Heden mosselen, morgen gij

[p. 12]

Zeven acht soldaat op wacht

voor Guus Luijters

‘Heeheeeeef... ach’, riep ik. ‘Eééééééchs... íchten!’

Dribbeldribbeldribbel deden ze zo goed mogelijk op het losse zand.

Met stramme benen marcheerde ik naar de rand van het rijtje van 6 man dat onder mijn commando stond en liet deze en gene iets naar voren of naar achteren dribbelen totdat een kaarsrechte lijn was ontstaan die alleen onderbroken werd door een toevallige dikke kont of holle rug. Ik draaide me om en marcheerde naar de opperwachtmeester, die niet toevallig mijn wagen gekozen had om mee te gaan. Ik maakte halt en front en salueerde. ‘De dienstplichtig korporaal Van Veen meldt zich’, zei ik luid en duidelijk. ‘Alles in orde’, voegde ik er aan toe.

Hij was een kleine magere man die gerust al zo'n 15 jaar meeliep en mij nog onlangs bij de wekelijkse inspectie had toegevoegd:

‘Van Veen, je bent een lul.’

Hij zag er ook nu zuur uit maar er viel niets op te merken, alles was in orde.

‘Zou je ze niet eens op hun gemak zetten?’ vroeg hij. Ik maakte rechtsomkeert en riep:

‘Odde plaaaas... ust!’

‘Welke psalm is dat?’ vroeg de opper achter mij, maar dat was een versleten grap op mijn warme bariton. Ik keek naar het groepje van 6, ze stonden er verregend maar netjes bij.

‘Ust’, riep ik. Je had de eerste en de tweede rust, bij de tweede mocht bewogen worden vanuit het middel, mits de voeten op de plaats bleven. Ik liep naar mijn geschutsbemanning toe.

‘Er mag gerookt worden’, zei ik, ‘en zachtjes gepraat.’

‘Laat ze maar inrukken’, zei de opper achter me.

‘Heeheeeeef... ach’, riep ik. Ze stampten weer zo goed mogelijk met hun linkerpoot. Het waren geen kwaaie jongens. Ik kende ze geen van allen, maar ze zaten in de wachtmeestersopleiding en dus deden ze hun uiterste best. ‘In ... hrukt... ars.’ Ze draaiden zich gelijktijdig om op hun rechterbeen, lieten het linker hoog bijkomen, maakten daarna de éne verplichte pas en waren vervolgens bewegingsvrij. Ze gingen meteen zover mogelijk weg samen op een zandrichel zitten om een shagje te rollen.

Voordat de opper zijn mond open kon doen, corrigeerde ik snel mijn fout, liep ze achterna en begon luidruchtig de taken te verdelen. ‘Jij zorgt voor de radio’, zei ik tegen een roodharige die makkelijk te onthouden was, ‘en jullie tweeën gaan over vijf minuten de telefoon aanleggen, de kabel ligt in de auto en je moet die richting uit.’

Ik had me goed voorbereid en wist exact wat er moest

[p. 13]

gebeuren. Ik liep terug naar de sceptische opper. ‘En nu de verdediging’, zei ik. Ik had een kladblocje bij me en twee ballpoints voor als één het niet deed. ‘De bren had ik hier gedacht’, zei ik, ‘dan kan hij iedereen die over de heuvel komt wegmaaien.’

‘Waarom niet dáár?’ vroeg hij en wees in de tegenovergestelde richting. ‘Dan schieten we op het hoofdcommando’, zei ik. Hij knikte zuur. Ik legde hem mijn andere maatregelen uit en na enige tijd vertrok hij teleurgesteld naar andere klanten. Ik wachtte tot hij uit het gezicht was, liep naar mijn bemanning en ging naast ze zitten, op een metertje afstand, om een shagje te rollen.

We zaten er niet vrolijk bij, 6 cursisten van de kaderopleiding onder leiding van een reeds half gesjeesde cursist van de officiersopleiding.

‘Jullie eerste oefening?’ vroeg ik aan de dichtstbijzijnde.

‘Ja, korporaal.’ Hij maakte een frisse en ijverige indruk, een blonde jongen, iets groter dan ik.

‘Mijn laatste, denk ik’, zei ik.

‘O.’

We zwegen en rookten. De blonde rekende het na.

‘Maar je wordt toch pas over 3 maanden kornet?’ vroeg hij, ‘dan moet je toch zeker nog één oefening hebben?’

