|
| |
| |
| |
Van het IIII. verhael.
Een Capiteyn bewaert van de listen des Duyvels, door de cracht des H. Roosen-Crans.
DEes Roos, door haren geur, die salder veel bewegen,
Die tot het Crans-gebedt noch niet en sijn genegen;
Den reuck is noch soo vers, al waerse eerst gepluckt,
En t'is veel Iaer gelêen, wanneer dat is geluckt.
Men ziet in dit verhael, seer groote wonderheden:
Dat ons Lieu Vrou hier comt te peerde aengereden;
Wanneer sy nam de vlucht, met Joseph en haer kindt:
Soo heeft haer in de vlucht een ezelken gedint.
Maer sy is aen geen peert, noch ezelken gebonden;
Als sy heeft in den noodt haer dienares gevonden:
| |
| |
Sy nam, vvat datse vondt: s'is daer in niet vermijt,
Als slechts haer dienaers sijn van ongeluck bevrijt.
Gelijck, en ongelijck, en kan noyt samen passen;
Geen timmerman soo kloeck, die't vvel aen een sal lassen;
Maer alsset al-te-bey, is vvel gelijck gevrocht,
Dan vvordt het met kleyn moeyt, te saem aen een gebrocht.
Aen een goet Trou-verbont, daer is veel aen gelegen:
Daer hapert altijt yet, van Man of Vrouvvens tvvegen;
Maer daer ick hier van spreeck, daer had den Man de schult,
Saechtsinnich vvas de Vrou, maer hy seer ongedult.
'T vvas ongelijck partuer, vvie kon dit effen schaven?
De Vrou bestont seer vvel, nae sijnen tert te draven;
Voor soo veel als het Godt, en haer gevveet toe liet,
Maer 't gheen' vvas tegen Godt, sy met de voeten stiet.
| |
| |
Om leven, noch om doodt, wou sy daer niet nae hooren:
Hoe seer dat hem den Man, daer over quam te stooren;
Soo was de vreese Godts ghewortelt in haer ziel,
Dat sy als eenen muer, daer-in haer tegen hiel.
Met dat sy was devoot, daer veel is aen-gelegen:
Soo was sy tot den Crans, noch d'aldermeest genegen;
Sy liet noyt eenen dagh, haer leef-daegh gaen voor by,
Of leefden haeren Crans, en droegh die aen haer zy.
Den Man, een Capiteyn, alst aenquam op een vechten:
Ghelijck ghy een kloeck peert, de ooren op siet rechten:
Soo haest alst de Trompet, of hoort de Trommel slaen,
Soo wird hy oock verweckt, sijn vyant aen te gaen:
Hy, als een kloecken helt, die schoot terstont daer onder:
Soo dat den vyandt self, dat aensagh met groot wonder;
| |
| |
Hy viel op hunlie aen, met alsoo groot gewelt,
Gelijck een wolf, tast aen de schapen op het veldt,
Had hy sijn selven soo ,, in Godes vrees gedragen,
Den vyandt vander hel, had hy noch eer verslagen;
Dan hadde hy gehadt, oprecht sijn vrouwens aert,
En hadden saem' geweest, ten hoochsten wel gepaert,
Men hadde haer te saem, als Engelen sien leven,
Had hem den Man soo oock tot Godes dinst begeven;
Maer tusschen dese twee, was al te groot verschil,
Sy volghden d'inspraeck Godts, en hy, sijn boosen wil.
Hy houden altijt veel van feesten, en bancketten:
Soo dat sy dickmael moest, haer panden gaen versetten;
En als het was verslempt, en al was opgebrast,
Heeft de kleynmoedicheyt, den Ridder aengetast.
| |
| |
Wanneer daer niet-met-al, en was meer te verpanden,
Haer voeten, konden haer niet spijsen, noch haer handen;
Den merckt-ganck was gedaen, de bors,'tgeloof was uyt,
Dan hy, was noch seer wel versien van loot, en kruyt.
Maer hy, en kon daer van noch eten, noch gedrincken:
Hy hoorde geerne gout, en ducatonnen klincken;
Al was hy Capiteyn, en eenen kloecken helt,
Toen hy was gelde-loos, sijn geest was heel gequel.
