Van vrouwen ende van minne

(1871)–Eelco Verwijs– rechtenstatus



[pagina 1]
Vander feesten een proper dincGa naar voetnoot1. I. Teenre feesten was ic ghebeden, Daer ic vrouwen vele vant, Hovesch, cuusc, van sconen seden, Sere behaghel ende achemant. 5[regelnummer] Als ic vernam die scone vrouwen, Was ic blide int herte mijn: Hen es gheen soe sconen anscouwen In die werelt als vrouwen sijn. Hadde si namelijc gheweest dare, 10[regelnummer] Daer mijn herte altoes na haect, Ende mi leven doet in vare, Soe hadde die feeste gheweest volmaect. Maer neen si niet, dies was ic vele Te droever in die herte mijn; 15[regelnummer] Ic hoerde na die vedelspele, Ende ic besach die vrouwen fijn. Soe vele sagic ende sochte Al op die vrouwen harentare, Dat ic sach ene die mi dochte 20[regelnummer] Die mijnre ghelijc oppenbare.
[pagina 2]
Si dochte mi hovesch ende vroet, Ende wel gheraect van haren seden; Ic ginc te hare daer si stoet, Ende groetese met hovescheden. 25[regelnummer] Si onfinc mi vriendelike, Ende groete mi weder sciere: Dat lone haer God van hemelrike! Ic vantse hovesch ende goedertieren. Als ic bi hare was ghestaen, 30[regelnummer] Die mi soe vriendelijc ontfinc, Quamen die dieners vort ghegaen, Ende hieten dat men dwoeghe varinc. Hare hovescheit dede si ane mi: Dat lone haer God onse vader! 35[regelnummer] Si nam mijn hant ende seide: ‘Gawi Dwaen, ic ende ghi te gader.’ Ic dede al dat si mi hiet, Die vriendelike, die mi nam. ware; Al en was ics werdich niet, 40[regelnummer] Si dede mi setten neven hare. Dus ghevielt mi bat dan wale; Met hare at ic ende dranc. Mids hare vriendeliker tale Soe en dochte mi den tijt niet lanc. 45[regelnummer] Dor hovescheit, als si wel conste, Sneet si die moersele voor mi. Het sceen dat si mi wel onste: God gheve haer goet waer si si. Die hovesche dienst vander joncfrouwen, 50[regelnummer] Die te miweert was ghereit, Bequam mi wel in goeder trouwen. Wi aten beide dat si sneet.
[pagina 3]
Ghevielt noch dat ic sate Bi eenre joncfrouwe, als ic dede, 55[regelnummer] Ende ic met haer droncke ende ate, In ate els niet dan si mi snede; Want die moersele sijn soe soete, Die joncfrouwen te snidene plien: Ga naar margenoot+God onne mi dat ic moeteGa naar voetnoot1 60[regelnummer] In hemelrijc die joncfrouwe sien, Die dus hoveschlijc vor mi sneet, Ende haer soe vriendelijc dede te mi; Si en es weder fel no wreet, Ic ben haer vrient, soe waer si si. 65[regelnummer] Te diere feesten was ghenoech Van dieren gherechten ende vele: Elc mochter hoeren sijn ghevoech Van sanghe ende van vedelspele. Alse die tafelen opghedaen 70[regelnummer] Waren ende daer geten was, Nam si mi bider hant saen, Ende dede mi neven haer sitten int gras. Die hovesche wel gheracte worde, Ende die vriendelike tale, 75[regelnummer] Die ic haer te miwert spreken hoerde, En mochtic niet vertrecken wale. Ic seide: ‘Lieve joncvrouwe goet, Gherne soe soudic u vraghen, Indien dat ic uwen evelen moet 80[regelnummer] Daer an niet en waende bejaghen.’
[pagina 4]
Si seide: ‘Neghi, dat ghi wilt, vraegt; Ga naar margenoot+Ic en saels mi belghen niet.’ - ‘Soe seggic, vrouwe, dat ghi draegt Minne, die u doet verdriet; 85[regelnummer] Want zonder minne en mochti Niet ghedoen die hoveschede, Die ghi ghetoghet hebdt aen mi Hier ende ghinder te meneger stede.’ Si seide: ‘Wats minne draghen? 90[regelnummer] Nu hebdi bi Gode wel ghedaen, Dat ghi mi daerof hebdt ghewagen: Wat minne es, doe mi verstaen. Dicke hebbic hoeren spreken Vander minnen harentare; 95[regelnummer] In conste noit bi ghenen treken Gheweten wat dat minne ware. Nu doet wel ende hoveschede, Want en staets niet tonberne, Ende segt mi dor mine bede, 100[regelnummer] Want ic sout weten gherne.’ Ic seide: ‘Lieve vrouwe mijn, In wiste u wat seggen hoe. Over waer willix seker sijn, Dat ghijt bat wet dan ic doe.’ 105[regelnummer] Si seide: ‘God weet! wistic wel, Ga naar margenoot+In vraeghder omme no en bade; Ic wilt weten ende niet el, Berecht mi in nauwen rade.
[pagina 5]
Ende of ghi minen wille 110[regelnummer] Niet doen en wilt, doet doer hare, Die ghi mint int herte stille, Ende die u leven doet in vare.’ Stappans was ic ghescoffiert sere, Als men mi van hare ghewoech, 115[regelnummer] Die mi leven doet met sere; Al lachende sprakic ende loech: ‘Doer miere joncfrouwe ende doer u, Die mi dunct gheliken hare, Soe willic u vorvoets nu 120[regelnummer] Segghen wat minne es, hoerter nare. Nochtan eest mi te sware vele, Ende elken man die nu levet. Al baeddijs in uwen spele, Ic biddu dat ghijs beghevet.’ 125[regelnummer] - ‘Her clerc, dies en doe ic niet, Ic en gheerde noit dinc ene Te wetene, diemen ter werelt pliet, Soe sere, als ic doe dese allene.’ Ga naar margenoot+- ‘Ic saelt dan met bliden sinne 130[regelnummer] Doen, soe ic best ghevroede daer toe; Nochtan wettijt, als ic kinne, Vele bat dan ic doe. Vrouwe, die dinc, die ghi vraeght, Es soe utermaten groet,
[pagina 6]
135[regelnummer] Dat mi te sprekene daer af wanhaeght: Men vint neigherinc haer ghenoet. En wart mensche noit van sinne Soe subtijl no soe vroet, Soe hi meer pijnde om die minne, 140[regelnummer] Soe hi meer in dolen stoet. Hets een dinc, daer die mensche in Algader van ghepeinse brect, Ende daer bi des menschen sin Onversien varinghe in ontstect. 145[regelnummer] In corten worden wil ic segghen, Als ic ghevroede, wat minne si, Ende hare maniere soe nederlegghen: Oft ic messe, soe betert mi. Ic segghe dat minne allene, 150[regelnummer] Na dien dat ic can ghevroeden, Beter dinc en es neghene Ga naar margenoot+Dan die eninghe van twee moede. Als twee herten ende twee moede, Die verre verscheden waren, 155[regelnummer] Eens sijn worden, joncfrouwe goede, Dats minne ende el niet, te waren. Exempel soe willic u toghenGa naar voetnoot1: Ic achte, ic ende ghi wi sijn
[pagina 7]
Die den anderen minnen moghen: 160[regelnummer] U wille die moet sijn die mijn. Ghi moet oec willen dat ic wille; Al dat ic hebbe moet u sijn, Beide lude ende stille, Ende dat ghi hebdt moet wesen mijn. 165[regelnummer] Als dese twee herten sijn worden een, Die sere verre te voren waren, Dats minne ende el negheen: Dat dar ic wel openbaren.’ - ‘Lieve here clerc, hoe mach dat sijnGa naar voetnoot1, 170[regelnummer] Dat die minners dus sere claghen Over die minne, die es soe fijn? Ic wane sise niet en moghen draghen.’ - ‘God weet, joncfrouwe, ghi segt waer, Men heter minnen, si en es daer niet; 175[regelnummer] Ga naar margenoot+Minners sijn valsch, dats oppenbaer: Daeromme dogen si verdriet. Waren si onderlinge getrouwe, Soe ware die minne solaes groet; Maer neen si niet, dies doegen si rouwe 180[regelnummer] Ende jammerliken groten noet. Minne es een edel ware Der herten, daer si leit inne;
[pagina 8]
Si maect den mensche van doegene clare, Ende verlicht sijn donckere sinne. 185[regelnummer] Niemen en es meester der minnen, Noch en mach van minnen weten, Hine hebbe tierst int herte binnen Der minnen wech een deel ghemeten, Die die ghene wilen ginghen, 190[regelnummer] Die hen der minnen onderwonden, Entie van hare dicke ontfingen Toter doot wel diepe wonden. Alse Partenopeus ende Amadas, Piramus ende oec Florijs, 195[regelnummer] Achilles ende Porphiras, Eneas, Triestram ende oec Parijs. Ende die Ridder metter Mouwen Machmen rekenen wel daer mede: Dese waren sere teblouwen 200[regelnummer] Ga naar margenoot+Van minnen te menegher stede, Eer si der minnen cracht bekinden Ende algader haer natuere; Eer si gecregen dat si minden, God weet! het wert hen te suere. 205[regelnummer] Nochtan sijnre vele beseten Vander minnen int herte binnen, Die nochtan wel luttel weten Die vroetscap, die behoert ter minnen,
[pagina 9]
In welker wijs, in welker manieren 210[regelnummer] Si die minne selen bejaghen, Ende hoe sise selen hantieren, Ende vroedelijc int herte draghen.’ - ‘Her clerc, ghi hebdt mi, na uwen wort, Wel wat minne es doen bekinnen; 215[regelnummer] Nu leert mi die wijsheit vort, Waer bi men minnen mach ghewinnen.’ - ‘Joncfrouwe, dat willic u leren Herde gherne doer uwe bede. Die hem ter minnen wille keren, 220[regelnummer] Hi moet sijn vroet in elke stede. Ga naar margenoot+Hi moet oec in vier manieren Werken na minnen raet, es hi vroet, Sijn herte suveren ende sieren, Sal hi ter minnen hebben spoet. 225[regelnummer] Dierste poent, hoert na mi, Dats dat hi hovesche tale Over al spreke, waer hi si, Want si voeghet elken wale. Ende namelike die minnen wille, 230[regelnummer] Hem en voeghet niet gheseit Noch ghesonghen, lude of stille, Enegherande dorperheit. Dander es, seggic oppenbaer, Dat si sijn van sconen spele, 235[regelnummer] Waer si wandelen harentaer, Dies te maten ende niet te vele.
