Den theater des bedroghs ofte listighe onstantvastigheyt des werelts
(1743)–M.F. Vermeren–
Auteursrechtvrij
[pagina 37]
| |
Historien.ALs-men besiet de Swaen met hare witte gronden,
Soo sien wy dat in haer noyt is Bedrog gevonden,
Oft geene Listigheyt en wort door haer verthoont:
Maer de Eenv[ou]digheyt gestaedigh in haer woont.
Want selver waer sy woont op Vyvers, of[t] Rivieren,
Daer siet sy menigh mael van alderleye dieren,
Die sweven ontrent haer, en aen haer Iongers-nest,
Noyt wort'et minste Dier oyt van de Swaen gequest.
Sy seer rechtveerdigh leéft in alle hare daegen,
s'En heeft in iemants leét ten-minsten geen behaegen
Sy leéft alleen van gras, en van het groene Lis,
s'En doot hier nimmermeer den alder-klynsten vis.
Sy leêft sonder Bedr[o]g een' menichte van iaeren,
Hier door is't dat sy kan haer leven lanck bewaeren,
Selver tot dat de doodt haer aenkomt onverwacht
Als sy door Ouderdom haer leven heeft volbracht.
In tegen-deel den Vos, en ander schalcke Dieren,
En siet-men geensints niet op dese werelt vieren:
Maer die worden vervolght van ieder in 't gemyn,
Een-ieder wie het is wilt hunnen vyandt zyn.
Iae als een listig Dier berooft wordt van het leven
Dan is't dat 't kryseltant, en komt van schrick te beven
Het dringt syn-selven in, en 't wort geheel verwoet
Om dat het voor den tydt het leven laeten moet.
Maer siet de Witte Swaen begint dan eerst te singen
Wanneer dat haer de Do[o]d[t] komt uyt het leven dringe
Dan maeckt sy een geluijt, en wonder bly geschal
Als sy verlaten moet het droevig tranen-dal.
Het schynt dat sy dan eerst den Schepper van hier boven
Met een oprechte vreught komt dancken ende loven
Om dat hy haer soo lanck op d'aerde heeft gespaert
't Meeste om dat s'haer vint met geen bedrog beswaert
Soo gaet'et met den Mensch, die van syn ionge dagen
Hier in de ware Deugt gevonden heeft behagen,
Die noyt en heeft bemindt 't bedrog, oft Listighey[t]:
Maer die hier is content in syn' Eenvoudigheyt.
Iae die door aerebydt, en strenge-neerstigheden,
Syn-selven menig iaer het leven heeft bevreden
Door syne Maetigheyt, en door syn ryn gemoet,
Is't dat den Goeden Godt hem menig gunste doet
Hy laet hier soo een mensch een menichte van iaeren
Met een gerust gemoet voortsbrengen gryse haeijren
Om dat hy niet en socht als naer de rech[t]e deught,
Daerom leeft hy hier uyt tot syne leste ieught,
Tot dat den Grysen tydt Hem geeft de jubel-krucken,
Tot dat hy hem 't grys haeijr komt van h[e]rssens plucke
Tot dat hy self verliest de krachten van syn vlees,
Dan heeft den gouden Grys in syne doot geen vree[s].
Hy komt dan tot den Heer menigh Oremus singen,
En selver syn geluijdt gaet door de wolcken dringen,
Hy roept met open hert, en met een bly gemoet,
Met groote danckbaerheyt over 't genoten Goet:
O Schepper van het Licht, Bestierder van het Wésen,
Die noyt op d'aerd'sche dal genoech en zy[t] gepresen,
Ach! laet my eens oprecht uytbr[o]nnen uwen Lof,
Ach trekt my uyt dit dal nu naer uw Hemels Hof:
Gy, die my hebt gei[en]t deés meni[c]hte van dagen,
Ick koôm nu wederom myn Leven op-te-dragen
Aen U, ô Grooten Godt! ô Wonder Majesteyt!
Haelt-my van 't aerd'sche dal naer uwe Eeuwigheyt.
Breckt myne Banden los van dit ellendigh leven;
Op dat uwen Dienaer U magh eens weder-geven
Den onwaerdeerden Schat, een Onbevleckt Gem[o]edt:
Dit is al mynen wensch, ô alder-ho[o]ghste G[o]edt!
Soo komt den goeden Mensch naer syne d[oo]dt te trachten
Als hier door Ouderd[o]m verdwenen zyn syn krachten,
Die schynt dan voor de do[o]dt te wezen onbevreest
Als hy aen synen Godt mag senden synen Geest.
