|
| |
| |
| |
Woordenlijst.
| Aelwerech, IV. 8. gemelijk, knorrig. Zie het hoogst belangrijke stuk van Dr. M. de Vries over dit woord in zijne verschillende beteekenissen in Dr. A. de Jager's Nieuw Archief, D. I, bl. 261-282. |
| Al in een, passim. aanhoudend, voortdurend. Zie LSp. Gloss. |
| Arch, subst. dat. met arghe, I. 2. kwaad. |
| Bachten, VIII. 5. achter. |
Baenken, II. 42. futuere, Veneri operam dare. Van daar zeker het woord banckaerdt, bij Kil. spurius, nothus, illegitimus, vulgo banchardus, non in lecto geniali, sed quovis scamno fortuito a matre conceptus. Zie ook Grimm, Deutsches Wörterb. I. 1110-1113, op Bankart, Bankert, Bankhart en Bankriese.
| Banken wordt in zijne eigentlijke beteekenis verklaard bij Grimm in eene plaats uit de Fastnacht Spiele aangehaald: |
| Mein vater macht mich auf einer penk. |
|
| Baren. Hem ____ V. 13. zich aanstellen, zich vertoonen. |
| Bat nare, III. 92. naderhij. |
| Bederve, II. 89. behoefte; gemeenzaam: die bederve doen, zijn zaken doen. |
| Becoren, X. 53. in verzoeking brengen, verleiden. |
| Berren, III. 54. branden. |
| Bevinden, I. 20. uitvinden, merken. |
| Blicken, III. 22. schitteren. |
| Blijf. Sonder ____, I. 32. zonder uitblijven, zonder missen, bepaald. |
| Bloeme, III. 30. bloem van meel. |
| Bloemen lesen, III, 135. Zie de Aanteekening. |
| Bloet, III. 66. vreesachtig, beschroomd. |
| Bogaert, IV. 8, 14. beggaard. Zie Hoffmann von Fallersleben, Horae Belgicae, VI. 231-233. Du Cange, Gloss. (Ed. Henschel), I. 637, waaruit de kwade roep, waarin deze vrijere monniksorde stond, genoegzaam blijkt. |
| Bonne, III. 177. gat, opening. |
| Borgen, part. geborgen, II, 39. borgen. |
| Bosine, IX. 7. bazuin. |
| |
| |
| Bruden, I. 16, 48, passim. Veneri operam dare. Zie Dieffenbach, Gloss. Latino-Germanicum, 130, in voce coire. |
| Deghen, II. 131. held. |
| Depllijcheit? III, 2. Zie de Aanteekening. |
| Descipline, V. 18. geeseling, als kerkelijke straf. Zie Du Cange (Ed. Henschel), II. 871. |
| Deus aes, VI. 68. Zie de Aanteekening. |
| Draghen. Over een ____, II. 63. overeenkomen. |
| Driven, II. 20. maken. Zie over de uitgebreide beteekenis van dit woord den LSp. Gloss op Bedriven, en vooral Benecke's Mhd. Wörterb. III. 86-87. |
| Druust. Metter ____, III. 179. driftig. Zie LSp. Gloss en Huyd. op St. D. III. bl. 110 volgg. |
| Dul, IV. 89. dom. |
| Dwaes fier, III, 126. Zie de Aanteekening. |
| Enicheit, VI. 15. eenzaamheid. |
| Everardijn, IX. 41. Zie de Aanteekening. |
| Fluntse, III. 148. membrum virile. |
| Fray, III. 146. mooi, flink, knap. |
| Ghebaren, IV. 72. zich aanstellen. |
| Ghedicke, III. 187. dicht op elkander. Zie LSp. Gloss. |
| Gheloven, II. 92. beloven. |
| Ghemanct, VII. 24. vereenigd. Zie Dr. A. de Jager's Archief, D.I. bl. 45, 396. |
| Ghemechtken, VII. 46. genitale muliebre, gemacht. Zie Kil. in voce, en Benecke, Mhd. Wörterb. II. 9. |
| Ghenende, VI. 53. Mit ____, met spoed, met haast. Zie LSp. Gloss. |
| Gheren, III. 85. begeeren. |
| Ghescille, I. 53. gekwist, gekijf, opschudding. |
| Ghestelle, VI. 178. membrum virile. |