[pagina 10]
Want elken mensche voeghet wel, Ende elken minnere die es vroet, Dat hi ghemate si in sijn spel, 240[regelnummer] Want mate es tallen spele goet. Terde poent, ic wel weet, Es dat hi wel hele dat, Dat van minnen te helen steet, Ga naar margenoot+Soe waer hi si in elke stat. 245[regelnummer] Wie soe wil, hi wachten dies: Die al seghet dat hi weet, Hi en es niet vroet, maer hi es ries, Ende dicke comter hem af leet. Dat vierde noemic in desen brieve, 250[regelnummer] Dats datmen met hovesche bede Om minne bidt elc sinen lieve, Als men tijt heeft ende stede. Vriendelike met sueten sinne, Ende met oetmoet in allen dinghen 255[regelnummer] Salmen bidden om die minne, Want minne en machmen niet ontdwinghen.’ - ‘Her clerc, ghi hebdt na mijn vraghen Dese viere manieren wel gheseit, Hoe men die minne sal bejaghen, 260[regelnummer] Dat mi oec dunct die waerheit. Nu biddic u vort met sinne, Dat ghi vort laet weten mi, Hoe men bekinnen sal die minne In elken minnere, waer hi si.’
[pagina 11]
265[regelnummer] - ‘Joncfrouwe, in wils niet vergheten. Vier ander poenten ic noch can, Ga naar margenoot+Daer elc minnere, bi mach weten, Of men hem goeder minnen an. Dat ierste poent willic u toghen, 270[regelnummer] Daer ghi minne an moghet verstaen: Dats an dopslaen van tween oghen, Ende dan varinc ter erden gaen. Daer dit ghevalt ende ghesciet, Dar ic wel segghen oppenbaer, 275[regelnummer] Daer es men zonder minne niet, Ofte grote valscheit plechmen daer. Dander poent, daer ghi bi Minne moghet werden gheware, Dats als ghi comt daer u lief si, 280[regelnummer] Ende het sere wert van u in vare. Werdet bleec ende varweloes, Daer ghi af waent sijn ghemint, Dat beteekent minne altoes: Des en twifelt u niet en twint. 285[regelnummer] Terde poent, sijts ghewes, Dats dat elc merke ende kinne, Daer hi mint, of men daer es Ga naar margenoot+Milde jeghen hem met sinne. Want die minne, bi waerheden, 290[regelnummer] En wilt niet sijn ghehantiert Bi enegherande vrecheden: Daermens pliet si saen faeliert.
[pagina 12]
Dat vierde poent waer goet ghenoemt, Dats datmen wel ontfaet 295[regelnummer] Dat van vrienden halven comt, Ende dat vrienden oec bestaet. Want men hevet dicke gheseit: Die mint den boem, hi mint algader Die wortel die in die erde leit; 300[regelnummer] Soe doet hi oec telghere ende blader.’ - ‘Her clerc, ghi hebt mi in uwe tale Vier poenten gheseit van minnen, Daer men bi, als mi dunct wale, Gherechte minne mach bekinnen. 305[regelnummer] Nu soe biddic u vort met sinne, Dat ghi mi hier af doet gewach, Als men bejaghet heeft goede minne, Ga naar margenoot+Hoe mense dan verliesen mach.’ - ‘Joncfrouwe, wildi mi nu hoeren, 310[regelnummer] Dor uwen wille willic u doen verstaen Vier ander poenten, die testoren Gherechte minne sonder waen. Dierste poent vanden vieren, Dat den vrouwen meest aengeet, 315[regelnummer] Dat sijn onghestadeghe manieren, Daer si dicke toe sijn ghereet. Vele joncfrouwen sijn die plien, Dat si even goet ghelaet Hem allen toghen dien si sien, 320[regelnummer] God weet, daer si an doen quaet.
[pagina 13]
Hier bi verliesen si haren name, Dat seggic u al oppenbare, Ende werden leet ende onbequame Onder die lieden harentare, 325[regelnummer] Daer si ghemint af wesen souden, In dien dat si waren ghestade, Ende hen vroedelike wouden houden, Ende werken bi haers vrienden rade. Ga naar margenoot+Dander poent es vrecheit, 330[regelnummer] Daer minne mede te nieute gaet; Want die minne hevet ontseit Haer gheselscap, dat verstaet. Minne es vander natueren, Dat si begheert die milthede, 335[regelnummer] Ende si haet in allen uren Die vule ghiereghe vrechede. Terde poent vanden vieren Dats een crighel evelen moet, Die meneghe minne doet faelieren, 340[regelnummer] Die in goeden poente stoet. Minners die wachten hen daer jeghen, Als haer lief iet heeft mesdaen, Ende si der boeten willen pleghen, Dat si die boeten willen ontfaen. 345[regelnummer] Langhe belghen op dat men mint Heeft tebroken meneghe minne;
[pagina 14]
Daeromme en selen sijs pleghen twint, Minners, die vroet sijn van sinne. Ga naar margenoot+Dat vierde poent dat heeft ghebannen 350[regelnummer] Die minne algader uten lande, Dats roem die behoert ten mannen: Wies dat pleghen God gheve hen scande! Ic wilde si metten helschen viere Haer tonghen ontstaken, die bringhen vort 355[regelnummer] Van vrouwen in enegher manieren Onhovesch ende beroemeghe wort. Ic rade alle vrouwen wale, Dat si beroemeghe manna vlien, Ende hem ontsegghen hare tale: 360[regelnummer] En doen sijs niet, hem sal mescien.’ - ‘Her clerc, nu hebdi waer ghesproken, Als mi dunct in minen moet: Bi desen poenten es ghebroken Minne, die wel vaste stoet. 365[regelnummer] Lieve clerc, berecht mi vort, Dat u God gheve goet gheval, Als minne sere es ghestort, Hoe mense in goeden poente bringen sal.’ - ‘Joncfrouwe, ic wils u cont maken. 370[regelnummer] Als minners minne hebben ghehantiert Langhe, ende dan bi eneghe saken Ga naar margenoot+Goede minne in hem faeliert,
[pagina 15]
Dan behoert hem, als ic kinne, Vier ander poenten, sonder waen, 375[regelnummer] Selen si den evelen moet verwinnen: Nu hoert, ic saelt u doen verstaen. Dierste poent, daermen mede Verbolghen minne te poente brinct, Dats die edel oetmoedechede, 380[regelnummer] Die verbolghen moede dwinct. Want men seghet al oppenbaer Over al die werelt wijt Een bispel, dat mi dunct waer: Oetmoet brect alle strijt. 385[regelnummer] Alse die minnere bi eneghe saken Jeghen sijn lief heeft mesdaen, Oetmoedecheit sal hem maken Soendinc weder herde saen. Dander poent, dat hier toe 390[regelnummer] Utermaten sere es goet, Dats datmen spade ende vroe Hovesch sal sijn in oetmoet. Ga naar margenoot+Hovesche worden ende goedertieren, Ende die wel te poente wachten, 395[regelnummer] Sijn altoes van diere manieren, Dat si verbolghen moede sachten. Daer om die hem mesdadich kint Sal altoes vleuwen met siere bede Den ghenen die sijn herte mint, 400[regelnummer] Ende bidden hem om ghenadichede.
