Doortocht. Een oorlogsdagboek 1940-1945

8 Juni

De eerste kaart van Berend ontvangen. Hij zit in Watenstedt. Hermann Goeringwerke.

‘Ik sta thans twaalf uur per dag (of per nacht) in een fabriek achter de machine. Dat het niet meevalt, kan ik je vertellen, hoor. Het is een hard en nuchter leven, dat ver

[p. 134]

staat van den tijd dat we over geestelijke problemen delibereerden. Soms lees ik 's nachts, tijdens de pauze, in een oude Hollandsche krant een vers; dat is een zeer vreemde sensatie’.

Ik ben benieuwd naar den psychologischen neerslag van dezen geweldigen overgang in hem: van zuiver geestelijk naar louter fysisch leven, van contemplatie naar de trillende volte van een moderne wapensmidse, van denker tot doener.

Uit de enkele regels die hij schrijft over ‘het werk’ wordt het systeem je klaar. De geest moet slijten op de draaibank. Het intellect moet worden ‘uitgefraisd’. Wat blijven mag, zijn: het lijf, de botten, het bloed. En dan nog: Diziplin!