Gedenkweerdige aenteeckeningen

Brugse kroniek over 1765-1828

1819.

17 February. - Dezen dag heb ik gezien alsdat er op de Groote Mart gemeten wierd aen het piedestal, waer het O.L. Vrouwbeeld gestaen hadde, door order van de municipaliteyt, een membre present, om te herstellen dit beeld, twelk door de quaedwillige Jacobius was in stukken geslegen, maer noch een groot deel in zijn geheelen gebleven was, om nu andere armen en voordere verbrijzelde deelen te herstellen.

18 Maerte. - Ik heb voor den eersten mael gezien, dat men in deze maend begonst hadde de capelle te zuyveren, die onder de capelle van den H. Bazilius staet. Daer waeren metselaers en witters. Met voordacht, zoo men meynd, om met Mey aldaer het Heylig Bloed te exposeren, in afwachtinge tot dat de bovencapelle, gezeyd ten H. Bloede, zoude gereed gemaekt zijn.

1 April. - Wezende Donderdag was het vergaeringe op de koninklijke Academie van teeken - schilder - en bouwkonsten, om bij te woonen de looting. Mijnheer Robert Chantrell, Engelsman, alleen dien dag dede eene gifte aen d'Academie van zijne actie, vergunnende capitael en intrest. Hij was den eersten die dien genereusen act dede.

7 April. - Dezen dag wierd vóór den hallenthoren geplaetst het hersteld O.L. Vrouwbeeld, en daegs naerdien in olieverwe geschildert als witten orduyn.

Omtrent denzelven dag wierd eene busse geplaetst in St. Salvatorskerke, voor ontfang der jonsten tot het opbouwen der H. Bloedcapelle op den Burgh.

11 April. - Dezen dag wierd aengekondigt in alle de kerken van deze stad de aenstaende verheffinge van het H. Bloed Ons Heere Jesus Christus, tot groote verheuginge van alle Roomsche catholiquen.

2 en 3 Meye. - Het uitgegeven boeksken alles genoegzaem verklarende deze luysterlijke feeste, zal het maer noodig zijn eenige dingen hier bij te voegen.

Deze luysterlijken dag aengekomen zijnde, zag men zoo eene groote menigte van volk, dat toegekomen was van alle omliggende steden en dorpen, alsdat het een wonder was om zien. De menigte der bargiën en schepen en rijtuygen brachten van alle kanten onze landgenoten tot deze feest. Het was een wonder om zien in eenen tijd, wanneer de geestelijken zo verminderd waeren, van er nog zooveel bijeen te zien, dewelke alle met schoone choorkappen choorwijs in de processie gingen.

Het Heylig Bloed heeft menige jaeren versteken geweest in de Latijnsche schoole, alsdan bewoont door een zeer deugdzaem man, benevens geheel zijn huysgezin, genaemt Donche, rijken koopman. Als hij is komen te

[p. 93]

sterven, heeft men hetzelve wederom versteken, en was lest in een kleyn huysken dezer stad, vanwaer het mijnheer den baron Jan de Pélichy getransporteert heeft, uyt vrees voor de troubelen tijden der Franschen, en gedraegen heeft in zijn huys, alwaer het maer twee ueren gerust en heeft, maer heeft het voorder getransporteert ten huyze van zijne tante, joffrouw de Pélichy, in de Dweersstraet, nevens het huys van mijnheer van Huerne. Deze jouffrouw, omtrent de 70 jaeren, heeft dit met haer eygen handen versteken in haer huys, in een gat gemaekt in het perpin tusschen 2 vensters en dit zorgvuldiglijk toegedaen, met papier beplakt op de metselrye, en een locquet met boeken vooren geplaetst, in 't bijwezen van mijnheer den baron, haeren neef, die het aldaer gebracht had. Hij heeft aldaer met eede belooft van er aen niemand van te spreken, hetwelk hij ook getrouwelijk volbracht heeft. Mijnheer Donche, priester, was aldaer present⁽¹⁾. Men noemde deze persoon van het huys der Latijnsche schoole, bestaende in vader, moeder, zoons en dochters, de heylige familie, want 't was al priesters en nonnen dat uyt quam, en dit om hunne uytstekende godsvrucht.

