Dagboek uit een kamp

5 jan.

Steeds beklemmender wordt de situatie: het schijnt dat al het joodse medisch personeel door Häftlingen zal worden vervangen. Berlijn wil dit; de Oberstabsarzt voelt er niet veel voor, maar kan het niet tegenhouden. Dit zou voor Paps een kwade kans worden. Gisteren hadden wij het erover en legde ik hem uit dat hij het geen week zou uithouden in het Stubbencommando. Hij vatte dit verkeerd op: ‘Goed, dan heb ik pech gehad, dan zal ik me erbij neerleggen dat ik hier doodga.’ Mams zal hem wel aan het werk zetten, dat hij zich tevoren dekke, zoals alle anderen waarschijnlijk óók doen. Hij moet op z'n leeftijd wijzen, ziet er veel jonger uit, immers. Om 5 uur moeten we opstaan - ik doe het niet, mijn bed is haast onzicht- en onbereikbaar - en om 6 u. 45 pas aantreden, en we marcheren pas uit om halfacht. Zolang duurt het, tot het aantal voor ons commando er is. Steeds is er een groot percentage toevallig in de buurt staanden, zieken en ouden van dagen bij, die we 's avonds naar huis moeten dragen, want juist zulke types worden halfdood geslagen en getrapt. Mijn maag is chronisch.

[p. 84]

Mogelijk mag ík niet klagen, daar jongelui van mijn leeftijd in het buitenland soldaat moeten worden, en aan grote mortaliteit onderhevig zijn - maar mijn arme ouders... Alleen als Flap eens was onder Häftlingenartsen, zou ik ons nog een kansje geven.

Het kind van Gerda B. is gisteren gestorven. Ik dorst haar eerst niet te condoleren, later wilde ik niet bij haar weg, omdat ze zo flink is. Onbegrijpelijk is haar verhouding met Z.Y. Zoiets stoort mij steeds (dit was degene die ons tijdig had gewaarschuwd, zie pag. 71). Wat jammer van al het papier dat ik met ‘poëzie’ bedorven heb.

Na de oorlog wil ik in een vervelend oudeliedenpension (Jan Tabak) gaan wonen, en kerstkransjes bij de thee eten. Halfdood ben ik dus al.

Zondag de zevende is al bijna weer om. (Ik had een kritische periode van 40 dagen gemaakt, doch was te bijgelovig om dit op te schrijven.)

Wat een heerlijk leven zou ik gehad kunnen hebben, en kan ik, als onvoorziene dingen gebeuren, nog krijgen. Ernstig ongerust maak ik me over kleinigheden: winterhanden, dode vingers en tenen. Kleine tekenen van verval. De winter begint nog pas. In 't bos mijmer ik - en wie tegen me spreekt snauw ik af - over elan vital: het leven is het enige wat bestaat, de rest is afval: hoe kan men zich verwonderen over het enige wat vanzelf spreekt. (Filosofisch misschien aanvechtbaar, doch mijmertechnisch was het verantwoord.) Grote stukken dood hout, waar toch nog ergens leven aan zit, of planten die in 't voorjaar weer beginnen, geven me moed. We halen stobben uit de grond; het enige erge zijn de koude voeten en de posten, wier schreeuwerige aanwezigheid me meer ergert dan alles wat ze me kunnen doen. Overigens is dat niet weinig en zit ik, zonder ooit bijzonder opgevallen te zijn, onder de blauwe plekken. Het werk valt me, merk ik 's avonds, veel te zwaar. Men laat ons dan nog de zware gamellen uit de keuken naar het kamp

[p. 85]

slepen, voordat we onze ¾ l koolraap of gries krijgen. Het is voor hen zo 't eenvoudigst. Het optimisme is zó volledig verstomd, dat iedereen blij zou zijn met een oorlogseinde voor de volgende winter. Misschien is dat een goed teken? Ook de vrouwen van het magazijn zijn nu door Poolse vervangen. Ik hoef dus geen spijt meer te hebben dat ik niet meer in de kelder kan komen. Koosje kan nu niets meer geven, de eerste boterham was de laatste. Weer iemand, die ik geen dankje hoef te zeggen. De trouw aan mijn ouders wordt door hen beloond, ik eet ze, onder grote schuldgevoelens natuurlijk, de oren van 't hoofd. Verder behoren ze, schoon ondervoed als de rest, tot de weinige aardige mensen hier. Had ik maar een goed boek hier! Verzen van de Dichteres zijn me op een zeer grievende manier door het echtpaar Levissohn geweigerd. Het ergert deze zionisten blijkbaar dat we op de Zuid-Amerika-lijst stonden. Van Austausch komt niets meer; binnenkort vervalt de scheiding tussen ons en de Auschwitzvrouwen, en god weet wat er met ons gebeurt. Het is al zo veel anderen onverhoopt te lang geworden. Maar ga eens in een hoekje staan wanhopen! Het blijkt bij een occasionele opwelling, onder een vrachtauto te springen. Dit doe ik natuurlijk toch nooit; als ik zo moedig geweest was, zat ik niet hier. Overigens heb ik, tot nu toe, van mijn lafheid evenveel plezier gehad als Daan en Jaap van hun moed. Nu begint de strafpas.