Weergaloos

Een God-dronken getuige: Erasmus

‘De hoogste zaligheid voor de mensen is een soort van waanzin. Dit zal zeker nog duidelijker in het oog springen, als ik volgens mijn belofte in weinig woorden aantoon, dat de hemelse beloning niets anders is dan een soort van waanzin. Bedenkt daarom in de eerste plaats, dat Plato reeds eenmaal van iets dergelijks gedroomd heeft, toen hij de razernij der verliefden allergelukkigst noemde. Immers wie hevig bemint, leeft niet meer in zich, maar in hetgeen hij bemint, en hoe verder hij van zichzelf weggaat en daarin verhuist, des te meer neemt zijn vreugde toe. En als de ziel uit het lichaam wenst weg te reizen en haar organen niet goed gebruikt, dan mag men dit met volle recht razernij noemen. Wat betekenen anders die algemeen gebruikelijke uitdrukkingen: Hij is buiten zichzelf en: kom tot u zelf en: hij is weer tot zichzelf gekomen?

Verder, hoe vuriger de liefde, des te groter en gelukkiger is de razernij. Wat zal dat dan wel voor een leven in de hemel zijn, waarnaar de vrome zielen met zo'n innig verlangen zuchten? De geest zal immers het lichaam geheel opslorpen, omdat hij zijn meerdere en sterker is. En dit zal hij des te gemakkelijker doen gedeeltelijk hierom, omdat hij reeds vroeger bij het leven het lichaam voor een dergelijke gedaanteverwisseling gezuiverd en verdund heeft.

Verder zal de geest door die hemelse geest op wonderbare wijze opgeslorpt worden, daar deze oneindig veel machtiger is, zodat eindelijk de gehele mens buiten zichzelf zal geraken en op geen andere wijze gelukkig zal zijn dan dat hij, buiten zichzelf geplaatst, iets onuitsprekelijks zal ondervinden van dat hoogste goed, dat alles tot zich trekt.

Ofschoon nu dit geluk eerst dán in al zijn volkomenheid de zielen ten deel valt, als aan deze, nadat zij hun vroegere lichamen herkregen hebben, de onsterfelijkheid geschonken wordt, hebben de vromen toch gewoonlijk, omdat hun leven niets anders is dan de overpeinzing en als het ware een afschaduwing van dat leven, ook van die beloning zo nu en dan reeds een voorsmaak.

[p. 466]

Moge dit ook slechts een zeer onaanzienlijk droppeltje zijn, vergeleken met die bron van eeuwig geluk, toch overtreft het verre alle genoegens van het lichaam, zelfs al kwamen alle genietingen van alle mensen ook te gader: zo hoog staat het geestelijke boven het lichamelijke, het onzichtbare boven het zichtbare. Dit is het zeker wat de profeet belooft: Hetgeen het oog niet heeft gezien, en het oor niet heeft gehoord, en in het hart des mensen niet is opgeklommen, hetgeen God bereid heeft dien, die Hem liefhebben. En dit is een vorm van Zotheid, die niet weggenomen wordt bij de overgang in een beter leven, maar veeleer tot voltooiing komt. Zij, wien het gegeven was dit te ondervinden, - het valt natuurlijk slechts zeer weinigen te beurt - lijden aan iets, dat veel overeenkomst heeft met krankzinnigheid; zij spreken enkele vrije onsamenhangende woorden en dat niet op de gewone mensenmanier, maar zij geven geluiden zonder zin, vervolgens verandert telkens de uitdrukking van hun gelaat geheel en al; nu eens zijn zij vrolijk, dan weer neerslachtig, nu eens ziet men hen wenen dan weer lachen, een andere keer zuchten zij: kort en goed, zij zijn in waarheid geheel buiten zichzelf.

Daarna, als zij weer tot zichzelf gekomen zijn, zeggen zij niet te weten, waar zij zich bevonden hebben, in of buiten het lichaam, wakend of slapend; wat zij gehoord, wat zij gezien, wat zij gezegd, wat zij gedaan hebben, zij herinneren het zich niet dan als in een nevel en droom; slechts dit weten zij, dat zij zich het gelukkigst gevoelden, zolang zij zo waanzinnig waren.

Daarom betreuren zij het, dat zij hun verstand weer hebben teruggekregen, en zij zouden niets ter wereld liever willen dan eeuwig op deze wijze waanzinnig zijn. En dit is, om zo te zeggen, maar een klein voorproefje van hun toekomstig geluk.’