Spiegel historiael. Vijfde partie. Deel 2

[p. 388]

tekstkritische noten

3983 herecrachte hs.: here erachte 3984 uutbreken hs.: wt breken 4001 landewaerd hs.: lande w'd 4002 daerwaerd hs.: d'w'd.

Hoe Sent Amans werd verbert .liiij.⁺

Hort! Ie sal u nu secgen vord
Hoe Risele ende Duay die pord
Hadden geloeft heymelike
Des coninc liede van Vrancrike
In te laten. Ende bi nachte⁺
Datsi quamen met herecrachte,
Si souden hem wiket ontdoen.³⁹⁸⁴
Aldus was verraden die lyoen.
Maer dit moeste uutbreken.
Men wiste oec op wien wreken.⁺
Doen versekerdemen gene awaten³⁹⁸⁸
Tallen porten, tallen gaten.
Dus sloech daer bloet die coninc.
Ende oec om dese selve dine,
Dattie coninc daer achter trac⁺
Alsemen hem dus vorwaerde brac.
Hi was in sinen comen wel trage.
Hi reet meer in enen dage
Tsinen landewaerd, in sijn vlien,
Dan hi dede daerwaerd in drien.⁺
Dus wan tVlaemsce here groet goet.
En(de) conde u niemen maken vroet,

+ Titel: verbert = (van het w.w. verberren, wisselvorm van verbernen) verbrand, in de asch gelegd

+ (5)

3984 wiket = winket, d.i. de kleine deur in een der zijvleugels van de poortdeur (Fr. guichet)

+ (10)

3988 awaten = wachten (aweit = wachtpost, schildwacht) cf. Ofr. agait, afgeleid van gaite (naar germ. wacht), Fr. aguet en guet.

+ (15)

+ (20)

[p. 389]

4005

Hoe groet goet datsi daer vonden

 

Op wagen, in logen, in allen stonden

 

Daer die Fransoyse hadden gelegen,⁺

 

Die nu waren hare wegen.

 

Daerna, op Sent Remeisdach,⁴⁰⁰⁹

4010

Die op enen maendach lach,

 

Werd Sent Amans in Pevele die port⁴⁰¹¹

 

Verbrant, omdat si helt acort⁺

 

Metten coninc van Vrancrike.

 

Het ginc al af sekerlike,

4015

Toter kerken, die daer stont.

 

Daer werd somech gewont

 

Vanden fransoysen, die si beliepen⁺

 

Ende die sere om genaden riepen,

 

Maer daer was gene genade ane.

4020

Die Dorneke oec vordane

 

Hebben ontdaen dus hare stede.

 

Die heren wilden doen .i. behagelhede,⁺

 

Ende traken tharen porten uut.

 

Doe werd int Vlaemsce here geluut.

4025

Die van Risele worden irst geware

 

Ende stoeden op met snelre gebare.

 

So hadsi langer yet gestaen,⁺

 

Men had hem tgat ondergaen.

 

Van dien van Risele wistsi niet.

4030

⁺ Vor datmense op hem breken siet.

+ (25)

4009 Sent Remeisdach: 1 October (1302)

4011 Sent Amans in Pevele: Saint-Amand, op de Scarpe, arrondissement Valeneiennes (Noorder departement).

+ (30)

+ (35)

+ (40)

+ (45)

+ bl. 55 f.

[p. 390]

 

Alse die van Dorneke staen ende merken

 

Oest van Sint Mertijns kerken⁺

 

Hoe si ute ere hage quamen,

 

Bander side die graven van Namen,⁴⁰³⁴

4035

Dornike sach dit spel verloren.

 

Want Namen sloech op hem met sporen,

 

Ende Drongene ende Leuwerge[m],⁺⁴⁰³⁷

 

Dat noch staet bi Sottege[m],⁴⁰³⁸

 

Dese volgede na met groter eracht,

4040

Lilo an dander side vander gracht.⁴⁰⁴⁰

 

Doen quam inden andren gedrongen,

 

Metten orssen die vorwaerd sprongen,⁺

 

tVlaemsce here, werd so stare,

 

Dat Dornike moste rumen tpare.

