Het boek der vertellingen en andere kuizelarijen (onder pseudoniem Reinaert de Vos)

[p. 137]

Congres der woordenkramers¹⁾

Eerste zitting.

In dien tyde, kwamen de ouderlingen van der stede byeen, ende henlieder voorzitter, den mond geopend hebbende, sprak: ‘Wy leven in der eeuwe der woorden, waerover zullen wy nu met woorden kramen?’ - Dit gezegd hebbende, zweeg hij. Ende eene algemeene stilte volgde; want de ouderlingen waren wyze lieden, die nooit dachten, vooraleer zy wisten waerover zy mochten denken. Ende de voorzitter, wederom den mond geopend hebbende, sprak: ‘Er wordt overal over alles gesproken; waerom zouden wy niet spreken over de schoone kunsten?’ - Ende er ontstond onder den ouderlingen een algemeen ja-knikken, ende er werd besloten, dat een congres der schoone kunsten zoude geopend worden.

Ende ziet, naer alle gedeelten der wereld werden zendbrieven gezonden, en de geheele wereld vernomen hebbende, dat er in Antwerpen met woorden zou gekraemd worden, zond afgevaerdigden, om ook met woorden te kramen. Ende het gebeurde, dat,

1) Congrès Artistique, gehouden in Antwerpen, met de gemeentefeesten van 1861.

[p. 138]

toen de eerste zitting geopend was, Roger Bontemps¹⁾ met zynen hairbosch voorzitter werd, ende nevens hem zaten: 1^o de doorluchtige Moses Rombombamberg²⁾ van de naetzie, ende Franciscus Callidus, bygenaemd Loos³⁾, omdat hy zoo lang van aessem is. Ende, zynen loozen mond geopend hebbende, sprak hy:

Ik ben verlegen, bestaen, betetterd en verbabbereerd, hier te zitten. Ik mag wat zyn, als ik weet waerom. Arguo dus, verzoek ik u, er al gauw eenen anderen in myne plaets te stellen. Maer eer ik vertrek, moet ik zeggen, hoe bly ik ben, hier zoo veel groote jannen te zien. Zoodat ik u vriendelyk bedank, en ik bedank de vreemde mogendheden ook, en Rogier Bontemps den minister bedank ik ook al, en als ik het niet liet uit eerlyke schaemte, zou ik myn eigen ook bedanken, zoodanig dankbaer ben ik. Maer, daer ik dit niet goed kan doen, bedank ik den zoon van den ouden heer⁴⁾, die my het volgende briefken geschreven heeft. Luistert wel:

‘Loosken, me manneken!
Doet myne komplimenten eens aen het congres van woorkramers, en zegt hun dat ik spyt heb niet te kunnen komen. Ik zou geerne mede gekraemd hebben met woorden, want ge weet wat voor een liefhebber ik er van ben; maer, parole d'honneur, myne valling is nog niet genezen. Den naesten keer, als er nog eens te sjouwelen valt, zal ik er by zyn met myn byltjen.
Dag, manneken.
(Geteekend) De Zoon van den Ouden Heer.’
Dit is het briefken, dat ik gekregen heb. Begint nu maer met uwe woorden uit te kramen, en wel bekome 't u!

1) Rogier, minister van binnenlandsche zaken.

2) Romberg, directeur der schoone kunsten te Brussel.

3) Burgemeester van Antwerpen.

4) De hertog van Braband.

[p. 139]

Ende niet eerder had Franciscus Callidus deze woorden uitgesproken, of er ontstond een donderend handgeklap, omdat hy zoo goed de woordenkramery geopend had. Maer er was een baron tegenwoordig, een wezenlyke baron, die heette Kleermaker¹⁾, ende die sprak:

Callidus! Callidus! zegde hy, ge zult ons niet foppen! Of gy geerne op dien armstoel zit of niet, daer lachen wy mede. Ge zit, en ge blyft zitten.