Nu dan den tijd gekomen zijnde, dat de goddelijke voorzienigheyd, die alles beschikt en bestiert, vastgesteld hadde dat dit weerdig H. Bloed ten toon en tot eerbied moest gesteld worden, zoo wierd het uytgehaelt door dezelve heeren, die er present geweest hadden wanneer het versteken geweest had. Mijnheer Donche, priester, is expresselijk naer stad gekomen, om te dienen als getuyge en te verzekeren dat het 't H. Bloed was dat zij versteken hadden. Zij hebben het getransporteerd naer St. Salvatorskerke, ter examen der vicarissen alhier gearriveert tot dien eynde.

21 April. - Op dezen dag, wezende Woensdag, is ter presentie van de eerweerde heeren vicarissen, mijnheer Goethals en mijnheer Maertens, vicarissen van het vacherende bisdom van Gent, in de kerkmeesterskamer binnen St. Salvatorskerke, welke kamer behoorlijk gedecoreert was, geopent de enveloppe waerin het H. Bloed lag, hetwelk nu omtrent 24 jaeren verborgen geweest hadde. Mijnheer Donche priester was er present, die over zooveel jaeren, als hier bovengemeld, ook present was waer zij hetzelve ingepakt en gevlucht hebben. Hij heeft onder eede gedeclareert dit hetzelve H. Bloed was. Zoo ook den werkman en voorder de capelanen van den H. Bloede. Naer welke exacte besoigne, de vicarissen hetzelfde H. Bloed, in de tegenwoordigheyd der rondom staende getuygen, gezegelt met hun cachet, en hebben dit in bewaernisse gegeven aen vier heeren der confrerie van den H. Bloede, tot op den dag die gesteld was, wanneer hetzelve wederom zal geopent worden, om aen de geloovigen ten toon en ter veneratie gesteld te worden. Deze vier heeren confraters hebben hetzelve in de Cruyscapelle geleyd, al achter in den altaer, afgesloten met ijzer deuren, en den sleutel wierd toevertrouwd aen mijnheer Stochove in de Nieuwstraete, die met veel vlijt en ijver de zaeken der confrerie gadeslaet.

(1) De tekst van deze alinea tot aan het nootcijfer werd uitgegeven door A. Viaene, Schuilplaatsen van het H. Bloed te Brugge, in Biekorf, LI (1930), blz. 17-18.

[p. 94]

1 Mey. - Tegenwoordig is alles in spoedige werkzaemheyd, zoo in de kerk van St. Salvators, als langs den toer waer de processie moet passeren.

Op den 2en Meye, wezende Zondag, om 11 ueren, wierd de voorbereyding der toekomende feest aengekondigt door den beyaerd en triumphklokke, benevens alle de klokken van St. Salvatorskerke. 's Avonds het spelen van den beyaerd en luyden der triumphklokke van 8 tot 8 ½ ueren, en van dan voort tot 9 ueren alle de klokken der kerken en capellen dezer stad.

Maendag, wezende den derden Meye, om 8 ueren 's morgens, verzaemelden alle de geestelijkheyd dezer stad, benevens de daertoe genoode geestelijken van de omliggende steden en dekenijen tot St. Salvators, alsook het luysterlijk genootschap der confrerie van den H. Bloede. Om, 8 ueren en half, onder het speelen van de beyaerd en geluyd als boven, wierd solemneellijk verheven, ter presentie der vicarissen op eene verheven plaetse vóór den choor binnen St. Salvatorskerke, het H. Bloed door mijnheer Goethals, en wierd op die verheven plaetse over het volk den zegen gegeven. Daernaer gesteld op den altaer daertoe bereyd. Daernaer wierd het heylig sacrificie der misse gecelebreerd door mijnheer den vicaris Goethals. Naer het evangelie dede mijnheer den vicaris Martens eene oratie, betrekking hebbende tot dezen weerdigen schat. Om 10 ½ ueren begon de processie, doende den gewoonlijken toer, ter exceptie van de Steenstraet en Breydelstraet, onder het geluyd van alle de klokken en den beyaerd dezer stad.

