Spiegel historiael. Vijfde partie. Deel 2

Van ere selsirre hagedochte, diemen te Rome vant .iii.

In desen tiden vant men .i. wonder
Te Romen, van selsenheide besonder,
Bi ere groter steenroken,
Die van ouden tiden was te broken.
Ende dicke seide men wonder van desen,⁺
Dat daer voren hadde gewesen
Binnen der roken, eer mense brac.
Doe men hieraf te Romen sprac,
Waren daer liede van vremder landen
Die hieraf gerne die waerheit canden,⁺
Ende worden eenradich in haer gedochte:
Hoe [s]i dit bevinden mochte[n]?¹⁵⁶

+ (5)

+ (10)

156 bevinden = bezoeken.

[p. 232]

 

Ende daer hem dit gewijst was,

 

Lach menig been, sijt seker das,

 

Van parden ende van andren dieren,⁺

160

Want het was der stat manieren

 

Dat sise daer villen daden.

 

Nu worden dus diegene beraden,

 

Dat si pijnres huerden in die stat,

 

Die dese bene droegen van dat,⁺

165

Ende makeden suver die steenroken

 

Al omme ende omme, binnen haren beloken.¹⁶⁶

 

Doent geruemt was van den quaden.

 

Daden si graven daer met spaden,

 

Ende met b[re]k[i]se[r] stene opbreken.⁺¹⁶⁹

170

Niet lange en hebbense dus gesteken,

 

Sinen quamen op een groet gat.

 

Doen deden si vaste ontecken dat,

 

So dat si quamen toten gronde.

 

Daer vonden si ter selver stonde⁺

175

Een scone p[a]lais, in haer gedochte,

 

Daer men wonder af tellen mochte.

 

Hierin ginc doe menich man,

 

Dese hagedochte te sien an,

 

Die wonderlijc gemaect was.⁺

180

Een pilaer stont in midden das,

 

Fijn marberijn herde goet,

 

Daer tpalais ende hagedocht op stoet.

+ (15)

+ (20)

166 beloken = omheining

+ (25)

169 opbreken = open breken.

+ (30)

+ (35)

[p. 233]

 

Ende om dat pylaer gincmen alomme

 

Rechte vorwaerd, tere somme⁺¹⁸⁴

185

⁺ So verre, dat enen wonderen mochte

 

Hoe dat pilaer so enen gebrochte

 

Ende altenen hem dochte ront.

 

Tselker stat .i. beelde stont,

 

Van stene gemaect, groet ende clene,⁺

190

Ende dese waren alle gemene

 

Ontwe[e] te broken ende geslagen

 

Hier voermaels bi ouden dagen.

 

Alsi daer noch vorwaerd quamen,

 

Ene scone camer si vernamen,⁺

195

Die al gepaveit was onder en boven.

 

Die men wel te rechte mach loven.

 

Een scone pylaer daerin stont,

 

In midden der cameren al ront.

 

Daer om lach doe menich engijn,⁺¹⁹⁹

200

Dat niemen en wiste wat mochte sijn.

 

Som seidense ende daden daer cont:

 

Dat daerin bi ouden tiden stont

 

Dat rat van aventuren, godweet,

 

Daer die van Romen met dwongen gereet⁺

205

Die werelt al, gelijc dat ic nu

 

Hier sal vertrecken nu.

 

Te Rome stont wilneer .i. rat.

 

Die in ene hagedochte was gesat;

+ (40)

184 tere somme: d.i. teenre somme = in het geheel

+ bl. 42 e.

+ (45)

+ (50)

+ (55)

199 Le Long drukte engijn en vertaalde werktuig, eerder beteekent dit hier: kunststuk, kunstig beeld.

+ (60)

[p. 234]

 

Ende daer stonden alle die lande ane,⁺

210

In beelden gemaect na den verstane;

 

Ende an elc beelde gescreven stont

 

Des lants name, dat si u cont,

 

Dor wies wille dat geset was daer.

 

Ende welc tijt dat enich lant vorwaer⁺

215

Hem wilde setten jegen die stat,

 

So keerde dat beelde oec na dat

 

Den rucge den andren die daer stoeden.

 

Hiertoe waren geset oec hoeden,²¹⁸

 

Die dit wachten nacht ende dach.⁺

220

Ende alse men dit gevallen sach,

 

So las men vore des beelden hoet

 

Dlant datter vore gescreven stoet.

 

Dan senden al heymelijc daerwaerd

 

Die van Rome, met snelre vaerd.⁺

225

Een legioen volx, eert iet wiste.

 

Geen lant, so haddensi se met liste

 

Ondergedaen, ende hiermede

 

Dwongense an hem die werelt gerede.

 

Dit was gemaect met nigromancien.⁺

230

Nu seiden daer die meeste pertien:

 

Dat hier wijlneer stoet dat rat,

 

Daer die van Rome daden dat,

 

Want men daer vele beelden vant,

 

Dies die gelike doen becant.⁺

+ (65)

+ (70)

218 hoeden = bewakers.

+ (75)

+ (80)

+ (85)

+ (90)

[p. 235]

235

⁺ Vord noch meer heeftmen vonden

 

In die zale, ten selven stonden,

 

Enen com, starc ende groet,

 

Ende daerane gescreven stoet:

 

‘Van Julius sijn die bene⁺

240

Hierin geleit al gemene.’

 

Dit las daer menich clerc,

 

Ende hierom leidense te meren mere

 

An alle die dinge die si sagen,

 

Ende sijns te bat over .i. gedragen,⁺

245

Daer dese dinge sijn dus gesciet

 

Alsic nu verstaen hier liet.

+ bl. 42 f.

+ (95)

+ (100)

162 diegene hs.: die gene 163 in die stat: het hs. heeft voluit die, niet meer zooals bij Le Long, die trouwens pijnres verkeerd vertaald door pijnigers, beulen, vilders. Pijnres zijn hier de zakkendragers (cf. pijnambaeht en het ‘pijndershuus’ te Gent, geleghen aan den coorenaerl’ Diericx, Mêm. sur la ville de Gand, 2, 122) 169 brekiser hs.: backusen; opbreken hs.: op breken 175 palais hs.: plais 177 Hierin hs.: hier in 182 Daer tpalais hs.: daert palais.

191 Ontwee hs.: Ontwe 197 daerin hs.: dacrin 199 engijn hs.: eugijn 202 daerin hs.: daer in 205 al, gelijc hs.: algelijc.

209 anc: Le Long schreef foutief me over 210 na den hs.: naden 215 jegen hs.: iegen 218 Hiertoe hs.: hier toe 220 Alse men hs.: alsemen 221 las men hs.: lasmen 226 haddensi se hs.: haddensise 227 hiermede hs.: hier mede 229 nigromancien hs.: ingromancien, Le Long stelde de voor de hand liggende emendatie voor 230 pertien hs.: ptien met doorstreept been van de p.

238 daerane hs.: daer ane 240 Hierin hs.: Hier in; al gemene hs.: algemene 242 hierom hs.: hier om 247 jeeste hs.: ieeste 249 etentide hs.: eten tide 251 etentijt hs.: eten tijt.