Vlaemsche poëtiek

De kapitein Blommaert.

Het was den 21 July 1566.

De spaensche vlag, welke te Audenaerde op S. Walburgstoren wapperde, het klokkenspel, welks zoetluidende klanken statig over de geheele stad zweefden, en het gedurig heen- en weêrgaen der nieuwsgierige burgers, duidden eene belangryke vergadering van den audenaerdschen Raed aen.

De voorzael van het stadhuis was met kostbare tapyten omhangen; zware leunstoelen, in welke de wapenen van Spanje, door den Vlaemschen leeuw ondersteund, kunstig gesneden waren, stonden langs de wanden henen, en eene prachtige trede, op welke het standbeeld geplaetst was van koning Philips II, beheerscher der Nederlanden, pronkte in het midden der vergaderplaets.

Vóor dit standbeeld, rustte op den rug zyns zetels, een grysaerd in wiens oogen 't vuer der jeugd blikkerde: een ander man, die nog in den bloei der jaren was, en den grysaerd de grootste eerbewyzing toedroeg, was aen diens linkerzyde geplaetst; hunne gebaerden duidden aen dat zy een gesprek van belang voerden.

De hellebardiers, welke den ingang der groote zael bewaekt hadden, gingen nauwelyks aen de voorpoort van het raedhuis post nemen, om de nieuwsgierigen te verwyderen, die de trappen vervulden, of de man, die de hoofdplaets bekleedde, keerde zich in eens met eene soort van misnoegdheid tot zynen gezel:

[p. 100]

- Dáer, sprak hy, bromt de klok reeds twaelf uren, en niemand bevindt zich nog in de vergadering; zoudt gy willen gelooven, jonkheer Quevyn, dat wy moeijelyk ons voorstel zullen doorzetten, en dat een groot deel des Raeds de gevolgen dezer eedoplegging vreest?

- 't Is waer, heer Burgemeester; maer schoon de tot heden uitgestelde beslissing voor ons allen gevaerlyk zy, moet zy er door: want nu dat de vreemdelingen stads muren verlaten hebben, zal niemand der inboorlingen zich tegen onze bevelen meer durven aenkanten.

- Gave God, dat gy waer zeidet, Edele Heer, hernam de burgemeester van Lummene. - Weet dan, voer hy, na eene korte verpoozing, voort, dat de opstand ook onder de byzondersten, ja zelfs onder den Raed en de Gezworenen van Pamele, wortels begint te schieten; alles doet my vermoeden, dat onze poogingen ter rustbewaring den gewenschten uitslag zullen missen. Waren het al kerels zooals die voor hunne roekeloosheid reeds ter dood gebragt, de misnoegdheid ware min te vreezen; maer Blommaert, de vermetele Blommaert, die eene menigte verkleefden begint aen te winnen, en de tapytsiers door giften en beloften tot zich trekt, zal onze te nemen maetregelen zeker trachten te verydelen.

De aenkomst van de schepenen Jacob Le Poivre, Antone Van Heurne en Jan Schauvlieghe, brak die redekaveling af; zy werden onmiddellyk van de edelen en voornaemste inwooners der stad opgevolgd. Na elk de gebruikelyke eerbewyzing aen den stadsbestuerder had toegebragt, namen de ingetredenen plaets, en de schepenenbode, op een teeken des Voorzitters, met luider stem aengekondigd hebbende dat de zitting geopend was, heerschte de grootste stilte in de zael.

- ‘Myne heeren,’ sprak van Lummene,’ 't is heden dat wy ons allen waerdig moeten maken van 't vertrouwen dat onze geduchte heer en koning, tot het uitvoeren der wetten en plakaten, in ons stelt. De opstand der misnoegden begint de rustminnende burgers van Audenaerde te beangstigen; en indien wy de gestrengste maetregelen niet werkstellig maken, zal ook hier de hervormimg verbazend aenwinnen.

‘De byeenrottingen groeijen dagelyks aen: Vryheid in godsdienst, en afschudding der spaensche kluisters! wordt de kreet van een groot deel onzer stadgenooten; door vreemde partygangers versterkt, beginnen zy zich hier ter stede en in de omliggende dorpen te verzamelen.

‘Om deze geestwoeling te stuiten,’ vervolgde de redenaer, ‘zou de

[p. 101]

eed van getrouwheid aen koning en magistraet, zonder uitstel, afgelegd moeten worden, en indien wy ons niet sterker toonen dan de party der misnoegden, zullen wy de gewenschte rust niet kunnen behouden.’

Jan Van Butcele en Willem Gheerolfs, die uit vryheidszucht en verkleefdheid aen de voorregten hunner vaderen, zich tegen de party der opstandelingen niet wilden aenkanten, verzetteden zich met gegronde redenen tegen den eed, dien men den burgeren afvergen wilde; en schoon zy door jonker Cabillau en Pieter Van der Beken hevig werden tegengesproken, bleven zy in hunne aenkanting volharden, en verschrikten het geheele gezelschap door de uitvallen welke zy tegen 't wreede hygeloof van Philips, en de strengheid zyner plakaten, deden.