Maer siet een listig Mensch, in 't beste van syn leven
Die wort hier menig mael naer't duyster graf gedreven
Enckel door 't snoodt bedr[o]g, aen ander aengedaen,
Moet hy, tot syne smert, swaer staffen onderstaen.
Siet hoe een listig Mensch wort over-al gehaeten,
Hy moet ellendighlijck hier door syn leven laeten,
Gelijck U uyt V[e]rvolgh sal worden aenbediet,
Hoe soo een listig Mensch hem bragt in het verdriet.
C[o]nstantin[o]pelen, al schynt die vol Barbaeren,
Nochtans liet sy eens sien hoe dat sy is ervaeren
Om alle sno[o]d' bedr[o]gh t'ontdecken met belijt,
Om, volgens het Bedrijf, te worden gecastijt.
Den Wysen Amurat, den Vorst van soo veel Rijcken,
Die liet syn groot vernuft in sulcken saeken blijcken
Aen een' Geveynst Gesel, een' Le[e]raer van hun Wet,
Die wirt voor syn bedr[o]gh vermorselt en verplet.
Dit was een' Hoggia, oft leeraer seer verheven,
Die daer in enckel schy[n] quam naer de Wet te leven,
Die aen de menschen selfs leerde d'E[e]nv[o]udigheyt:
Maer alles was maer schy[n], en rechte 'Listigheyt.
| |
[pagina 38]
| |
Want siet een Seker Man quam eens tot hem g[e]treden
Den welcken met ootmoet hem selver h[e]eft gebeden
Te willen gade slaen syn Ryckdom ende Schat
Terwyl' hy soude zyn getrocken uyt de stadt.
Ick wil, seyd' desen Man, nu gaen [n]aer Meccha rysen
Om aen onsen Propheêt de Eere te bewysen,
Ick bidd' U, nem'et aen, tot dat ick weder-k[e]er,
Ick sal U danckbaer zyn, als gy my doet deês Eer,
Hy nam deês Schatt[e]n aen, om die wel te bewaeren,
En liet met goet bescheét den Eygenaer dan vaeren
Sonder hem daer van te geven een Geschrift:
En soo vertrock den Man met eenen grooten drift,
Om, volgens syn' Beloft', synen Propheêt te eeren:
Maer, naer een lange reys, soo moest hy wederkeeren
Iae naer syn Vader-lant, en naer die eygen stadt,
Daer hy gelaeten hadt syn' Ryckdom ende Schadt.
Dus quam hy wederom, door gro[o]ten drift gedreven,
En heeft hem naer het huys van den Leeraer begeven
Daer alles was bewaert, waer in hy hadt genucht,
En heeft daer aen het huys gebelt met klyn gerucht
Hy seyd' aen den leeraer als dat hy daer moest wesen:
Maer op den staende-voet wirt desen M[a]n mispresen,
Al gaf hy hem bescheêt, en hem de kennis seght,
Dat hy bewaert syn Goedt: den Leeraer 't weder-leght
Hy quam hem als een Boef uyt syn wooning te senden
Geliet oft hy den Man g[e]ensins niet meer en kenden,
Het welck den Eygenaer dede een gro[o]te pyn,
Om dat hy laeten moest het gene was het zyn.
Hy was dan seer bedroeft by nachten, en by dagen,
Want hy was alles quyt, hy moest d'ell[e]nde dragen,
Doch in syn ongeluck soo viel hem in de borst
Dat dit moest zyn bekent aen [Amurat], den Vorst.
Hy is dan naer het Hof met grooten drift getreden,
Alwaer hy heeft versocht met ootmoet en g[e]beden
Om aen den Gr[oo]ten Vorst te mogen met beleijdt
Te thoonen dit Bedr[o]gh, en Onrechtveirdigheijdt.
Hy wirt aldaer verhoort; doch was door vrees gedreve
Eer hy oprechtelijck kost syne Reden geven,
Om dat hy sagh den Vorst in Volle Majesteyt,
En dat hy selver wist syn' groote Strengigheyt.
Hy seyd': O Grooten Vorst, uyt Ott[e]man geb[o]ren,
Die hier ten-allen tydt het Recht hebt uytverk[o]ren,
Waer do[o]r gy zyt gestelt op so[o] verheven Thr[oo]n:
Maer uwe Wysheyt gr[oo]dt d[o]et blincken uwe Cr[o]on.
