Logo DBNL
Chirurgyns scheeps-Kist (1723)

Chirurgyns scheeps-Kist

(1723)–Johannes Verbrugge–rechtenstatus Auteursrechtvrij

Zijnde een catalogus oft lyste der medicamenten, die yder chirurgijn naar Oost- of West-Indien gemeenlick mede-voert


Vorige

Volgt nu een Tractaet van de Stercoren, ofte Drecken, en andere verachtelijcke dingen meer, nochtans yder een seer dienstigh.

YDer een verstaet genoeg wat Stercus of Dreck is, anders op zijn onbeschofts Stront: Voor my ick wil

hier niet soo veel staen op de eygenschappen van den naem, of andere dispuyten meer, als sommige, die (als men segt) vyf wielen aen een Wagen willen bethoonen, daer der noch maer vier en zyn: Maer sal alleenigh verhalen de krachten en eygenschappen der saken, dat ick alhier van spreeck: achter-latende de superstitieuse curieusiteyt der woorden, en andere gelegentheden meer: Maer voor eerst beginnende van den Honden-stront.

I. Honden-Dreck.

TE weten, witten Honden-stront, die men Album Graecum noemt, dat is soodanigen Hondt, die in drie dagen niet als Beenders gegeten heeft. Desen Witten Honden-stront gedrooght en bewaert, den dient tot allerley vloeyingh, en Dissenterium, ja den Rabarbar veel te boven gaende. Meester L. F. verhaelt, dat hy der hondert op een Jaer van den Rooden- genesen heeft, met den gepulverde gedrooghde witte Honde-stront in Melck gedroncken, daer eenige gloeyende steenen in gebluscht waren. Het is mede een wonderlick discutif in alle oud, quaed-aerdige Ulceratien gemenght, ende soo voorts.

Osse ende Koe-stront.

DIe varsche koestrondt genomen, ende tusschen eenige bladen: als van Wijngaerts oft Roo-koolen, ende die tusschen de warme Asschen gewarmt, is seer goet tot allerley Inflammatie van wonden of andersints. Is mede seer goedt tot de pyne van sciatica, als menie met Azyn op gekoockt daer Pulvis Camomillae, Absynthi, Melilot, &c. by gesoden is. Is oock seer goet tot alle oedemateuse geswellen der Beenen, Testiculen &c. Als men het distilleert met wat Azyn, Wyn ende Sout, het water daer van is goet om den Kancker mede te wasschen.

Als men 't warm leyt op beten van Vliegen, Byen Koppespinnnen neemt de pyne aenstonts wegh.

3. Verckens-stront.

MEn seght in 't gemeen dat het al goedt is dat van 't Verken komt behalven den dreck: maer die zyn groote kraght geexperimenteert hadde, soude sulcks niet seggen. Meester. L. F. verhaelt 't selvige gebruyckt te hebben aen seeker Man die seer geplaegt was met Bloet-spouwen daer de Medicijns veel toe gedaen hadden met Trocisten van Tarra Sigillata Rabarber, met Aqua Plantaginis, Item, Pulv. Debolo &c. met Ligaturen, ende andere middelen meer. Eyndelick nam hy een goeden Vercken-strondt ende soo uyt-gespogen brocken bloedts, die den patient uyt-gespout hadde, ende freuytent in de panne met wat varsche Boter, ende hy gaft den patient te eten: Hy affirmeert dat den volgenden dagh hy meest genesen was, ende op straet gingh, daer hy al van de Doctoren verwesen was.

4. Van Geyten ende Schape-keutels.

IS seer goet om alle Schirreuse Tumeuren te discutieren Item, tot harde dicke knyen met Farina Hordei ende Oxycralum gemenght, in forme van een Pap. Aldus isse mede goet tot die Perotis, met wat versche Boter ende Oly Noten gemenght. De Geyten-keutels sijn seer goet in-gegeven vier of vyf tot de Geel-sucht, met wat witten Wyn. De Schapen keutels alsoo in-genomen, geneest zonder twijffel alderley koortsen, ende met Azyn gemengt, zynse seer goet op bloet sweeren.

