Neem je bed op en wandel

[p. 88]

Amsterdam, 21 november 1964

Beste Bert,

Ongeveer anderhalve week geleden belde ik de hoofdzuster van de inrichting waar je, gelukkig niet voor de rest van je dagen, verblijft. Zij vertelde me dat je absolute rust moet houden en geen bezoek mag ontvangen. Je merkt dat we die voorschriften eerbiedigen. We zijn niet met steekpenningen langs de portiersloge gegaan om bij je toegelaten te worden. We hebben niet de uit gangsterfilms bekende truc toegepast en ons in witte jas - met nonchalant uit de zak bungelende stethoscoop - onder de jou omringende esculapen gemengd. We hebben je geen herfstboeket gestuurd, omdat zoiets de mens toch altijd aan zijn verval herinnert. We leven eenvoudig met je mee.

Bij het eerste gerucht wisten we niet hoe we het hadden. BB eronderdoor? Dat moest een canard zijn. Een telefoongesprek met V.d.H. bracht de bevestiging. En daarna... zie boven. Maar nu we gisteren van Jany hoorden dat je weer contact met de buitenwereld opneemt en misschien zelfs over een week of zo weer terug mag naar Den Haag, wordt het tijd ons medeleven in geschrifte te tonen. Jezus, Bert, wat een toestanden allemaal. En dat jij tegelijk met onze goede Jany de zieke ziel moet laten helen - dat had ik een maand geleden niet op de kalender durven zetten.

Waar kunnen we je mee opvrolijken? Waar krijg je een kick van? Jammer dat je nooit een kaarter geweest bent, anders had ik je Het Boek der Patiences gestuurd (50 patience-spelen, verzameld door Mea), waarin je o.a. gevonden had: De Wensch, De Amazone, Het Ondersteken, De Praatster, De Mooiste, Valentijn, De Vlieg, De Kinderachtige, De Sultan, De Vroolijke, Paren in schuine richting en Toni.

Ben benieuwd wat voor therapie je moet ondergaan. Laten ze je veel pillen slikken? Word je gehypnotiseerd? Ja, ik weet van die dingen ook niet veel af. Ik dacht nog een ogenblik aan Gerard Croiset, die daar bij jou in de buurt praktizeert. Hij zal je vermoedelijk strak aankijken, zijn handen boven je

[p. 89]

hoofd houden en je een soort hersenreiniging geven. Het zou mooi zijn als je in zo'n beroerde fase van je leven een tijdje je geheugen verloor, de boel helemaal van je af kon gooien. Laat ik er niet te lang over doorlullen. Je voelt je als vriend behoorlijk machteloos in gevallen als het jouwe.

Dat gevoel van onvermogen, van ‘er niet bij kunnen komen’ had ik gisteravond weer, na ons bezoek aan Jany. Nu maakte hij deze keer wel een erg matte indruk. We arriveerden rond zevenen in de kliniek. Je weet natuurlijk dat hij zijn oude kamer (51) heeft kunnen betrekken. In de deur zit een loergat met een lens waardoor je een panoramisch overzicht krijgt van het interieur. (Heb jij dat bij jou ook?) Ik ontdekte naast het bed een geagiteerd bewegende rooie pruik en ik zeg tegen Marga: ‘O jee, dat wijf!’ Het bleek B. te zijn, een menselijke ratel waar zelfs een gezond persoon nog knetter van wordt.

Jany lag heel stil in de kussens. Hij bewoog niet eens zijn hoofd bij ons binnenkomen. Zo heb ik hem nog nooit gezien. Zijn haar was pas geknipt, wat hem bij het licht van de schemerlamp jonger maakte. Zijn gezichtskleur was beter dan na die operatie in september. Maar zijn ogen stonden dof en in zijn stem zat geen enkele modulatie. Ik had het al door de telefoon gehoord toen ik hem vorige week bij Henk belde. Een dodelijk vermoeide stem, waaruit niet de geringste interesse meer sprak.