Hoe veelen sijnder niet, nu inde stadt van Weenen!
Die daer, haer hooghen pracht, ten uytersten verkleenen!
Naer allen dat geswier, wat ist dan altemael!
Dan slaeghtmen neer, eylaes! in't Landt van tranen-Dael.
Hoe veel en sijnder niet, die nu te Calis Woonen!
Ick weter van ons eeuw, met honderden te toonen:
| |
| |
Wiens Speel-Hof, was gestaegh, het Hof van Wijnegom:
Die nu door groot gebreck, sien nae dun bierken om.
Dat menich ambachts man, dat Bier-vliet kon gelaten!
'T sou hem, te minst' op't jaer wel hondert guldens baten;
Daer hondert guldens by, en meer, voor het belet:
Waer't niet een goede rent, voor' t'huys-gesin beset?
Iae, die door't quistich nat, gansch haer gesontheyt scheynden
Want saten met den beck, daerin gelijck de eynden;
Die liggen nu hier by, op't slot van swart van Dorst,
En haeren inbijt is, een droogh verherde korst.
Veel die het teerlinsk-spel deed' heugen, en verblijen:
Die sijn nu gelde-loos, in't Landt van Hongerijen;
Veel hebben oock geruyst, soo met het Tick-tack-bert,
Dat's haer, hun leef-daegh lanck, sal liggen op het hert.
| |
| |
Hy hadd' dan voor gewoont een Iaere-feest te houwen,
Die nu was voor de handt voor Eel-lie, en Me-Vrouwen;
Hy stonter med' verstelt, want hy bleef hier beschaemt,
Soo heeft hy met sijn vrou, wat wijsselijck geraemt.
Dat hy sich uyt de Stadt, voor dien tijt sou maecken,
Om seer gewichtige, en seer verholen saecken;
Hy nam sijn afscheyt dan, met droefheyt van sijn vrou,
Tot naer de feest, als dan hy weder-comen sou.
Hy sijnde in een Bosch, op onbekende wegen:
Den duyvel, die quam hem, als eenen Eel-man tegen;
Hy sprack hem aen, en seyd': mijn Heer ghy zijt verstelt:
Soo ick bemercken kan, ghy hebt yet dat u quelt.
Soo ghy maer sijt in noodt, wild't my te kennen geven;
Ghy sijt een jonge borst, in't beste van u leven;
| |
| |
Een kloecken Capiteyn, een vromen Campioen;
Seght vry, wat dat u let: soo ghy hebt geldt van doen,
Ghy moet u groene Ieucht, daerom niet gaen vertreuren:
Ick kan u geldt en goet, en eer genoech op speuren;
Spreeckt hier vrypostich vyt: seght maer wat ghy begeert:
Hy seyd', dat was sijn goet, en al sijn gelt verteirt.
Soud' ghy, uyt noodt van gelt, gaen quelen, en versuchten?
Brenght over uwen tijt, met spelen en genuchten:
En weest u leven-daegh, soo sot niet, noch soo geck,
Van Rijckdom, geldt en goet, en heb ick geen gebreck,
Soo ghy my maer een saeck wild' toestaen, en gehengen:
Ick sal u geldt, en goet, en eer genoech aenbrengen:
Jck wete, dat ghy daer met yversucht nae tracht,
En 't gheen dat ick versoeck, dat is in uwe macht.
| |
| |
Mijn Heer ist in miin macht, ick wild' seer geern' aenveerden:
En al dat ghy bespreeckt, houd' ick van goede weerden,
Maer met bespreeck daer by, soo ghy my toe sult staen
Dat ghy my hebt belooft, soo ist 't verschil gedaen.
Kan ick maer slechts aen geldt, en eer genoech geraecken:
Jck gaen mijn droef gemoet, van deser ure staecken:
Maer soo mijn Heer begeert, van my te sijn gedint,
Soo seght my eerst de plaets, waer ick dees schatten vint.
Gaet, keert weerom nae huys: gy die zijt wel geboren,
Sult vinden ор die plaets, meer als gh'oyt hebt verloren;
Van Peirlen, geldt en goet, en al wat gh'hebt verquist,
Dat suld' je rijckelijck daer vinden in die kist.