| Ghetes, III. 138. verzorging, verpleging. Zie Dr. A. de Jager's Versch. bladz. 274 volgg. en vooral Dr. Brill in Dr. A. de Jager's Archief, D. III. bl. 72-75. |
| Ghevader, III. 234. peetvader. Kil. pater mysticus. |
| Ghile, IV. 85. spot. Ofr. guille, Eng. guile, to beguile. |
| Godsat, III. 178. de gewone vervloeking, waarbij iemand Gods haat werd toegewenscht. Zie mijn Wapene Martijn, bl. 108. |
| Grinen, V. 25. lachen, glimlachen. |
| Hanteren, III. 225. omgaan met; Hantieren, VI. 183, behandelen. Zie LSp. en MLp. Gloss. |
| Hat doen, VI. 86. onaangenaamheid, verdriet doen. |
| Herberghe doen, III. 16. herbergen. |
| Hitte. Metter hitten, I. 35. met haast, haastig. |
| Hoeden. Hem ____, III, 117. bezorgd zijn. |
| |
| |
| Hoghe. In hoghen, III. 165. verheugd. |
| Honen, I. 4. bedriegen. |
| Joeste, X. 31. steekspel. |
| Kaetse, II. 50. zet, eigentlijk: worp met den bal, aan het kaatsspel ontleend. |
| Cameriere, II. 86, 95. kamenier, Lat. cameraria. Zie Dr. Halbertsma, Aant. op den Sp. Hist., bl. 244. |
| Kerstin doen, IX. 82. kerstenen, doopen. |
| Kertijf, IV. 86. = keytijf, ellendeling, nietswaardige. |
| Kijf, VI. 166. strijd. Zie Huyd. op St. D. III, bl. 167. |
| Claer, I. 8. zuiver, rein. Zie LSp. Gloss. |
| Clute, II, 47. klucht. |
| Cnopen, ghecnocht, II. 116. knoopen. |
| Compost, III, 41. ingemaakte spijs. Kil. Conditanea quaevis in doliolis ad usum conservata. |
| Confuselic, VI. 183. ellendig, schandelijk. |
| Confuus, VI. 133. Enen ____- doen, iemand beschaming, schande aandoen. |
| Core. Ter ____, VI. 159. naar wensch, goed. Zie Lsp. Gloss. |
| Coryere, III. 191. ros. Roquefort, Gloss, I. 300. Coreor, coreour, couraire: coureur, léger à la course, cheval de chasse; cursor. |
| Cornuut, III. 214. curruca, hoorndrager. Zie du Cange (Ed. Henschel), II. 610: Idemque servetur cum quis haec convicia et opprobria, quae majora sunt conjecerit, illum Sodomitum, Proditorem, Haereticum, aut eo convicii genere, quod vulgus Cornutum, appellando. |
| Cousen, meerv. II. 126. broek. Zie Dr. Halbertsma, Letterk. Naoogst, D.I. bl. 65-68. |
| Cranck, VI. 17. zwak. |
| Croec, IX. 37. Zie de Aanteekening. |
| Lachen, loech, IV. 58. lachen. |
| Lachter, VI. 4. schande. |
| Leken, III, 103. eigentlijk: druppelen, hier: zijn behoefte doen, wateren. |
| Lesen, VI. 30. bidden. |
| Lier, IV. 30. wang. |
| Loec, IX. 38. Zie de Aanteekening. |
| Loeken, X. 43. zien, gluren. Eng. to look. |
| Luken, imper. luc, IV. 79. sluiten. |
| Mient, VI. 78. gemeente. |
| Montet, IX. 39. Zie de Aanteekening. |
| Musaert, III. 124. IV. 96. dwaas, druiloor. Zie du Cange (Ed. Henschel), IV. 585, op Musardus, Roquefort, Gloss, II. 221. |
| Naradich, VI. 25. arglistig, bedriegelijk. Zie Huyd. op St., D. III. bl. 401-402. |
| |
| |
| Necker, III. 125. Zie de Aanteekening. |
| Nere, II. 40. kostwinning. |
| Net, IX. 40. Zie de Aanteekening. |
| Node, I. 14. ongaarne. |
| Noyael, III. 21. voortreffelijk. Zie Horae Belgicae, P.V. pag. 40. |
| Noppen, X. 4. Op den standaert ____, Veneri operam dare. De oorsprong dezer uitdrukking is mij niet duidelijk. |