‘Nee, ik wordt geen kornet’, zei ik, ‘van hogerhand is uitgemaakt dat ik niet het goede karakter heb om de troep te inspireren. Dus over een maand ga ik af naar de parate hap.’

‘Jezus, wat goed zeg’, zei de blonde bewonderend en richtte zich tot de anderen, ‘hoor je, de korp gaat af over een maand.’ Ze keken me aan met de mengeling van jaloezie en afkeuring waaraan ik maar moeilijk kon wennen. Aan de ene kant gaf uitstoting je een aureool van onafhankelijkheid, een eigenzinnig type met schijt aan de dienst. Aan de andere kant bleef je toch de lul die niet op kon brengen wat zij presteerden. Niemand wilde met je ruilen.

‘Vandáár dat de opper je steeds probeerde te pakken’, zei de blonde.

‘Ja, dat wilde ik jullie vragen,’ zei ik, ‘of jullie een beetje mee willen werken. Want als hij me ergens op kan grijpen ga ik met schuld af en dat scheelt 3 maanden, dan moet ik 21 maanden.’ Ze knikten en begonnen onderling te praten. Ik zat ook wat te ver van ze af.

Het begon weer te regenen. We droegen onze binnenhelmen, het dunne binnengevechtspak en het dikke gevechtsjack eroverheen dat de wind tegenhield maar het water niet. Het regende al de hele dag op en af en niemand was droog.

‘Kom jongens’, zei ik, laten we maar weer aan het werk gaan. Jullie tweeën gaan de telefoon aanleggen en de rest zet de

[p. 14]

tentjes op, ook voor de anderen. Het moet er goed uitzien, anders pakt de opper me.’

Iedereen ging aan de slag. Ik zette mijn tentje op, plaatste de bren, noteerde alle 6 namen en ging op het stuk zitten om een wachtschema op te stellen.

Het begon donker te worden. We waren zes uur onderweg geweest, vanaf 9 uur 's ochtends en daarna moest het zware luchtdoelgeschut afgehaakt worden en waterpas opgesteld worden. Ik kon niet zonder wrevel aan het kanon denken, dat ik na maanden van studie van binnen en van buiten kende. Het was zo'n ouderwets apparaat met twee wieltjes om de loop te richten. Eén man draait aan het wieltje voor de verticale lijn en één voor de horizontale lijn. Door gezamenlijk en in vereniging aan de wieltjes te draaien konden ze de loop elke denkbare stand geven. Geoefende duo's konden op die manier vliegtuigen volgen tot een maximum vliegsnelheid van 150 km per uur en mijn vijandschap met de opper dateerde vanaf het moment dat ik hem vroeg hoe hard vliegtuigen vandaag de dag vlogen. Cynisch intellectueel broekje, zag ik hem denken, wéér zo'n mannetje dat zich verheven voelt boven de opper met zijn Mulo-opleiding. En gelijk had hij.

De tentjes stonden overeind en de heren lagen erin. Ik tremde ze eruit om de verdedigingsposities te oefenen. ‘Jij de Bren.’

‘Maar korp, we hebben de bren nog niet gehad.’ ‘Kan me niet verdommen, als je er maar achter gaat liggen.’

Intussen kraakte de radio voortdurend berichten en ik realiseerde me met schrik dat ik vergeten had erop te letten.

‘Hé, je moet roepen joh, als er iets aan de hand is’, riep ik tegen de roodharige die op het toestel lette. Hij had een bolle kop en sproeten, zoals dat wel vaker bij roodharigen het geval is. ‘Action’, riep hij terug en dat betekende dat we bij het kanon plaats moesten nemen, gereed voor het lossen van schoten. Verkleumd zaten en hingen we bij het dikke nutteloze ding met zijn lege hulzen en luisterden naar de radio, die de verschillende graden van actiebereidheid afriep. Soms moesten we op het stuk gaan zitten omdat er zogenaamd vliegtuigen aankwamen, dan weer mochten we slapen, dan weer mochten we ons 15 meter van het stuk verwijderen maar zonder te slapen. Het ging allemaal vrij snel achter elkaar en ik herkende de zenuwachtige stem van collega Bobbert die tot commandant van de oefening was benoemd en kennelijk de luitenantinstructeur achter zijn stoel had staan. We bleven maar zitten en staan waar we waren totdat de lawine van bevelen ophield en er een standby werd aangekondigd dat er nogal definitief uitzag. Het was intussen vrij donker geworden en zoals bekend hoeft men 's nachts geen serieuze bomaanvallen te verwachten. Ik liet de rooie aflossen en gaf iedereen toestemming om in zijn

[p. 15]

tent te kruipen.

