|
| |
De leeuw van Vlaenderen.
(Fragment).
Achter het dorp Sinte-Kruis, op eenige boogscheuten van Brugge, lag een klein woud, het eksterbosch genaemd, onder welks schaduwryke boomen de inwooners der volkryke stad zich gewoonlyk des zondags gingen verlustigen. De stammen der boomen waren tamelyk van elkander verwyderd en eene zachte zode bekleedde den grond als met een bloeijend tapyt. Om twee uren des nachts was Breydel reeds op deze besprokene plaets. Onpeilbaer was de duisternis; de maen had zich achter zware wolken vertrokken, zachtjes en suisend blies de wind als een zucht door het loof, en het eentoonig geklater der bladen kwam de schrikkelykheid van dien schrikkelyken nacht nog vermeerderen. In het eksterbosch kon men by den eersten blik niets bespeuren; maer met meer aendacht zou men menigvuldige sombere menschenschimmen,
| |
| |
op den grond uitgestrekt, bemerkt hebben. By ieder dezer lichamen blonk eene schitterende ster, in voege dat de zode in een hemelwelfsel scheen te zyn herschapen; duizende lichtende punten waren, als met volle handen, er overgestrooid; deze sterren waren niets anders dan de bylen in welker glad stael het weinige licht des nachts zich spiegelde. Meer dan twee duizend beenhouwers lagen op ryen en in dezelfde houding ter aerde; hunne harten klopten lastig, en hun bloed liep snel, want het lang gewenschte uer, het uer der wraek en der verlossing was aenstaende. De grootste stilzwygendheid heerschte tusschen deze mannen, en iets geheims en schrikwekkends hing als een tooversluijer boven het zwygend leger.
Breydel lag dieper in het bosch; een zyner makkers, dien hy om zyne onversaegdheid byzonderlyk beminde, had zich nevens hem op den grond uitgestrekt; met verdoofde stem hielden zy het volgende gesprek:
‘De Franschen verwachten zich niet aen die zonderlinge ontwaking’ zuchtte Breydel, ‘zy slapen goed, want zy hebben een hard geweten, die booswichten; ik ben nieuwsgierig om te zien welk een gryns op hun aengezicht komen zal, wanneer zy ter zelfder tyd myn wapen en den dood zien zullen.’
‘Ho! myne byl snydt als een vliem, ik heb ze geslepen tot dat zy het hair van mynen arm wegnam, en ik hoop dat zy dezen nacht wel bot zal worden, of ik zal ze niet weder slypen!’
‘Het is te ver gekomen, Mertyn, de franschen handelen ons als eenen hoop domme ossen, en zy denken dat wy voor hunne dwingelandy zullen zwichten; maer God weet het, zy kennen ons niet, en bedriegen zich, wanneer zy ons naer de vervloekte Leliaerts beoordeelen.’
‘Ja, die bastaerden roepen: heil Frankryk! zy streelen den vreemden; maer hen wacht ook iets! want toen ik myne byl met zoo veel moeite sleep, heb ik hen niet vergeten!’
‘Ho neen, Mertyn, gy moogt het bloed uwer landgenooten niet vergieten. De Coninck heeft het verboden.’
‘En Jan van Gistel, die laffe verrader, zal die blyven leven! neen, by myne ziel!’
‘Jan van Gistel zal sterven; hy moet rekening over de dood van De Coninck's ouden vriend geven. Maer dit zy de eenigste.’
‘Zullen de andere bastaerden dan ongestraft blyven? Zie, meester, dit gedacht pynigt my; ik kan het niet over myn hart krygen.’
| |
| |
‘Hunne straf zal groot genoeg zyn; de schaemte, de verachting zy hun deel; wy zullen ze hoonen en mispryzen. En zeg my, Mertyn, beeft gy niet op de gedachte dat iedereen u in het aengezicht mag spuwen en zeggen: - Gy zyt een bastaerd, een laffaerd, een landverrader? Dit zal hun gebeuren?’
‘Ho, ja meester, uwe woorden jagen eene koude rilling over myn lichaem! Welke yselyke straf, waerlyk duizendmael pynlyker dan de dood. Welke hel zou dit voor hen zyn, indien zy eene vlaemsche ziel hadden!’
Nu zwegen zy eenige oogenblikken, hoorende als de stappen van menschen in de verte; doch dit gerucht verging welhaest; dan hernam Breydel:
‘Die booze Wallen hebben myne oude moeder vermoord. Ik heb het gezien, een vyandlyke degen is door het hart dat my zoo zeer beminde, gegaen. Zy hebben geen medelyden voor haer gehad, omdat zy eenen onbuigbaren vlaming gebaerd heeft, maer nu zal ik geen medelyden voor hen hebben, en ik zal ter zelfder tyd myn bloed en het vaderland wreken.’
