Bijdragen aan het Soerabaiasch Handelsblad (juni 1926-juni 1940)

De redders der republiek

Tenslotte heeft men bij de ‘Cagoulards’ een mitrailleuse gevonden!

Parijs, 8 December [1937]

De groote samenzwering, met reminiscenties aan Cicero, van wie iedereen op school van buiten geleerd heeft het trompettende Quousque tandem Catilina, abutere patientia nostra, het groote complot dat als een materialisatie van die millioenen malen gereciteerde tirade is opgedoken, duurt nu drie weken. En eveneens de puzzle. Want met geveinsde ontsteltenis mag men elkaar afvragen ‘hoe lang, per slot, Catilina, zult gij misbruik maken van ons geduld’, maar men ontwaart nog steeds geen Catilina. De Cagoulards zijn de M.S.R. (Milices Secrètes Révolutionnaires) geworden. De M.S.R. werden de C.S.A.R. (Centre Secret d'Action Révolutionnaire). Men heeft den code van hun geheimschrift ontdekt en zelfs ontsluierd. Zij bezigden hetzelfde systeem als de bolsjewiki van Lenin, het simpelste van allen: een cijfer dat naar de pagina verwijst van een afgesproken, weinig gelezen boek. Maar nu nog, na een klopjacht met duizenden drijvers, ontbreekt het grove wild.

En Marx Dormoy die zijn jagers geregeld platzak ziet thuiskomen kijkt elken dag bezorgder. Hij kreeg den bijnaam van Fantômarx, toespeling op een populairen spook-film van enkele jaren terug. Het is een trouvaille van den chansonnier Martini. De grap verbreidde zich met de snelheid van een signaal en tot het einde zijner dagen zal Dormoy niet anders meer heeten dan Fantômarx. Dat heeft echter zijn voor en tegen. Het is niet alleen sneu voor een minister van Binnenlandsche Zaken, die zoo luid geschetterd heeft, om zich voortdurend te hooren toeroepen ‘Vang dan toch wat’, maar het is ook een verleidelijke uitnoodiging om erop los te slaan, desnoods in 't wilde, al was 't slechts om voor een wijl zijn figuur te redden.

Tant de bruit...

Want daarover is ongeveer iedereen het eens, zoowel zij die rillen als zij die lachen bij het complot, dat de totnutoe behaalde buit de ontwikkelde energie niet loont en niet in verhouding staat tot het gemaakte kabaal.

Zeker, Generaal Duseigneur is een uitnemende prooi. Bij de doorbraak der Duitschers gedurende de laatste onvergetelijke Maart-dagen van 1918, speelde hij een aanzienlijke rol in de verdediging van Parijs. Als commandant eener escadrille was hij de eerste die oprukkende infanterie terroriseerde, in bedwang hield en terugjoeg met zijn laagvliegende tweedekkers. Clemenceau vond het de moeite waard om hem persoonlijk te gaan bedanken. Maar Duseigneur heeft nimmer een bekende willen worden voor het groote publiek. Hij is een held van den ouden stempel, en van de edelste substantie, maar geen bioscoopster. Men kan op hem bouwen, doch hij laat zich niet gebruiken als een voetstuk of als een estrade. Van de strubbelingen welke hij de laatste jaren gehad heeft met ministerieele autoriteiten is nimmer iets uitgelekt buiten de bureaux. Ten overvloede was Duseigneur, toen hij gearresteerd werd, sinds eenigen tijd generaal op non-actief. Men had liever een generaal gehad in dienst. Dat maakt meer effect, dat is Spaanscher, iemand die elke minuut van den dag de oproervlag kan hijschen aan 't hoofd eener brigade.

Ridders

En de overigen, die naast Duseigneur achter grendels zitten, zijn evenmin geschikt om de trom te roeren met hunne namen. Door Pozzo di Borgo in te rekenen, juist terwijl hij met La Rocque in proces lag, laadde het gouvernement de verdenking op zich van den colonel der geheime fondsen onder zijn bescherming te nemen. En wie kent Le Maresquer? Geen levende ziel. Behalve enkele ingewijden die zich het fabuleuze gevecht herinneren dat hij als commandant van den onderzeeër Le Foucauld aanbond met den kruiser Helgoland. Wie is Eugène Deloncle? Hij was ordonnans-officier van generaal Crossetti, die voor zijn troepen de bombardementen bijwoonde onder..... een parapluie. In 't civiel een simpel accountant. Wie is zijn broer Henri Deloncle? Ex-commandant eener groep pantserwagens. Werd op het slagveld eigenhandig gedecoreerd door Mangin. Wie is Suzanne Mauler? Een vrouw van 59 jaar. Heeft den heelen oorlog meegemaakt als infirmière. Heeft gewonden opgeraapt onder het vuur der kanonnen. Geciteerd op legerorder. Gedecoreerd te Verdun.