Gy hebt d[o]or uw Verstandt den vyandt self gedw[o]ngen,
En all' die voor onrecht van onse Wetten g[o]ngen,
Die zyn, maer l[e]en, gestraft d[oor] uw' Rechtveirdighey[t]
O wat manhaftigh Hert, v[o]l van V[oo]rschitigheyt!
Aenhoort myn dr[o]eve kla[e]gt, die ick koôm v[o]or U st[o]rten,
Hoe Eenen va[n] ons Wet my listig komt verk[o]rten;
Waer door ick ben in no[o]dt, en lijde gr[oo]t verdri[e]t,
Dat do[o]r de Listigheyt, die aen my is geschiet.
Soo ging hy aen den Vorst syn Saeck te-kennen geve
Hoe Hy hem op de Reys te-v[o]ren hadd' begeven,
En Hoe Hy hadd' gestelt in de Bewaerenis,
En selve[r] met een w[o]ordt, H[o]e Hy gevaeren is.
Eer hy syn Reden sloôt, soo quam hy noch te seggen
Als dat s'hem selver oock gevangen souden leggen,
En om dat syn belijdt sou wesen meer gelooft,
Soo stelde hy te-pandt syn Leven en syn H[o]oft.
Als dit den V[o]rst heeft g'hoort gaf hy hem goede rede
En seyd': Stelt U gerust: doen was hy wel te-vrede:
Maer siet'et groot vernuft vanden Truckschen Sultaen
Hoe hy, en den Vizier, quam eenen raet te slaen
Om dese Listigheyt te konnen achterhael[e]n,
Soo gingen sy het eerst naer H[o]ggia doen taelen,
Om soo met soetigheyt te brengen aen den dagh
Het Feyt het geên hun docht dat soo verborgen lagh
Sy stelden dan selfs vast den Hoggia te eeren,
Syne Bedieninge noch meerder te vermeeren,
En hy riep hem te H[o]ôf, die hem oock strax vertoont
Met alle Zeeghbaerheyt, meer als hy was gewoont.
Daer wirdt hy ondervraeght van veel derleye saecken
Van 't gene het gemyn en self de Wetten raecken,
't Gene hy wel bewyst, op syn manier vertaelt,
Waer door gelijck'er scheên hy wonder wirt onthaelt
Want selver desen Vorst heeft aenstonts hem verheven
Hy wirdt Almoessenier, die d'Arme veel moet geven
Van dat den V[o]rst gebiedt: en selver boven dat
Heeft hy als een' Raets Heer een groot voordeel gehat
Want hy het Vonnis gaf in vele quaede Saecken,
Die alderley geslag van b[o]ose menschen raecken,
Daer in vroeg hem den V[o]rst geduriglijck om raet,
Iae wat verdient 't Bedrog, den List, ofte Verraet.
Den V[o]rst die vroeg hem meer op vele ander wysen,
En selver wat verdient als iem[a]nt is gaen rysen,
Die hier door Listigheyt dan eenen Schat beh[o]ut,
Die H[e]m ter-goeder-Tr[o]uw was uyt de b[o]rst betr[ou]t.
Hy s[e]yd: V[oo]rsichtig V[o]rst, als dit soo sou geschieden,
Wat staf dat Hy verdient, dat sal ick U bedieden:
S[o]o eenen bo[o]sen Schelm, en onverlaeten Edel
Moet zyn van 't licht berooft, van lichaem, en van ziel.
Geen wreetheyt is te gr[oo]t vo[o]r diërgelijcke Dieven,
De pyn is al-te-klijn van Hem den K[o]p te klieven;
Maer nemt eenen Mortier Geg[o]ten, oft van Steen,
En m[o]rselt syn Gewricht t[o]t d'alder-minste Been;
Dit is den rechten L[oo]n, die-men die moet geven.
Hy denckte geensints niet op 't geén hy had bedreven,
Maer docht door synen Raet te krygen Eer en Lof,
Dus bleéf hy noch syn Ampt bedienen in het H[o]f.
Op syn misdaet quam hy noyt selver meer te peysen,
Tot dat hy wederom moest syne Eer bewys[e]n
Aen Amurat, den Vorst, in syne v[o]lle Sael,
Daer droegh den Hoggia 'nen Tesbus van C[o]rael.
Dit was een Geb[o]lt Sn[o]er, volgens de Turcksch[e] M[od]e,
Het is hun Heyligheyt, en een van hun Geboden
Als sy Eerbieding doen aen eenen V[o]rst van 't Landt
Dat s'hun Godtvruchtigheyt vertoonen in de handt
Hy quam met dit Gewaet den Gr[o]oten Heer te groeten
Met veel Eerbiedigheyt soo viel hy v[o]or syn voeten;
Maer als den Gro[o]ten Vorst dan synen Tesbus sagh,
Dan docht hy op de Saeck die soo verborgen lagh.
