. voetnoot1546 dragen ons ontzagh: hebben ontzag voor ons (dragen: toedragen). voetnoot1547 tollen: belastingen; (vgl. tollenaar: belastinggaarder). voetnoot1548 slappen moed: zacht gemoed, zachtheid. voetnoot1549 stouter: vermeteler. voetnoot1550 Prins: vorst; zijn miszaeckt: ontkend worden (miszaken: verzaken). voetnoot1551 Tyrannen: nml. de bende van Johannes en Simon Giore, zie blz. 97 r. 20, 21. voetnoot1555 bera'en: (beraden) bezonnen. voetnoot1556 wascht zich af: reinigt zich. voetnoot1557 Wie niet met eigen hand heeft meegewerkt aan enig boos opzet. voetnoot1558 staet op zijn onnoozelheyd: z'n onschuld gelden doet. voetnoot1560 feyt: daad; heeft gebleken: zich heeft vertoond (heeft hier zuiverder dan is). voetnoot1561 De aanleggers van 't oproer zijn iedereen bekend. voetnoot1562 D'handhavers zijn al dood: de daders liggen op 't kerkhof (handhavers: die 't oproer aan de gang hielden, de eigenlike oproerlingen tegenover de aenstellers, de oproerstokers); die: die anderen (de ‘aenstellers’); haer: zich. voetnoot1563 te goe (goede): te goed; men zorge dat die (de aenstellers) 't nog krijgen, laat de straf op hun hoofd neerkomen. voetnoot1564 die 'tmeynt: die 't meent, die echt is; over beyden: zowel over de ‘aenstellers’ als de ‘handhavers’. voetnoot1565 slechtigheyd: eenvoud, onnozelheid; bestemt: instemt met. voetnoot1567 Wie 't uyt onkunde faelt: wie 't mis heeft uit onwetendheid (falen: missen); pleyt: rechtzaak. voetnoot1568 uytstaen: ondergaan. voetnoot1569 re'en: rede, verstand (reden = rede). voetnoot1572 roth: bende; versch: pas. voetnoot1573 meest al: nagenoeg geheel, meestal. voetnoot1574 Daermede: waarmee; inder daed: in de daad, met daden. voetnoot1575 zieltoogen: onze ziel uitschreien. voetnoot1576 Jeruzalem beklagen als 'n eerzame dode. voetnoot1577 te nest'len: met vijandige bedoelingen; die 't zich belght: die dat niet dulden kan, (er zich boos over maakt). voetnoot1578 Staet uw uytroeyen duyr: stelt op hoge prijs u uit te roeien. voetnoot1579 stond: zou staan. voetnoot1580 Zoo Roome vreeze aenkomt: zo Rome de vrees bekruipt, zo Rome te vrezen heeft. voetnoot1582 zo brengen....: dan zeker doen wij Rome die vrees aan, wij die.... voetnoot1583 niet voor hebben....: niets voor hebben als onze famielieleden te begraven. voetnoot1584 kenbaer zijn: te vinden zijn. voetnoot1586 schouw van 't licht: schuw voor 't licht, lichtschuw (schouw met Brab.-Holl. ou). voetnoot1588 alzoo: zo ook. voetnoot1589 zoo 't eerstgeplante veyl: ook 't pas geplante klimop. voetnoot1591 van nieuws: opnieuw. voetnoot1591-1592 Met toespeling op 't Joodse volk dat voor Titus niet meer dan onkruid en doornen is. voetnoot1593 Men late deze plaats goed bewaakt door krijgsvolk. voetnoot1594 't Mistrouwen: 't wantrouwen; met zinspeling op 't spreekwoord: ‘Mistrouwen is de moeder van gerustheid’; borght: burcht. voetnoot1595 die ghy loont: die gij soldij betaalt; uw lieden: u lieden; u in spelling telkens verward met uw, zo b.v. vs. 1600 door de volgende v (de uitspr. was en is altijd u). voetnoot1597 Die uwen staet verdruckt: die uw staat beheerst; Ey....: o ongewapende menigte. voetnoot1598 smilt: smelt; 't zuchten hebt goed koop: alle reden hebt tot zuchten. voetnoot1600 uw: u, zie op vs. 1595; daer: terwijl; haer: hun. voetnoot1601 recht op: richt op; vervallen: gevallen. voetnoot1602 bedeest: beangst; 't heyr ziet nae u om: 't leger mistrouwt u, vreest u. voetnoot1603 licht word een zaeck verkeken: (tussenzin) licht wordt 'n zaak verkeerd bekeken. voetnoot1604 ontsteken: ontstoken, in vlam gezet. voetnoot1606 gezielt: bezield, er nog leven in is. voetnoot1608 Gedencken aen: gedenken. voetnoot1609 bloot zyn van geweyr: zonder wapens zijn. voetnoot1610 ziet niet aen: bekommert zich om niets. voetnoot1613 E'elaerdigh: van edele aard. voetnoot1615 ten besten: op 't beste. voetnoot1618 daer leght uw zaeck nae aen: regel daar uw zaak naar. voetnoot1619-vlgg. 