Zoo sprak de gevleeschde baron, ende Franciscus Callidus buigde het hoofd, zuchttede ende zweeg. Ende daer er een stilstand van woordenkramery volgde, deed Colliculus de Heuvelman²⁾, een fransche kribbeleer, zynen mond open, ende sprak:

Omdieswille dat dit nu toch eene woordenkramery is, zouden wy niet beginnen met de filosofie, daer eigenlyk meer woorden kunnen in gekraemd worden dan in al de rest? Met de filosofie, o woordenkramers, kunnen wy weken lang woorden kramen, en er ons meê tot in de hoogste wolken verliezen; maer, spreken wy van dingen, die iedereen kent, dan loopen wy gevaer, seffens t'akkoord te zyn, en dan is onze woordenkramery naer de knoppen.

Ja maer Franciscus Callidus was van dit gedacht niet, ende zynen mond wederom open doende, sprak hy de gevleugelde woorden:

Dit is allemael flauwe praet. Ik heb, ik weet niet in hoeveel gelegenheden, bewezen, dat ge zoo goed met woorden kunt kramen over algemeen bekende zaken, als over zaken die niemand begrypt. Vraegt het liever aen den raed³⁾ onzer stad.

1) Baron Taylor.

2) Hugelmann.

3) De gemeenteraed.

[p. 140]

De vergadering schudde algemeen ja met hare woordenkramende bollen, ende M. Den Dapperen, uit Berlyn, zynen mond openende, sprak:

Das ist eine verfluchte Geschichte! Herr Callidus hat ganz Recht.

Maer M. Montjoie-Saint-Denis¹⁾, woordenkramer uit Frankryk, geraekte in eene hevige beweging des lichaems, der armen ende des hoofdes, ende zyne lippen insgelyks bewegende, zegde hy:

Daer is hier geen ganzenregt meê gemoeid, en ik vind het zeer aerdig, dat Herr Den Dapperen ons zulke dingen durft zeggen.

Deze woorden uitgekraemd hebbende, stonden zyne lippen, zyn hoofd, zyne armen en zyn lichaem wederom stil, ende hy zweeg. Maer M. Alledingen²⁾ Tymis, die woorden uit Amsterdam overkraemde, liet het volgende uit zyne lippen vloeien:

Laet ons over 't algemeen praten; daertoe is iedereen bereid. Over 't algemeen kunt gy alles zeggen, en er zoo algemeen woorden in kramen als ge wilt. Niets gaet boven 't algemeen; vivat 't algemeen! Dat kunnen wy hier doen, zoo wel als in afdeelingen, en wy blyven al byeen, al kadodderkens, ondereen.

Ende, in de vergadering werd er een gemurmel gehoord, dat scheen te zeggen, dat Alledingen gelyk had. Daer zyn er zelfs die beweren, dat Franciscus Callidus gezongen heeft: Quand on est si bien ensemble, devrait-on jamais se quitter? Maer dit is niet

1) Madier Montjau.

2) Alberding-Thym.

[p. 141]

door een toereikend getal getuigenissen bevestigd; zoo dat onze nakomelingen, over dit punt, in de duisternis zullen blyven. Maer M. Rombombamberg zyne lippen bewegende, sprak:

Tut! tut! Wy moeten in afdeelingen werken, en daermeê gedaen.

Ende de vergadering, willende onderdanig blyven, ging uiteen, ende er werd in afdeelingen gewerkt, Ende dit was de zitting van den eersten dag.

Tweede zitting van het Congres van Woordenkramers.

Op den volgenden dage, kwamen de woordenkramers wederom in algemeene vergadering byeen, ende Franeiscus Callidus, die nog altyd loos was, gaf te kennen, dat hy eenen brief had gekregen van eenen ex-pair de France¹⁾, die, by uitscheiding van affairens, een hevig republikaen geworden was. Ende, op verzoek der vergadering, werd deze brief luidop gelezen, ende luidde als volgt:

Jongens,
Ik ben zoodanig weemoedig, dat uwe invitatie my heeft doen greinzen. Met zulke jannen aen 't hoofd, gelyk gyliê, zal de woordenkramery 'nen fellen slag geven: dat kan niet missen. Weetde wel, dat ge daer heel fraeije vraegskens op uwen

1) Victor Hugo.