De straeten waeren met sparreboomen beplant. Aen de Molenbrugge 2 arken triumphael en in de Nieuwstraet eene rotse met een O.L. Vrouwebeeld in 't midden, twelk een schoon effect dede in dezelve straete. Ik was alsdan woonachtig in de Nieuwstraete No 14, alwaer ik eenige schilderijen exposeerde van mijn werk, onder andere de H. Bloedcapelle al achter, wezende de schoonste positie die niemand in dien tijd aldaer gemaekt en hadde, met de 3 schoone torrekens nog in wezen juyst zoals ik die naer de natuere gemaekt hadde 1805. Ik staen er zelfs op met vrouw en kinderen en een van mijne élèven, genaemd jonker Charles de Schieter - Lophem, die mij schoone sprak om er op te zijn. Dit is een cabinetstuk, hetwelk zeer geëyndigt is en twee maenden tijd gekost heeft; hetwelk ik heden 1823 nog in mijn huys hebbe. Voorders was ook voor den gevel geplaetst het gezichte dat ik gemaekt hadde van de binnenkerk van St. Donaes, die eertijds op den Burgh stond. Ook het portrait van de vrouw van Jan van Eyck, naer de origineele schilderije, gemaekt in tekening met rood en zwart. Ook had ik boven de deur gestelt een gewasschen verbeeltenis van een Spanjaerd, die al schetterende van blijdschap op een viole speelde met drift, dusdanig dat men hem niet konde bezien zonder met hem te lachen. Dit was met rood en zwart gewasschen, zoodat al het vleesch afstak met de zwarte kleeren en een witte Spaensche krage; en was wat collosael gemaekt. Onder hem stond in groote letteren: ‘Gaudeamus’. Dit woord wordt dikwijls op het jaer gebruykt in de kerke en is het beginsel van vele solemnele missen voor den Introït. Dit was wel getroffen voor 't public en bovenal voor alle de geestelijken, die in de processie gingen. Een-

[p. 95]

ieder had er zijn vergenoegen in, en den vicaris zelve heeft er nog van gesproken tot Gend en geaprobeerd dat het wel genomen was, zoodaenig dat Gaudeamus in alle omliggende steden gerepeteerd en verteld wierd.

Aen het kerkhof van St. Salvators stond ook een arke, die een zeer goed effect dede.

Het order der processie was zeer schoon en luysterlijk, en een talrijke nombre van geestelijken, elk met eene choorkappe aen. De rijve van het H. Bloed scheen als nieuw te wezen. Eene menigte van vreemdelingen hebben deze feest bijgewoond; daer en was geene plaetse meer in de herbergen.

In de eerste dagen van deze quinzaine wierd door order van de autoriteyt der wet door drye commissarissen en schaedebeletters uytgeschrapt met inkt op de plakkaeten den naem of tytel der vicarissen - generael: van mijnheer Goethals en mijnheer Martens, voor besluyt gevende dat zij geen bisschop en erkenden waervan die heeren vicarissen waeren.

In de octave, den toeloop in de zegeninge was zeer groot en alles wierd verricht met de aldergrootste solemniteyt.

Zaterdag den achtsten Meye en was alhier geen logist te krijgen door de menigte der landslieden. St. Salvatorskerk was opgekropt van buytelieden en moesten zeer lange wachten om ter zegeninge te geraeken. Zij zaten met geheele benden rond de kerke op het kerkhof, etende brood, boter, kaes en harte eyeren, bij faut van plaets in de herbergen. Geheele benden gingen den omgank.