Iae tien-mael meer als gh'oyt u leven hebt genoten,
Van silver en van gout: dat leght daer in gesloten.
| |
| |
Maer comt op morgen weer, en brenght u huysvrou met,
Mijn Heer, daer sal van my ten hoochst' op sijn gelet.
Hy had in dit besluyt, de huysvrou oock begrepen,
Maer hy en was voor haer, noch niet genoech geslepen:
Schoon dat hy vol bedroch, en slimmen treken steckt,
Sy hadt met sijn belooft van gelt, en eer gegeckt.
Hy zijnde over blij, is soo naer huys gereden;
Sijn Vrou die besich was, met haere Crans-gebeden,
Heeft hy dit niet gemelt: dan soo haest hy haer sagh,
Heeft met een blij gelaet, gewenst haer goeden dagh.
De vrou, en wiste niet, vvat sy daer van vvou peysen:
Hy sey haer, dat sy moest, op morghen met hem reysen;
Dat hy gevonden had, op vvegh een goeden vrint,
Die hem meer eer bevvees, als hy oyt had verdint.
| |
| |
Maer voorder van de rest, en wou hy haer niet seggen;
En 'tgheen hy had versocht, dorst sy niet wederleggen:
Sy was te vreën, en seyd': dat sy met hem sou gaen,
En mid'ler tijt, de kist die werd stil op gedaen.
Daer heeft hy silver, gout, sijn peirlen in gevonden
Meer als hy had gewenst: 'ten was niet te doorgronden
Hoe veele duysende, dat weert was desen schat,
Die hy met groote vreucht, terstont heeft aen-gevat.
Sijn herte in sijn lijf, liep over schier van vreuchden.
De Vrou haer alsoo seer, in haere Man verheuchden:
Want blijschap vande man, is blijschap vande vrou,
Het gaet soo in de vreucht, gelijck'et in den rou.
Op den gesetten dagh, is hy te peert geseten;
En hy heeft naer's bespreeck, sijn huys-vrou niet vergeten:
| |
| |
Hy gaf haer eerst de bors, vol silver, en vol gout,
En sijn gelijck te peert gereden naer het wout.
Met dat sy waren juyst, ontrent het bosch gecomen:
Sijn vrou heeft daer van verr', een fraey Capel vernomen;
Soo sy was naerder by, soo wird' sy daer gewaer,
Een seer fraey Marie Beldt, daer staen op den Autaer.
Ey liefste! seyde sy: laet my dat beldt eens groeten:
Sy rijstme van het peert, en worpt sich voor de voeten
Van dit schoon Marie Beldt: soo sy was in't gebedt,
Soo wird sy heel bestaen, jae't heel lijf door ontset.
Haer hert van groote schroom, dat wird strax ingenomen:
Van vrees, dat dese reys, haer niet wel sou becomen:
Het scheen, dat sy 't ghevaer, claer voor haer ooghen sagh;
Ghelijck het Sonne-licht, verscheen op diën dagh.
| |
| |
Sy is in eenen slaep onwetende gevallen:
Maer hy, van dat sy sliep, en wiste niet-met-allen;
Maria die comt uyt, in't wesen van sijn vrou,
Die sy in desen noodt, besonder helpen wou,
Hy meynde, dat hy had, sijn eygen Vrou voor handen:
Siet liefste, seyde hy wat al voor schoone landen:
Maer naer die schoon landouw, daer wy nu henen gaen,
Dat sal u tien-mael meer, en beter noch aenstaen.
Dat is het fraeytste lant van bosschen, ende velden,
Van weyden, waeteren, meer als ick u kan melden:
Hy heeft dan ons Lieu-Vrou by hem op't peert geset,
Maer sonder sijne weet, want Godt heeft dat belet
Hy isme dan naer't bosch recht toe recht aen gereden;
Siet hier weerom de crache, des Roosen-Crans gebeden:
| |
| |
Den duyvel wachten hem, maer met sijn bed-genoot,
Doen hy die niet vernamp, gewis hy seer verschoot.
Als hy den Capiteyn, van verre aen sach comen,
Soo heeft hy ons Lieu-Vrou, by hem op't peert vernomen:
Bepeyst eens hoe hy moest, van gramschap sijn ontstelt;
Daer hy hem had besorcht, soo groote somme geldt.