‘Geven wy lyfsgenade, meester? Vangen wy iemand?’
‘Ramp moet ik hebben, indien ik iemand vang of het leven schenk! Geven zy lyfsgenade? Neen, zy scheppen moed in moorden, zy vertrappen de lyken onzer broeders onder de hoeven hunner paerden. - En denkt gy, Mertyn, dat ik nu, - nu de bloedige schim myner lieve moeder my steeds voor de oogen zweeft, eenen Franschman zal kunnen zien, zonder dat my eene dolle razerny kome vervoeren. Ho! ik zou ze byten en met de tanden verscheuren, indien myne byl op zoo veel slagtoffers breken moest. Maer dit kan niet zyn, myn wapen is my sedert lang een trouw gezel.’
‘Luister, meester, het gerucht vermeerdert op den weg van Damme! Wacht wat!’
Hy plaetste zyn oor tegen den grond, hief het weder op en sprak: ‘Meester, de wevers zyn niet ver van hier, nog vier boogscheuten.’ ‘Kom dan, wy staen op. Ga stilzwygend langs de scharen en zorg dat men zich niet oprigte. Ik ga De Coninck te gemoet, opdat hy wete in welke lanen hy zyne mannen kan schikken.’
Eenige oogenblikken hierna drongen vier duizend wevers langs verschillende zyden in het bosch; zy legden zich volgens het bevel dat zy ontvangen hadden, op den grond en zwegen. De stilte werd door
| |
| |
hunne komst maer weinig verstoord, en weldra hoorde men niets meer. Alleenlyk kon men eenige mannen van de eene schaer tot de andere zien gaen: dezen droegen aen de aenleiders het bevel dat zy zich by het oostereinde van het bosch moesten begeven.
Wanneer zy in groot getal daer gekomen waren, schaerden zy zich rond De Coninck, om zyne onderrigtingen te ontvangen. De deken der wevers ving in dezer voege aen:
‘Broeders, heden moet de zon onze vryheid of onze dood bestralen. Vereenigt derhalve al de onversaegdheid, welke u door de liefde tot het vaderland kan ingeboezemd worden: denkt wel dat gy voor de stad, waer het gebeente uwer vaderen rust, voor de stad waer uwe wieg gestaen heeft, vechten moet. Geeft niemand lyfsgenade; moordt al de Franschen, die u onder de hand vallen, en laet geenen wortel van dit vreemd onkruid. Wy of zy moeten sterven. Is er iemand onder u, die nog eenig medelyden gevoelt voor degenen die onze broeders zoo onbarmhartig hebben gehangen en verpletterd, voor die verraders, welke onzen Graef gehangen en zyn kind vergeven hebben?’
Een gemor, zoo somber en zoo wraekzuchtig dat de toon alleen bekwaem was om het hart met schrik te benypen, bleef een oogenblik onder het loover der boomen hangen.
‘Zy zullen de dood sterven!’ was der aenleiders antwoord.
‘Welnu, hernam De Coninck, heden nog zullen wy vry zyn; maer er zal ons nog meer moed behoeven om onze vryheid te bewaren; want de fransche koning zal ongetwyfeld met een nieuw leger naer Vlaenderen komen.’
‘Zoo veel te beter’ viel Breydel in ‘dan zullen er meer kinderen zyn die hunne vaderen zullen beweenen, evenals ik myne arme moeder beween. God heb' hare ziele!’
De woorden van den deken der beenhouwers hadden de redevoering van De Coninck onderbroken. Deze, vreezende dat de tyd om hun de noodige onderrigtingen te geven mogt verloopen, hernam:
‘Ziet hier wat gy te doen hebt: - zoodra drie uren op de klok van Sinte-Kruis slaen zullen, zult gy uwe mannen doen opstaen, in gelederen scharen en tegen de baen brengen. Ik zal met eenige gezellen tegen de stadsmuren gaen; eenige oogenblikken daerna, de poort door de klauwaerts, die ik in de stad gelaten heb, geopend zynde, zult gy allen stilzwygend binnentrekken, en de volgende rigting nemen: meester Breydel met de beenhouwers zal de speypoort innemen, dezelve
| |
| |
doen bewaren, en dan met zyne mannen in al de straten rond de snaggaertsbrugge gaen: meester Lindens, neem gy de Cathelynepoort, en zend uwe mannen in al de straten tot by de Vrouwekerk. Het leêrtouwers- en schoenmakers-ambacht zal de Gentpoort tot aen den steen en de Burcht bezetten: de andere ambachten, onder den deken der metselaers, zullen de Dammepoort innemen en rondom de St. Donaeskerk zich verspreiden: ik, met myne twee duizend mannen, zal my naer de Boveriepoort begeven, het gansche kwartier van daer tot aen de Ezelpoort en groote Markt zal door myne gezellen omringd worden. Wanneer gy nu in dier wyze de wachten der poorten zult hebben overrompeld, blyft dan zoo stil mogelyk in de straten staen, want wy mogen de Wallen niet wekken, vóor dat alles bereid zy. Luistert wel: zoodra gy den vaderlandschen kreet: Vlaenderen den leeuw! zult hooren, herhaelt hem dan te gelyk, dit zal het teeken zyn, en kan u onderling doen herkennen. Voorders zult gy de deuren der huizen, waer de Franschen geherbergd zyn, openloopen en allen vermoorden.’