Ik was doornat en hongerig en werd steeds bozer over het wegblijven van de telefoontrekkers. Ik draaide eens aan het apparaat en kreeg verbinding.

‘Wanneer komt nou godverdomme dat eten, Willem’, vroeg ik nadat ik de stem aan de andere kant herkend had.

Een nieuwe stem antwoordde. ‘Rustig aan, Van Veen’, zei luitenant-instructeur Bos, ‘we weten dat je alleen aan jezelf denkt, maar de auto moet ook nog 20 andere stukken bezoeken.’

‘Ja luitenant’, zei ik timide, ‘het komt door de regen, het spijt me.’

‘Het regent overal, Van Veen’, vervolgde de lammeling, ‘je wilt me toch niet wijsmaken dat je denkt dat het alleen boven jouw stuk regent?’

‘Nee, luitenant.’

‘En toch ben jij de enige die opbelt over het eten.’

‘Ja luitenant, neem me niet kwalijk.’

Hij hing op en ik ook. Melancholiek keek ik de nacht in en op hetzelfde moment reed een vrachtwagen tegen het stuk aan.

‘Weg!’ riep ik en sprong opzij. De auto raasde en reed een paar meter achteruit terwijl de radioman en ik vloekend bij het stuk stonden.

Er sprong iemand uit de auto en ik liep naar hem toe: ‘Wat is dat nou voor gelul, wie rijdt er nou tegen een levensgroot stuk aan?’

Het was de opper en ik zag mijn kans. ‘Ik moet dit rapporteren’, zei ik groots.

‘Dat heb je uitstekend gezien’, antwoordde hij, ‘Fransen heet de kanonnier aan het stuur. Je dacht toch niet dat ik reed? Wel?’ Zacht mopperend haalde ik de etensbliken uit mijn pukkel, hield er twee op en kreeg bij het licht van de kleine zaklantaarn een grote kwak met groente doorregen puree in één ervan. De anderen vulden ook hun blik en ik liet nog twee kwakken bewaren voor de afwezige telefoontrekkers. Daarna reed de wagen met gedoofde lichten weg.

‘Geen licht maken’, riep de opper nog achterom.

‘Zijkerd’, zeiden drie man tegelijk. In het donker smaakte het voedsel als warme metselspecie. Er was ook zand in mijn blikje gekomen en na enkele happen gooide ik de inhoud weg.

‘Niemand meer op het stuk hoor’, zei ik, want het viel niet te zien of het nog goed overeind stond.

Na een paar minuten kwamen de telefoontrekkers terug met enthousiaste verhalen over het eten dat zij hadden gehad in de commandopost. Nassi goreng met kip.

's Avonds om tien uur lag iedereen te slapen, behalve de wacht en ik. Ik belde nog eens op. Willem van Eck was nog

[p. 16]

steeds op post, een droge Zaandammer onderwijzer die niet makkelijk in paniek raakte. Nu maakte hij toch een opgewonden indruk.

‘Hele toestanden hier’, vertelde hij, luitenant Bos is met een ploegje wachtmeesters gaan infiltreren en één ervan heeft een ander per ongeluk in zijn rug geschoten met een losse flodder.’ Ik lachte. ‘Nee echt, hij is gewond door de splinters. Hij is nu naar het hospitaal. Ik zou maar uitkijken als ik jou was.’

‘Wat doen ze dan?’ vroeg ik.

‘Ze knippen de telefoon door en dan besluipen ze je,’ zei Willem, ‘om de paraatheid te testen. De opper is er ook bij en je weet hoe hij over je denkt. Ik moet nu ophangen.’

Ik hing de telefoon op en ging weemoedig zitten nadenken. Na enige tijd vertelde ik de wacht driemaal in verschillende bewoordingen dat hij op infiltranten verdacht moest zijn.

‘Meteen schieten’, zei ik, ‘sla ze op hun kop, het zijn allemaal beroeps. En elk kwartier de telefoon checken. Geef het ook door aan de anderen.’

De jongen knikte en ik kroop in mijn tentje. Ik overwoog nog mijn schoenen uit te trekken, maar liet ze tenslotte toch maar aan. Het regende nog steeds. Koud en nat beleefde ik de dag nog een paar maal en viel tenslotte toch in slaap.