[pagina 16]
Ende die ghene daermen ghenade An soect, es hi der minnen vroet, Hi sal werken bi minnen rade, Ende laten gaen den evelen moet. 405[regelnummer] Terde poent van desen es Trouwe, die ter minnen hoert, Daermen mede, sijts ghewes, Minne versoent die es testoert. Elc minnere wachtem dat hi niet en spreke 410[regelnummer] Vanden ghenen, die was sijn vrient, Met ontrouwen ende onhovescheleke, Al dunct hem dat hijs heeft verdient. Want ontrouwe ende onhovesche wort Worpen die minne soe neder, 415[regelnummer] Die goet was eer si was ghestort, Ga naar margenoot+Men canse te poente niet gebringen weder. Dat vierde poent daermen mede Te poente brinct verbolghen minne, Dats wel staende ghestadichede 420[regelnummer] Van moede, van herten ende van sinne. Onghestadecheit, God weet, En behoert niet den vrouwen toe, Daer af comt hem dicke leet: Nu hoert, ic sal u segghen hoe. 425[regelnummer] Vele manne sijn nuweloep, Des sijt seker ende ghewes, Ende anvaen den nuwen coep, Ende laten doude, dat beter es.
[pagina 17]
Ende als si dan werden gheware, 430[regelnummer] Dat si dan quaet hebben ghedaen, Keren si vorvoets te hare, Die hare nieweloepheit liet gaen; Ja, indien dat sise ghestade Van herten vinden ende van sinne, 435[regelnummer] Ende si bi ghenen dommen rade Ghecoren en hebben nuwe minne. Ga naar margenoot+Hier omme radic allen vrouwen, Dat si altoes ghestade bliven, Al eest dat sake dat si scouwen 440[regelnummer] Dat die manne nuweloepheit driven. Sijn si ghestadich ane die minne, Ende ghene nuwe minne en hebben gecoren, Die manne selense met sinne Liever hebben dan te voren.’ 445[regelnummer] - ‘Liever her clerc, met uwer tale, Dies ic u ghevraeght hebbe nu, Hebdi mi berecht herde wale: Berecht mi vort, dies biddic u, Bi wat saken dat mach wesen, 450[regelnummer] Als mijn oghen vele liede sien, Dat ic bat mach minnen desen Dan enen van allen dien?’ - ‘Vrouwe, het comt bi vier dinghen, Dat die dinc aldus ghesciet, 455[regelnummer] Die ic gherne vort sal bringhen, En wildijs ontberen niet.’
[pagina 18]
- ‘Her clerc, nenic sekerlijc, Ic biddu om onsen Here, Laet mi weten haestelijc, 460[regelnummer] Ga naar margenoot+Want ic begheert te wetene sere.’ - ‘Joncfrouwe, ic wilt u' doen verstaen: Bi vier complexien comet al, Daer elc mensche af heeft ontfaen Sine natuere, groet ende smal. 465[regelnummer] Dierste complexie, alsic versta, Sijn gheheten, vrouwe mijn, Sanguinea ende colerica: Aldus noemense int Latijn. Die derde heet flematica, 470[regelnummer] Daer ic die waerheit af seggen sal; Die vierde heet melancolica: Dus hebbicse hoeren noemen al. Van desen vieren sekerlike Sijn ghemaect, sonder waen, 475[regelnummer] Alle menschen op ertrike, Ende hebben haer natuere ontfaen. Aldus comt dat die sanguwijn Vanden sanguinen es ghemint, Ende die colerica vanden colerijn, 480[regelnummer] Als hi comt daer hise vint; Ende die flematica es vanden flemaet Ghemint, ende die melancolyen Ga naar margenoot+Vanden melancolien, dat verstaet, Altoes als si hem ondersien.
[pagina 19]
485[regelnummer] Aldus ghevalt op ertrike, Dat elc mensche minnen moet Die van natueren hem meest gheliken, Want sijn complexie dit al doet. Dies magic desen wale minnen, 490[regelnummer] Ende ghi dien, dats waer; Want natuere die can wel kinnen Haer ghelijc al oppenbaer. Alse hem si tween dus ondersien, Die beide van eenre complexie sijn, 495[regelnummer] Wert deen den anderen van dien Minnende, dits waerheit fijn. Hier bi noch alle daghe ghesciet, Dat si tween herde sere Onderminnen, al en weten sijs niet 500[regelnummer] Deen vanden anderen min no mere. Ic segghe hoe, nu verstaet mi: Ic achte, joncfrouwe, ic draghe minne, Ende die minne soe draeghdi Al dierghelike in uwen sinne; 505[regelnummer] Nochtan van mi en wettijs niet, Sone doe ic van u een twint: Het doet natuere dat ghesciet, Die altoes haer ghelike kint. Om dat wi beide, ic ende ghi, 510[regelnummer] Van eenre complexie sijn, joncfrouwe, Soe minnic u, soe doedi mi: Dits die sake, alsic anescouwe. Aldus ghesciet op ertrike, Dat men heden daghes mint
[pagina 20]
515[regelnummer] Van natueren elc sijn ghelike; Ga naar margenoot+ Want natueren haer ghelike kint. Bedi men siet dat selke joncfrouwe Mint eenen armen knecht soe sere, Dat si doer minne ende trouwe 520[regelnummer] Met hem avontuert haer ere. Ende si ontseit hare minne Meneghen wel gheraecten man, Dies an hare soect met sinne: Dit doet natuere, diet wel doen can. 525[regelnummer] En dade die complexie van hare, Dies knechs complexie ghelijc es, Dit ongheval en soude oppenbare Niet ghescien, sijt seker des.’ - ‘Her clerc, bi Gode van hemelrike, 530[regelnummer] Ghi segt waer ende anders niet, Dits die sake sekerlike, Dat die dinc aldus ghesciet. Ic woude, nu gheloves mi, Dat die liede vanden lande 535[regelnummer] Alsoe wel bekinden als ghi, Ende icx een deel moeste hebben scande; Ga naar margenoot+Want joncfrouwen en moghens twint, Dat die dinc aldus ghesciet; Het doet natuere diese kint, 540[regelnummer] Als si haer ghelike siet. Nu segt mi vort sonder vermiden,
[pagina 21]
Als hem si twee dus onderkinnen, Oft si hem dan in beiden siden Even sere onderminnen.’ 545[regelnummer] - ‘God weet, neen si, joncfrouwe goet, Maer die sanguwijn vele meer mint Dan enech vanden anderen doet, Want sonder minne en sijn si twint. Hi es hovescher ende gheraecter mere, 550[regelnummer] Joncfrouwe, dan alle die ander sijn: Daer bi merct hi vele sere Hovescher seden daer si sijn. Om dat hi hovescheit kint, Soe mint hise daer hise siet; 555[regelnummer] Doer hem machmen doen twint Te verghefs, wat soe ghesciet. Naest desen soe mint die colerijn Alre serst, dat si u cont. Die flemaet ende melancolijn 560[regelnummer] Minnen cume tenegher stont. Noch sijn, joncfrouwe, vier ander dingenGa naar voetnoot1, Die de minne te werkene pliet Ga naar margenoot+In allen minners sonderlingen, Dien si doegen doet verdriet. 565[regelnummer] Nu hoert na mi ende verstaet, Ic sal u toghen haer treken: Minne wont ende si vaet, Ende si doet quelen ende breken.
