Vlaemsche poëtiek
(1854)–Edward Vermandel–
AuteursrechtvrijHet stadsgewoel, of de verloste veldeling.Vaerwel, o stedeling! met al uw nieuwe zeden,
Met al uwe ydle pracht en dwaze grilligheden;
Daer ge in uw luchtloos huis aen dampen zit verslaefd,
Waervan de geur met u naer beurs en schouwburg draeft.
By my komt gy vergeefs uw praelgebouwen roemen,
Uw gekke modes die ge als nuttig wilt verbloemen;
Dit al, zegt Salomon, is ydel; 't gaet voorby.
Ik, die zoo wys niet ben als hy, 'k noem 't zotterny.
God lof! het tydstip naekt dat ik mag gaen herleven,
En my met rassche schreên naer 't lachend veld begeven,
Als een ontboeide slaef die voor zyn ketens ducht,
En hygend naer een land van rust en vryheid vlugt.
Wie 't buitenleven kent, wykt van 't gewoel der steden,
En leeft in 't eenzaem veld, zoo zalig als tevreden.
Wat heeft men in een stad, als onrust? anders niet.
| |
[pagina 222]
| |
En zoekt men daer de rust, wat vindt men, als verdriet?
Ja, zegt gy, maer men kan daer veel genoegens smaken,
Zich baden zonder vrees in wellust en vermaken. -
Zeer wel, verzwyg uw leed, geef u der vreugde prys,
Dan leeft ge op een galei als in een paradys.
Ligt men in stad te bed te sluimren of te geeuwen,
Men hoort van wyd en zyd met benden katten schreeuwen;
En wyl myn poes op 't dak gerust aen 't vryen is,
Is 't by my muizenbal of rattenkerremis.
Het spookt door gansch myn huis, het spookt in alle straten;
De hel met haer gebroed wordt 's nachts hier uitgelaten;
Al nyp ik de oogen toe, een siddring grypt my aen;
Ik zie rondom myn bed wel duizend monsters staen.
Ik wed dat Orpheus die de hel is ingekropen,
Zoo veel gespuis niet zag met beî zyne oogen open,
En dat de groote Turk, die voor geen satan zwicht,
Hier van den eersten nacht met heete koortsen licht.
Als nu het spookenrot bevel krygt te verdwynen,
Van eer de gulden zon haer volle licht laet schynen,
Dan staet gebuerman Smid met al zyn gasten op,
En stelt de straet in roer door dommelend geklop.
Telt ook by dit geraes nog vyf en twintig klokken,
En kwezels aen den draf op drooge holleblokken,
En slaept dan zoo gy kunt te midden van 't gedruis;
Ik loop in wanhoop weg naer 't eerste koffyhuis.
Ik zit daer in het stof, totdat, om negen uren,
Baron Van Geenhuis komt met vrienden en geburen.
Dan gaet het spel eerst aen; men vraegt den Moniteur,
't Orakel, het Journal, den Brugschen Spectateur;
Hierby, wie tabak rookt krygt tweemael alle weken
Het Advertentieblad, om zyne pyp te ontsteken.
Men leest, men streelt zyn kin, men roept, schier als om prys:
‘Madrid staet gansch in vuer! 't is oproer in Parys!’
Men leest den woordenstryd van Neêrlands Hooge Staten,
En iedereen om 't best wil van de wetten praten.
| |
[pagina 223]
| |
Dan komt heer Sidderman al blazend ingegaen,
En valt in vollen hoest de nieuwe regten aen:
Hoe, zegt hy, zal men nu de honden gaen belasten,
Zoo dunkt my dat men ook de vryheid aen wil tasten,
Wyl menig ander dier, als gans, kalkoen, konyn,
Wel beter dan de hond, voor lasten vatbaer zyn!
Wat verder, in een hoek (o kluchtige episode!)
Zie ik een Protestant, twee Roomschen en een Jode;
Zy staen in volle vuer gelyk de middagzon.
Hunne oogen slaen zy op den Vlaemschen PostillonGa naar voetnoot(1)
Die in een brieventasch van zwart versleten laken,
Rekwesten brengt om vroeg in 't zothuis te geraken,
Ja, als een dolle gek, met zyne zweep in hand,
Niet slechts zyn ros bedreigt, maer de eer van 't vaderland.
....................
Ginds, langs de regter zy', word ik op nieuw geplaegd,
Waer de eene moedig stoft, en de andre bitter klaegt.