| Nose, VI. 213. schade. |
| Oexsel, VII. 40. oksel. |
| Ombedacht sijn, met den gen., III. 80. niet denken aan iets. |
| Omgemuert, X. 50? |
| Ommequisten, VIII. 8. verloren doen gaan, uitstorten, omwerpen. |
| Ondievelike, VI. 196. op eene ongepaste wijze, op eene beroerde manier. Zie Dr. M. de Vries, Warenar, bl. 171-172. |
| Onghedaen, IV. 37. ellendig, vervallen. |
| Onghier, IV. 23. onguur, akelig. Zie Dr. M. de Vries in Dr. de Jager's Taalk. Mag., D.IV. bl. 67-72 en de Aant. van Clarisse op de Natuurkunde, bl. 419-425. |
| Ontginnen, IX. 27. openen, opsnijden. |
| Ontien. Hem ____, III. 43. zich onttrekken, nalaten. |
| Ontspringhen, III. 70. ontwaken. |
| Onwet, IV. 73. onwettigheid, verboden dingen. |
| Oorde, VI. 64. orde, regel. |
| Opdat, III. 85. indien. |
| Opdoen, III. 38. wegnemen. |
| Opstriken, III. 104. opstaan. |
| Orlof, II. 124. afscheid. |
| Paruere, III. 192. sieraad. |
| Pauteniere, II. 146. beurs. Bursae seu marsupii species. Zie du Cange (Ed. Henschel), V. 156; Roquefort, Gloss. II. 320, op Pautonniere. |
| Pit, VI. 130. opening, in denzelfden zin als puttekijn, VII. 42, putjen. |
| Predickaer, VI. 27. prediker. |
| Provende, IX. 47. kerkelijk inkomen. Lat. praebenda. |
| Quelen, qual, IV. 52. kwijnen, sukkelen. |
| Rabat, IV. 75. alarm, opschudding. Zie LSp. Gloss. |
| Raghen, VI. 176. omhoog stijgen. Hd. ragen. |
| Runtse, III. 147. rimpel. Zie Kil. op runse. |
| Ruten, I. 45. futuere, Veneri operam dare. Misschien samenhangende met rutsen, het Hd. rutschen. Zie Rein. vs. 973: |
Ende began, met groter scame,
Rutsen over sinen staert.
| |
| |
| Het Hd. rutschen is gleiten, schlüpfen, schurren, vorrücken, van waar zeer duidelijk de obscoene beteekenis is af te leiden, die dan ook in het Hd. Rutschel, hoer, en het Nd. die Rutze, die weibliche Scham kennelijk is. Zie Kaltschmidt Gesammt-Wörterb. der Deutschen Sprache. |
| Samblant, V. 29. schijn. |
| Scalle, III. 200. kloot. Kil. Scal, coleus, testis. Fris. Eene volksetymologie brengt hiermede nog den naam van het dorp Schalsum, een half uur van Franeker gelegen, in verband. In het leven van Ulpius Cissaeus Franekerensis, door Suffridus Petrus in de Decas XI Scriptorum Frisiae beschreven, komt hieromtrent het volgende voor: ‘Franekerensem autem ipse se vocari maluit quam Schalsemium, cum esset in Schalsemo natus, qui pagus est in Territorio Franekerensi, nec longe a Franekerensi civitate distat: Nam cum hic pagus insigni quadam hedera notabilis sit, fugere veterem jocum voluit, qui de nomine ipsius pagi et hederae in eo crescentis vulgo jactatur, cum dicunt: Toh Schalsum yn'e Klimmerbeaem: ideoque nomen pagi, quod obscoenitatis sonum apud nos habet, prorsus suppressit; Klimmer-beaem autem quod hederam significat et in eandem obscoenitatem ob istius vicinitatem abripi posset Graeco nomine obvelavit; κίσσος enim hederam significat, unde ille se Cissaeum, hoc est, Hederaceum appellavit. |
| Sceren, IX. 19. spot. |
| Scieten, III. 185. in dat haer, in het haar vliegen. |