't Onredelycke dier: 't redeloze dier, de wolvin, die volgens de klassieke mythe de broeders Romulus en Remus heeft gevoed, toen ze bij de Tiber te vondeling gelegd waren; zij beiden hebben Rome gesticht. [tekstkritische noot]TEKSTKRITIEK: vs. 1634 Op, de oude uitgave heeft En. voetnoot1620 verschoonde: spaarde; haer: hun (hoort bij gebrack en opzooghde). voetnoot1621 Ontzet en speen gebrack: hulp en moedermelk ontbrak. voetnoot1623 klippigh: rotsachtig; bespreed leyt: bespreid, bedekt ligt. voetnoot1625 heeft hier plaets: vindt hier ingang; de Nood: de ellendige toestand. voetnoot1627 Priesterlycke Reijen: reien van priesters. voetnoot1628 voormaels: eertijds; schalmeijen: trompetten en bazuinen (volgens Getallen 10:8; 't was de taak van de priesters 't volk te ‘vergaren’ met trompetgeschal; daarvoor werden trompetten of bazuinen gebruikt; schalmei: eigenlik rietfluit, maar dikwels werden er andre blaasinstrumenten mee bedoeld: trompetten of bazuinen). voetnoot1629 vierdagh: feestdag, sabbat; Feesten: Paasfeest, Pinksterfeest, enz. voetnoot1631 Aendachtelyck te letten op: nauwkeurig te onderhouden. voetnoot1634 ‘d'onverwachte plagen’ worden in de volgende strofen genoemd. voetnoot1635 't voorspoock: 't voorteken. voetnoot1644 van.... vermanen: voor.... waarschuwen. voetnoot1645 De ruyghgehayrde Sterre: de komeet; om de nevelkring rond de kop van de komeet noemt Vondel die ruwharig, wat komeet (κομήτης, gehaard) zelf ook betekent. Volgens Flavius Josephus' Joodse Oorlogen 6:31 en Egesippus 5:44 gingen aan de verwoesting van Jeruzalem 7 wondertekenen vooraf, die Vondel in deze strofen alle beschrijft; 't eerste was 't teken algemeen als rampspellend beschouwd: 'n komeet in de vorm van 'n zwaard, als aanduiding dat de stad door 't zwaard verwoest zou worden. [tekstkritische noot]TEKSTKRITIEK: vs. 1655 Ten, de oude uitgave heeft t'En. voetnoot1649 Ons haestigh op zou komen: spoedig tegen ons zou opkomen. voetnoot1651 't Licht: in de Paasnacht scheen 'n half uur lang 'n licht bij 't altaar en in de tempel. voetnoot1653 bruyne: donkere (bruin voor donker, nu nog als schildersterm). voetnoot1654 Het zwang're Koebeest: op diezelfde dag baarde 'n koe die voor 't brandoffer (Ten brand) gereed stond, midden in de tempel 'n lam. voetnoot1655 geschickt alreede: al klaargemaakt (van schikken: ordenen). voetnoot1657 De deur van de tempelingang, die elke avend door twintig mannen moest gesloten worden, ging s'nachts uit zich zelf open. voetnoot1658 Van klaer metael: uit zuiver (enkel) metaal. voetnoot1659 al: helemaal. voetnoot1660 Onze Godsverachters, de Godsverachters onder ons. voetnoot1663 Het heyrkracht: de legermacht; enige tijd later werd 'n legermacht in de lucht gezien met strijdwagens, die op de stad afkwam. voetnoot1669 't Zesde teken was, s'nachts bij 't offeren 'n rumoer in de tempel en 'n stem: Laat ons van hier vertrekken. voetnoot1671 met yver uytermaten: met buitengewone vurigheid. voetnoot1672 Aendachtelyck: godvruchtig. voetnoot1673 overouw: overoude. voetnoot1675 't Laatste wonderteken was 't klagend geroep over Jeruzalem van Ananías' zoon, Jezus, 'n boerezoon, al vier jaar vóór de Joodse oorlog. voetnoot1679 Daer 't als een voorspel streckte: terwijl 't tot 'n voorteken diende. voetnoot1680 op 't strengste: heel erg; zou bezoecken: met rampen zou treffen. voetnoot1684 eenmael: nog eens. voetnoot1685 troostet: ouwe imperatief-vorm; Levi: de stam van Levi, de priesters. voetnoot1686 met juychen mogen zingen: juichend kunnen zingen.

Vorige Volgende

De derde handel.

Over dit hoofdstuk/artikel

lied