Om twee uur werd ik wakker gemaakt voor mijn wacht. ‘Iets gebeurd?’ fluisterde ik tegen mijn voorganger.

‘Nee’, fluisterde hij terug en vertrok naar zijn tentje.

Ik ging naast de radio zitten die zachtjes kraakte en draaide aan het telefoontoestel.

‘Hallo’, zei de centrale.

‘Controle’, fluisterde ik.

‘OK’, zei de centrale en hing op.

Er waren geen sterren maar de regen was opgehouden en tijdens de slaap was ik praktisch opgedroogd. Wel had ik het nog erg koud en moest af en toe pauzeren met klappertanden, om goed te kunnen luisteren.

Tegen drieën kwam het eerste gerucht, van de kant van de hoge zandrichel en even later kon ik tegen de iets lichtere horizon een figuur dichterbij zien komen.

Ik draaide aan de telefoon en kreeg geen gehoor. Het was menens en ik werd bang, moederziel alleen wakker midden op de hei terwijl enge mannen naderbij slopen. Snel liep ik de tentjes langs, trok aan haren en fluisterde scherp ‘Alarm, alarm.’

Een minuut later stonden er drie naast me in de duisternis te turen, de anderen waren niet wakker te krijgen zonder lawaai te maken.

Regelmatig kneep ik mijn ogen even dicht om daarna een fractie van een seconde een scherp beeld te krijgen. Na veel

[p. 17]

gefluister kwamen we tot de conclusie dat er maar één man aankwam.

‘Blijf opletten’, fluisterde ik, ‘ik loop om.’

Ik deed de hinderlijke helm af, haalde mijn vechtpetje uit de zak van mijn jack en zette hem op. Ik gaf mijn zware Lee Enfield aan een van de anderen, leende een karabijn en ging op pad. Losse flodders hadden we niet meegenomen en ik vroeg me af hoe ik de infiltrant neer zou kunnen schieten. Pief paf poef roepen was vermoedelijk toch wel het beste.

Met het geweer voor de borst liep ik gebukt weg van het stuk en maakte een wijde bocht totdat ik achter de kruipende figuur kwam. Mijn hart bonsde onaangenaam maar ik vergat alles toen ik tien meter voor me in het donker een liggende gestalte zag. Stapje voor stapje naderde ik en toen ik bijna aan zijn voeteneind stond richtte ik het wapen en zei: ‘Hé, gevangen!’ De figuur krabbelde overeind en ik zag dat het de opper was. Hij zei niets en kwam naar me toe. ‘Halt, sta stil’, riep ik achteruitstappend maar hij bleef komen. ‘Poef’, riep ik terwijl ik de trekker overhaalde, maar het deed hem niets. Toen hij vlakbij was, sloeg ik met de kolf in de richting van zijn kruis, vloekte, duwde hem weg zodat hij viel, gooide het geweer op hem, sprong er zelf op en kreeg bij toeval zijn magere nek in handen. Voor het eerst sinds lange tijd voelde ik dat ik precies deed waar ik zin in had. Dat was het smalle kopje bij de nek pakken en op en neer tegen de grond slaan. Veel effect had het niet op de zachte bodem en voor ik het wist was hij onder me vandaan gekrabbeld en wilde weghollen. Ik greep naar zijn benen en kreeg een klap van een laars tegen mijn hoofd, maar hij kwam neer. Ik sprong op zijn rug, greep opnieuw zijn hoofd en drukte zijn neus in het zand, terwijl ik met één vuist op zijn achterhoofd sloeg. Ik was bezig zijn nek dicht te knijpen toen de bemanning erbij kwam.

‘Gevangen!’ riep ik triomfantelijk. ‘Ik weet niet wie het is’, voegde ik er leep aan toe en stond op. De opper werd overeind geholpen, hij proestte wat en begon te vloeken.

Ik leefde in een wolk van opgetogenheid. ‘Lopen’, commandeerde ik en toen hij niet snel gehoorzaamde gaf ik hem een schop.

Hij was klein en mager en een stuk zwakker dan ik. We marcheerden hem af naar het stuk en bonden hem daar vast.

‘Niet trekken’, zei ik tegen hem, ‘want het stuk heeft een aanrijding gehad en kan omvallen.’

Hij zweeg nog steeds, tot en met het moment waarop hij door een afvaardiging van de commandopost werd opgehaald. Al een week later werd ik van de officiersopleiding verwijderd.

Zonder schuld.