Spiegel historiael. Vijfde partie [alleen brontekst]

(1906)–Lodewijk van Velthem– rechtenstatus



[pagina 3,241]
Hier begint die sevende boec vander vifter pertien
Hier begint die sevende boec van Daniels prophetien .i. Die edelste dinc, die nie geward, Dat es, dat God soe lange gespard Den minsce, dat hi sine sonden boete. Maria, Maget edel ende soete, 5[regelnummer] Bid uwen liven kinde vor mi, Datti mijns ontfermich sy, Ende so lange hier gespare, Dat ic mijn leven so verclare, Dat ic comen moete, daer 10[regelnummer] Nembermeer en indet jaer. Ghi hebt tot hier nu gehord Alle die jeesten bringen vord
[pagina 3,242]
Die van Adaems tiden gescieden, Ende oec ander dinge bedieden. 15[regelnummer] Nu salic vord die prophecien Van Daniele een deel lien, Die opscuer sijn te verstane, Wien datsi [n]u trecken ane, Want som die meestere doen in scijn, 20[regelnummer] Datsi altemale leden sijn, Ende som secgense, sonder waen, Datsi tot Antkerst tiden staen. Die postille[n] op Daniele Die secgen in den meesten dele 25[regelnummer] Dat almeest te gesciene es; Dien gelovic, sijt seker des, Want si hier op gemaect sijn. Sent Jan seget oec int latijn In Apocalipsis des gelike; 30[regelnummer] Op heme benic sekerlike Te coenre te secgen van Daniele Dat noch vanden meesten dele Sine prophetien noch selen gescien, Alne sele wise niet sien. 35[regelnummer] In Balthasars tiden Daniel was, Die vele van Anthioscus las, Maer die postillen secgen dus, Waer dat hi noemt Anthio[s]cus, Dat dit An[t]christus bediet; 40[regelnummer] Ende omdat Sente Jan geniet
[pagina 3,243]
Van deser gelike te spreken mede, So donket mi bad ter waerhede Gelike, dat te gesciene noch es, Da[n]t waer gesciet, sijt seker des. 45[regelnummer] Nochtan, weder dat es van desen, Ic wils onbegrepen wesen.
Dat irste visione van Daniele. ii. Int eerste jaer dat coninc was In Babilonien, alsict hier las, So sagic, Daniel, in enen [drooms] doen 50[regelnummer] In minen slaep een visioen. Ic sach vier winde inde locht, Die neder quamen met groter d[r]ocht In die zee, ende vochten daer. Doe sagic vier beesten comen daernaer 55[regelnummer] Uter zee, die ongelijc waren, Ende haer divers van allen gebaren. Die irste alse .i. leuwinne daer, Ende hadde vlogele alse .i. aer. Dese beeste besagic so lange, 60[regelnummer] Datmi haer v[l]ogele dochten vergangen, Datsimi dochten staende, doe, Op .ii. voete, in weet hoe, Rechte alse een minsce openbare. Doen sagic in dander side daernare
[pagina 3,244]
65[regelnummer] Een beeste, enen bere gelijc, Die drivoud tande vreselijc In haren mont hadde staende, Ende drie prinsen daerin gaende, Die haer secgen desen eesch: 70[regelnummer] ‘Stant op, ende et vele vleesch!’ Doe sagic die derde beeste aldus, Dus gedaen na datmen heet pardus, Ende die hadde .iiii. vlogle an hare Ende .iiii. hoefde oec openbare, 75[regelnummer] Ende hare was oec grote macht Gegeven, dochte mi, ende grote cracht. Daerna sagic die vierde beeste, Die was van crachte dalre meeste, Ende verveerlijc, ende wonderlijc in scijn, 80[regelnummer] Ende hadde grote tande ijserijn, Ende sceen verbiten vele dinge. Die ander beeste sonderlinge Trac si onder haer voete na dien. Dese beeste was gelijc den drien, 85[regelnummer] Ende hadde .x. horne oec te male. Ende alsicse soude besien wale, Sagic daer enen cleinen horen, - Die drie ander waren verloren- Vanden tienen utecomen, 90[regelnummer] Die ogen hadde, hebbic vernomen, Alse minscenogen, ende enen mont, Die grote word sprac terstont. Dit besagic so lange daer, Dat ic den troen sach vorwaer
[pagina 3,245]
95[regelnummer] Daerin gese[.]t, oec sag ic naer Den Ouden van dagen sitten daer, Sine cleder wit, alse die snee, Ende sijn haer min no mee Alse reine wolle, ende harde diere, 100[regelnummer] Ende sijn troen alse vlam van viere, Ende sine speere, daer hi in sat, Alse ontsteken vier was dat, Ende van sinen anscine daer scoet Ene vierege angripende vloet. 105[regelnummer] Dusentwerf dusent hem dienden sij, Ende .x^m. stoeden hem bi. Dese Oude sat te gerechte oec, Ende men ontdede hem dat boec. Daer sagic die worde al gescreven, 110[regelnummer] Die die horen had uut gegeven. Daerna sagic, dattie beeste Wa[.]s gedoet, die alremeeste, Ende dattie lichaem gegeven was Te verberne, sijt seker das, 115[regelnummer] Ende den andren drien, hebbic vernomen, Was tenen tide haer macht comen.
