Bijdragen aan het Soerabaiasch Handelsblad (juni 1926-juni 1940)

Parlementaire spelen

De eenige bestendigheid welke men de tweede editie van het kabinet-Chautemps kan toekennen, zijn de ruïnes en puinhoopen.

Parijs, 19 Januari [1938]

Men had den heelen nacht blindemannetje gespeeld in de Kamer. Een radicaal die een socialist wilde vangen. Een communist die probeerde een radicaal beet te krijgen. Een socialist achter een communist. En zoo verder in alle combinaties welke de wiskunde veroorlooft.

Dat duurde tot het uur waarop elk levend wezen gebrek aan warmte heeft, een rilling voelt, een tikje kribbig wordt: het uur der vale ochtendschemering. Toen haalde de communist Ramette, in het gewone bestaan metaalwerker, met een bril als een jonge kunstaestheet van Montparnasse, toen haalde Ramette plotseling een papier voor den dag en schreeuwde: ‘Doe wat je wilt. Ik speel niet meer.’ Chautemps had dit papier reeds dikwijls gezien. Het was 't programma van het Rassemblement Populaire, dat men hem onder den neus duwde, telkens als men hem wilde negeren. Reeds zeven maanden lang, een heele tijd, en nimmer was hij boos geworden. Maar dezen keer maakte 't hem zenuwachtig en hij riep ongeduldig terug: ‘Als je denkt dat wij je noodig hebben Ramette! ieder is vrij hier!’ Daarop stoof de bende kwaad uit elkaar.

Fluks ging men Kameraad Blum, die sliep, uit zijn bed trekken. ‘Wacht dat ik me aankleed’ bromde Léon zich haastend. Het sloeg half zes toen hij in de Kamer verscheen en hij had geen vijf minuten noodig om het geval te overzien.

‘Als de communisten niet meer spelen dan spelen ook de socialisten niet meer’ verklaarde hij. Dit beteekende dat Chautemps de helft van zijn kameraden verloor. Daar viel niet mee te spotten. Er was crisis. Het ministerie lag tegen den grond.

Uiteen gestoven...

Terwijl buiten op het plein de lantaarns werden uitgedraaid, vroeg men reeds in verwarring: ‘Had Chautemps het moeten zeggen, zoo kitteloorig, kribbebijterig: “Jullie zijn vrij om te doen wat je wilt?” Of had hij niet liever zijn mond moeten houden?’ Men stond verbouwereerd en perplex. Wel beschouwd was het ministerie niet gevallen. Tenminste niet omvergeworpen.

Het was uiteengestoven als een troep spreeuwen omdat er een takje kraakte.

Men had niet eens gestemd. Niemand wist op wie de schuld te schuiven van de ruzie, op Ramette, op Chautemps of op Blum. Dat is immers het voornaamste wat de scheidsrechter Lebrun die in het Elysée woont als bewaker der grondwet, behoorde te weten. Wie crisis maakt, zegt de regel van het spel, is de eerste die verzocht wordt haar op te lossen.

Blindemannetje werd nu de President der Republiek, de gevoelige Lebrun die altijd afgeschilderd wordt als tranen stortend bij tuiten. Hij strompelde rond en legde de hand op Georges Bonnet, even beroemd als Cyrano de Bergerac om zijn grooten kokkerd en die niets liever wenschte dan zich te laten pakken. Men bond Bonnet den doek over de oogen, en hij begon in 't donker heen en weer te scharrelen, tastend met zijn lange vangarmen en vol ambitie.

Hij was reeds meermalen minister geweest doch nimmer premier. De socialisten echter wilden niets van hem hebben, en toen hij zijn radicale makkers vroeg of dat eerlijk was gaven zij de socialisten gelijk en Bonnet droop af.

Blum

De President was weer blindemannetje en ving Blum, hoewel hij onder heete tranen gezworen had nooit meer met hem te spelen. Maar Lebrun had een idee en terwijl hij den band op het voorhoofd van Léon knoopte, snikkend natuurlijk, fluisterde hij hem in de ooren: ‘Links van mij staan Maurice Thorez en Paul Reynaud.’ Blum schoot erop af, en voordat iemand zich uit de voeten kon maken greep hij allebei tegelijk. ‘Graag’ zei de communist Thorez, die van blijdschap rood werd als een pioen. ‘Maar voor wat hoort wat. Ik wil de Posterijen.’ Om baas te zijn over Radio, Telegraaf en Telefoon. ‘Ik wil ook de Oorlogsmarine.’ Om baas te zijn in de arsenalen en in de Middellandsche zee. ‘Ik wil ook een secretaris-generaal op den Quai d'Orsay.’ Om vat te hebben op Buitenlandsche Zaken, met het oog op Spanje en Rusland.

‘Geldt niet,’ schreeuwde Paul Reynaud, plotseling wakker geschrokken uit zijn droom van allen onder één hoedje of nationale unie op een speldenkussen. ‘Zoo is 't niet bedoeld!’ En ook Léon Blum poetste de plaat, terwijl een zware steen gewenteld werd van Lebrun's ontroostbaar hart.

Toen bleek er geen candidaat meer over te blijven dan Camille Chautemps.