[pagina 22]
Dit sijn vier grade vander minnen, 570[regelnummer] Die de minne clemmen doet Al die minnere, na mijn kinnen: Die hoechst clemt, meest minnen moet. Nu verstaet dese maniere: Over waer seggicx u niet, 575[regelnummer] Dat elc minnere dese viere Grade altoes te clemmen pliet. Maer ic segghe, in loghens twint, Diese alle viere gheclemmen can, Dat hi alre serste mint, 580[regelnummer] Wie hi es, eest wijf of man. Inden iersten graet die minne Den minnere toter doot wont, Soe dat hi cume in ghenen sinnen Ga naar margenoot+Nemmermeer en wert ghesont. 585[regelnummer] Dan es die minnere sonder waen Ghewont, soe dat hi nacht no dach Sijn herte mach wederstaen, Hi en moet minnen al dat hi mach. Die minne inden anderen graet, 590[regelnummer] Wat si doet, vanc dat verstaen,
[pagina 23]
Den minnere bintse ende vaet, Dat hi niet en mach ontgaen. Inden anderen graet ne mach Die minnere, wats ghesciet, 595[regelnummer] Anders peisen nacht no dach, Dan daer hi omme doghet verdriet. Dan alre ierst es minners herte Met banden vaste al om beseten, Als die minnere siere smerte 600[regelnummer] Nemmermeer en mach vergeten. Inden derden graet die minne Den minnere doet quelen sere, Ende daer in bliven, also ict kinne, Sonder keren emmermere. 605[regelnummer] Inden derden graet en smaect Die minnere ander dinc neghene, Dan daer sijn herte altoes na haect Met rouwen ende met grote wene. Dats een jammerlike quale, 610[regelnummer] Als den minnere becomt twint Ghene dinc groet no smale, Dan dat hi metter herten mint. Inden vierden graet die minne Den minnere bringt, dat verstaet, 615[regelnummer] Ga naar margenoot+In ghebrekenesse van sinnen: Sijns selfs en weet hi ghenen raet.
[pagina 24]
Dats ghebrekenesse soe men vint, Als hem de minner niet en laet Ghenoeghen metter selver dinc, 620[regelnummer] Daer hi in sorghen omme gaet. Inden vierden graet ne mach Den minnere versaden niet en twint, Dan die dinc die hi nacht ende dach Met ghestadegher herten mint; 625[regelnummer] Want hi ghelijct in desen graet Den ghenen die dat water deert: Soe hi meer drinct, dat verstaet, Soe hi meer drinken begheert. Hi es droncken, hem dorst nochtan, 630[regelnummer] Hine weet wat hem selven deert; Want hi versaden niet en can, Al eest dat hijt begeert. Onverwinlijc es die minne Inden iersten graet, want si soe 635[regelnummer] El niet en gheert te kinnen Dan dat si mint spade ende vroe. Ga naar margenoot+Inden anderen, hoert na mi, Es si onderscedelijc: Wie daer mede ghebonden si, 640[regelnummer] Hi moeter omme peinsen ewelijc. Eenvoldich inden derden graet Es die minne sekerlike: Neghene gheselscap si ontfaet Dat hare ghesmaect ofte hare ghelike.
[pagina 25]
645[regelnummer] Onversaet es die minne Altoes inden vierden graet; Want al hevet si, alsic kinne, Al hare begeerte, si es onversaet.’ - ‘Her clerc, dit sijn vier hoghe grade, 650[regelnummer] Die der minnen horen toe, Ende daer die minners sonder ghenade In sijn ghepijnt spade ende vroe. Nu soe doet mi vort bekinnen, Dies biddic u in goeder trouwen, 655[regelnummer] Welc dat ghestadeliker minnen Ende serst, soe manne ofte vrouwen?’ - ‘Joncfrouwe, dat sal ic doen gherne, Soe ic best mach ende can, Dies en steet mi niet tonberne: 660[regelnummer] Ga naar margenoot+Alder serst soe mint die man; Want si gheliken in haer manieren Den droeghen houte, sonder waen, Dat bider hitten vanden viere Es ontsteken herde saen. 665[regelnummer] Droghe hout, als ghi wel siet, Ontstect saen ende bernet sere. Den mannen es aldus ghesciet In hare minne min no mere. Want welken tijt als si sien 670[regelnummer] Den joncfrouwen toghen goet ghelaet, Werden si vorvoets in dien Ontsteken, sine weten haer selfs geen raet.
[pagina 26]
Saen ende sere werden die man Ontsteken metter joncfrouwen minnen; 675[regelnummer] Maer somme en houden siere lettel an Ghestadelijc, als ic kinne; Want wat dinc dat bernet sere, Dat moet saen verbert sijn: Also ghelike min no mere 680[regelnummer] Neemt der mannen minne fijn, Ga naar margenoot+Inden iersten, dat hem die joncfrouwen Langhe decken hare minne, Ende sise weder in goeder trouwen Niet minnen met ghestaden sinne. 685[regelnummer] Maer minnen si weder den man, Ende sijt hem laten bekinnen, Ic segghe dat siere an Der mannen onst ghewinnen. Versch ende cout sijn die joncfrouwen 690[regelnummer] Bi natueren, ende si gheliken Den groenen houte na mijn scouwen, Alsic van hem sal doen bliken. Want ghelijc tgroene hout Altoes es van diere manieren, 695[regelnummer] Dat beide versch es ende cout, Ende node ontstect vanden viere, Al des ghelike, als ic kinne, Eest metten joncfrouwen ghesciet; Want si metter mannen minne 700[regelnummer] Node ontsteket ofte niet.
[pagina 27]
Ga naar margenoot+Maer ghevalt dat si ontsteken Werden vander mannen minne, Si berren an sonder ghebreken Langhe met ghestaden sinne. 705[regelnummer] Ghelijc dat vele langher moet Van groenen houte ghedueren tfier Dan het vanden droghen doet, Al dier ghelike ghevallet hier. Aldus bi natueren ende bi gheliken 710[regelnummer] Duncket mi sere minnen die man Dan die joncfrouwe sekerlike, Als si sijn met ghestadecheit daer an. Maer die joncfrouwen sijn oppenbaer Vele ghestadegher ane die minne 715[regelnummer] Dan die mannen, dat hebben si swaer Dicke becocht, alsic kinne.’ - ‘Her clerc, alsoe hulpe mi ons Here, Ghi segt waer, mi en twifelt niet: Dit sijn die saken min no mere, 720[regelnummer] Dat die dinc aldus ghesciet. Nu biddic u dat ghi mi Ga naar margenoot+Met corten worde maect bekint, Welc die dinghen sijn daermen bi Op ertrike meest anderen mint.’ 725[regelnummer] - ‘Joncfrouwe, dat willic doen gherne, Wien leet si ofte deert, Ende mi en staets niet tonberne, Nadien dat ghijt te wetene gheert.
[pagina 28]
Vier dinghe sijn sekerlike, 730[regelnummer] Die elc minnere sonder waen Meest doen minnen op ertrike: Welc si sijn, nu wilt verstaen. Dierste dinc van desen dan Dats die scoenheit, God weet, 735[regelnummer] Die haer in allen stede can Sere doen minnen ende ghereet; Want hets ghenoechte ende bliscap mede, Dat seggic diere omme vraghet, Te besiene die scoenhede, 740[regelnummer] Daermen int herte minne toe draghet. Dander dinc die minnen doet Elken mensche, dat verstaet, Dats ghetrouwecheit goet, Die luttel achter lande gaet; 745[regelnummer] Want elc minnere, dits waerhede, Ga naar margenoot+Wert versekert ende vertroest Bi sijns vriens ghetrouwechede, Als hi dinc heeft die hem noest. Die derde dinc, sijts ghewes, 750[regelnummer] Dat herde sere minnen doet, Seggic dat die edelheit es Van seden ende van herten goet; Want elc minnere bi onsen Here Hevet van sijns selfs edelhede 755[regelnummer] Int herte meneghe grote ere, Ende vordeel te menegher stede.
