Dagboek van een banneling

[p. 271]

Anno 1919.

FLAUWE nieuwjaardag. Eertijds was het een dag van geloop en geweld; een dag van vreugde, van vriendschapsbetooging en van gelukwenschen. Binst den oorlog was dat al straf afgevallen en nu spijts den wapenstilstand blijft het grootendeels afgevallen.

Den 8 Januari deed ik mijn eerste bezoek aan Nieuwpoort. Wat treurig tooneel, bijzonderlijk voor een Nieuwpoortnaar! Nieuwpoort is anders niet meer dan een wijduitgestrekte puinhoop met hier en daar een rechtstaand stuk muur. 't Is waarlijk de gruwel der verwoesting. Van de kerk blijft er nog een boog, eenige einden muur en een tuit van den toren, tragisch om zien. De pastorie is plat en ligt geheel en gansch in de ingestorte zoogezeide bomvrije kelders. Het halleke mag men onder het best bewaarde rekenen, de buitenmuren staan nog ten grooten deele recht. Stadhuis en griffie staan nog recht tot aan de eerste stagie. Collegie, scholen, kloosters, Davidsfonds, post, al weg. 't Is ten anderen het geval met al de huizen van Nieuwpoort waarvan geen één meer bewoonbaar is en waarvan het meerendeel teenemaal weggevaagd zijn, zoodanig dat men op veel plaatsen, waarlijk niet meer weet waar men zich bevindt. Het gruwelijkste van al is het kwartier der Sassen. Bij leeg water, met hunne stukgeschoten muren en deuren, met hunne ontelbare obusputten, met hunne hoopen gruis en grove steenen, balken en planken en staken, ijzeren staven en ketens al dooreen gestampt, hebben zij een chaotisch uitzicht en schijnen iets te zijn dat door vuurbergen uitgewalgd is en door aardbevingen uiteen geschud is. De puinen van Nieuwpoort maken op allen den diepsten en den pijnlijksten indruk.

Einde Januari werd M. Dewulf onderpastor benoemd te Iseghem. M. Dewulf was een knappe onderpastor. Hij was een klaarziende geest en onder een koel en kalm uiterlijk verborg hij een grooten werklust. Hij zag seffens wat er te doen was voor

[p. 272]

best en viel onmiddellijk aan het werk zonder gedruisch, maar ook zonder rusten. Hij was een taaie werker.

Reeds in aanzien te Nieuwpoort voor den oorlog heeft hij nog onzeggelijk geklommen in de achting der Nieuwpoortnaars binst den oorlog door zijne dienstveerdigheid en zijne zelfopoffering. Ontelbare keeren is hij in den donkeren nacht naar Nieuwpoort getrokken om er ten gevare van zijn leven, op verzoek der inwoners, allerlei verborgen kostbaarheden te redden. Veel Nieuwpoortnaars, zooals M. Stroom, M. Roeland-Vandecasteele, M^me Kempynck, enz zijn hem het behoud van hun fortuin verschuldigd. Ook wierd zijn weggaan algemeen betreurd.

14 dagen later rond half Februari kreeg onze andere onderpastor E.H. Vandeputte ook eene andere bestemming. Hij wierd pastor benoemd van St Antonius (vuurtoren) te Oostende. M. Vandeputte was een rijkbegaafd man, goede zanger en goede predikant. Hij had veel gemak van werken; hij bestuurde de katholieke gazet en de politiek; en al is 't dat hij het anticlericalismus in Nieuwpoort gevoelige slagen toebracht, toch was hij door zijne minzaamheid en bedienstigheid de vriend van allen. De Nieuwpoortnaars van den eenen kant betreurden het weggaan van M. Vandeputte omdat zij alzoo hun laatsten onderpastor verloren en dat zij gehoopt hadden dat hij hun pastor zou worden; maar van den anderen kant waren zij toch tevreden omdat hij pastor was van Oostende. Hij werd den 1^en Zondag van Maart ingehuldigd rond 5 ure van den namiddag in alle eenvoudigheid. Na de installatie werd er rond 6½ ure in de pastorie een klein onthaal aangeboden bestaande uit een stuk taarte, een oranjeappel, een glas witte wijn en een pot koffie. Wat verschil bij voor den oorlog!

In Maart kwamen ook onze Arme Claren weder van Cayeux en vestigden zich op St Idesbald in hunne oude oorlogswoning. Zij houden er school lijk binst den oorlog. Wat later kwamen ook de koorzusters der Arme Claren af van Dublin. Zij hadden eene overslechte reis. Zij dansten 8 dagen op zee en waren allen gevaarlijk ziek. Twee onder hen stierven op zee; eene derde stierf

[p. 273]

als zij aan wal kwam te Antwerpen, andere werden berecht en moesten nog lange dagen te bed blijven. Zij waren van gedacht naar Iseghem te gaan; maar het slaat niet mede. Voorloopig blijven zij in Antwerpen.

De Dames de la St-Union zijn ook weergekeerd en vestigen zich in hun huis van Doornik, in afwachting van naar Nieuwpoort te kunnen gaan. Eindelijk de zusters van ons hospitaal, oudemannenhuis en weezenhuis zijn uit Mill-Hill te Londen weergekeerd met hunne weezen en hebben zich in 't moederhuis gevestigd te Cortemarck samen met hunne weezemeisjes. Wat de knechtjes betreft deze zijn naar het weezenhuis van Aertrycke gezonden. De zusters die met de ouderlingen in Vendée waren zijn er nog.

M. Dechièvre, onze koster, is voorloopig gehuisvest in Wenduyne en schrijft bij notaris Verthé te Brugge. Onze burgemeester M. Snauwaert, heeft zich te Oostende gevestigd, rue des Brigantins n. 18. Eene zaal van het stadhuis van Oostende is ter zijner beschikking gesteld en alle weke vergadert hij er de leden van onzen gemeenteraad die in het vaderland weergekeerd zijn.