Helaas! de rest der gearresteerden is navenant. Allen ridders zonder vrees of blaam. Allen waardig om als Onbekende Soldaat te fungeeren onder den Triomfboog. Op wie de ondankbaarheid van het vaderland afstraalt als een nieuwe luister. Maar voor het publiek van Fantômarx Dormoy, dat op sensatie gedresseerd is zijn ze bijna anoniem. Klein grut. Een teleurstelling! Met dienststaten als die van Le Maresquer kan men de menschen niet warm laten loopen. Deze dienststaten waren bovendien het eenige wat men hem te verwijten had want men heeft hem reeds los moeten laten. Ondertusschen heeft hij ‘gezeten’ evenals Duseigneur en de overigen die nog ‘zitten’, naast dieven, moordenaars en ander canaille. Dormoy heeft aan zijn gevangenen de gunsten van het ‘régime politique’ geweigerd. Zij zijn opgesloten als boeven, zonder veters in de schoenen, zonder das om den hals, mogen niet lezen, niet schrijven, eten met houten lepels en vorken uit een houten bakje, en de bezoeken welke hun worden veroorloofd ontvangen zij achter tralies. Inmiddels circuleeren zestien echte moordenaars onvindbaar op vrije voeten. Ik zou ze kunnen opsommen. Ik zou ook de revue kunnen passeeren der beschuldigers van een Duseigneur en consorten. Doch waarlijk, voor een land als Frankrijk is het contrast tusschen de eenen en de anderen te penibel, te vernederend.

Pijnlijk

Ten slotte, en hoe men ze ook bekijkt, dat zijn geen vangsten waar volksmenners hartverheffend mee kunnen stoffen. Zij hebben het begrepen en beginnen zich eer een beetje beschaamd en beteuterd te voelen dan glorieus. Natuurlijk hebben zij herhaalde malen gegluurd en gewezen naar Tardieu, naar den ex-opperbevelhebber Weygand, en zelfs naar Maarschalk Pétain. Doch zoodra zijn naam genoemd werd in verband met de Csar, terwijl hij verblijf hield aan de Italiaansche grens (wat hem door den advocaat van La Rocque nota bene verweten was als een voorzorgsmaatregel) spoorde Tardieu terug naar Parijs en vertoonde zich in 't openbaar. Tot uw orders meneeren! Present! Men had hem voor 't grijpen, met of zonder bevel tot inhechtenisneming, min of meer wettelijk. En stellig ontbrak het Dormoy niet aan lust om den gehaatsten zijner uitdagers in te pikken. Doch hij heeft niet gedurfd. Of het werd hem niet gepermitteerd. Weygand en Pétain konden zich tenminste den last een[er] demonstratie als die van Tardieu uitsparen. Het ligt voor de hand dat dit niet naar den zin is der communisten die ernaar snakken, als ware philanthropen, om hier een opruiming aan te richten à la Stalin. Hun bondgenooten echter zijn minder happig op catastrofen en ook banger om zich reddeloos te ridiculiseeren. Zelfs in dezen tijd immers, en onder den scepter van het Front Populaire, heeft het belachelijke zijn grenzen, hoewel ze ruim verwijd werden.

De oogst aan materiaal, na ontelbare, dikwijls wederrechtelijke huiszoekingen (b.v. buiten aanwezigheid van den verdachte!), bleef even mager als de buit aan menschen. Er is enkele dagen geleden een volledige lijst van gepubliceerd. De mitrailleuses waren geslonken tot één. De mitraillettes insgelijks tot één. De tienduizenden granaten tot 2948. De wagons ontploffingsmiddelen tot 62 kilo meliniet. Het antitank-geschut verdween. Men telt 38 oorlogsgeweren, 15 pistolen en revolvers en 2 bommen, 81 jachtgeweren, 102 machinegeweren en ongeveer 500 equipementsstukken. Tezamen voor een bedrag van vijf honderd duizend Auriol-franken.

En de communisten?

Al dat wapentuig is opgedolven om indruk te maken doch over de nauwkeurige herkomst wordt men niet ingelicht en geen sterveling kan totdusverre garandeeren dat degenen bij wie de politie het vond de eigenaars zijn of de bewaarders. Niettemin, één enkele mitrailleuse om de Republiek omver te werpen, dat is erg zuinig en sjofel, wat iedereen grif zal willen toegeven. Ik kan daarentegen een lange lijst aanleggen van ontstellende hoeveelheden krijgsmateriaal dat op verschillende data door dezelfde politie in beslag genomen werd bij communisten. De lijst zou een andere allure hebben dan de armzalige voorraden welke met ongeloofelijke inspanning (en zonder de vereischte waarborgen) ontdekt zijn bij ‘leden’ van de Csar. Niemand echter heeft ooit hooren spreken over vervolgingen van communisten wegens ‘vereeniging van boosdoeners’ of wegens aanslagen op de veiligheid van den Staat.

Wie nu wil mag tusschen een effectief complot, gesmoord in een doodsche stilte, zwijgend als het graf, en een operette-samenzwering, onthuld met bombarie en hocuspocus, het verband trekken, dat hem logisch lijkt, maar dat de feiten waarschijnlijk nimmer zullen staven. Het is vast niet om die ééne mitrailleuse dat alle ministeries en de voornaamste openbare gebouwen dag en nacht bewaakt worden door soldaten in volle rusting. Als ik daarbij een vermoeden mag opperen, dat ondanks gebrek aan bewijzen de kracht heeft eener overtuiging, dan zou ik zeggen, dat de Cagoulards, M.S.R. en C.S.A.R., wanneer zo niet bestonden, hadden moeten worden uitgevonden, of zelfs met geweld uit den grond gestampt. En hoe de zaak ook afloopt, met een sisser of een zevenklapper, zij zal niet eindigen met een apotheose voor Dormoy, noch met een victorie van de communisten. Voor een Duseigneur moet dat resultaat enkele weken voorloopige hechtenis wel waard zijn.

[verschenen: 28 december 1937]