Spiegel historiael. Vijfde partie. Deel 2

[p. 132]

tekstkritische noten

c. 22, opschr. xx[.]ij hs.: xxiij De telling blijft tot aan het einde van het boek in de war. 1408 Edeward hs. voluit. 1414 Edeward hs.: edew'd 1415 derward hs.: d'w'd.

Vanden coninc Edewarde van Ingelant, ende die Galoyse .xx[.]ij.⁺

Ghi hebt dicke hier vore gehort,
Dat in Ingelant groet discort
Ende menich strijt heeft gewesen.
Van een wonder dat nu desen
Coninc Edeward es gesciet⁺
Dan mach mi verwonderen niet,
Alsic vertellen sal hier na.
In desen tiden, alsict versta,
So werd een orloge groet becant
Tuscen Gales ende Ingelant,⁺
Alsoe dattie coninc Edeward
Moeste trecken derward.
Nu also als gi hebt gehord
Daer ave spreken menich word:
Datsi opt zee voren dicken,⁺
Ende also op Ingelant bicken,¹⁴¹⁹
Ende roveden ende daden verdriet.
Ende alse mense dan verjagede iet,
Ofte met scepen hem voren an,
Ende si sagen ende vernamen dan⁺
Datsi in dargeste souden wesen,¹⁴²⁴
So maecten si hem te vlien na desen

+ c. 22. Velthem hervat hier de geschiedenis van koning Edward van Engeland, die hij in het tweede boek, cap. 39 hecft laten steken.

+ (5)

+ (10)

+ (15)

1419 bicken: aanvallen. Niet in verband te brengen zooals bij Van Wijn, Ann. ad Heelu, vs. 282, met picken = rostro ferire, maar met bicken: houwen, slaen, bij uitbrciding aanvallen. Zie Verdam en cf. stcenen bikken. Jonckbloet, Ann. Specimen, verwijst naar Carel ende Elegast, vss. 718 en 727, in de uitgave van D^r J. Bergsma (Klassiek Pantheon), vs. 730: ‘daer men mure met soude picken’.

+ (20)

1424 in dargeste wesen: er zeer slecht aan toe waren. Argeste = superl. van arch; zie Verdam bij Arch: a) in het nadeel zijn; b) het onderspit delven.

[p. 133]

 

Te bergewerd ofte wouden,

 

Om hem daer dan tonthouden.¹⁴²⁷

 

Dit haddensi menichwerf gedaen,⁺

 

So dat hier af hebben ontfaen

1430

Die van Ingelant dicke scade.

 

Om dit so werd die coninc te rade,¹⁴³¹

 

Dat hi dat bosch wilde houwen doen,¹⁴³²

 

Daer hem die gene dus ontvloen,⁺

 

Ende dit bosch lach optie zee.¹⁴³⁴

1435

Daer dedi in maken oec mee

 

Enen weg, daer hi wilde tiden^1436-1437

 

Optie zee ende te hemwerd riden.

 

Dese wech was lanch, ende herde swaer⁺

 

Was hi te makene, wet vorwaer,

1440

Ende oec niemen gedinken can^1440-1441

 

Dat daer nie wandelde man.

 

Te selker stat daer si quamen,^1442-1446

 

Daer si van ouden tiden vernamen⁺

 

Scone straten gaen dor twout,

1445

Mer tselker stat was met gewout

 

Die straten met bomen overgaen.

 

⁺ Derre straten vondense over waen^1447-1449

1427 tonthouden: zich ophouden.

+ (25)

1431 werd... te rade: besloot.

1432 houwen = omhakken.

+ (30)

1434 optie zee: bij de zee.

1436-1437 De beteekenis is zonder twijfel dat de weg aangelegd zou worden van de zee tot waar de Galoyse zich ophouden.

+ (35)

1440-1441 Niemand kon zich herinneren dat ooit iemand tot het woud was doorgedrongen.

1442-1446 Op de plaats waar zij kwamen, daar werd hun naar oude overlevering verteld, dat er schoone wegen door het bosch liepen, maar die plaats was (thans) geweldig (met gewout), d.i. zeer dicht met boomen, begroeid.

+ (40)

+ bl. 34 e.

1447-1449 Uitgaande van de zee ontdekten ze inderdaad vele dwarswegen, die in verschillende richtingen (wei ende weder) liepen.

[p. 134]

 

Vele, dwers, wei ende weder,⁺

 

Ter zeewerd uutgaende neder.

1450

Ende alse men int wout diepe quam

 

Dwerse straten men daer vernam,

 

Die crucewijs dor die ander gingen.

 

Doe men geware werd deser dingen,⁺

 

So dede die coninc vele te meer

1455

Den wech maken ende oec teer¹⁴⁵⁵

 

Neven die zee vaste vord.

 

Ende alse hi dan geware word

 

Enichs weges van ouden tiden,⁺

 

Daer in dedi sine liede riden,

1460

Ende selve voer hi oec dan mede

 

Om te vernemen wonderlijchede,

 

Ende oec alremeest om dat:

 

Om datmen seide dat daer terstat⁺

 

Die wondere hier vormaels gescieden,

1465

Daer die menige ave bedieden

 

Van dat geviel int felle wout.

 

Hier af had coringe menichfout¹⁴⁶⁷

 

Die coninc, alse hi dus wege vant,⁺

 

Die niemen en waren daer becant.

1470

Om dese sticken sonderlinge¹⁴⁷⁰

 

Geloefdi vele te bat der dinge,¹⁴⁷¹

+ (45)

+ (50)

1455 teer: te eer(der). Zie Verdam, kol. 122 bij te.

+ (55)

+ (60)

1467 Hier af had coringe... die coninc: hierdoor werd de nieuwsgierigheid van den koning opgewekt. Jonckbloet, Spec., blz. 100, vertaalde coringe door verzoeking. Verdam, 3, kol. 1920, gispte deze vertaling en vergeleek coringe met een uitdrukking uit De Bo: keuring hebben, d.i. nieuwsgierig zijn.

+ (65)

1470 sticken = feiten, dingen (vgl. vs. 1554).

1471 de koning geloofde daardoor des te gemakkelijker de zaken en de avonturen, die men hem had verteld.

[p. 135]

 

Diemen hem seide ende oec der dade

 

Vanden woude sonder genade;⁺

 

Wantmen hem dicke verstaen dede

1475

Van desen woude wonderlijchede.

+ (70)

1447 vondense hs.: wondense. C^a van de Water, Tijdsch., IX, 1890, p. 68, las wondense en verbeterde vondense, hetgeen een beteren zin geeft; over waen hs.: overwaen. Jonckbloet, Ann. Spec., vertaalde transire. C^a van de Water, na de vorige emendatie, vat over waen op als boven waen: super fidem.

1452 dor hs.: der. 1462 alremeest hs.: alre meest.

Titel: middewerde hs.: middew'de. 1476 die hs.: dien, het verkortingstreepje werd waarschijnlijk foutief door den kopiist aangebracht voor stipje op de i. 1478 selsenlike: Jonckbloet, Spec., las verkeerd selenlike. 1493 alsict versta: Jonckbloet, Spec., heeft als iet versta.