4045

Een deel blever van hem doet,

 

Diemen dor die porte croet.⁴⁰⁴⁶

 

Binnen werd groet hantgeslach,⁺

 

Dit was op Sint Denijsdach.⁴⁰⁴⁸

+ (50)

4034 die grave van Namen: Jan van Namen. Zie voor deze gebeurtenissen de kroniek van AEgidius li Muisis (De Smet, Corpus chronicorum Flandriae, II, bl. 198)

+ (55)

4037 Drongene: Jan van Drongen, vermeld in een brief van Gwij van Dampierre aan paus Bonifacius VIII (22 Juli 1297) in J. de Saint-Genois, Inventaire des chartres des comtes de Flandre, bl. 262; Leeuwergem: Robrecht van Leeuwergem

4038 Sottegem: Gerard van Sottegem, die gehuwd was met Maria, burggravin van Gent, dochter van Hugo IV, heer van Heusden en burggraaf van Gent († 1287), verschijnt reeds in 1280 als burggraaf van Gent. Hij speelde eene aanzienlijke rol in de volgende gebeurtenissen. Na den dood van zijne vrouw (c. 1307) volgde zijn zoon Hugo hem als burggraaf van Gent op

4040 Lilo: Lile, waarschijnlijk Roger van Lille, heer van Rousbrugge, van de familie van Rijssel. In de Chronique artésienne, ed. Funek-Brentano, bl. 51 en 63, wordt hij als een der hoofdmannen in het Vlaamsche leger te Kortrijk en, in April 1303, te La Bassée vermeld

+ (60)

4046 croet = (van het w.w. cruden = voortduwen, stooten) dringt, cf. vs. 4059 geeroden

+ (65)

4048 Sint Denijsdach: 9 October.

[p. 391]

 

Die boven lagen, gingen scieten,

4050

Ende gene hantstene uutgieten,

 

Op die gene die inwaerd crupen,

 

Lieten si glavien ende swaerden drupen⁺

 

Ende worpen na met scerpen cniven,

 

Die hem tfolc dus inwaerd driven,

4055

Om dus te winnen haerre stede.

 

Met groter cracht in desen onvrede

 

Wilde [Leu]werge[m] of ne wilde.⁺⁴⁰⁵⁷

 

So sterc waest tfolc ende so [w]ilde

 

Dat hi binnen was gecroden.

4060

Die Sandrinre, die here van Morden⁴⁰⁶⁰

 

Waren. hadden gerne gevelt.

 

Sijn ors hadde groet gewelt,⁺

 

Dat hem weder uutwaerd droech,

 

Het maecte plaetse metter boech.

4065

Dus werd die porte besloten daer

 

Ende nemmermere quamense uut daernaer.

 

Dus trac Vlaendren mere ende minder

 

Weder an des graven kinder,

 

Ende hilden hem te gader ene stont.

4070

Hierna salict u maken cont

 

Hoet verginc met desen dingen.

 

Maer ic moet eer vortbringen⁺

 

Wat in andren landen gesciede

 

Eric u dit vort bediede.

+ (70)

+ (75)

4057 Leuwergem: emendatie van Verdam (Mnl. Woord., IX, 2, kol. 2248), zie vs. 4037

4060 Sandrinre: Een familie Sandron wordt vermeld in een charter van 20 Mei 1297, verleend door Gwij van Dampierre (De Potter, Petit cartulaire de la ville de Gand, bl. 25).

+ (80)

+ (90)

4009 Daerna hs.: daer na 4012 omdat si hs.: om datsi 4023 uut hs.: wt 4028 ondergaen hs.: onder gaen.

4037 Leuwergem hs.: Leuwergen 4038 Sottegem hs.: Sottegen 4048 Sint Denijsdach hs.: Sint Denijs dach.

4051 inwerd hs.: in werd 4054 inwerd hs.: in werd 4055 Om dus hs.: omdus 4057 Leuwergem hs.: se wergen 4058 wilde hs.: milde 4063 uutwerd hs.: wt werd 4066 uut hs.: wt; daernaer hs.: daer naer 4070 Hierna hs.: hier na.