[pagina 29]
Dat vierde dinc, nu wilt verstaen, Daer men elken omme mint, Dats miltheit sonder waen, 760[regelnummer] Na dien dat mijn herte kint; Want elc mensche, die hovescheit hevet, Moet minnen spade ende vroe Die hem presente ende giften ghevet, Want hovescheit dwinct hem daer toe.’ 765[regelnummer] Ga naar margenoot+- ‘O wi! her clerc, wat segdi? Ic hebbe dicke horen saghen, Dat die minne ongheduerich si, Diemen met giften moet bejagen. Ghecocht ende bedwonghen minne, 770[regelnummer] Die heeftmen dicke gheseit, Es ongheduerich in elken sinne, Ende sonder twifel hets waerheit. Hoe comet dies, maect mi des vroet, Dat ghi overwaer segt mi, 775[regelnummer] Datmen die ghene minnen moet Die giften gheeft, soe waer hi si.’ - ‘Joncfrouwe, mi en berouwes twint. Al noch seggic sekerlike, Datmen bi giften meneghen mint 780[regelnummer] Heden daghes in ertrike. Maer die giften diemen gheeft, Die en sijn al eens niet, Die elc minnere den ghenen gheeft, Daer hi int herte omme doghet verdriet.
[pagina 30]
785[regelnummer] Maer men vint van vier manieren Ga naar margenoot+Gichten, lieve joncfrouwe mijn, Die altoes onderlinghe hantieren Goede vriende, soe waer si sijn. Die ierste gichte, als ic kinne, 790[regelnummer] Die deen vrient den anderen ghevet, Dats minne om anders minne, Daer elc sere in rusten bi levet; Want die werelt en hevet niet inne, Dat den minnere bat ghenoeghet 795[regelnummer] Dan datmen gheve die selve minne, Daer hi sijn herte ane voeghet. Hem en ghenoeghet niet in sinen moet Sonder die minne die hi draghet, Al gave men hem algader tgoet, 800[regelnummer] Daer hem die werelt met bedraghet. Dander gichten, dat verstaet, Die deen vrient den anderen te geven pliet, Dats dienst sonder beraet, Alst men begeert ende dat siet; 805[regelnummer] Want en weet niemen sekerlike Hoe wel het becomt den vrient, Als hem sijn vrient ghetrouwelike Ga naar margenoot+Met herten gherne dient.
[pagina 31]
Hets oec ene suete pine, 810[regelnummer] Ende enen aerbeit, die niet en deert, In eens vrients dienst gereet te sine, Alles te doene datmen begheert. Die derde ghichte noemic oec mede, Die deen vrient den anderen ghevet, 815[regelnummer] Dats van goede een scoenhede, Datmen van vrienden altoes lief hevet; Want al heeftmens te doene niet, Die gichten die de vriende gheven, Nochtan datse die vrient gherne siet, 820[regelnummer] Ende doetene blidelike leven. Die ghichten oec, al sijn si smal, Die van liever hant toecomen, Men houtse werdelijc over al, Dat hebbic dicke wel vernomen. 825[regelnummer] Die vierde ghichte, als ic verhorde, Van enen diemen lief hevet, Dat sijn troestelike worde, Die deen vrient den anderen ghevet. Elken die in pinen levet, 830[regelnummer] Ga naar margenoot+Dat hem sijn vrient in siere noet Troestelike worde ghevet, Dats hem solaes ende raste groet. Hovesche worden ende goedertieren Der ic wel segghen in mijn sermoen,
[pagina 32]
835[regelnummer] Die sijn altoes van diere manieren, Dat si hem sere minnen doen.’ - ‘Her clerc, alsoe hulpe mi onse Vrouwe, Ghi segt waer ende anders niet: Dit sijn die gichten, als ic scouwe, 840[regelnummer] Die vrient den vrient te geven pliet. Mi soe hebdi berecht vriendelike Van al dat ic hebbe ghevraght, Dat lone u God van hemelrike Ende Maria, die suver maght. 845[regelnummer] Noch soudic gherne, hadden wi stade, Al lettel vraghen sonder waen; Maer neen ic niet, hets te spade, Ons gheselscap es ons ontgaen.’ - ‘Joncfrouwe, wi selen in corten daghen 850[regelnummer] Ga naar margenoot+Hier vergaderen, ic ende ghi, Ende dan sal ic na u vraghen Berechten, soe ic best bevroede mi.’ Met desen sijn wi opghestaen, Si ende ic te gader bede; 855[regelnummer] Rouwe hadden wi, sonder waen, Al moest comen tenen ghescede. Met hoveschen worden ende met scone Nam si orlof ane mi: Dat moet haer God ons Here lonen 860[regelnummer] Alle hovescheit, soe waer si si,
[pagina 33]
Die si mi dede utermaten, Alsoe langhe als wi te gader waren. God gheve haer lief te hare baten, Ende doese ewelijc wel varen.	voetnoot1 De tekst van dit gedicht is naar het Hulthemsche Hs., waarin het volledig voorkomt. Vroeger reeds uitgegeven door den Heer blommaert in den Theoph 44 vlgg. [tekstkritische noot]32. Hs. dwoeghen. - 45. Hs. Dor ontbr. [tekstkritische noot]59. jonne mi dat noch moet sien. - 60. hemelrike die vrouwen sien. - 61. vriendeliken. - 62. gueteliken d. tot mi. - 63. Geen was si suyr nu w. - 64. wair dat si si. - 65. was als g. - 66. groten g. e. weel. - 67. mocht dair. - 68. vedelen speel. - 69. Ende als die tafel o. waren ende. - 70. Dair ghedwougen w. - 71. echt saen. - 72. bi hair. - 73. gheraecte vrouwe. - 75. hoir tot mi. - 76. En canic. - 77. vrouwe guet. - 78. Garen. - 80. en w. niet te b. margenoot+ H. 1. voetnoot1 Begin van het Haagsche Hs., waarvan de varianten onder aan den tekst worden medegedeeld. [tekstkritische noot]81. Neen ghi niet dat. - 82. sel. - 83. segt ic. - 85. soe een mochdi. - 86. doen d. hovesecheide. - 87. hebt ghetoecht. - 88. ende oec tot ander s. - 89. wat is dat. - 90. Nu hebt herde w. g. - 91. dair of g. Hu. daer. - 92. is duet. - 93. Want d. heb h. s. - 94. minne hier ende dair. - 95. Mer ic en c. u ghenen teken. - 96. dat dat m. - 98. W. minne en staet in ons n. tonberen. - 99. E. segghet mi nu doir mine b. Hu. der minnen b. - 100. Wat minne ic int soudt w. gaern. - 101. warede vr. - 102. En w. u dat te s. - 103. Voirwair. - 104. bet weet wistic dit weel. - 105. ontbr. - 106. Ic en v. om no b. - 108. dor n. r. margenoot+ H. 2. margenoot+ H. 3. [tekstkritische noot]109. ghiit niet doir m. w. - 110. Doen en w. soe doetet doch d. h. - 111. stil. - 112. duet in waer. - 113. Thehans soe waerdicht gheconfiteert S. - 114. Alsoe mi. - 115. min l. duet in s. - 116. In speeL. - 117. Doir mire vrouwe wille e. d. u. - 118. dunc al ghelijc. - 119. Willic ic u s. vlusch nu. - 120. Soe ic best can nu h. - 121. ist, weel. - 122. menschen want die. - 123. bad mi nu in speel. - 124. bidde u vrouwe d. ghi b.