Encyclopedie van op het nippertje geredde kennis (en andere stukjes om te lezen)

[p. 138]

Snipper 40

Doodgaan (3)

Oma, behorend tot de familie Spijkers, was beneden haar stand getrouwd met mijn opa. En dat liet ze weten. Er was weinig meer van hem over toen we in 1953 naar Nederland kwamen. Hij was zeventig, van de generatie van 1.60 meter dus, maar leek nog een stuk kleiner vanwege zijn gebogen loop. Een loopbaan als schilder/behanger, het vak dat al generaties in de familie Vervoort beoefend werd moest hij opgeven toen bleek dat hij kleurenblind was. Nu werkte hij al tientallen jaren als beddenmaker bij het Sint Antonius ziekenhuis in Utrecht. De zusters waren aardig voor hem, hij was ook een lieve, maar wat stille man. Hij was mager als een lat, met als enige trots (als hij trots zou kennen) een onverwoestbare bos borstelig grijs haar. Jarenlange onverklaarbare kaakpijn had geleid tot een operatie waarbij zijn hele gebit werd verwijderd. Toen de pijn bleef werd een andere kaak-ingreep gepleegd. Nu was de pijn weg, maar de chirurg had kans gezien een oogzenuw te beschadigen zodat hij aan één oog blind werd. Het werd dan ook maar dichtgenaaid, hij kon er immers toch niet mee zien. Het andere oog had een jampotglas nodig, maar dat was al sinds zijn jeugd. Hij mocht graag vertellen dat hij als kind altijd gezien werd als een domkop, tot een oplettende onderwijzer ontdekte dat hij het bord niet kon zien, laat staan lezen wat erop stond. Hij onderging het allemaal blijmoedig.

Oma was zijn tegendeel. Ze was dik en had een rond pafferig hoofd, het grijze haar in een voor de eeuwigheid aangebracht permanent. Ze had een stem die door muren ging. Vanwege haar suikerziekte lag ze voornamelijk op bed en commandeerde vanuit die plek haar man en haar als gevolg van de woningnood inwonende dochter en schoonzoon. Ook mijn moeder was de klos toen we enige tijd bij hen

[p. 139]

logeerden omdat we als repatriant nog geen huis hadden toegewezen gekregen. Mijn vader bleef buiten schot, oudste zoon immers, maar kreeg dat ingepeperd zodra mijn moeder hem even alleen had. ‘Ik moet hier weg’, hoorde ik haar dringend zeggen, ‘ik ben totaal op.’ Ze was elke dag bezig het huis van top tot teen te vegen, te schrobben, en af te nemen.

‘Hou dan toch op met dat schoonmaken,’ fluisterde mijn vader terug.

‘Ja, dan zegt ze dat ik verwend ben in Indië en niets doe,’ hoorde ik mijn moeder sissen.

Oma overleed in 1955 en niemand rouwde.

Toen in 1956 de AOW inging deed het Sint Antonius-ziekenhuis er nog een klein pensioentje bij en opa, 73 inmiddels, bracht zijn oude dag dankbaar door in een eigen kamer in het bejaardenhuis. Niemand die hem zei wat hij moest doen, een verademing! Ze hadden er radiodistributie en ik zie hem nog met zijn rechteroor dichtbij dat kastje zitten, de handen in de schoot gevouwen, en vol aandacht luisterend. Eén keer in de maand gingen we op bezoek en brachten een fles Bokma voor hem mee. De keer dat ik die fles per ongeluk brak bij het uitstappen van de auto en me hevig verontschuldigde, liet hij de rij flessen zien die we eerder gebracht hadden. Hij dronk bijna nooit. Toen hij de tachtig gepasseerd was liet hij af en toe weten wel klaar te zijn voor een definitief vertrek naar het hiernamaals. Maar pas in 1973 was het zover, het 90-jarige hart wilde niet meer. Hij lag, bijna blind en bijna doof, op een bed in het ziekenzaaltje van het bejaardenhuis en wachtte op de dood. Mijn vader hield zijn ene hand vast en ik de andere. Soms kneep hij er even in, dan kneep ik even terug.

En met een diepe zucht was hij ineens vertrokken. Alleen al voor hem hoop ik dat er toch een hemel is. Want dat verdiende hij na dat leven.

[p. 140]

Vreemd genoeg waren mijn gedachten niet bij hem toen hij zijn laatste adem uitblies, maar bij mijn oma, zijn lang geleden overleden vrouw. Toen die dood op haar sterfbed lag moest ik haar als kleinzoon een afscheidszoen geven. Mijn moeder vond dat het zo hoorde en ik had geen steekhoudende argumenten om het niet te doen. Ik liep op haar af, bukte me en drukte mijn lippen op haar wang. En ik schrok.

Het wasbleke hoofd van oma was koud als ijs en haar wang was keihard maar licht vettig. Zoals een wassen kaars aanvoelt.

En toen kreeg ik ineens de aandrang om met mijn tanden langs haar wang te schrapen en te kijken of er dan schraapsel vanaf kwam. Zoals je bij een uit kaarsvet geboetseerd hoofd zou mogen verwachten. Ik deed het natuurlijk niet. De gedachte alleen al!