[p. 142]

program gezet hebt? Gy hebt er eer van. Eigendom is eigendom, omdieswille dat eigen eigen is, en dat dom niet kan ophouden dom te zyn. En als een artist van zyn eigen niet dom is, dan zal hy zynen eigendom zoo wel willen bezitten als iemand anders. Maer dit is niet genoeg. De wet is dom daerin, en houdt niet van dat eigen. Welnu, ik ben 'ne kadee die ja zeg en geloof. Waerin zeg ik ja? In alles, volgens de omstandigheden. Dit heb ik bewezen, als ik verzen maakte voor de Bourbons, en als ik pair van Frankryk werd onder Louis-Philippe, en republikaen onder de republiek. Wat geloof ik? Alles wat ge wilt. En dat ik vriend van de artisten ben, daer zou Paul de la Roche u hebben kunnen van getuigen. Ge zult zeggen: Waerom komde dan niet naer ons congres? Het is omdat ik een valling heb, waermede ik de eer heb u te groeten.

Aldus luidde, voor zoo ver ik heb kunnen verstaen, de brief van den ex-pair de France. Maer Malbroek, de rapporteur der eerste afdeeling, ontsloot zyne lippen ende sprak:

Wy zyn fel onder malkanderen aen het haspelen geweest. Wy wisten niet waermeê te beginnen. De eene zeî: Begint met dit; de andere antwoordde: Neen wel, begint liever met dat. Op den langen duer hebben wy dan toch gedecideerd, dat de eigendom van eenen schilder geenen eeuwigdurenden eigendom is.

Ende toen M. Gaudeamus¹⁾, de fransche zeeschilder dit hoorde, toen sprong hy in eenen sprong op het spreekgestoelte, ende riep uit:

Ah ça! wat ligde gy daer te razen! Wy hebben malkanderen in 't geheel niet verstaen in de eerste afdeeling; hoe kunde dan zeggen, dat wy tegen den eeuwigdurenden eigendom zyn? Wy hebben daer een hoop Duitschers in onze afdeeling, die er tegen zyn, dat is waer; maer die spraken duitsch, en ik vraeg u eens, of dit iets bewyst?

1) Gudin.

[p. 143]

Deze woorden van den doorluchtigen Gaudeamus deden M. Duitschmann uit zyn vel springen, ende hy sprak:

Donnerwetter noch einmal! Was ist denn das fur ein verdammtes Geschrei? Mit eurem ganz verfluchten Schlesischebutterkellertreppherunterfallerei!

Franciscus Callidus was te loos, om den duitschen redenaer op dezen loon te laten voortgaan, ende hy zegde hem: Stop! mein Herr! Maer de vergadering riep uit: Neen, neen, niet stoppen. Ende M. Duitschmann voer voort:

Das soll der Teufel holen! Es gibt Augenblicke, meine Herren, im menschlichen Leben, meine Herren, wo man dem Weltgeist naher ist, meine Herren; und deswegen, meine Herren, bin ich derjenige welcher. Und wenn einer da ist, der behaupten sollte, dass derjenige weleher dem Weltgeiste naher ist, ihm nicht naher ist; ihm sage ich, er mag er nehmen wie er will. Das ist meine Meinung.

Eene donderende toejuiching begroette deze woorden. M. Duitschmann buigde ende ging naer zyne plaets terug. Wanneer baron Kleermaker dit zag, dacht hy in zyn eigen: Het is tyd, dat ik my ook laet hooren. Ende hy liet zyn eigen hooren:

Messieurs, zegde hy, dans cette importante question de la pérennité, il y en a qui disent: c'est ceci. D'autres disent: c'est cela. Quant à moi, je dis: Voilà ce que c'est. Cette opinion, messieurs, est le résultat de longues méditations. Quand Béranger mourut, messieurs, toute la France fut à son enterrement. Mais quand moi, baron Kleermaker, je mourrai, l'univers en pleurs assistera à mes funérailles. Par les considérations que vous venez d'entendre, messieurs, j'espère avoir jeté un jour nouveau sur la question. Maintenant il vous sera facile de la résoudre.

[p. 144]

Maer M. Dugue¹⁾, lid van de kamer van volksvertegenwoordigers, dacht, dat hy nu ook wat moest zeggen, ende statig trad hy het spreekgestoelte op, ende declameerde als volgt:

Messieurs, je ne me fiche pas mal de la propriété artistique. Que la propriété artistique aille se promener! Qu importe à l'artiste sa propriété? Si j'étais artiste, messieurs, je dirais: J'ai contribué à la gloire de mon pays, ça me suffit. Voilà. messieurs, ce que je dirais, si j'étais artiste. Mais je ne suis pas artiste. Voilà pourquoi je dis, avec le poète latin: Hebben is hebben, en krygen is de kunst.