Hy gingh met neérstigheyt dan H[o]ggia dan vraegen
Wie hem dat Scho[o]n Present door gunst had opgedragen
En wie den Meester was die hem dat hadt gemaeckt
Ia en op wat manier hy daer was aen geraeckt?
Hy seght hem: Machtig Heer, ick h[e]bbe dit gekr[e]gen,
En 't h[ee]ft een' lange wyl' in myne Kist gelegen:
Maer is't dat U behaegt, ontfangt, ô Edel V[o]rst,
Dit Edel klyn Geschenck, ick iont 't U uyt de b[o]rst.
Den Sutan nam het aen, en scheén seer wel te-vrede,
Den H[o]ggia daer naer is naer syn huys getreden,
En dede synen Dienst, tot dat de[n] Gr[oo]ten Helt
Eens deftigh met den Boôgh geschoten had in't velt
Oft wel in de Gerit, gelijck by ons de D[o]elen,
Maer 't was door't groot vernuft ende het wys gevoele
Dat hy op die manier oock krygen mocht een' Rinck
Daer 't Leven oft de D[oo]dt van dese twee aen hinck.
| |
[pagina 39]
| |
Van die was in den druck, oft van die was verheven,
Dus gingh den Wysen Vorst gevynsde Redens geven,
Hy sprack den Leeraer aen, en deéd hem een belijdt
Dat hy syn Vinger-Rinck d[o]or ongeval was quyt;
Iae dat hy naer het Spel den selven had verloren,
Het welck was een Juweél van hem seer uyt verkoren,
Om dat hy was gemaeckt van d'alder-beste Handt,
Die hy in synen tydt gevonden hadt in 't Landt.
Hy wenste wederom soo eenen Rinck te krygen:
Den Leeraer, die dit hoort en kost niet langer swygen,
Maer seyd: H[o]ogmoedig V[o]rst, ick heb so[o] eenen Schat
Naer myne Ouders d[o]odt v[oo]r een Erf-deel gehadt,
Ick sal ten-selve st[o]ndt, is'et uw wel-behaegen,
U haelen soo [e]en' Rinck: ick will' aen U op-draegen
Het Stuck gelijck Gy segt, te vinden geen gelijck
In dese Groote Stadt, n[o]ch in uw' Keyser-ryck.
Als hem den Keyser hadt, ging hy het wel bemercken,
Hy socht voorsichtelijck deês saecke uyt-te wercken,
Den Rinck die hy besiet, den Tesbus die hy heeft,
Dat zyn als Vaste-Mans, die hem getuyge geeft
Van het bedreven Quaet, doch eer hy sou gaen vlieden
Deêd' hy den Eygenaer op staende-voet ontbieden,
En tusschen beyde noch, sondt [h]y syn Di[e]naers uyt
Die moesten in syn huys gaen haelen al den Buyt.
Sy hebben aenstonts daer de Schatten all' gevonden,
Die sy recht naer het H[o]f, en naer den Keyser sonden;
Maer vele van de die, van desen Eygenaer,
Van die deês Schelmery' brocht in het openbaer.
Als dit den V[o]rst aensag, van wat'er was geslagen,
Die dede van s'gelijck deês groote Maere dragen
Aen den voorseyden Man, die quam met bly gemoet
Getreden naer het H[o]f, daer hy den Keyser groet,
Den Prin[c]e vraegde hem eer hy het recht sou schende
Oft dat hy vo[o]r gewis van dese Schatten kenden,
Die hy om synen t'wil hadt aengeslagen vast,
Daer hy den H[o]ggia hadt voren mé belast.
He seyd': O Wys Mona[r]ch, dit, en dat zyn mijn Schatten,
Dat kan uw' Majesteyt wel uyterlijck bevatten
Dat het de Waerheyt is al dat ick heb geseyt,
En dat in myn g[e]moedt noyt geen bedrog en leyt.
Eer waer ick door het sweêrt, oft in het vier gesmeten
Als dat ick door bedrog myn plichten sou vergeten,
Oft dat ons goede Wet sou zyn d[o]or my gekrenckt
O neen, V[oo]rsichtig Helt, dat nimmer en gedenckt.
Den Vorst liet aen den Man den H[o]ggia verthoonen:
Maer desen was verbaest: hy socht hem te versch[oo]nen
Maer mits hy door den V[o]rst wirt selver overtuyght,
Heeft hy syn Feijt bekent, en naer de straf gebuyght.
