De literaire manifesten van het fin de siècle in de Zuidnederlandse periodieken 1878-1914

[p. 527]

-145- [Programmaverklaring van Excelsior]

Hier is het dan, lang aangekondigd en vurig verwacht gelijk een eerstgeborene, waarvoor de gelukkige vrouw die moeder worden gaat, het wiegje gereed zet, en er een hemelsch blank nestje van maakt, en er in hare droomen kransen van lachende bloemen rond slingert...

Hier is het dan eindelijk, en moest bij dit nederig verschijnen de eene of de andere dilettant die er in zijn rijkbevrachte boekerij een hele verzameling van praehttijdschriften op nahoudt, het even van terzijde bekijken en medelijdend mompelen: ‘Een doodgeboren kindeke!’, dan zouden wij hem aanstonds den bal terugkaatsen en antwoorden: ‘Geloof er niks van! Kinderen die met zoo n klinkenden naam ter wereld komen, zijn zoo springlevend als kwik! En dan, wilt ge verder zijn leefkracht polsen, doorlees aandachtig dit eerste nummer. Maak kennis met ons programma, met ons doel, met onze plannen, en velt dan een oordeel!’

*^**

ons programma?

Zelden of nooit heeft er een titel zoo veelbeteekenend geklonken als deze, waarmede wij dit nieuwe maandschrift inluiden:

excelsior! hooger op!

Boven het lawaai van nijdig politiek geschermutsel en koortsig nijverheidsgedoe dat van uit onze stad heel het arrondissement schijnt te beheerschen, willen wij eene andere klok laten uitklinken om met hare vredige roepstem bijeen te scharen al wie meedoet aan hooger gevoels- en gedachtenleven.

Naast den politieken strijd die onvermijdbaar voortspruit uit de botsing van verschillende maatschappelijke stroomingen; naast den strijd om het brood die in 't leven wordt geroepen door den eisch van 't stoffelijk bestaan, komen we onzen strijd leveren: den strijd voor meer schoonheid, meer beschaving, meer zelfbewust-worden.

Dit is: den strijd voor Vlaamsche Beweging en Kunst, gesteund op ons katholiek-zijn, en onze godsdienstige overtuiging.

Geen ijdele woorden, maar daden willen we geven!

Geen schoone beloften, maar werkelijkheid willen we leveren!

Ons volk willen we

verfijnen, ontwikkelen, doen hooger stijgen.

De eenen door Vlaamsche Beweging: welke in de laatste jaren zoo gelukkig aan 't stevenen is gegaan naar eene Maatschappelijke Beweging: Drankbestrijding, Hoogeschooluitbreiding, Taalstrijd.

De anderen door hun Kunst: geen hoogdravende, maar simpele, reine, gezonde kunst waarmede we zoowel eenvoudigen als geleerden, verkwikken willen en veredelen. Op dit gebied sparen we geene onkosten:

Toekomende maand reeds verschijnt als bijvoegsel, prachtig gedrukt, met woorden, muziek en begeleiding, een innig-schoon kerstlied van den gevierden toondichter lod. de vocht, wiens maria-cantate over enkele maanden te Aalst uitgevoerd, zoo diep weerklonken heeft in de zielen.

Later nog, ter gelegenheid van het feest van Drie-Koningen en Paschen, zullen we van denzelfden componist prachtige liederen volledig laten verschijnen.

En dit alles voor den spotprijs van het abonnement: één frank!

En nog andere verrassingen zullen we voor den lezer medebrengen.

[p. 528]

Ons verlangen om wat goed te stichten, om wat schoonheid rond te zaaien, om wat hooger leven te verwekken, is zoo sterk en zoo oprecht dat we ons hoegenaamd door geene hinderpalen van stoffelijken aard willen laten weerhouden, om dit te kunnen verwezenlijken.

Nog eens: met geene woorden is het, maar met werken dat we dit bewijzen willen.

Men zal daarover oordeelen op tijd en stond!