M. Pattyn, 1^e schepen is nog in Engeland en zal maar einde Mei wederkeeren. M. Huyghebaert die nog in Vrankrijk verblijft en 2^e schepen is heeft ook goest om zijn ontslag te geven.

M. Theo Dobbelaere, secretaris, verblijft in de Panne en M. Jacques, ontvanger der stad, is nog in Vrankrijk. De heeren gemeenteraadsleden T. Van Iseghem, Amand Dumon, Emile Vandenabeele en Desnick zijn in Brugge. De heeren Stroom en Dewaele zijn overleden.

Vele Nieuwpoortnaars zijn van gedacht niet meer weder te keeren. Andere vragen niet beters dan te mogen wederkeeren en doen al wat mogelijk is er toe; maar Nieuwpoort ligt heel plat en bouwstoffen en werkvolk ontbreken. De eerste die weergekeerd zijn, zijn de sasknechten, die daar wonen in onderaardsche abris of schuilplaatsen der fransche soldaten.

Begin Maart ging ik naar Brugge om Mgr. den bisschop mijn

[p. 274]

ontslag van pastor aan te bieden, maar Mgr. vroeg mij nog een weinig te wachten.

Daar het getal inwoners gedurig toenam werd er besloten kost wat kost de kerkelijke diensten te herstellen in Nieuwpoort.

Op Zondag 6 Juli werd er voor de eerste maal weerom mis gedaan om 7½ ure door E.H. Dupont en om 9 ure hoogmis, met begeleiding van viool gecelebreerd door mij. De missen werden gedaan in het arsenaal of oud poermagazijn, in den hoek der weide bij het kwartier. 't Was een vuile, donkere, walgelijke plaats, maar wij vonden niets anders. Barakken waren sedert maanden beloofd voor kapel, maar kwamen niet en komen nog niet af. Er waren 34 menschen in de eerste mis en rond de 70 in de tweede. Daaronder waren nog al eenige Nieuwpoortnaars uit de Panne zooals de heeren Rybens, T. Dobbelare, Paul Huyghebaert, L. Deschieter en eenige nieuwsgierigen uit het omliggende. In de eerste mis naderden 7 personen tot de H. Tafel waaronder 2 Arme Claren, een Fransche officier van Parijs en zijne moeder. Deze beide waren het lijk komen opzoeken van hun zoon en broeder Alain de Sancy, onderluitenant bij 't 9^e rgt. dragonders, gesneuveld aan den Yser op 9 Mei 1915 en begraven nevens de kerk van Nieuwpoort.

Op Dinsdag 15 Juli hield de herbenoemde kerkraad van Nieuwpoort eene vergadering in de groote zaal van het stadhuis van Oostende om de leden van het bureel alsook de weerdigheidsbekleeders van den raad te noemen en te beslissen over het legaat van M. Roeland-Vandecasteele, gestorven in Chantonnay (Bretagne) en die per testament het 1/8 van zijne goederen aan de kerkfabriek van Nieuwpoort geeft op voorwaarde dat dit geld uitsluitelijk gebezigd worde tot heroprichting der kerk.

Eindelijk op Zaterdag 28 Juli na langdurige, lastige en vervelende onderhandelingen en betwistingen werd de vrede gesloten met Duitschland. Groote feesten werden te dier gelegenheid gegeven te Brussel; overal moest men de klokken luiden; vanen werden uitgesteken, Te Deum gezongen, enz., maar in den lande in 't algemeen en in Vlaanderen in 't bijzonder was er weinig of

[p. 275]

geen geestdrift. Men was immers wel tevreden dat het onmenschelijk oorlogsspel gedaan was, maar de toestand blijft treurig; veel menschen alhier in Vlaanderen zijn half of geheel geruineerd, men heeft geen bestaan; de inkomsten zijn bij velen verminderd. Het leven is peperduur; men krijgt tot nu toe geen de minste vergoeding, ontelbare menschen zijn zonder woning, het land wordt slecht bestuurd. Allen lijden, velen zijn mistevreden, velen zijn bekommerd; moedeloosheid en mistrouwen hebben zich van vele herten meester gemaakt; de toekomst ziet er dreigend uit en schijnt zwanger te gaan van allerlei onheilspellende stormen.

En 't slechtste van al 't is dat het ook zoo schijnt te gaan in al de landen die aan den oorlog deel genomen hebben.

De oorlog is wel gedaan, maar zijne treurige gevolgen zijn nog daar. De wereld is omwoeld; de gedachten zijn totaal veranderd; de maatschappij is uiteen geschokt; de zedelijkheid is gezonken en het menschdom schijnt straf verslecht. God betere het!

Op Zondag 28 September werd voor de eerste maal mis gedaan in de houten barak die als kapel opgetimmerd was in het Courseplein.

Einde 1919 waren er reeds rond de 1000 inwoners in Nieuwpoort. Nieuwe barakken komen gedurig bij en men rekent dat er voor het einde van het jaar 1920 ten minste 2000 inwoners te Nieuwpoort zullen zijn. Deze die weergekeerd zijn vinden allen veel werk en zijn tevreden. Nieuwpoort grootelijks bevoordeeligd door de hoogere besturen, schijnt spoedig en goed te zullen herleven. Mocht het zoo zijn!

Rond einde Mei besloot men alle Zondag 3 missen te doen, ten 6, 8, 10 ure omdewille van het altijd groeiend getal inwoners.

Begin Juni werd door E.H. Dupon den 1^en steen gelegd der nieuwe kerk, welke op 3 millioen geschat is en die men tegen einde 1921 wil herbouwd zien.