Noyt Herder sagh een schaep, soo van den wolf gaen loopen,
Noch oyt geen mensch, al woud, ghy hem het vel af stroopern;
Ghelijck den duyvel liep, als hy Maria sagh,
Want hy weet't best' van all, watsy by'Godt vermach.
Hy datelijck begon te vloecken, en te sweiren,
Dat tegen het bespreeck, hy sich soo quam geneiren:
Of schroomelijckste Vrou! die Godt geschapen heeft,
Want heel de hel die schud, en staet voor haer en beeft.
| |
| |
| |
| |
Met, soo hy naer sijn vrou, bestont sich om te keeren,
Soo merckten hy, datt' was Maria aen de kleeren:
Hy sprongh flux van sijn peert, en viel voor haer te voet,
O weerde Moeder Godts! weest boven al gegroet.
Had' ick van dese eer, het minste maer geweten:
Ick hadde in dees saeck, wel anders my gequeten:
Doch met een boos soldaet, hebt voor dees reys ghedult,
Van mijn onweerdicheyt, soo spreke ick mijn schult.
Sy heeft hem een goey less', en goet vermaen gegeven,
En dat hy soud' voort-aen, gaen beteren sijn leven:
Dat hy sijn weerde Vrou, all' eer bewijsen sou,
Soo hy, haer goede gunst, en graci winnen wou.
Den duyvel bleef van verr', hier nae noch wat staen kijcken,
Maer hy van groote vrees, bestont schier te beswijcken;
| |
| |
Hy sagh, dat't was misluckt, hy bersten van den spijt,
Dat hy door't Crans-Gebedt, was desen roos weer quijt.
'T is als het spreeck-woord' luyt: soo wie wild achterloopen;
Twee hasen, die sal dat, met spijt en leet becoopen:
Gemeenelijk van twee, en krijghter hy niet een,
Maer dat en beurt altijdt, den jagher niet alleen:
Men siet het selve leet, den duyvel hier gebeuren,
D'welck hy noch langh daer naer met droefheyt ging betreuren,
Dat hem soo was ontgaen, de ziel van diên soldaet,
Die hy had in sijn klouw, want't was een overlaet.
Hy was een vaste nop', die kon hem niet ontsnappen;
Maer toen hy met den man, de vrou socht te betrappen:
Diên haes was hem te snel, hy liep hem al te ras,
Met dat sy dagh aen dagh, haer Roosen-Hoeyken las.
| |
| |
Soo dat hy geen van twee, heeft konnen achter-comen;
Me Vrou, heeft haeren man self uyt sijn klauw genomen;
Hy bleef hier heel confuys: de kans gingh heel verkeert:
Daer med' heeft ons Lieu-Vrou, haer dienarers vereert.
Den duyvel, die is dan, met groote schand' verdwenen!
Noch hy heeft aen den Man; sijn leef-daegh meer verschenen;
Maria, gaf daer naer, den Capiteyn bevel,
Dat hy sou op den vvegh, gaen sien nae de Capel:
Al vvaer, sijn vveerde Vrou, vvas van den Peert getreden:
Om dat's haer groeten sou, met Roosen-Crans gebeden;
Dat hy haer vinden sou, vervallen van den vaeck,
En van het Crans-gebedt daer sien een vremde saeck.
Siet eens, vvat Godt hier comt voor middelen gebruycken!
Den dayvel stelt hier uyt sijn netten, en sijn fuycken:
| |
| |
Den man, diên grooten visch, die heeft hy in sijn net,
Sijn Vrou, helpt hem hier uyt, door't Roosen-Crans gebet.
Geen mensch soo loos, die oyt dees middel sou versinnen,
Gelijck Maria doet, voor die den Crans beminnen:
Sy helpt haer dienaers soo, gedurich in den noot,
Dat sy van nu af aen, schier sijn in Abr'hams schoot.
Hy heeft van ons Lieu-Vrou sijn af-scheet dan genomen:
En duysent mael bedanckt; met soo hy is gecomen,
Aen de Capel de welck hy op den wech vont staen,
Hy tredme van het peert, en is recht in gegaen.
