Verzamelde romans. Deel 48. De hôtelier doet niet meer mee

[p. 5]

I

Het was voor het eerst, dat ik mijn ouders in Freiburg een langer levensteken deed toekomen. En dan te moeten denken, dat deze brief van leugens aan elkaar hing! Dit lijkt nogal beschamend; maar gelukkig kan ik bij alles waarin ik de waarheid geweld aandeed als verontschuldiging laten gelden het bestaan van mijn oom Johann Lindenhagen, die ervoor gezorgd had, dat ik in Grenoble kwam. Toentertijd woonde hij niet meer in Freiburg; eigenlijk woonde hij nergens; hij was een avonturier, maar dan niet van het berooide soort, want in de grote oorlog moest hij kapitalen verdiend hebben.

Mijn naam is Wolfgang Lindenhagen. Ik was toen, in 1820, 21 jaar, studeerde al een jaar of vier in Erlangen in de rechten, - Freiburg zelf hadden mijn ouders te weinig protestants voor mij bevonden, - en maakte mij een feest van de aanstaande gastcolleges van de filosoof Friedrich Wilhelm Joseph von Schelling, die uit Jena zou overkomen. Maar mijn oom Johann was hem voor: hij kwam naar Freiburg om mijn ouders te bepraten, iets dat hij heel goed kon. Zonder te willen beweren, dat Schelling in zijn ogen lucht en wind was, geloof ik niet, dat hij mijn studie erg ernstig opnam, iets waarin ik hem, tijdens de door mij gedeeltelijk bijgewoonde gesprekken met mijn ouders, in zoverre ondersteunde, dat ik grif op zijn voorstel inging, en de studie tijdelijk of voorgoed aan de kapstok hing. In mijn hart vond ik het vreselijk de grote Schelling niet te zullen horen, en mijn ouders keken mij stom verbaasd aan, al hadden ook zij tegen mijn oom Johann weinig in te brengen. Mijn oom, die nooit gevochten had, maar er wel als een vechtjas uitzag, met zijn grijzende snorbaard en agressieve blauwe ogen, - acht jaar te voren, na de Tocht naar

[p. 6]

Rusland, had ik mij maarschalk Ney altijd zo voorgesteld, - kende bij uitstek de geheimen der overreding, die bij hem ook dwang kon heten, en hij gaf kort en goed te kennen, dat ik iets van de wereld moest zien, en dat hij daartoe de middelen kende. Zelfs de geldelijke middelen, want hij bood mij op staande voet een nieuw reiskostuum aan, en stond erop mij naar de duurste kleermaker in Freiburg te begeleiden. Dit gebeurde nog vóor mijn ouders voor mijn vertrek naar Grenoble uitdrukkelijk hun toestemming hadden gegeven, - en hij bedolf mij onder goede raad mijn reis betreffende, en de kleermaker onder eigenwijze opmerkingen over de reiskleding van jongelui van mijn leeftijd. Van deze inmenging bleek de kleermaker, een óok nogal eigenwijs manneke met een te groot hoofd, waarin toch maar voor éen of twee gedachten tegelijk plaats was, zich niets te hebben aangetrokken, toen het laken mij eenmaal om de leden sloot.

Misschien was dit toch onverstandig van hem, want mijn oom Johann, ogenschijnlijk een snoever en een bemoeial met een te luide stem, was niet geheel ter zake onkundig. Van zijn jeugd weet ik weinig af, maar omtrent de eeuwwisseling was hij al een succesvol zakenman met stevige relaties in het Franse leger; hij klom op in de intendance; en hoewel hij naar zijn zeggen titels altijd versmaad had, - ‘men hoeft geen generaal te zijn om de jongelui goed gevoed en gekleed de heldendood te laten sterven,’ waren zijn eigen woorden, - had hij zich verrijkt erger dan een maarschalk, en ik denk met minder schandaal. Niet dat hij geen moeilijkheden heeft gehad, toen eenmaal de keer in de Franse oorlogsfortuin de Duitsers in keizerlijke dienst lelijk begon op te breken; maar daar praatte hij nooit over, en ik acht hem volledig in staat patriottische beschuldigers een rad voor de ogen te draaien, op politieke gronden niet minder dan als legerleverancier. Hij sprak goed Frans, zoals wij allen, grensbewoners als wij zijn. In de familie was hij een groot man, al werd er achter zijn rug wel eens over hem gelachen. Men zei, dat hij getrouwd was geweest met de natuurlijke dochter van een groothertogin; maar ook daarover bewaarde hij het stilzwijgen, en namen weet ik niet. In elk geval moest men deze expert in tressen en rijbroeken het vermogen toekennen een jongeman in de kleren te steken, al was hij dan misschien een paar modes ten achter.