5. Duyven-dreck.

ALs mense met zaet van Water-kers mengt, is sy seer goet tot de pijne Scaitica want het treckt seer uytwaerts als men 'er oock wat Mostert-zaet by doet. Het is oock seer goet om te vermorwen onder eenige Cata-

plasmen gedaen, als het gemengt is met Oly van Persick-steenen, geneest de scheele hooft-pijn, op het hooft gesmeert als men 't haer af-geschrapt heeft. Item, in Geyten of Schapen-melck gesoden, ende daar onder gemenght Oly Lini, ende Farina Lini, vermorwet alle hardigheyt.

6. Hoender-drek

OP plaetsen geleyt daer het hayr uit-gevallen is, doet weder ander haer wassen. Sy is mede goet op verbrantheyt geleyt met wat Oleum Rosarum, ende gebrant Pampier gemenght ende ingegeven, doet veel Pituita braecken, Seker Medicijn placht het in te geven met wat Hypocras tot de Colijck.

7. De kracht van de Urine oft Pisse.

VErstaet van een gesonden Jongen, is seer goet tot allerley quade lochten ende fenijn, daer en is geen beter remedien ter Werelt voor quetsuren van allerley Slangen ende Adders, die men in de West-Indies vind, waer by den Theriaeck niet mag vergeleken werden. De Remedie is dese: Neemt bladeren van Tapsus Barbarus, Gariophillaet, Bladeren die sy aldaer Cassi heeten, 't welk soo veel als roode Jenevers beduyt, van elcks een handt vol, dit laten sy t'samen koocken in gelijcke deelen stercken Wyn-Azyn ende Pisse, tot op de helft. Van dese Bladeren fomenteren sy de parthye, ende soo den patient 't fenijn lange in 't lijf gehad heeft, laet hem daer een Romerken af-drincken. Ick verseecker u, Leser, dat 'er geen beter remedie ter Werelt is als dese, tot beten oft steken van alderley fenynige Dieren, die in de warme Landen domineren. Vorders is uytnemende goet in de Pest, een soopken alle morgen gedroncken. Item, tot vuyl stinckent Tant-vlees en Tanden. Item tot allerley loopende oogen, ende soo voorts; warm gewasschen.

8. Van des Menschen Speecksel.

TE weten, nuchter Speecksel heeft kracht om Hagedissen, Slangen, Schorpioens te dooden, desgelijcks mede het Quick-silver. Het geneest oock alleley Vratten en Wennen, desgelijcks de Crauwagie, alle morgen daer mede gestreken.

9. Van de Slecken.

DE roode Slecken in een pot dicht toegestopt, en in een Oven geset, ende tot pulver verbrant, van dit pulver veertien dagen lanck gedroncken sonder eenige andere remedie. Is 't yemant die wat te vies is, distilleertse in Baleno Marie, en geeft hem dat water met wat Suycker te drincken. Item, dese Slecken genomen, met veel Roosemarin bloemen, en in stucken gesnede, en in een verglaesde pot gestelt, die dicht toegestopt is, voorts in Peerden-mis gestelt de tijdt van veertigh dagen, daer naer de Olye uytgeprest, ende in een glaese Flessche gestelt in de sonne, wel dicht toe-gestopt: Dese Olye beschermt die Vrouw-luyden, voor alle krimpingen ende weën die sy soo voor als naer haer baren hebben, Voorts is die Olye goet, den buyck gesmeert die vol rimpels en knobbels is, want sy die in korten tijdt weder effen en saght maeckt. Is mede seer goet tot den Kancker en de Kanckerige Ulceratien, met wat stof-meel, gebrant loot, Campher, ende vuyle Boter, t' samen als een plaester gemaeckt.

10. Slecken met Huyskens.

DE selvige gestooten ende op den buyk van eenen water-suchtigen geleyt, resolveren dien met een wonderlijcken kracht, en men laetse daer soo lange op leggen tot dat sy van selfs af-vallen. Het slijm daer van met pul-

ver van Wieroock en Aloën onder een gemengt, en op 't voor-hooft gebonden, drooght alle oude fluxien der oogen op. Het is oock seer goet met wat stof-meel gemenght als een pap tot Punctura Nervorum. Dese Slecken gebrant, gepulvert met wat witte Peper en Gal-noten, is een uyt-nemende remedie voor den Rooden-loop ingegeven. Sy trecken oock Doorenen en Splinters uyt de wonden, daer op geleyt.