Dit is een oud gebruik, elkeen bepleit zyn zaken,
En zoekt, zooveel hy kan, zyn zweepjen schoon te maken,
Een winkelier geeft graeg te weinig of te ligt,
En spot dus met de wet op maten en gewigt;
De rykaerd klaegt zyn last, al heeft hy goed en renten;
De nyvre koopman zwetst op tolgeld en patenten,
En niemand is tevreê, of zal het nimmer zyn,
Al had men 't geld voor niet, gebraed en lekkren wyn.
Nooit is het aerdsch geluk den sterveling beschoren,
Ten zy hy de eedle deugd tot leidsvrouw heeft verkoren.
Maer eindlyk, na veel twist en ongezouten praet,
Wanneer de trage klok den blyden middag slaet,
Dan spoed ik my naer huis. Voor my en op myn hielen
Loopt al het ambachtsvolk, waervan de straten krielen.
Hier komt in volle vlugt een trein met koetsen aen,
En doet my aen een poort een uer op schildwacht staen;
| |
[pagina 224]
| |
Wat verder loopt het volk; men zal de brug gaen draeijen;
Ik, die niet loopen kan, moet my met wachten paeijen,
En met een ongeduld, dat ik vergeefs beschryf,
Staen luistren naer 't getier, naer 't vloeken en 't gekyf.
Raek ik dan weder t' huis, na zoo een angstig zwoegen,
Ik vind in plaets van rust nog zwaerder ongenoegen;
Daer zit dan vader Nieuws, die my met lange haest,
Voor een glas brandewyn het hoofd nog zotter raest,
En al wat hy vertelt heeft hy zoo eerst vernomen:
Hier is de brandspuit weêr een uer te vroeg gekomen;
Daer is een bankroetier, van 't eeuwig manen moe,
Met honderd duizend francs naer 't vrye Pruisen toe.
Met ernst verhaelt hy my zyn alledaegsche prullen,
Slechts goed om 't ydel hoofd van een barbier te vullen.
Na zoo veel kommernis, en gramschap, en verdriet,
Denkt gy dat ik in 't einde een weinig rust geniet,
Wanneer ik gansch alleen aen tafel ben gezeten,
Om mynen hutsepot met smaek en vrede te eten?
Neen, by myn woord van eer! hoe later op den dag,
Hoe min men in de stad naer rust verlangen mag!
Het dommelend gerom van wagens en voituren,
Die, kraeijend voor myn deur, de een tegen de ander schuren,
Beroert dan gansch myn huis; my dunkt dat de aerde beeft,
En 't siddrend schepslendom zyn laetsten adem geeft!
De ketels, 't porselein, de borden en de glazen
Doen, daevrend, ook hun best om meê te helpen razen;
Intusschen slaet de trom by 't schettren der trompet.
Myn ingekrompen hart wordt me in de borst verplet!
't Is of er op myn hoofd wel honderd donders kraekten,
En aerde, lucht en zee in vollen oorlog raekten!
Waer vlugt ik dan naer toe, en waer verberg ik my,
Of heeft my 't lot bestemd tot zulk een slaverny?
O neen! een weinig hoop op uitkomst en op zegen
| |
[pagina 225]
| |
Straelt, ook in 't grootst gevaer, ons uit het onheil tegen;
Dit denkbeeld spoort my aen, ik ga myn huis ontvliên,
Om ergens naer een plaets van vrede en rust te zien.
Dus stap ik eenzaem voort op hoop van vergenoegen,
Al weet ik op geen uer by wien my best vervoegen;
't Is waer, niet ver van hier ken ik een jongen vrind,
Die my wel graeg onthaelt en op het hoogst bemint;
Doch ouderdom en jeugd zyn zelden wel te samen,
Om 't geen een jongling doet, zoude ik my, grysaerd, schamen;
Gedurig haelt hy aen wat Laura hem belooft,
Die steeds zyn teeder hart met wyn en pruimen stooft.
Wat verder woont een vriend, van vyf en veertig jaren,
Die grys is van verdriet en mager van het sparen.
Hier heeft hy een bankroet, ginds wordt hy niet betaeld;
Dan is de prys van 't graen al weêr te veel gedaeld!
En daeglyks laet hy dus aen al myn vrienden weten,
Dat hy niets liever doet dan dure granen te eten.
Ik neem dus het besluit hun deur voorby te gaen,
En ziet, ik blyf verbaesd voor eene herberg staen.
Men leest op 't uithangbord: den helikon.Ga naar voetnoot(1). Wat wonder!
Van boven zit geen mensch, het zit daer al van onder.
Hoe! zou der dichtren God, op 't order van Jupyn,
Met heel zyn muzenchoor door 't dak gedonderd zyn!