‘Ja maer, meester,’ bemerkte een der aenleiders’ wy zullen de Franschen niet van onze stadsgenooten kunnen onderscheiden, dewyl wy ze meest te bedde en ontkleed zullen vinden.’
‘Er is een gemakkelyk middel om alle misgreep hierin te ontwyken: hoort wat gy te doen hebt. Indien gy met den eersten oogslag niet zien kunt of het een Franschman of een Vlaming is, die gy aentreft, beveelt hem dat hy zegge: Schild en Vriend! Al wie deze woorden niet kan uitspreken, heeft eene fransche tong, men sla hem dood!’
De klok van Sinte-Kruis zond hare galmen driemael over het bosch.
‘Nog iets!’ sprak De Coninck met haest. ‘Weet dat ik het huis van Mynheer De Mortenay onder myne bescherming genomen heb; hetzelve zy door u niet geschonden, noch besprongen; niemand zette zynen voet over den dorpel der wooning van dien edelen vyand. Gaet nu ras tot uwe mannen, deelt hun myne bevelen mede, en doet zooals ik u gezegd heb. Maek spoed! Niet veel geruchts, ik bid u.’
De aenleiders begaven zich ieder by zyne benden en bragten dezelve, de eene achter de andere, tegen den boord der baen. De Coninck schikte een groot getal wevers langs den weg tot op eene boogscheut der stad: hy alleen naderde digter by den wal en drong met zyn oog door de duisternis. Eene lont, welker brandend einde hy in zyne hand hield, scheen met eenen rooden gloed tusschen zyne vingers. Hy bespeurde een hoofd dat even boven den stadsmuer uitstak; het was de wever
| |
| |
welken hy des avonds te voren had bezocht. Hierop nam de Deken eenen bussel vlas onder uit zynen kolder, legde denzelven ter aerde en blies hevig op de lont. Weldra klom eene lichtende vlam boven het veld, en het hoofd van den wever verdween achter den muer der stad. Het teeken was nog geene vier stonden gegeven, wanneer de schildwacht die boven den wal stond, met een pynlyken schreeuw ter aerde stortte en over den muer geworpen werd: dan hoorde men achter de poort nog eenig geratel van wapenen, en eenige klachten van stervende menschen; maer op dit gerucht volgde onmiddellyk de stilte des doods.
Met de grootste omzichtigheid togen al de ambachten in Brugge, ieder aenleider begaf zich met zyne mannen naer het kwartier dat hem door De Coninck was aengewezen. Een vierendeeluers later waren de wakers van al de poorten vermoord, en ieder ambacht bevond zich op zyne plaets: vóor elke deur der herbergen, waer de Franschen gehuisd waren, stonden acht klauwaerts gereed om zich met hamers en bylen eenen ingang te openen. Geene enkele straet was zonder bezetting; de stad was in al hare deelen vervuld met klauwaerts, die nu slechts het teeken afwachtten om te beginnen. De Coninck stond op het midden der Vrydagmarkt; na eene korte bedenking, sprak hy den vloek der Franschen uit, roepende: ‘Vlaenderen den Leeuw! Wat walsch is, valsch is! Slaet al dood!’ Die roep, het vonnis der Vreemden, liep door vyf duizend monden. Licht is het te bedenken wat schrikkelyk gehuil, wat yselyke verwarring van noodkreten er uit ontstond. Op hetzelfde oogenblik werden alle deuren ingestooten of verbryzeld. De klauwaerts liepen vol wraeklust naer de slaepkamer der Franschen en vermoordden al wat de woorden Schild en Vriend niet kon uitspreken. Dewyl er in sommige huizen meer Franschen dan men er in zoo korten tyd kon doodslaen geherbergd waren, hadden velen den tyd gehad om zich te kleeden en om de wapenen in de hand te nemen; en dit wel byzonderlyk in het kwartier waer De Chatillon met zyne talryke wachten gehuisd was. Niettegenstaende de woede van Breydel en zyne mannen, waren er omtrent zes honderd franschen in dier voege byeengeraekt; velen die, alhoewel gewond, de slagting ontloopen waren, begaven zich uit de andere straten naer de Snaggaertsbrugge en kwamen het getal der vlugtelingen zoodanig vermeerderen, dat zy eindelyk, tot by de duizend mannen sterk geraekt zynde, besloten hun leven duer te verkoopen.