- 125. Joncheer des. - 126. Want ic een g. nien d. gheen. - 127. vetene, pleghet. - 129. dan doen. - 130. Soe ic mi b. vroede. - 131. wetic soe int kenne. - 132. Wel bet vrouwe d. - 133. mi vr. - 134. alsoe. margenoot+ H. 4. [tekstkritische noot]135. Dan, of wonhaect. - 136. Want men die vinter hairt ghenoetten. - 137. Wairt m. niet v. sinnen. - 138. subtijlt noch. - 139. peynsde. - 140. hier m. of in. - 142. ghepeynsen ghebrect. - 143. bi wilen den mensche syn. - 144. O. vromt of ontsteecht. - 145. Mit, ic u s. - 146, ic eerst roerde. - 147. E. hair maniere voir oghen l. Hu. minne. - 148. ic yet misse. - 149. die minne. - 150. Alsoe ic c. bevroerden. - 151. Soe proper d. een sijn gheen. - 152. Als twie herten ende twie moeden. - 153. Alte enighe van twie moeden. - 154. D. v. te voren. - 155. vrouwe guet. - 156. Dat is m. ende al. - 157. O. soe ontbr. - 158. H. en O. ghi ende ic. margenoot+ H. 5. voetnoot1 Vs. 157-170 zijn een deel van een fragment (O), dat 6 kolommen bevat, en waarvan deze verzen zijn medegedeeld door oberlin in millin's Magasin Encyclopédique, 6, 19. Zie Inleiding. [tekstkritische noot]159. O. D. dwee d. a. wel m. m. - 160. dat m. s. de. m. ghi moet. - 161. Oec w. - 162. ghi hebt dat m. wesen mijn. O. uwe. - 163. B. openbair e. oec s. O. openbar. - 164. Al dat ic hebbe moet u sijn. - 165. dus twie. O. Aldus t. h. s. w. eine. - 166. seer drivers. - 167. Dat is m. e. anders gheen. O. D. m. el dinc ne gheine. - 168. doir ic. O. derf. - 169. L. joncheer. S. heer. - 170. minres soe seer c. over. S. de minnaren so. O. D. d. minne so seere. - 171. Die m. d. is dus f. - 172. waen dat s. n. en connen. S. connen. - 173. H. en S. vrouwe. - 174. heet der minne sone issernie. S. heet daer. - 175. Minres s. vlasch. S. Minnaren. - 176. S. d. dicke swaer v. - 177. ghetrou. - 178. wair minne. S. ware m. - 179. den heb ic r. S. die d. - 180. jammerlike n. S. jammerlike sware. - 181. M. dat is. S. dats. - 182. Ter h. soe wonet in. S. daer si woenen i. voetnoot1 Begin van een fragment in bezit van den Heer serrure, dat loopt van vs. 169-212, en dat telkens is aangeduid door S. Zie Inleiding. margenoot+ H. 6. [tekstkritische noot]183. menschen in doghen. - 184. donkeren. - 185. Niement -187. Hi en hebse eerst in h. - 189. Die g. die willen g. S. Dien. - 190. Ende hem d. minne. S. Die h. Hu. Ende die. - 191. Ende die v. h. dye. S. Ende die dor e. - 192. ontbr. bij H. - 193. Pairthonopelis e. Amades. - l94. Ende P. oec Florijs Athrijs. - 195. ontbr. bij H. S. Auchilles e. Porphirias. - 196. Ende Porphirias Eneas Tristram ende Parijs. S. Tr. ende P. - 197. Ende oec den. S. Ende oec den riddere. - 198. M. dairtoe wel r. m. - 200. H. en S. Vander. Hu. ter. - 202. allegader hoir n. - 203. H. en S. Ende eer. Hu. creghen. - 204. werte te suert. S. sere te s. - 205. Mer nu isser wel beseften. S. Noch sijnre v. die s. b. - 206. Die minne eerst i. S. Met sterker m. - 207. H. en S. Ende n. S. lettel - 208. hoert totter m. S. De vroetscap. H. en Hu. D. vrienscap. margenoot+ H. 7. [tekstkritische noot]209. velker voys in velker. - 210. sullen. S. Si m. souden. - 211. sise sullen. S. sise vort souden. Hu. si. - 212. vroelike. - 213. Joncheer g. hebmi in u w. - 214. Wat m. is wel bekennen. - 215. vijsheit woirt. - 216. Wiemen die m. sal g. - 217. Vrouwe, keren. - 218. garn. -219. willen. - 220. elken. - 221. Ende hi m. in. - 222. Na minen rade is. - 223. Sijn, chieren. - 224. hi ontbr. - 225. Die eerste manier nu h. - 226. Dat is dat die h. t. - 227. soe wair. - 228. elken menschew. -229. namelijc, wil. - 230. H. een vuecht. - 231. lude noch s. - 233. Tander s. o. - 234. hi sy. - 235. Wair soe hi wandert so hier so dair. - 236. te wel. margenoot+ H. 8. [tekstkritische noot]237. ontbr. - 238. elken mensche. - 239. ghemaet, speel. - 240. maet is t. speel. - 241. Die derde maniere ic oec w. w. - 242. Dat is dat hi h. d. - 243. Dat him. - 244. hi comt in elken s. - 245. wille wachte hem d. - 246. Dit al segt. - 247. mer en ries. - 248. dic. - 249. D. v. tnament, brieff. - 250. Dat is dat hi mit hovescher beed. - 251. Om m. elc bidde s. lief. - 252. Als hi. - 253. Vriendelijc. - 256. W. m. machmen n. ontwingen. Hu. mach hem. - 257. Ghi hebt mi joncheer na minen v. - 260. D. dunct mi wesen in w. - 261. voirt sinne. Vs. 262 en 263 in omgekeerde orde. - 262. noch duet w. my. - 263. ic bekennen. - 264. minne w. ic sy. margenoot+ H. 9. [tekstkritische noot]265. Vrouwe dez en willic niet v. - 266. punten. - 267. minre. - 268. gueder minne gan. - 269. eerste punt. - 271. Dat is ant opsclach vanden o. - 272. Die saen weder ter aerden g. - 273. D. dus. - 274. Dair, over wair. - 275. D. en is. - 276. Of g. v. toechtmen d. - 277. Dat anderde punt. - 278. M. worden moghen g. - 279. Dats dat. - 280. het van u wairt in wair. - 281. Wert hi. - 282. D. of waent si g. - 283. D. bekent. - 284. Dies een t. - 285. Dat derde punt dez s. g. Hu. sijt. - 286. merc. - 288. Milde. Hu. Blide. - 289. wairheit. - 290. Een wil. - 291. vraechden. - 292. D. plecht warine faelgiert. margenoot+ H. 10. margenoot+ H. 11. [tekstkritische noot]293. Dat derde punt. - 294. Dat is. - 295. Al dat van lieves halve c. - 296. Of dat lieve yet toe b. - 297. W. m. dinc heeft g. - 299. derde. - 300. duet hi telligher. - 301. Joncheer g. h. mi in uwer t. - 304. sel b. - 305. Nu b. u woirt. - 306. mi doch duet g. - 308. Of m. dair na. - 309. Vrouwe jaet nu wilt mi h. - 310. Ic wilt u woirt d. v. Hu. willict. - 311. punten d. te coren. - 312. G. m. ende doen vergaen. - 313. Teerste punt. - 314. Den v. dat m. a. - 315. onghestade. - 317. vrouwen. - 318. even guet. Hu. elken g. - 319. die. - 320. G. kent doen si hier an q. margenoot+ H. 12. [tekstkritische noot]321. horen naem. - 322. D. weet ic wel dat is o. - 323. worden, ombequaem. - 324. hier ende dair. - 325. of souden wesen. - 327. E. si vroedelijc wilden h. - 328. bi v. raet. Tusschen vs. 328 en 329 bij H.: Amen dico vobis quia nulla. 329. Tander punt dat is vreecheit. - 330. bi te nieten. - 331. W. si dan heeft o. - 332. Alle vrecheit d. v. - 333. M. is altoes van n. - 334. miltheit. - 335. E. dat si hair. - 336. wuyle g. vrecheit. - 337. Dat derde punt v. desen v. - 338. evel. - 339. heeft dan faelgieren. - 340. gueden punten staet. - 341. Minres w. hem d. teghens. - 343. E. der baten w. wi p. Hu. ter b. - 344. buete gaen o. - 345. L. te belleghen d. m. - 346. te broke menighen min. margenoot+ H. 13. [tekstkritische noot]347. Dair om suldijs p. t. - 348. Noch niemant die is van vruede s. - 349. Dat derde punt dat h. Hu. dat ontbr. - 350. uut haren l. - 351. Dat toe behoert den m. - 352. W. pleecht G. gheeft hem s. - 353. wille dat hem dat h. vier. - 354. H. tong ontstaec d. b. woirt. - 355. menigher manier. - 356. Beroemighe of hovesche woirt. - 357. oec elken v. - 358. mannen v. - 360. Doedijs n. u sal misschien. Hu. doens. - 361. Joncheer. - 362. Alsoe mi donct. - 363. Gherechte minne die wert g. - 364. Bi dese punten die v. S. - 365. Nu