*^**

excelsior! hooger op!

eerwaarde heeren geestelijken die er van overtuigd zijt, dat de katholieke kunst evenals de Godsdienst, eenen verderen gezichteinder opent op het leven en zooveel goed kan doen aan de zielen, onze hoop is allereerst op U gesteund... De Godmensch hier op aarde bracht niet alleen genezing voor de kranken, licht voor de blinden en redding voor de zondaars, maar het was ook een Goddelijke Kunstenaar die het schoonheidsgevoel in de harten zijner toehoorders uitdiepte, en er zaad van hoogere gevoelens en gedachten in uitstortte... Ieder menschenhart werd geschapen voor hooger heil, het hunkert naar eeuwige Schoonheid en Waarheid, en in dezen tijd van akelig zingenot en zedenbederf mogen ze ideale priesters heeten, zij die, stappend in de voetprenten van den Zaligmaker, de fijnere snaren kunnen treffen welke gespannen liggen in de ziel van het volk, en hunne zending als ware Schoonheidszaaiers begrijpen en vervullen ... Heel het Christendom is eene goudmijn van kunst, en de meesterstukken onzer primitieven die visioenen van engelen en heiligen in hemelsche luchten op doek konden tooveren, of hun zielen vol Geloof en Liefde als hymnen stijgen lieten in het kantfijn beeldhouwwerk onzer middeleeuwsche kathedralen, zijn daar om te bewijzen hoe onze christenen toen leefden en ademden in eene atmosfeer van reinen kunstdroom... De kunst welke wij op heden in beelden of boeken uitgestald zien achter de winkelramen, of te pronk staan op marktpleinen en openbare plaatsen, bevuilt oogen en zielen. Weg daarmede! Wij willen weerom zuivere lucht laten inademen aan het volk, wij willen de menschen geleiden langs wegen waar er geen helsche bloemen bloeien met moordend venijn en vergif in hun kelken, doch waar rozen zonder doornen te geuren staan en witte lelieën wuiven op den adem van frissche morgenwinden. Wij willen ons volk stilaan naar de hoogten voeren, van waar het land in wijderen gezichtskring openligt onder blauwe lucht en zonneschijn...

‘excelsior’ komt een waar apostolaat uitoefenen, een apostolaat door christene kunst, en daarom rekent het op de ondersteuning en de medewerking van al dezen tot wie de Heer heeft gezegd: ‘Gaat, en onderwijst de volkeren, leert hen de Waarheid kennen, de Schoonheid nader gebracht worden tot Mij die de eeuwige bronader ben van al wat Goed en Schoon is!’

politieke mannen, gij die met rechtzinnige gevoelens van toewijding en volksverheffing in de barning van den strijd zijt geworpen, komt hier een poos verademen en ontspanning zoeken. Laat den frisschen wind van Vlaanderens luchten om uwe slapen waaien, en uw brandend voorhoofd koelend aaien... Ziet, hoe ons vlaamsch volk daar nog wroetend ligt in de diepten, met het werk van zijn handen en zijn geest naar de aarde gebogen... Komt het met ons eene hand reiken om het hooger op te laten klimmen, en steunt ons in onzen strijd, eenen strijd om vrede en schoonheid, waarmede wij den uwen aanvullen en bekronen willen.

handelaars, die met heele dagen suffig zit gebogen over uwe cijfers, ontruk u soms eens aan de beslommeringen van uw bedrijf en laat u voor enkele stonden heenvoeren naar landen van fantazie en poëzij: het zal uw denken opfrisschen, den zorgenden

[p. 529]

rimpel voor eenige oogenblikken van uw voorhoofd wegkussen, en met meer kracht en succes dan ooit zult ge daarna uw werkelijke taak weer aanpakken kunnen.

werklieden, gij ook ge leeft niet alleen van brood. Uw geest heeft insgelijks voedsel noodig, uw ziel vraagt ook haar aandeel in 't leven, want anders zijt ge alleen machienen, maar geen menschen die denken en voelen kunnen. Leest ons maandschrift: ervaren mannen zullen u hier op de vele zedelijke en zelfs lichamelijke gevaren wijzen waaraan ge u dagelijks als roekeloozen blootstelt omdat gij ze niet kent. Ge zult hier meer eigenwaarde krijgen, meer fierheid, meer verlangen naar een reiner en gezonder leven, meer trotschheid om uw vlaming-zijn, meer koppigheid in 't eischen van uwe taalrechten, die innig samen gaan met uw broodrechten, en 't zal er zonniger en vrediger om worden in uwe harten en huisgezinnen.

vlamingen, gij allen die dezen naam waardig zijt, jont uwen penning aan ons werk, en dan zal weldra als een zegegalm klinken over onze streek de schoone titel van ons maandschrift:

excelsior! hooger op! En nu aan den arbeid!

a.	Excelsior.
b.	Maandschrift voor Vlaamsche Beweging en Kunst. Motto's: Wij willen ons zelf zijn. - ledere vogel zingt zooals hij gebekt is.
c.	Aalst:
d.	Drukker: Van de Putte-Goossens, Korte Zoutstraat 31, Aalst.
e.	‘Tot den lezer. Excelsior! Hooger op!’
f.	1^e jg., nr 1, november 1913, pp. 1-4.
g.	Anoniem.