Want naer dees vremde saeck, had hy seer groot velangen;
Hy viņdtme daer sijn vrou, met soeten slaep bevangen:
Niet tegen-staend' sy sat soo soetjens daer en sliep,
Sy wird ontwaeckt, wanneer hy met den naem haer riep:
| |
| |
Hy sweegh: tot dat hy was met haer te peert geseten:
Die sich heeft nader-handt, in als soo fraey gequeten,
Dat hy sijn bed-genoot, in sulcken weerden hiel,
Dat hy heeft claer getoont, dat't was sijn tweede ziel.
Toen heeft hy't altemael, aen sijn gemael vertrocken,
Hoe hem den duyvel had gemeynt daer toe te locken,
Om t'hebben sijne ziel, en haere ziel daer by,
Had sy slechts op het peert, gebleven aen sijn zy.
Hoe hem de Moeder Godts, bestont toen te bewaren:
Ick was in groote noodt, van duisent ziel gevaeren:
Ick seght u al claer uyt, hoe dat het is geschiet:
Want sonder haere hulp, 'ken sat op't peert hier niet.
Den duyvel hadde my gewis den hals gebroken:
Die besich waer met't vier, nu onder my te stoken,
| |
| |
Dat ick't ontcomen ben, weet ick Maria danck,
En u, mijn Alderliefst'! mijn leven daege lanck.
Ick ben noch op dees ur', ontstelt in al mijn leden:
En hadde niet gedaen, u Roosen-Crans gebeden,
Had hy van my vereyst, een teecken met mijn bloet,
Ick hadt hem toegestaen, om't hebben gelt en goet.
Godt lof! 't is niet geschiet: 'k gaen nu mijn hant-schrift geven
In't heyligh Broederschap, en beteren mijn leven;
Hy heeftet oock gedaen: toen waeren sijn gepaert,
Gelijck twee Engels sijn, oprecht van eenen aert.
Geen timmerman en kan de berders soo fraey lassen,
Als gy saeght dese twee, toen op malkand'ren passen
In't lesen vanden Crans, in deucht, in eerbaerheyt,
Soo heeft de vrou den man, den wegh tot Godt bereyt.
| |
| |
Aen een devote vrou, daer is veel aen gelegen:
Die's heeft, die maghse vrij, wel tegen't gout opwegen;
Want dat all' 'swereldts goet, leyt in een gout gevvicht,
De deucht die vvoeget op, het ander viel te licht.
Weet ouders, als gy gaet u kinderen besteden:
Dat Godt moet in dees saeck, om vvijsheyt sijn gebeden;
Siet vrij nae 'svverelts goet, maer let meest op de deucht,
Want vvel gepaert te zijn, dat is de meeste vreucht.
Houd seker, dat dan vvel het houvvelijck sal lucken;
Doet als een boogaert-man, die gaet sijn vruchten plucken;
Een vvel gelaeden boom, gevvis dat't hem behaeght.
Maer noch meer eenen boom, die schoonder vruchten draeght.
Als eenen Jongh-man soeckt, u Dochter te behagen:
Verneemt eerst naer sijn deucht, of hy sich vveet te dragen:
| |
| |
Als gy dat soo bevint, vernemt dan nae sijn goet,
Die soo van Godt begint, vveet dat hy't besten doet.
Pulcheria, een maeght van goet en heylich leven:
Die had haer suyverheyt den Heere op gegeven:
Sy die van Keysers stam jae Keysers Dochter vvas,
Weet, datmen alle deucht, uyt haer soet vvesen las.
Sy die de ouste vvas, maer oock de vvijst van drijen,
(Daer deucht en vvijsheyt is, daer is het fraey om vreyen:)
Den Keyser, haeren Bruer, en vvas maer acht jaer out,
Waer op, sy't vvelvaert heeft van't heele Rijck gebout.
Sy, die vvas een Princers, ontrent de tvvientich jaeren;
Wanneer het noodich vvas, men sagh haer niemand spaeren.