joncheer b. mi woirt. - 367. A. minne is testoert. - 368. te punten b. - 369. Vrouwe dat wil ic u c. m. - 370. minres minne. Hu. minne ontbr. - 371. enighen. margenoot+ H. 14. margenoot+ H. 15. [tekstkritische noot]373. behueftmen dat si kinnen. - 375. Sullen. - 376. Hoert ic sal. - 377. Dat eerste punt. - 378. Vervolghen m. te punte. - 379. Dat is d. edele. - 380. vervolghen. - 381. al ontbr. - 384. verwint. - 385. Als dan een minre. - 388. Soene denct w. - 389. Tander punt is. - 390. Es boven maten guet. - 391. Dat is. - 392. Vele liefs vervolghen moet. - 393. guedertier. - 394. vachten. - 395. Ende a. v. dier manier. - 396. vervolghen. - 397. vint - 398. vleuwen mit sijure b. Hu. doen. - 399. hertzen. - 400. bidde om. margenoot+ H. 16. [tekstkritische noot]401. die dinen g. - 402. ter m. - 403. na mynen r. - 404. E. l. sinen e. m. - 405. Dat derde punt v. deser. - 407. Dairmen m. sijs g. Hu. Daer. - 408. minre vacht hem, een s. - 411. Mit o. mit onthovesche leke. - 412. hijs hem v. - 414. Werpen, soe ter n. - 415. testoert. - 416. te punten brenghen. - 417. punt. - 418. Te sommighen b. vervolghen. - 419. D. die w. s. in g. - 422. Die hoert meest d. v. t. - 423. D. of c. hem van minnen l. - 425. mans sie s. nyeloep. - 426. Dat. - 427. anegaen d. nieu c. - 428. toude. margenoot+ H. 17. [tekstkritische noot]429. den wairden. - 430 D. si achter h. g. - 431. K. si weder vlusch. - 432. hair nieloepheit. - 433. si soe g. - 434. herte ende. - 435. si begheven dullen r. - 436. G. hebben niewen m. - 438. ghestade altoes. - 439. is. - 440. D. ander nieloepheit bedriven. - 441. ghestade an d. min. - 442. gheen ander een h. g. - 443. sullense. - 445. Siet joncheer mit. - 446. Die ic hebbe g. nu. - 447. H. berecht mi herde w. Hu. herde ontbr. - 448. woirt des. - 449. het mach wesen. Hu. sijn. - 450. lieden. - 452. D. enighen anderen van aldien. - 453. V. dats oec. - 454. Dan. - 455. Dat ic u g. sal b. - 456. Een w. mi verlaten n. margenoot+ H. 18. [tekstkritische noot]457. Joncheer. - 458. bid om God o. H. - 459. Latet. - 460. begheer te weten. - 461. Vrouwe soe sal ict u. - 462. comt dit. - 464. Sijn natuer. - 465. Die eerste. - 466. ghegeten vrouwen. - 468. A. soe noemse ons tlatijn. - 470. So ic d. w. s. s. - 472. hebdise. - 474. Soe sijn. - 475. Alle mensche op aertrijc. Hu. Allen. - 476. haren natuer. - 478. sangwijn is. - 479. colerijs. - 480. ontbr. Hu. hire. - 481. Dien fleumaect is v. fleumaect. H. es ontbr. - 482. G. als si hem ondersien. - 483. Aldus ghevaltet dat verstaet. - 484. Dat elc mint sijn gelijc bidien. margenoot+ H. 19. margenoot+ H. 20. [tekstkritische noot]Vs. 485-488 ontbr. - 489. Hier bi mach ic d. m. - 491. Wantet natuer cant wel bekinnen. - 492. Hoer. - 493. Als si hem al o. - 494. sien. - 495. Soe woirt deen dander bidien. - 496. dats w. - 497. elx daghes. - 498. D. twee hem h. seer. - 499. al een w. - 500. Dat duet alder complexien. - Vs. 501-508 ontbr. - 510. complexien s. vrouwe. - 412. Dat is die redene soe ic scouwe. - 513. Want het is wair sekerlike. - 514. huden. [tekstkritische noot]515. Bi n. elc s. ghelijc. Hu. est sijn. - 516. W. hair natuer g. k. - 517. Wy sien oec dat sulke vrouwe. - 519. doer trouwe. - 520. Mit h. a. guet ende e. - 521. hoir m. - 522. wael gheraecte. - 523. Diese an hoer sochte. - 524. duet natuer. - 525. Een daed d. c. niet v. h. - 526. Die den k. - 527. D. o. soude openbair. - 528. Den sijt ghewes. - 529. Joncheer. - 530. segghet. - Vs. 531 en 532 in omgekeerde orde. - 531. Dat is. - 533. wildi wel g. mi. - 534. D. dit aldier lieden. - 535. A. wysten. - 536. most. - 537. W. vrouwen een m. niet en t. - 538. dese d. - 539. duet natuer d. vint. - 540. Teerste dat si. - 541. segghet mi woirt. margenoot+ H. 21. margenoot+ H. 22. [tekstkritische noot]542. him si twie. - 543. Of si dan hem an. - 544. seer oec o. - 545. vrouwe guet. - 546. Mer d. sangwijn wel. - 548. m. mach hi t. - 549. Hi is h. vrouwe dat kint. - 550. Weel dan. - 551. Dair bi machmen niet en twint. - 552. Hem te vergheefs doen vrouwe fijn. - Vs. 553-556 ontbr. - 557. dese mynt. - 558. A. meest. - 559. fleumaet e. die m. - 561. vrouwe III. S. vrouwe IIII a. dinge. - 562. die m., plecht. - 563. minres. S. minneren. H. en S. sonderlinghe. - 564. soe dogense verdient. S. groet v. - 566. Ic s. hair noemen. S. noemen. - 567. M. woent dair nae soe v. S. si ontbr. - 568. Si duet quellen ende spraec ghebreken. voetnoot1 Vervolg van fragment S. van vs. 561-656. margenoot+ H. 23. [tekstkritische noot]569. Dat s. v. graden. - 570. die m. climmen d. - 571. Al den minres. S. Al den minneren. Hu. Als. - 572. Die hoechst climt. S. Die hoechst. Hu. Die ontbr., hoechste. - 573. manier. S. maniere. Hu. manieren. - 574. Over en segghe ic n. S. en seggic n. - 575. Dan elc minne d. vier. S. viere. Hu. vieren. - 576. Graden te climmen. S. clemmene. Hu. altoet. - 577. en lochens. S. loechens. - 578. Dese a. vier climmen. S. clemmen. - 579. D. ghi a. zerest m. S. seerst. - 580. is ist. S.W. soet es w. ochte m. - 581. S. de minne. Hu. der minnen. - 583. in enegen sinne. - 584. S. Emmer mere mach sijn g. - Vs. 581-584 bij H.: Inden eersten graet soe moet Die minne volghen haren rade, Die hem in therte we duet, Mer herde groet onghenade. 586. S.G. als hi. - 587. S. Sine begerte w. - 588. S. In negeenre manieren en mach. - Vs. 585-588 ontbr. bij H. - Vs. 588-590 ontbr. bij Hu. - 589. soe d. vauc verstaet. - 590. minre bint soe. margenoot+ H. 24. [tekstkritische noot]591. nyewers en can o. - Vs. 593-596 bij H. en S. na vs. 600. - 593. een m. S. In desen g. en m. - 594. Den minre wat dats g. S. Den m. - 595. noch. d. - 596. om doecht. S. doecht. - 597. is smiers hert. - 598. Mit bande al vast besetten. S. omme. - 599. minre s. smert. - 600. Nacht noch dacht een can ic v. S. Nacht no dach en can v. - Vs. 601 - 604 ontbr. bij Hu. - 602. minre duet quellen. - 603. soe ic kinne. - Vs. 605-608 ontbr. bij H. - 605. S. In desen g. so en s. - 606. Den m. dinc el n. - 608. rouwe. - 610. minre. S. en becomt. - 611. Gheen d. g. noch. s. S. Negeen d. grot. - 612. H. en S. Dan die. H. mit h. - 613. H. en S die minne. Hu. der minnen. - 614. Brinct soe den minre. - 615. S. sinne. margenoot+ H. 25. [tekstkritische noot]617. H. en S.D. g. sonder winc. - 618. minne niet aen l. S. minnere. - 620. H. en S. staet. - 621. een mach. S. In desen g. - 622. minre vizade twint. S. versaden t. - 623. noch dach. S. Dan ontbr. - 624. Mit ghestader hert si m. - 625. gelijc. - 626. S. dien dwater. - 