| Schinen, III. 227. blijken. |
| Scrine, I. 25, 33, 48. schrijn, kist. |
| Sijs, VI. 69. de zes op de dobbelsteenen. Zie de Aant. IX. 30. Kil. sijs, senio. |
| Zille, I. 55. drempel. Kil. sille, sulle, limen. |
| Sinc, IX. 30. de vijf in het dobbelspel: Kil. cinck int spel, Pentas. |
| Sipen, seep, III. 192. zijpen, druipen. |
| Slecht, VI. 126. effen, vlak, glad. |
| Soyen, III. 170. futuere. |
| Sonderlinghe, VI. 23. inzonderheid, bovenal. |
| Spien, II. 18. bespieden, nagaan. |
| Stappans, III. 19. terstond. |
| Stolpelinghe, VI. 223. voorover. |
| Sweren, IV. 58. pijn doen. Zie Huyd. op St., D. III. bl. 357. |
| Tarninghe, VI. 68. Zie de Aanteekening. |
| Terden, II. 64. treden. |
| Terminarius, VI. 29. bedelmonnik. Zie du Cange (Ed. Henschel), VI. 547. Terminarii apud Ordines Mendicantes dicuntur, qui habendis per agros cuique conventui addictos concionibus destinantur. Habent enim singuli Ordinum istorum Conventus descriptos circumjecti territorii pagos, intra quos duntaxat eleemosynas colligere liceat, ne cum jactura caritatis et periculo scandali mutuis officiant commodis. |
| |
| |
| Twisken, VI. 127. tusschen. |
| Valu, IV. 31. vaal, grijs van bleekheid. |
| Vast, VI. 1. naauwkeurig. |
| Veizen, III. 77. jegen ene. Veneri operam dare, eigentlijk: zich heen en weer bewegen. Hoewel de vocaal zwarigheid oplevert, meen ik het te moeten vergelijken met het Mhd. Vise (Benecke, Mhd. Wörterb. III. 329, Grimm, Gr. 52), van waar is afgeleid vîsel, membrum virile, vase, Hd. Faser, ons vezel, Kil. veese. Zie ook Georg Schambach, Wörterb. der Niederdeutschen Mundaert der Fürstenthümer Göttingen und Grubenhagen, 270, op vîsel, viseln en fitzeln. |
| Ver, IV. 44. vrouw, vóór een eigennaam gebruikt. Zie mijn Wapene Martijn, Gloss. en de aldaar aangehaalde plaatsen. |
| Verkennen, II. 133. herkennen. |
| Verclaren, III. 157. Hem ____, helder worden, licht worden, aanbreken. |
| Verscieten, III. 55. verbleeken van vrees. Zie Kil. |
| Verscoven, III. 72. ellendig, beroerd, verachtelijk. Zie LSp. Gloss. |
| Verslaen, VI. 199. verhalen, verslag doen van iets. |
| Versoeken, VI. 47. bezoeken. |
| Verspuwen, VI. 182. uitjouwen. Kil. verspouwen, respuere, despuere, abominari. |
| Vertemperen, III. 140. bespelen van een muziekinstrument. |
| Verwandelen, III. 211. veranderen. |
| Verwet, VII. 44. ____ hebben an enen, iemand iets wijten, iemand een smet, een blaam aanwrijven. |
| Vingherlijn, III. 84. ring. |
| Visieren, VI. 184. bedenken. |
| Vite, IV. 103. leven, levensbeschrijving. |
| Voerdachticheit, I. 1. bedachtzaamheid, voorzichtigheid. |
| Vollen, VI. 63. vol worden, uitzetten. |
| Voude. In de vouden leggen, IX. 52. in de vouwen leggen, plooyen. |
| Wael op, IV. 25. welaan. |
| Want. Bi wants, III. 50. aan dezelfde zijde van den wand. |
| Wapene, III. 188? |
| Weder ende voert, X. 55. naar alle kanten heen, overal. |
| Wederstoet, VI. 202. onheil, tegenspoed. |
| Wey, III. 61. wei. Kil. serum, pars lactis aquea, succus lactis. |
| Wigaert, V. 4. wijngaard. |
| Wit, IV. 38. geloof. |
|
|
Auteursrechtvrij