Of is hy weggevlugt, op 't zien der martelaren
Die 't speeltuig van de kunst zoo schandelyk ontsnaren?
Kom, kom, ik wil gaen zien hoe daer de zaken staen:
Al waer men drank verkoopt mag ieder binnen gaen.
Daer heeft men immers 't regt zyn verzen voor te kwakken?
Men hoort op ieder rym de handen samen klakken;
En wyl er menigeen zyn trage beurt betracht
| |
[pagina 226]
| |
Schenkt hun de knaep van 't gild en bier en denkingskracht.
Hoe kan een schittrend choor, beroemd in letterhelden,
Wier namen 't nageslacht met eerbied zal vermelden,
Gedoogen dat de kunst zoo laeg ter neder stort',
En Phoebus tempelzael zoo vaek ontheiligd word'!
Welligt aen de andre zy van dees verheven zalen,
Laet hy den heldren glans van zynen kunstgloed stralen.
't Gordyn rolt juist omhoog; daer kom ik net van pas;
Men roept: ‘den hoed af, zwygt!’ en 't geld kruipt in de kas.
Hier zal men Mahomet den huichelaer vertoogen,
Doen zien hoe dweepery, door schyndeugd, list en logen,
Gepredikt als op naem van de Oppermajesteit,
In 't hart van 't wuft gemeen haer doodlyk gift verspreidt!
Voorzeker is dit puik van zoo veel meesterstukken
Geschikt om huichelaers het masker af te rukken;
De wysgeer pryst het aen, en ieder menschenvriend
Beschouwt met groot vermaek wat tot verlichting dient.
Maer, Hemel! 'k zie met leed een klein Zopiertjen naderen;
Hy springt de schermen uit, als de otter uit de bladeren;
Een zevenjarig kind, dat stil zyn lesje spelt,
Heeft wel een luider stem dan die geduchte held!
Hem volgt een Omar op, gekleed in ryken pachter.
Hy heeft een lyf zoo dik als menig varkensslagter;
En is wel zes voet hoog: dat maekt een schoon figuer!
Naest Zopir wordt die vent een fraei karikatuer!
Zoo ziet men aen den voet van Libans cederboomen,
De teedre roozentelg nauw boven de aerde komen.
Nu treedt Seïd verwoed te voorschyn op 't tooneel!
Een knappe kerel; maer hy ziet almagtig scheel.
Als hy zyn grievend leed den Hemel aen komt klagen,
Meent ieder dat de man den Satan uit wil dagen,
Om door een vuistgevecht, by knagend roemgemis,
Te zien wie van de twee de sterkste duivel is!
Dan komt een oude griet Palmyras plaets vervangen!
| |
[pagina 227]
| |
Men ziet aen haer gezicht een dik blanketsel hangen.
Ach! die versleten maegd bergt vruchtloos haer bedrog:
In haer verzonken oog leest men haer doopbrief toch?
Haer rol is uitgespeeld, zy kan met moeite knikken:
Haer plaets ware in een tuin om vogels af te schrikken.
Wat nu? De stilte heerscht; daer nadert de Profeet,
Een groote tooneelist, maer die zyn rol niet weet.
Daer, in dat hol, waerin een blazer zit beschonken,
Hoort men een dof gesnor, als uit een kelder ronken,
Wyl onze Mahomet, die op en neder gaet,
Nu regts, en dan eens links, de woorden wederslaet!
O, 't is afschuwlyk schoon als vyf, zes tooneelisten
Elkaêr op 't treurtooneel den prys der klucht betwisten:
De een bulkt zyn rol byna als een verstierde koe,
En nypt, terwyl hy loeit, zyn groote kykers toe;
Een andre maekt gebaer om alles te bewimpelen,
En doet door heel zyn spel, zyn blinkend voorhoofd rimpelen:
Soms trekt hy zich in een alsof het steenen vroor,
En zendt met ieder woord een zucht den schouwburg door;
Een derde draeit zyn hand alsof hy 't volk kwam zegenen:
En doet by elke spreuk een vlaeg van speeksel regenen.
Een vierde is nieuweling, die styf staet in 't begin,
En dan aen 't zwemmen gaet aen 't einde van den zin.
Kom, kom, ik trek er uit: het mogt myn spyt vermeêren;
En morgen mag ik vry weêr naer de velden keeren.
't Is Ceres die my lokt: my voere deez' Godin,
Na zulk een lang verdriet, haer lustpriëlen in!
M. Van Rysingen.
|
|