Pier-Wormen.

DIe gestooten met Oleum Rosarum, sijn seer goet op gequetste senuen, ende op Ny-nagels geleyt. Oft met Honing en water gekoockt, en gedroncken, doen water-loosen. Item, met Ganse-smout gesoden, zyn seer goet tot allerley pyne ende gebreken der ooren. Item, als mense in een Oven drooght en pulvert, dan met witten Wyn in-gedroncken, doodet de Wormen, en settet Graveel af.

12. Van oudt Leer, oft oude Schoenen.

MEn seght voor een spreeck-woort, ick acht hem soo veel als myn oude Schoenen; te kennen gevende, dat die oude Sloffen nergens toe goet zyn. Maer die de krachten des selfs weten, sullen sulks niet seggen: want de selvige brant tot asschen zyn uyt-nemende goet tot Winter-hielen, soo geinflammeert als geulcereert. Item, tot gepletterde en gekneusde hielen, met Oleum Rosarum gemenght. Van dese oude Sloffen wert een Olie gedistelieert, seer goet om alle oedemateuse en phlegmatike geswellen te genesen. Ick heb hier een Juffrouw geweten, die nergens beter baet by vond tot haer Spenen als in een Setel te sitten daer oude schoenen onder branden; om alsoo dien roockt t' ontfangen. Den roock verdryft mede de besmette lucht.

13. Mossel-Schelpen.

DIe gebrant, ende die middelste sche genomen en gepulvert; is uyt-nemende goet om het bloeden der neuse te stelpen, de Rooden-loop, &c. Item, dit Pulver met eenige grauw Erten oft Ouwijven tegen 't vyer gebraden ende mede gepulvert, ende onder wat soete boter gemenght: Ick versekere u, dat 'er geen beter Remedie tot de Spenen is, want ickse verscheyden malen hebbe weten te gebruyken met seer goet succes. Sy verdrooght mede seer wel die quaed-aerdige Ulceratien.

14. Van de Hoornen.

DIe van de Herten ende Geyten: hebben een mundificerende ende abstergerende kracht, seer goet om 't fenyn tegen te staen, ende 't herte te stercken, sy maken de tanden wit en vaste. Syn mede seer goet tot alderley bloedt-loop en bloet-spouwen, tot Colijck, en onder Collirien gemengt, droogt die loopende oogen, die van Koe beesten zyn goet gerookt tot een quade besmette lucht.

15. Van 't vuyl Pampier.

DAer wert een Olie van gebrant, die ick verscheyden-mael uyt-nemende goet tot tant-pyn bevonden hebbe, desgelijcks gebrant, ende onder wat Olie gemengt, is seer goet op verbrantheyt gestreecken.

16. Van het Slijck der Straten.

HEt Slijck dat op de gemeene wegen soo betrappelt wert, heeft mede al wat besonders in: voor eerst: In verbrantheyt van vyer of andersints op-geleyt, belet het op-loopen der bleynen. Het Slijck gedrooght, en

in wat sterck out Bier gekoockt, met wat kruymen van witte-brood en Camillen, stilt uyttermaten seer alderley Inflammatien ende gangrenen, 't welck ick zelfs versocht hebbe. Ick heb oock gesien in 't Reysen, myne mede-maets dat haer seer smerten tusschen de billen in 't gaen streeckent met Kaers-roet en andere dingen, maer te vergeefs: eyndelick door aenradinge van eenen, die seyde dat de polacken anders niet als Slijck daer toe gebruyckten, deden 't selvige mede, ende sy geneesden. Item, het Slijck onder de Slijp steenen met wat Oly van Rosen gemengt, is seer goet als de Vrous-borsten beginnen te swellen, ende t'ontsteecken van 't soch.

17. Van Pekel.

HEt Pekel heeft een abstersive kracht, en is besonderlyck goet tegen Sciatica en Fleresijnige harde knobbels, oft andere harde geswellen, onder oude verdorven kaes gemenght, ende met Hamme-soode op-gekoockt. Item in Clisterien gebruyckt, is sy goet tot pyn ende krimpinge der darmen.