627. Dat hi versaden niet aen can. - 628. Al heeft hi dat hi al b. S. drinkens gheert. - Vs. 629 - 632 ontbr. bij H. - 632. S. Al heeft hi al dat hi b. - 634. H. en S. eersten g. want soe. - 635. een geert soe ic kinne. S. also ict kinne. - 636. soe mint. - 638. onversceydelijc. S. onderseedelike. - 639. Wie seer. - 640. om. S. ewelike. - 641. Oetmoedich. - 642. sekerlijc. - 643. H. en S. Negheen. - 644. Van hair snoe of ghelije. S. smaect oft g. margenoot+ H. 26. [tekstkritische noot]645. Onversadelijc is. - 647. alsoe ic k. - 648. Hair begheert is si. S. Hare b. - 649. Joncheer, hogher graden. - 651. onbr. - 652. ghepeyns spade. - 653. Nu wilt mi doen woirt b. - 654. Dat b. - 655. W. dat dat ghestadelixte m. - 656. seerst s. mans soe v. - 657. Vrouwe dat wil ic u d. - 659. Na dattet u niet staet t. - 660. Alre seerst minnen die manne. - 661. manier. - 662. droughen houten. - 663. vier. - 664. Wert o. h. seer. - 665. Droech h. soe. - 666. Ontsteec s. e. barijt s. - 668. hair minren si meer. - 669. Want welc tyden dat si s. Hu. Manc (?). - 670. Dat hem vrouwen t. g. g. - 671. Worden si seer te hant v. d. - 672. O. sie wetens hem selven g. r. margenoot+ H. 27. [tekstkritische noot]673. woirden die mannen. - 674. vander vrouwen minne. - 675. M. som een huden sier hem aen. - 677. elke d., seer. - 678. Die m. s. verbarnet. - 679. ghelijc. - 680. N. saen. - 681. Ja indien d. h. d. vrouwen. - 684. minne mit. - 685. mannen. - 686. E. si laten hem dat bekennen. - 687. dat si bewilen an. - 688. Der minnen ghestadicheit g. - 689. Vreechs, vrouwen. - 690. Van n. - 691. grounen. - 692. Soe ic cortelijc sal d. b. - 693. dat dat grone h. - 694. dier manier. - 695. Beide verch es. - 696. vier. - 697. Na desen ghelike soe ic k. - Vs. 698 en 699 in omgekeerde orde. - 698. Soe ist mitten vrouwen g. - 699. soe vander m. - 700. ontsteken. margenoot+ H. 28. [tekstkritische noot]702. Woirden. - 703. Si bliver an sonder ofbreken. - 704. syn. - 705. weel l. - 706. gronen. - 707. Dant van d. houte duet. - 708. diere ghelijc. - 709. Dus dunct mi na desen gelijc. - 710. Dat wel zerer m. d. mannen. - 711. vrouwen sekerliken. - 712. Al een sijn si niet ghestade. - 713. Mer d. vrouwen. - 714. gestade an. - 715. mans dan h. zwair. - 716. Dickent becoft. - 717. Joncheer soe helpt mi God o. Heer. - 718. G. segghet w. ende anders niet. - 719. Dits die sake. - 720. dese d. - 721. u woirt dat. - 722. woirden. - 723. dinc is. - 724. Up acrrike. - 725. Vrouwe d. w. u garen d. - 726. W. het l. si of d. - 727. Ende dies en sel u niet vernoyen. - 728. Nadat g. te weten g. margenoot+ H. 29. margenoot+ H. 30. [tekstkritische noot]729. dinghen s. oec sekerlijc. - 730. Velc si sijn dat wilt verstaen. - 731. Die liden up aertrike. - 732. Meest doen minnen sonder waen. - 733. Teerste. - Vs. 737-740 ontbr. - 741. Die ander. - 743. Dats die ghetrouwichede. - 744. Die nu l. - 745. elc minre bi wairheed. - 746. Woirt. - 747. vrients. - 748. dat hem. - 749. H. sijt. - 750. Die hoer seer. - 751. Segghe ic dat d. edelhede es. - 752. van ghesclachte guet. - 753. minre, heer. - 754. selfs ontbr. - 755. menighen groten eer. - 756. E. woirde tot m. s. margenoot+ H. 31. [tekstkritische noot]757. Die v. - 758. elke. - 759. die m. - 761. hovesche h. - 762. M. den ghenen m. - 763. presenten. - 764. Hovescheyt dwinctene d. t. - 765. joncheer ende w. segt ghi. - 766. hebben d. h. ghewaghen. - 769. Ghecochte e. onvoughene m. - 770. Dat h. m. dyc wel g. - 771. Is onduerich. - 772. Sondel t. ende w. - 773. H. comt dat dies m. mi vr. - 775. den ghenen. - 776. wie dat hi sy. - 777. Vrouwe dies rout mi t. - 778. segghe ic sekerlijc. - 779. doir ghiften. - 780. Huden den dag op aerrijc. - 782. al alleens. - 783. Ende die elc den minre gheven gheeft. - 784. hi om d. v. margenoot+ H. 32. [tekstkritische noot]786. Ghiften l. vrouwe. - 787. onderlinghe altoes. - 788. Ghetrouwe vrienden wair. - 789. ghifte. - 790. D. dien, ghift. - 791. Dat is m. om wederminne. - 792. Want die werelt mer heeft. - 793. ontbr. - 794. Dan d. minre bet ghenuecht. - 795. hem gheve. - 796. heeft an ghevoecht. - Vs. 797-800 bij H.: Al gavemen algader goet, Dair hair die werelt be gheneert, Hen een ghenuechede niet inden moet Sonder die minne die hi begheert. 801. Die ander ghyfte. - 802. Die vrient vriende te ghevene plecht. - 803. D. diese gereet s. b. - 804. Alsmen te doene hevet yet. - 805. W. een w. nyemant sekerlijc. - 806. Wie wel ic b. - 807. ghetrouwelijc. - 808. In allen tyden gaerne d. margenoot+ H. 33. margenoot+ H. 34. [tekstkritische noot]809. Het is oec en soete p. - 810. E. en a. der die n. - 811. In vrienden d. g. te sijn. - 812. Als een te doene ende meens b. - 813. Die d. meent mede. - 814. D. den v. d. a. ghyft. - 815. guede enige s. - 816. Diemen altoes vanden v. l. heeft. - 817. heeftmen. - 818. ghyften die vrienden. - 820. blydeliken. - 821. ghyften. - 822. ontbr. - 823. wairdeliken. - 824. dicken. - 825. ghyft soe ic hoerede. - 826. Diemen van enen lief heeft. - 827. troesteliken woirden. - Vs. 829-832 bij H.: Want hets ghenucht ende ruste groet Elken die in rusten leeft, Dat hem sijn vrient in sire noot Troesteliken woirde gheeft. 833. woird ende guedetier. - 834. wel ju. margenoot+ H. 35. [tekstkritische noot]835. D. sijn altoes v. dier manier. Hu. D. altoes sijn. - 836. sie h. serre. - 837. Joncheer soe helpt mi God ende O. V. - Vs. 839 en 840 in omgekeerde orde. - 839. Ende dit sijn ghiften soe ic s. - 840. D. v. vriende te gevene plecht. - 841. Nu h. mi b. vriendelijc. - 842. Van dien die ic u h. ghevraecht. - 843. loen, hemelrijc. - 844. suete maghet. - 845. Nu s. gaern hadwijs staed. - 846. Een luttel. - 847. wi niet het is. - 848. Onse g. is. - 849. Vrouwe wi sellen. - 850. Hier weder. - 852. ic vroede mi. - 855. Drouve woirden wi. - 856. Alst comen moste. - 857. hovesche woirden e. m. scoenen. - 858. Na soe o. doe an mi. - 859. God onse heer moet hair l. - 860. Alre hovesche vaer dat si sy. margenoot+ H. 36. [tekstkritische noot]861. Si dede mi eren wel utermaten. - 863. hair lijf thare b. - 864. wel waren. - De volgende verzen ontbreken bij Hu.: Soe moeten si oec alle die hebbe behoert Dit dychte ende dese woirt, Ende bidde Guede doir sine genadichede, Dat hise bescerme rechte woirt, Sijn si oest, zuyt, west of noerd, Vander helscher bitterhede. Amen, sit laus.

Vorige Volgende

Van vrouwen ende van minne

Vander feesten een proper dincGa naar voetnoot1. I.

Over dit hoofdstuk/artikel

titels

auteurs