Onstuimig werd de vergadering: de bitterste verwytingen werden aen de afwykelingen gedaen; en, na de heer Van Lummene zyn spyt had uitgedrukt van in Audenaerdes regering persoonen aen te treffen die de opstandelingen dorsten verdedigen, vraegde jonker Joost Quevryn het woord, en besloot dat men deze meineedigen uit den raed bannen moest, aleer tot de beslissing over te gaen.

Gheerolfs, hevigst gebelgd over 's mans voorstel, legde de teekenen zyner bediening af, en riep met luider stemme, dat hy aen de uitvoering van bloedige wetten de hand niet meer leenen wilde.

- ‘Die verwytingen, welke men my toewerpt,’ vervolgde hy, ‘zyn ongegrond; en nooit zal my iemand van meineedigheid kunnen beschuldigen. Nu haet ik eerst, uit ganscher harte, de dwingelandy des konings: vry bloed doorstroomt myne aderen; ik beken 't: doch nooit zal ik den opstandelingen de hand leenen: werkeloos zal ik over de rampen myns vaderlands zuchten, omdat ik den gedanen eed heilig achte, en als eerlooze beschouw, al wie den vorst tracht omver te smyten, dien hy vroeger beloofd had te verdedigen!

‘Ik scheide van u, myne heeren, met het innerlyke hartzeer van myne moederstad niet meer ten nutte te kunnen zyn: indien ik u een laetsten raed geven mogt, 't ware dat gy allen van uwe bediening afzien zoudet, tot Philips zyne plakaten intrekke, die gestrengde plakaten, door welke gy dagelyks het hoofd van dierbare stadgenooten onder 't zwaerd der scherpregters zult moeten zien op 't schavot vallen!’....

Hy zweeg, en een geroep van misnoegdheid doorliep de gansche zael.

Van Butcele, die in het gevoelen zyns ambtgenoots deelde, behandigde ook den burgemeester zynen sluijer en zyn' degen, en beide raeds-

[p. 102]

leden verlieten de plaets, in welke de beslissing stond genomen te worden, die hunne vaderstad in rouw dompelen moest.

Men zette echter de zitting voort, en er werd besloten dat er wachten zouden worden aengesteld, die, bygestaen door een vyftigtal hellebardiers, en door eenige der byzonderste burgers, by dage zoo wel als by nachte, de poorten bezetten, en de straten doorwandelen zouden, om de vergaderingen der misnoegden te beletten. Verder gebood men dat al de inwooners den koning en het magistraet bystand en getrouwheid toezweren zouden.

De groote markt wemelde eerlang van volk: de heer Francies Van Lummene, een man vol deugd en moed, klom, onder het geroep van: ‘Leve de koning!’ het praeltooneel op, dat men te dezer gelegenheid digt by het stadhuis had geplaetst: de oogen hemelwaerts geheven, en de regter hand op het Evangelieboek, beloofde hy trouw aen de godsdienst zyner vaderen; gehoorzaemheid aen wetten en vorst, en zwoer, by zyne eer, de uitroeijing der nieuwe leer uit al zyne krachten te bewerken.

Zyn voorbeeld werd dadelyk door de leden van 't stadsbestuer gevolgd, en al de rustminnende burgers reikten elkander, ten teeken des verbonds, de hand.

In het midden dezer plegtigheid, bemerkte men eenen jongeling die, met een ontevreden oog, de stedelingen aenstaerde, welke den opgelegden eed deden: ylings bood hy zich voor den Raed; keek hem met strak gezicht aen; en zynen dolk op het boek der Godsleer drukkende:

- ‘Ik zweer,’ sprak hy met heldere stem, ‘ik zweer den lafhartigen Spanjaerds, als verdrukkers myns vaderlands, eene onverzoenbare vervolging toe: getrouwheid aen de voorregten onzer vaderen, en wraek! wraek tot den dood aen Philips den bloedhond!

Woedend was 't gebaer dat dezen eed verzelde: hy wierp nog een trotschen blik op den Raed; en zyn dolk in de hoogte zwaeijende, sloop hy, onder het herhaelde geroep: ‘Vryheid en vaderland!’ tusschen de menigte weg.

Allen zagen met verbazing deze heldhaftige roekeloosheid aen: angst en woede nam de harten van een groot deel der stadgenooten in, en 's jongelings aenhangers, aen welke de moed ontbroken had, zich tegen den opgelegden eed te verzetten, wrongen de handen te samen en wierpen elkander schuimsche blikken toe, in welke de vergenoeging hunner ziel glinsterde.

[p. 103]

Een enkele had voor allen gesproken, en nu gevoelden zy zich kracht genoeg om zyn woord gestand te doen.

‘Grypt aen den Geus!’ riepen de spaenschgezinden: ‘slaet dood! slaet dood!’ en aenstonds werd de jongeling door de hellebardiers aengetast. Dapper verdedigde hy zich: en - reeds had hy den boezem van eenige zyner aenranders doorboord, toen hy, verzwakt door den tegenstand dien de overblyvenden hem gestadig boden, eindelyk wyken, en zich hunner magt overleveren moest.

Deze kloekmoedige tegenstrever was Jacob Blommaert.

Joseph Ronsse.