18. Van de Swaluwe-Nesten.

DEn Asschen van gebrande Swaluwe-Nesten onder wat Honigh gemengt, is seer goet tot alderley inflammatien, soo uyt als inwendigh. Item, die onder wat witten Wyn Pappels ende Farlini gemenght, is uytnemende goet tot de Squinantie.

19. Roet uyt de Schouwe.

DE bitter gemengt met Azyn, is seer goet tot de schurfdige hoofden, eerst wat met een doeck gewreven zynde: 't selfde is mede goet tot alle voort-kruypende zeerigheyt des huyts, als men eerst gepurgeert heeft.

Daer wert een swart Roet van Boter gemaeckt, diese branden in een Lamp ofte smelt-kroes, die uytnemende goet is om alle loopende, tranende oogen te stoppen ende te verdroogen, desgelijcks tot die Fistels en seerigheyt der oogen. Noch is het Roet der Schouwen goet op de pols gebonden met wat Therebenthyns ende Sever-zaet onder een gemengt tot de Koortse.

20. Van Pick.

PIck is uyt-nemende goet om sweeren te rijpen, ende om alle vuyligheyt uyt de sweeren en wonden te trecken met wat Olie ende was gemengt. Pick geroockt in 't vyer, verdryft alle quade fenynige lucht. Is mede seer goet gepoedert, met wat Mastick ende Roest van Yser, tot den rooden loop.

21. Vuyle Boter.

GEsmolten, ende die gront gebruykt met wat sulpher, is seer goet tot alderhande krausel. Het opperste of 't schoonste genomen, ende in 't water drie of vier mael gewasschen, dan met wat Was of met gebrant doek gemengt, is seer goet tot verbrantheyt. Of 't selvige hard gefreuyt, en met wat Aluyns gemengt, neemt alle roodigheyt ende voort-kruypende zeerigheyt weg.

22. Van de Koppe-spinnen ende sijne Webbe.

DE Spinne-kop gebryselt in een doeckjen gedaen, ende op 't voor-hooft of slapen des Hoofts gebonden, doet de derdendaeghsche koortse haer koers verliesen. Item, op het putken van 't herte gehangen, beschermt voor alle fenyn en pest. Syn Webbe is uyt-nemende goet om het bloet te stelpen, is mede goet met wat stof, sout ende Brandewyn gemengt, tot een defensijf voor fenijnige wonden.

23. Van de Eyer-schalen.

GEstooten tot Pulver, zynse goet ingenomen met witten Wyn, om den steen der nieren ende Blaes te breecken, de Assche daer af stelpt alle bloet-spouwen en bloedt-loop, met wat Aqua Plantaginis ingenomen. Ende is mede goet om de Tanden wit te maecken. Item die Schalen gestooten met wat Aluyn, ende Camomille, is goet buyten op het scheursel geleyd sijn dosis in-genomen is ij. drag. met eens soo veel nat.

24. Oude Pot en Pan-scherven.

DIe eenige reysen gloeyende gemaeckt, ende in water gebluscht, ende gepulvert is seer goet in den bloet-loop ingegeven, met gebrande Mossel-schellepen. Die de scherven gepoeyert, en met Azyn een tydt langh in de Sonne geweyckt. is seer goet tot alle schurfdigheyt en brant over het geheele Lyf. Met wat stof-meel ofte ander meel gemenght, stelpt die bloedende wonden.

25. Den Asschen van verbrant Hout.

IS seer goet om 't bloeden te stelpen, soo inwendigh als uytwendig; inwendig met root Corael ende water daer Stael in gebluscht, oft met rooden Wyn; uytwendigh met wat meel-bloeme oft Coppe-spinsel, onder 't wit van twee Eyers gemenght. Sy is mede seer goet op eenige Inflammatien geleydt, onder wat Azyn ende wit van Eye geklopt.

26. Roest van Yser.

HEt roest van groote Ysers, als Anckers, diergelijcke af-geklopt, en gestooten tot fijne pulver, is uyt-nemende goet met wat bier in-gegeven, om den Rooden loop te stoppen, ende met Honing of Boter gemenght, en op broot gesmeert, tot bloet spouwen.

 

EYNDE


Vorige