Zoo sprak M. Dugué, en de artisten die tegenwoordig waren, zegden ondereen: ‘Ik ben curieus wat hy zou zeggen, als wy ook met den eigendom der advokaten lachten. Als hy zoo onbaetzuchtig is, waerom neemt hy dan zoo veel geld aen van zyne klienten. Ne lui suffit-il pas d'avoir défendu le bon droit, l'innocence?’ Ah ouiche! Terwyl zy zoo spraken, wreef M. Roger Bontemps in zynen toupet, stak zyne twee armen vooruit en zegde:

Ge sjouwelt gyliê over de propriété littéraire; maer de propriété littéraire staet op den program niet; zoodat gy er niet moogt over sjouwelen. Dit belet niet dat Franciscus Callidus 'ne felle kadee is. Wat my betreft, mynheeren, ik ben ook wel 'ne felle kadee; maer des niettegenstaende heb ik de eer, u te bedanken voor de eer die ge my aengedaen hebt, met my met de uitstekende eer te vereeren, my uwen eerepresident te benoemen. Maer die eer is niet voor my, mynheeren, zy is heel en gansch voor Antwerpen en voor de verlichte mannen van 't stadhuis. Daer zyn al veel congressen geweest, mynheeren, en er is schrikkelyk veel met woorden gekraemd; en dit congres kraemt ook schrikkelyk veel met woorden. Maer ge

1) Vervoort.

[p. 145]

moet niet vergeten, dat er in Brussel twee woordenkrameryen zyn, en dat ge hun ook nog wat woorden moet overlaten om er meê te kramen. Hier zyn wy allemael groote mannen byeen. Vreemdelingen zyn er hier niet; wy zyn allemael broêrs, en als ge wilt, dan zullen wy straks samen een borrel gaen pakken.

Ge kunt denken hoe deze woorden toegejuicht werden! Ook vertrokken ze zoo gauw, dat ik ze niet heb kunnen volgen, om meê eenen schnaps te gaen pakken.

Ende dit was de zitting van den tweeden dag.

Derde Zitting van het Congres der Woordenkramers.

Er was veel volk komen naer kyken. Ende Malbroek las een papierken, daer veel dingen op geschreven stonden, ende de Brouwer¹⁾ van Gent begost er tegen te preutelen. Ende hy sprak omtrent op de volgende wyze:

Ge wilt hebben, dat de kunstenaer zyn kunstwerk zal mogen reproduiseeren. Da 's natuerlyk, zoo lang als hy het bezit. Maer als ik het nu eens heb, en het hangt op de slaepkamer van myn vrouw, zal hy het er dan mogen afhalen, om het te copieeren? Als hy dat denkt, dan heeft hy groot abues. Myn vrouw zou hem wat schoon de oogen uit zynen kop halen. Of als de schildery eens in Amerika is, zal ze dan moeten terug gezonden worden? Vraegt eens aen de Yankees of ze daer goesting zullen toe hebben. Weetde watte? Da 's allemael trutery;

1) Professor Brasseur.

[p. 146]

en de schilder zal dikwyls met zynen neus tegen de deur loopen, als hy zyne schildery komt halen, om ze te kopieeren.

Zoo lang deze Brouwer sprak, ging zyn mond open ende toe; maer zoo haest hy ophield met spreken, ging zyn mond niet meer open. M. den Dapperen uit Berlyn dacht in zyn eigen: Manneken, al hebt gy nog zoo veel praet, ge zult toch het leste woord niet houden. - Ende, dit gedacht hebbende, begon hy te spreken:

Meine Herren, das geht hier wie verrukt. Es gibt verschiedene Arten von Eigenthumer: das Eigenthum im allgemeinen Sinn, das Eigenthum im sehr gemeinen Sinn, das Eigenthum im bloss gemeinen Sinn, das Eigenthum im kaum gemeinen Sinn, und das Eigenthum in gar keinem Sinn. Und wenn der Maler sein Gemalde reproduisiren will, so braucht er bloss eine copie desselben zu behalten. Das versteht sich; und daraus folgt, dass der Brauer von Gent in gar keinem Sinn von Eigenthum gesprochen hat.