Zy stonden in eene dikke schaer tegen de huizen, en verdedigden zich wanhopig tegen de beenhouwers. Velen onder hen hadden kruis- | |
| |
bogen en schoten menigen klauwaert ter neder; maer dit vergrootte de razerny dergenen die hunne makkers zagen vallen. Men hoorde de stem van De Chatillon die de zynen tot wederstand aenmoedigde; men bemerkte insgelyks Mynheer De Mortenay wiens reuzenzwaerd in de duisternis als een bliksemstrael blonk.
Breydel raesde als een uitzinnige, en hakte links en regts tusschen de Franschen; ook stond hy reeds eenige voeten boven den grond, zulk een groot getal vyanden had hy reeds onder zyne voeten geworpen. Stroomen bloeds liepen onder de lyken, en de schreeuw: ‘Vlaenderen den Leeuw! slaet al dood!’ mengde zich in afgryzelyke galmen met de laetste kreten der stervenden. Mynheer Jan Van Ghistel bevond zich ook onder de Franschen. Daer hy wist dat zyne dood onfeilbaer was, indien de Vlamingen de zege behaelden, riep hy gedurig: ‘Heil Frankryk, Heil Frankryk!’ denkende daerby de soldeniers aen te moedigen. Maer Jan Breydel herkende zyne stem.
‘Mannen!’ riep hy met dolle woede, ‘de ziel van den bastaerd moet ik hebben!’ Vooruit; dit heeft lang genoeg geduerd, - wie my bemint volge my na!’
By deze woorden wierp hy zich met zyne byl te midden der Franschen, en hakte al de omstaenders plotseling ten gronde; zyne makkers dit ziende, vielen met zooveel verwoedheid op den vyand dat zy, denzelven tegen den muer dryvende, by de vyf honderd van zyne mannen om den hals bragten. - In dit uiterst oogenblik, in dit akelig stervensuer herinnerde De Mortenay zich de woorden en de belofte van De Coninck; hy was blyde dat hy den landvoogt nog redden kon en riep:
‘Ik ben De Mortenay, men late my door!’
De klauwaerts lieten hem met eerbied doorgaen en hinderden hem geenszins.
‘Langs hier, langs hier, volgt my makkers! riep hy tegen de overblyvende Franschen, meenende hen alzoo te redden; maer de Vlamingen hakten te schrikkelyk onder hen. Het getal der vlugtenden werd zoo gering dat met De Chatillon niet meer dan dertig persoonen in het huis van mynheer De Mortenay konden geraken; de overigen lagen allen op den grond in hun bloed te stuiptrekken. Breydel hield zyne mannen voor de deur van den stedevoogd, en verbood hun in huis te treden: hy omringde het kwartier opdat niemand zou kunnen ontvlugten, en hield zelf de wacht voor den ingang der wooning van De Mortenay.
| |
| |
Terwyl dit gevecht plaets had, was De Coninck in de steenstraet by St.-Salvators nog bezig met den laetsten Franschman op te zoeken. Dit deden insgelyks de andere ambachten in de kwartieren die hun bedeeld waren. Men wierp de lichamen der gedooden uit de huizen tot dat, de straten er gansch mede overdekt zynde, men met moeite in de duisternis voort kon. Menigvuldige soldeniers der bezetting hadden zich verkleed, en meenden alzoo door de eene of andere poort te ontsnappen; maer dit gelukte hun niet, dewyl men hun gebood de woorden Schild en Vriend uit te spreken. Zoodra men den klank hunner stem maer hoorde, viel eene byl in hunnen nek en zy stortten zuchtend ter aerde. Uit al de kwartieren der stad klommen de kreten: ‘Vlaenderen den Leeuw! Wat waelsch is, valsch is! Slaet al dood!’ verward en donderend in de hoogte. Hier en daer liep nog een Franschman voor eenen Klauwaert die hem vervolgde; maer dan viel hy welhaest op een ander wapen en stierf eenige stappen verder.
Deze wraek duerde tot dat de zon reeds boven de kim stond en, de lyken van vyf duizend Franschen beschynende, het gestorte bloed kwam opdroogen. - Vyf duizend vreemden werden dien nacht aen de schimmen der vermoorde Vlamingen opgeofferd; er is een bloedig blad in de kronyken van Vlaenderen; dit schrikkelyk getal staet er naeuwkeurig op aengeteekend.
Hendrik Conscience.
|
|
Auteursrechtvrij