We zitten net en proberen zo goed en zo kwaad als het gaat door het geratel heen Jany te bereiken als er geklopt wordt. Alain du Perron stapt binnen. De pruik wil zich zogenaamd terugtrekken; je kent dat: half van je stoel oprijzen met geen andere bedoeling dan te blijven plakken. Alain had het meteen door, maakte een afspraak voor maandag en verdween. ‘RRRt...RRRt...RRRt’ uit de hoek bij het bed, en tegen mij: ‘Komt u hier zitten. Jullie zijn toch vakgenoten? Dan kunnen jullie over het werk praten.’ Ik blijf altijd beleefd, maar nu moest ik wel enorme moeite doen om niet te lachen. Met Jany over ‘het werk’ praten... Gerard Diels zou tegen de rooie gezegd hebben: ‘Loop naar je ouwe Franse katoenen moer!’

Weer kloppen op de deur: Danny, goddank. Daardoor kon

[p. 90]

ik op het voeteneind van het bed gaan zitten en werd de conversatie enigszins gespreid. Ik probeerde Jany wat op te monteren met stukjes petite histoire. Hij lachte flauw. We kregen het over de nieuwe kuur die hij doet. Dokter K. bleek hem 's middags gezegd te hebben dat ze met het middel dat hij nu slikt nog een week doorgaan en daarna misschien andere pillen in de strijd werpen. Ik merkte een zekere opleving bij hem. Hij wilde er graag iets over kwijt, begon ineens over de invloed van chemische preparaten op de psyche. ‘Ik heb zelfs gehoord dat ze er in Amerika je karakter mee kunnen veranderen’, zei hij. ‘Maar dat Garmt Stuiveling er bescheiden door zou worden, dat wil er bij mij niet in.’ En dat in je depressie. Al kwijnt de ziel, de geest blijft vaardig. Ik had niet anders van hem verwacht.

(Kort intermezzo: Ik heb even gekeken naar het staartje van een Sinterklaasoptocht. Een drumband met pijpsters, voorafgegaan door een tambour-maîtresse met bibberende dijen en gevolgd door de buurtcommissie, drie zwartgallige vijftigers die ik zelfs vanaf mijn hoge standplaats zag denken: zaten we in jezusnaam maar in de kroeg. De stoet werd gesloten door een platte vrachtwagen bedekt met kunstgras, waarop twee als kabouters verklede kinderen zaten te vernikkelen voor een bordpapieren huisje. Boven de ingang van het huisje hing een bord: TRANSVAALKWARTIER.)

Terug naar Jany. Het gesprek over de kwaal ebde snel weg, maar de pruik vulde alle stiltes ogenblikkelijk op met gericht vuur. Ze vertelde dat ze vlak bij ons in de buurt was komen wonen en dat ze beslist gauw eens aan zou wippen. Als dat gebeurt, bel ik de brandweer, dat begrijp je wel. Het was vijf over acht en een zuster bracht thee. ‘Ik wil helemaal geen thee’, zei Jany scherp. Die verpleegster - zo een van gevlochten koperdraad - nog aandringen: ‘Maar meneer Roland Holst, u drinkt toch wel een kopje mee met uw bezoek? U bent altijd dol op thee.’ Jany, nu bijna furieus: ‘Thee? Voor mij niet, zei ik toch!’ Waarop de zuster het blad te hard op het tafeltje zette en gekwetst af ging. Danny en de pruik na-

[p. 91]

men de thee en wij eclipseerden, nadat hij me op gedempte toon had verteld dat hij even later een injectie zou krijgen waar hij iedere avond tegenop zag. ‘Die verdomde spuit!’ Een bizar afscheidswoord, want daar liet hij het bij. Ik denk, laat ik geen nieuwe afspraak maken, anders breng ik hem nog meer in verwarring.

Hiermee heb ik het geloof ik gehad, en jij ook. Laat eens wat van je horen als je je er toe in staat voelt. Wij kunnen alleen maar wensen dat je gauw weer op je Haagse stoel zult zitten. Hou alles in het midden, vriend - veel liefs van Marga, een accolade van je

Bert

[p. 92]

A'dam, 22-5-'67
Dit zijn ze, Bert - weinig, maar misschien wel curieus. Eddie-met-snor, Mies-met-kaboutermutsje, Beer zeer aanvallig, ik natuurlijk weer met sigaret in de bek - Gerrit en Cathrien: gewoon Gerrit en Cathrien - en Margje achter de camera - tot gauw hopen we, hartelijk van ons beiden, je Bert
[Foto 23 november 1955]