Wat Hovelingh dat't vvas, sy seyd' hem sijn gebreek,
Die tegen d'eerbaerheyt, maer jet en seyd' uyt geck.
| |
| |
Soo dat van dees Princers, de onbevleckte ooren,
Wat Grooten dat het vvas, en dorst' het minst niet stooren;
Siet eens, vvat dat de deucht in't Keyser-rijck vermach,
'T vvas al Godt-vruchticheyt, dat daer quam voor den dagh.
Sy dreef het door, daer naer, dat sou den Keyser trouvven
Met een die deuch-ri'ck vvas, en vande vvijste vrouvyen;
Schoon sy geboren vvas, van kleyn en leegh geslacht,
Sy heest haer vvijsheyt meer, en haere deucht geacht.
Het houvvelijck vvas goet, had daer een vrucht gecomen,
Eer dat de vreede doodt, den Vorst had vvegh genomen:
Want sy, voor sijnen tijt, den kloecken Vorst door-schoot,
Eer dat hy van sijn Vrou, een jongen Prins genoot.
Pulcheria, in d'eerst, vvas hier in seer verslaghen:
Doch sy vvist haer noch kloeck, en mannelijck te draghen,
| |
| |
Sy die gestadich nam in Godt, haer meeste vreucht,
Maeckt in dees swaricheyt, toen van den noodt een deucht,
Die haere maeghdom moest voor Godt in weerden houwen;
Heeft naer een diep gebedt, bestaen nochtans te trouwen;
Dat had' sy soo geraemt, en't was Godt aengenaem:
Maer sy wiste, dat hy was afkeerigh vande vrouwen;
Dat was de rêen, waerom, sy socht met hem te trouwen;
Gelijck Cecilia, deed' met Valeriaen,
Ging sy op die manier, met hem het houw'lijck aen.
Sulck heeftmen voor en naer, noch meer-mael sien geschieden;
Soo onder Grave-Stam, als grooter Edel-lieden.
Soo deed' oock Eduard', den Vorst van Britte-landt,
In wie, oock was de deucht van suyverheyt geplant.
| |
| |
Hy was dan met dees Trou soo wel als sy te vreden;
Hy, een fraey man van deucht, en niet te min van leden;
Die hadde eerst geweest maer een gemeen soldaet,
Wirt door sijn deucht gebrocht, tot sulck' een hoogen staet.
Weet, dat Pulcheria soet-aerdich was van wesen;
De deucht, en kloeckicheyt, was oock in hem te lesen;
Iae dat de ware deucht moest wesen uyt gebelt,
Dees twee, die moesten sijn, op het tonneel gestelt.
Hoe dickmael dat hy heeft sijn vyandt gants verslaghen:
De ketters neer-gedruckt, de Roomsche Kerck gedragen:
Hoe dat hy heeft den staet, van't heel Rijck omgewent,
Godts dinst meer ingebracht, is wijt en breet bekent.
Als sy, te Trouwen quam, soo was sy rijp van jaren:
Men sagh haer kinder-loos, maer groote deughden baren:
| |
| |
Daer was sy vruchtbaer in jae ging daer van soo groot,
Dat sy geheylicht wird', niet langh naer hare doodt.
Den Keyser die soo seer sijn Keyserin beminden:
Weet, dat oock Godes liefd', hem 't herte seer verslinden:
Hy quelden soo van liefd' tot Godt, en tot sijn Vrou,
Dat sijn ziel met gewelt, uyt't lichaem scheyden wou.
My dunckt 'k sien Ioseph weer, en ons Lieu-Vrou verschijnen:
Maer naer haer doot, sagh m'hem gelijck den sneeuw verdwijnen:
Den sneeuw, gelijck ghy weet, dat hy door d'hitte smelt,
Soo smolt door Godes liefd' oock 't hert van desen heldt.
Sier dan wel nae de deught, wie gaet een kint besteden,
Meer als nae geldt en goet, en fraeyicheyt van leden:
Een Ionckman dis is rijck, heeft hy een kloeck verstant,
En daer van jonckx af aen, de deucht is in geplant.
| |
| |
Pulcheria heeft hier goey stichting in gegeven;
Sy sagh naer eer, noch goet, maer nae een deucht-rijck leven:
Soo ghy dan ymand siet, devoot tot 't Crans-gebedt,
Siet dat gh'u kindt daer aen het liefst van all' bestedt.
|
|
Auteursrechtvrij