In Frankrijk moet hij veel mensen van de vroegere intendan-

[p. 7]

ce gekend hebben, halve of hele collega's, beschermers wellicht, zakenrelaties, medeplichtigen wie weet, en een van hen was een zekere Octave Trublet uit Grenoble, een welgesteld koopman, over wie hij sprak met een mengsel van bewondering en een beschermend air, dat typerender was voor mijn oom dan dat Trublet er veel aanleiding toe kan hebben gegeven. Anders dan hijzelf, scheen deze Fransman zijn fortuin slechts gedeeltelijk als legerleverancier gemaakt te hebben, en dat was reden genoeg om hem te plaatsen in de categorie der vaderszoontjes, met de gouden lepel in de mond geboren, dus door de avonturiers met de nek aan te zien. Dat déed mijn oom Johann wel niet; hij zorgde er alleen voor zijn grijze grognardssnor een ietwat woest en stekelig aanzien te verschaffen, wanneer hij over Trublet sprak. Dit effect bereikte hij door zijn dikke tuitlippen naar voren te brengen. Daar ik hem nog niet als de doordrijver zag die hij in werkelijkheid was, was ik hier volledig dupe van, en beschouwde Trublet als een verfijnd en ontzenuwd vertegenwoordiger van het ancien régime, die zich altijd in weelde had gebaad. Maar deze notie werd door mijn oom Johann later toch weer weersproken. Dat was een van zijn aardigste trekken: doordat hij zoveel praatte, kwam er altijd wel een moment, dat de misverstanden of misvattingen, door zijn eigen onbedachtzaamheid gaande gemaakt, weer gecorrigeerd werden. In zijn jeugd, beweerde hij, had Trublet metterdaad de revolutie gediend, op een waarschijnlijk niet onbloedige wijze; hij moest een rol gespeeld hebben bij de opstootjes in 1788; maar, zei mijn oom er dadelijk bij, dat ging tussen het parlement van Grenoble en de koning, en was derhalve niet voldoende om Trublet tot een ‘vólksman’ te stempelen. Te meer omdat later in Grenoble maar twee onbeduidende ‘volksvijanden’ - arme priesters - geguillotineerd waren, op de Place Grenette. Grenoble heette dan ook de ‘stad met de niet door bloed bezoedelde handen’, en het slaagde erin van Robespierre de toezegging te verkrijgen, dat er geen revolutionair comité zou worden opgericht. De rol van Trublet bij dit alles bleef onzeker, maar hoe ‘onbloedig’ van inborst hij misschien ook was, volgens mijn oom was er geen twijfel mogelijk aan zijn gebetenheid op koningen, hoge machthebbers, onderdrukkers, - keizers... Hier verloor zijn stem zich in een insinuerend geprevel, dat alles betekenen kon, behal-

[p. 8]

ve een teken van eerbied en ontzag, want de enige keizer, die hier in aanmerking kwam, bevond zich toen al niet meer in Europa.

Naar deze Octave Trublet nu werd ik door mijn oom Johann als huisonderwijzer gestuurd, - zo kan men het wel zeggen. Hij had alles al in orde gemaakt: Octave Trublet wachtte mij. Schrijven was onnodig. Drie of vier dochters, jong nog, zou ik onderwijzen, er was ook nog een knaapje, meende hij zich te herinneren, een zoontje. Trublets vrouw was een canaille, - mijn oom Johann gebruikte het Franse woord, - maar die hoefde ik niet te onderwijzen, hoogstens op te voeden, als ik de kans kreeg. Trublet zelf was een allervriendelijkste man, wat eenzelvig, wat verlegen, maar met hart voor iedereen. Hij was, als wij allen, protestant. Een groot, een belangrijk koopman, handelend vooral in etenswaren, - niet in kleren, niet in uniformen natuurlijk meer, - zelfs niet in handschoenen, zoals al zijn stadgenoten. Trublets vader had handschoenen gefabriceerd, voor miljoenen! Een passende industrie voor zo'n zachtaardige bevolking, maar door de revolutie en wat daarop volgde was er de klad ingekomen en Trublet had er zich van teruggetrokken. Ik teken hier nog bij aan, dat mijn oom Johann, en des te bewonderenswaardiger leek het mij, dat hij zo goed op de hoogte was, de laatste tien jaar Octave Trublet niet meer bezocht had.