Bekende syn Bedrijf, aen desen Man bedreven;
Dit gingh-den Wysen Vorst den Raet te-kennen geven,
Iae op den selven tydt den Divan hy vergaert,
Daer wirt van stuck tot stuck de saecke al verklaert
Dit ging-men [i]n den Raedt seer neirstig overwegen:
Want aen dit b[o]os bedr[o]g was wonder aen gelegen,
Om dat den B[oo]swicht was een' Leeraer van de Wet,
Ia die haer moest voorstaen, dat hy die had verplet.
Die selver 't V[o]nnis hadd' voor andere gegeven.
En selve aen sy-self, volgens hy hadt bedreven,
Eer hy het selver wist, oft immers hadt gedacht,
Soo wirdt syn Vonnis oock gegeven met eendracht
Want voor syn boose Daet deden sy aenstonts maken
Een Torment ongehoort, waer in soude geraecken
Syn Lichaem in 't geheel, te weten een' Mortie[r]
Om daer te zyn verplet als een' venynig dier.
Als desen was gemaeckt, en uyt den steen gehouwen
Dan brachten sy dé schalk gebonden met veel touwen,
Ter-plaetse daer de straf voor hem dan was gesticht
Daer ieder in 't gemyn op hadde syn gesicht.
Als hy ter-plaetse was, daer het Recht sou geschieden
Sagh-men daer over-hoop met duysende van lieden
Om te sien den M[o]rtier, en oock de wreede straf,
Die hy seer onbedacht syn eygen selven gaf.
Hy wirdt daer met gewelt in den M[o]rtier gesmeten,
Veel beulen kloeck en sterck hebben hun wel gequeten
Een-ieder drong om 't [e]erst te geven synen stoot,
Om hem met groote pyn te brengen tot de doot;
Hy wirt daer door de macht van 't Yser en de steenen,
Gemengelt onder-een het Vleesch met syne Beenen,
Gelijck het Swynen vleech gemorstelt en vernielt,
Soo klyn als gekapt vlees wirt met machte verdielt.
Alsoo wirt hy gestraft voor syne Listigheden:
Men segt dat den Mortier noch staet den dag van heden
Aen den Poort van den Raedt, door hun Divan geseyt
Tot een Gedachtenis van soo bedreven Feyt.
Soo wirt 't Bedrog gestraft, gelijck-men heeft gelesen
Het welck ons al-te-mael kan een Exempel wesen
Hoe dat de Listigheyt, tot gro[o]te pyn en leét,
Wort door een rechte borst tot inden gront ontkleét
Het Spreêck-woort dat is schoon, die met veel liste falen
Sullen op 't aerd'sche dal geen' lange dagen halen;
Iae die de Wet verlaet, en van de Deugt heeft walg',
Die zyn al menig-mael het Voedtsel van de Galg'.
Al blijft den List bedeckt tot 't eynde van hun leven
Als hunne ziele braeckt, dan komen sy te beven,
Sy maken dan misbaer over hun boosheyt groot,
Iae worden disperaet als hun genaeckt de doodt.
Siet selfs het heylig Schrift die komt ons te ve[r]brijde[n]
Hoe dat den Opper-Al die boosheijt doet kastijden
Op alderley Geslacht sendt hy rechtveirdigh af,
Volgens hun snood' bedrog verk[r]ygen sy de straf.
Self Balaâm en Valschaert, eenen van de Prophêten,
Wirdt door een Esel-b[e]est syn valsch bedrijf verweten,
En Gesi, eenen knecht, verkreêg door quaet bedrijf
Hy, en al syn Gesl[a]cht, de Lazernij' op 't Lijf.
Achab, en Jesabel, die wierden voor die sonden
Verworpen, en gestraft, ge[b]eten van den H[o]nden,
Al hadden s'alle-by des Koninghs Majesteijt,
G[o]dt heeft hun doch versmaet om hunne Listigheijt.
Soo wort een listig mensch van Godt altijdt gehaeten
In klijn en groot Geslacht, in alderleije Staeten,
Sy krygen Loon naer werck voor hunne listigheijt,
Hier op de aerde selfs, oft in der Eeuwigheijt.
Maer die eenvoudigh is, en die in Deugden leven,
Die worden t'allen tijdt op d'aerde self verheven,
Ende naer hunne doodt wordt hunen Lof verbreyt
En sy herleven self tot in de Eeuwigheyt.
EYNDE DER HISTORIEN. |
|