16 Januari
Offensief van de Russen over het geheele front, van Finsche Golf tot Donau. Als een lavastroom baant het Roode Leger zich een weg naar de vlakten van het nazirijk. Lava is niet tegen te houden. Gloeiende lava schuift steden voor zich uit of het schaakstukken zijn...
Nu ik mijn laatste notitie in dit journaal herlezen heb, weet ik, dat ik met wit speel.
Ik speel met wit.
Het klinkt absurd. Het is Don-Quichotterie, te midden van de zwarte stukken, die mij tot op de uiterste veldlijn hebben teruggedrongen, dien strijdkreet aan te heffen. Maar wat doet het er toe? Wie met wit aanvangt, moet met wit eindigen. En ik heb nog een toren. Ik heb nog mijn koningin. Ik heb nog mijn fijnen, witten koning achter de weliswaar poovere, doch tot alles besloten zijnde rest van zijn loopers...