Had hij 't moeten zeggen, had hij 't niét moeten zeggen? Men vroeg 't elkaar vijf dagen lang en vandaag nog zoekt men een antwoord. Want totnutoe is 't volstrekt niet duidelijk waarom Chautemps opeens zoo korzelig werd, waarom de communisten zich dermate op hun teenen getrapt toonden en waarom de socialisten eensklaps vuur vatten, en alles om een beuzeling. Men heeft er geen zier van begrepen wie de kool eigenlijk stoofde, noch voor wie ze gestoofd werd. Wie is dupe, wie is gedupeerd en wie dupeerde? Bestaat het Front Populaire nog, hoewel niet meer bestaand? De gemiddelde citoyen en zelfs de deskundige raakt de kluts erbij kwijt. Maar de Franschen hebben een nieuw ministerie. Het oude spelletje is uit. Het volgend begint, met Chautemps als blindemannetje, tastend op zoek naar een meerderheid die hem ontglippen zal zoodra hij niet danst naar haar pijpen.

De nieuwe heeren

Het nieuwe ministerie, alles samengenomen, is niet slechter dan zijn voorganger. Het schijnt in sommige opzichten zelfs beter. Pierre Cot verdween van Luchtvaart en dat is zooveel gewonnen. Na de laatste poets welke hem gebakken werd door een zijner bureaux was hij onmogelijk geworden. Bij de debatten in de Kamer had hij verzekerd dat de inferioriteit waarvan men de Fransche vliegmachines beschuldigde, in hoofdzaak te wijten was aan een achterstand bij de fabrikanten van motoren wien het nog niet lukte motoren te vervaardigen van 1300 p.k., maar dat hij onverwijld deze betreurenswaardige lacune zou aanvullen door bestellingen in Amerika. Niemand kikte. Maar den volgenden dag bevatten alle dagbladen een wijdloopige advertentie van Gnome-et-Rhône, waarin de bekende firma, die zelfs levert aan Dornier, mededeelt dat sinds Juni 1936 een motor van 1300 p.k., volgens eigen plannen op haar fabrieken vervaardigd, gehomologeerd werd door de rijkscontrôle en dat hij tot ieders tevredenheid vliegt. Blunders sloeg Cot reeds meermalen doch deze kon niet door den beugel. Hij vertrok en weinigen wenschen hem een spoedig weerzien. Naar gewoonte echter gaf men hem een consolatie-prijs in den vorm der portefeuille van Handel en deze zonderlinge man, die de verbluffendste nederlagen organiseerde der Fransche Luchtvaart, die zoowel wanorde bracht waar betrekkelijke orde heerschte, wordt uitgenoodigd om orde te stichten op een departement dat ten prooi is aan de volslagenste wanorde.

Tegelijk met zijn portefeuille kan hem de balans overhandigd worden van het vorig jaar. Deficit: 18.380.307.000 francs. In geldswaarde bijna tien milliard meer dan in 1936, wat men tracht goed te praten met de devaluatie. Maar in tonnenmaat importeerde Frankrijk verleden jaar 57.388.390 ton tegen 47.960.280 ton over 1936. Dat is bijna tien millioen meer.

Luilekkerland

Het kan ook geen verlies heeten, van een Fransch standpunt tenminste, dat Georges Monnet verwijderd werd van Landbouw zonder door een ander departement te worden opgevischt. Tijdens zijn beheer importeerde Frankrijk gedurende de eerste negen maanden van 1937 voor vier milliard francs voedingsmiddelen. Gedurende het laatste kwartaal werden toegelaten 15.000 schapen, 10.000 centenaars schapen vleesch, 5000 centenaars ander vleesch, 4.100 centenaars gevogelte, 400 centenaars konijnen (!), 14.500 centenaars eieren, 4000 centenaars gecondenseerde melk, 20.000 centenaars kaas, 5000 centenaars boter, 2500 centenaars honing, 25.000 centenaars haver (ongerekend 600.000 centenaars haver voor het leger!), 160.000 centenaars mais, 2000 centenaars boekweit, 25.000 centenaars zaai-gerst, 500.000 centenaars gewone gerst, 10.000 centenaars rogge, 3000 centenaars gort, 205.500 centenaars boonen, 65.000 centenaars erwten, 40.000 centenaars kastanjes, 160.000 centenaars appels en peren, 7.500 centenaars andere vruchten.

Welk een luilekkerland. Doch het is om te duizelen voor verarmde boeren en voor economisten wanneer zij bedenken dat Frankrijk met een greintje goeden wil al deze producten zelf kan voortbrengen, zonder eenige moeite, op tienduizenden hectaren van braak liggende akkers en in duizenden verlaten hofsteden.

De eenige bestendigheid, het eenige niet-provisorische, welke men de tweede editie van het Cabinet-Chautemps waarschijnlijk kan toekennen zijn zulke ruïnes en puinhoopen, ruïnes aan prestige, ruïnes aan macht, ruïnes aan geld. Omdat al de rest provisorisch is, kortstondig, labiel afhangend van een gril, kan men niet eens hopen dat zij gerepareerd zullen worden. Want niet enkel het Fransche parlement speelt blindemannetje, maar gansch Frankrijk.

[verschenen: 5 februari 1938]