17 Meye. - Den lesten dag is enkelijk processie geweest naer het Lof, zeer solemnelelijk 2 mael rond de binnekerke, vermids de capelle op den Burgh nog in gereedheyd niet was en nog eenigte jaeren is aenloopende geweest.

6 Juny. - Met Heylig Drijvuldigheytdag interdictie voor alle processiën, uytgenomen H. Sacramentsdag en O.L. Vrouw half Ougst.

19 Juny. - Quart vóór 4 ueren begon men alhier het carillon te spelen en de triumphklokke te luyden, wanneer den kroonprins der Nederlanden en zijne gemalinne, de zuster van Alexander, keyzer aller Russen, hier aenquaemen al de Cruyspoorte, alwaer zij gecomplimenteert wierden door d'autoriteyten, en reden naer het gouvernement onder de toejuiching van het volk. Aen de Meulenbrug wierd geroepen; ‘Vivat Oraigne! Vivat Russie’, twelk zij temoigneerden geheel wel af te nemen. Dit alles geschiedde onder het geluyd van alle de klokken dezer stad.

20 Juny. - Er was eenen grooten diner, 's avonds een bal en de stad geëlumineerd.

Mijnheer Ducq, professor van de Brugsche Academie, hadde het geluk van den prins en de princesse in zijn atelier te ontfangen om zijn werk, hetwelk hij bezig was, te toonen, waerin zij zooveel behaegen vonden dat zij het afkochten met toestemming van mijnheer L'Ecluse, voor wien het geschickt was.

Zij hebben ook op de Academie geweest, ook op de Kom, in den Athené en in O.L. Vrouwkerk de tomben gezien.

21 Juny. - Zijn zij vertrokken naer Oostende. De princesse is van Oostende wedergekeert naer

[p. 96]

Brugge, maer den prins is naer Nieupoort voortgegaen. 's Anderdags, om negen ueren, gegaen naer het Engels Klooster, om tien ueren vertrokken naer Yper, onder het speelen van den beyaerd en de triumpheklokke.

4 July. - Was alhier een groot onweder van donder en blixem. Om 4 ½ ueren eenen man, genaemt Jan, van den blixem dood geslegen langst de vaert van Oostende, komende van de Oostendsche kermis.

15 July. - Omtrent dezen dag een interdictie van de processie van half Ougst.

16 September. - Joannes Rudd bequam den eersten prijs der bouwkunde bij het Koninklijk Genoodschap van Wetenschappen, Letterkunde en Schoone Kunsten te Amsterdam.

24 September. - Wierd de Jointe vermaend om te compareren op d'Academie tot resolutie en voorbereydinge voor de receptie van mijnheer Rudd, geboortig van Brugge en élève van d'Academie.

28 September. - Dezen dag was een cortège van d'Academie, die naer de bargie van Gend hem gingen te gemoet, en quamen met de cortège weder ter Academie, waer hij gecomplimenteert wierd. En er was een noenmael bereyd voor alle inschrijvers. Daer wierd ook een compliment afgelezen door mijnheer Roels, secretaris dezer Academie, tot lof van mijnheer Rudd, met een gezang.

29 September. - Dezen dag en den volgenden was er tentoonstelling van een stuk van mijnheer Ducq, verbeeldende l'atelier van Jan van Eyck.

October. - In deze maend heb ik naer de natuer gemaekt den watermolen aen de Ezelpoort, ziende naer den Kom; een schoon watergezicht voor mijnheer Lijs, Engelsman.

29 December. - Dezen dag, ten 3 ueren en half, overleed Joannes Fredericus Laurentius van Hende, geboortig van Thourhout, 3 ueren van Brugge, doctoor in de medecine en president van de commissie medicale voor de provincie van West - Vlaenderen, in den ouderdom van 81 jaeren 6 maenden. Hij was een zeer hoog geleerd man.