Toen ik aan het eind van ons gesprek mijn oom eraan herinnerde, dat alles van de toestemming van mijn ouders afhing, liet hij een spottend lachje horen:

‘Lijkt het je erg waarschijnlijk, waarde neef, dat ze na alle moeite, die ik mij gegeven heb, nog zullen weigeren?’

‘Neen oom,’ zei ik eerlijkheidshalve, ‘ik weet ook niet waarom ze zouden kúnnen weigeren. Maar formeel... Ze moeten als het ware de káns krijgen om te weigeren, vindt u ook niet?’

Hij zette grote ogen op. - ‘Hoe nu? Voel je er zelf soms niets voor? Formaliteiten! Ik wist niet, dat een jongeman van jouw jaren daar om gaf.’

‘Juridisch bedoel ik,’ haastte ik mij te zeggen, ‘het zijn mijn ouders tenslotte. Ik ga heel graag naar Grenoble, dat heeft u wel aan mij kunnen merken, maar... en dit is de verklaring van mijn zin voor formaliteiten in dit geval... wanneer we hen voor een fait accompli stellen, zouden ze wel eens de handen van mij kun-

[p. 9]

nen aftrekken, en ik meen toch wel aanspraak te mogen maken op reisgeld en enig zakgeld.’

‘Zeg maar wat je nodig hebt,’ zei hij droog, en tastte naar zijn beurs.

‘In geen geval,’ weerde ik af, ‘ik wil geen misbruik maken van uw goedheid. Het nieuwe kostuum al...’

Hij drong niet verder aan. - ‘Trublet zal je wel een behoorlijk salaris geven. Anders schrijf je mij maar. Je moet me ook schrijven hoe het je daar bevalt. Of, als je geen tijd hebt, - drie of vier dochters lesgeven is geen sinecure, - dan machtig je mij om de brieven aan je ouders te lezen. Ik kom nog wel eens in het oude nest.’

‘Dat spreekt vanzelf, oom,’ zei ik gul, en van wat wij verder nog bespraken herinner ik mij weinig meer. Alleen kwam hij, even voordat wij afscheid namen, - hij vertrok diezelfde avond nog, zonder afscheid van mijn ouders te hebben genomen, wellicht bij wijze van pressiemiddel, maar ook vroeger was hij altijd even plotseling vertrokken als onverwachts verschenen, - nog met een eigenaardige opmerking voor de dag, die mij veel te denken zou hebben gegeven, zo mijn geest niet van andere dingenb vervuld was geweest.

‘En je laat die Fransen je tanden maar zien, Wolfgang. Dat heb ik ook altijd gedaan. Moeilijk zul je het er wel niet krijgen. Aan de dwingelandij daar is een eind gekomen, al beweren sommigen, dat de nieuwe dwingelandij minstens even erg is, - wat ik niet geloof. In elk geval geen struikrover meer op de troon.’

Het was duidelijk wat en wie hij bedoelde, en ik wist, dat hij vroeger niet zo gesproken zou hebben, al was hij nooit zo ver gegaan toe te geven, dat hij een man in bonus was dank zij diezelfde ‘struikrover’. Bij mijzelf maakte ik uit, dat het gebruik van dergelijke sterke termen te wijten moest zijn aan voorzichtigheidsoverwegingen. Was hij wat bangelijk geworden met het klimmen der jaren? Waren zijn persoonlijke omstandigheden veranderd? Ik kon er hem moeilijk naar vragen, en bij mijn ouders, wist ik, kreeg ik nul op het rekest. Hun eerbied voor mijn oom Johann Lindenhagen was te diep geworteld dan dat zij een studentje stof hadden gegeven voor afbrekende kritiek op zulk een geslaagd familielid.