Zoo sprak M. den Dapperen, of ten minste, zoo had hy kunnen spreken, ende Colliculus de Heuvelman, de vertegenwoordiger der Races latines, was van 't zelfde gevoelen, want hy zeî:

Een artist is een artist of hy is geen artist, da's positief. Als hy een artist is, wel dan is hy een artist, en dan mag hy aen geen geld denken. Maer als hy geen artist is, dan is 't wat anders; dan mag hy zoo veel geld uit zyn werk smeden als hy maer kan. Arguo dus, vrienden, als ge wilt weten of ge artisten zyt ofte niet, dan moete maer vragen: Win ik geerne geld? En als ge den weêrlicht geeft van het geld, dan zyde 'nen artist. Daer is niets zoo gemakkelyk.

By het hooren dezer woorden, bezagen de kunstenaers malkanderen, ende trokken gezichten zoo lang,

[p. 147]

zoo lang! dat het niet is om te zeggen. Want, daer ze allemael liever geld winnen dan honger lyden, dachten zy: Och heere! zyn wy dan geen artisten? Maer M. Gaudeamus van Parys werd hunne verlegenheid gewaer, ende hy zeî:

Laet hem maer zeggen, collegas, en wint gyliê maer zoo veel geld als ge kunt; hoe meer geld gy kunt uit uwe werken smeden, deste grootere artisten zyde. Het kan heel plezant zyn, op 'nen zolder te woonen; maer wat my betreft, ik woon liever, met myne vrouw en kinderen, op het eerste verdiep.

Toen begost M. Tardeezeken¹⁾ van Brussel te spreken, ende hy zeî:

Als er eens iemand was, die eene schildery wou vernielen, welke hy gekocht had, wat zou de schilder zeggen? Hy zou 'nen scheeven smoel trekken, da's natuerlyk; maer hoe kunde 't beletten? Da's myn gedacht over die zaek.

Met wat voor woorden er nog allemael gekraemd werden, dit zou ik u kunnen verhalen; maer het zou te lang duren. Alledingen Tymis heeft gesproken, ende Jean Trop Tard²⁾, ende Chaudron van Parys, ende Montjoie-Saint-Denis, ende Charron van Gent, ende Peeterselie³⁾, ende Rykenspringer, ende Zeearend⁴⁾, ende Albrecht de Coninck, ende Schouten, ende twee abbés, ende einelyk Franciscus Callidus, ende dit was loos. Ik zal u alleen de redevoering van Peeterselie mededeelen; want die was van gegoten yzer. Arguo dus, leest ende bewondert:

1) Tardieu.

2) Jan de Laet.

3) Marcellis.

4) Huard.

[p. 148]

L'architecture, la peinture et la sculpture, de même que l'amour, l'estime et l'amitié, sont des compagnons de voyage. Maer nievers komen ze schoonder overeen, dan in het yzer. Ge kunt yzeren gebouwen maken, ge kunt ze beeldhouwen, ge kunt ze schilderen. Ik had eene yzeren beurs gemaekt, daer ik zelfs een gedeelte van verguld had. Het is waer, dat ze bykans op de menschen hunnen kop is gevallen; maer dat doet er niet toe, want...

Hier ontstond er een geweldig gemurmel in de zael, ende Franciscus Callidus was loos genoeg om te zeggen aen Peeterselie, dat de vergadering zyne welsprekendheid mueg was. Maer Peeterselie liet zyn papier zien, ende zegde: ziet! daer is maer zooveel meer! Ende de vergadering liet hem nog zooveel lezen. Of hy daerom weêr eene yzeren beurs zal mogen maken, dit is nog een geheim.

Maer wat dan? That is the question. Ondertusschen, daer het kongres zag, dat het genoeg met woorden gekraemd had, is het met zyne woordenkramery opgetrokken, ende dit was het einde der laetste zitting. Het zal allemael gedrukt worden; niemand zal het lezen, ende daermeê uit.