Hier begint di[e] interpretatie vanden visione .iii. Dat irste dier, dat Daniel sach, Secgic u, dat bedieden mach, Vier principale rike fijn, 120[regelnummer] Die getrouwe selen sijn,
[pagina 3,246]
Deen na dander, oec gepijnt Vanden rike Gods, alst scijnt. Ende int inde des oerdeels sekerlike Content selen sijn alle rike. 125[regelnummer] Daer hi seget: ‘.iiii. winde streden’, Dat sijn die ingele hier ter steden, Als die bi gelikenessen heten winde, Om haer subtijlheit, alsict vinde, Om dat men den wint niet mach sien, 130[regelnummer] So heetmen, bi geliken vandien, Ingelen, die vor ons vechten. In andren manieren mach ment berechten, Alse van quaden geesten, godweet, Die oec heten vechtende gereet 135[regelnummer] Opten minsce, om hem te [b]ringen Vander doget, te quaden dingen. Daer hi seget: ‘in midden die zee’, Dat es te verstane min no mee Dese werelt, nu ongenadich, 140[regelnummer] Die alse die zee es ongestadech. Dene vlogel oec van desen diere, Es van rijcheden, in alre maniere, Overvlodecheit, ende goet tijt. Dandere vlogle, des seker sijt, 145[regelnummer] Es vrese van wapen, dat si u cont, Daer menich mede ward gewont. Dit es dbedieden vanden diere Dat hi sach in leuwinnen maniere.
[pagina 3,247]
Dat ander dier was .i. bere, 150[regelnummer] Daeraf willic u secgen mere: Een beer es starc, ende can wel dogen Groten honger, ende slage vermogen, Dies gelijct hi enen rike, Dat vele dogen sal, sekerlike. 155[regelnummer] Ende die drivoude tande, die hi sach Daerane, seit hi, dat gelach, Ende an die prinsen mede, Dat .iii. coninge gerede Selen werden een daerna, 160[regelnummer] Dats Perssen, ende Meden, ende Caldea. Ende daer hi seget: ‘Et vele vleesch!’ Daermet meint hi inden eesch, Dat sine gesellen daerna te hant Selen strueren haers selfs lant. 165[regelnummer] Dit wilt hi vanden Joden secgen, Want sijs niet en conden ontlecgen. Daer hi sach dat dier pardus, Dat ontbint men ons aldus: Der Grieken lant, dat dit sal, 170[regelnummer] Dat dit Orienten, ende Europen al, Ende Asyen sal onder hebben nu. Die vier v[l]ogle, dat secgic u, Dat was die groetheit coninc lichamen, Daer vier saken nu af quamen, 175[regelnummer] Dat was cracht, ende milthede, Ende vroetscepe, ende grote coenhede,
[pagina 3,248]
Ende oec bekennense salichede, Datsi dapper in stride sijn mede. Ende vier hoefde hadde dit dier, 180[regelnummer] Daeraf so ontbint hi hier: Alst al es worden een rike, Dat gedeilt sal werden sekerlike In vier riken, dat verstaet, Ende dese viere oec na te gaet. 185[regelnummer] Daer hi sach dat vierde dier, Daeraf seget hi aldus hier, Vans ingelswegen van hemelrike, Dat dit bediet vierde rike, Dat sal trike van Rome wesen. 190[regelnummer] x. horne hadde oec na desen, Dat selen .x. conincrike sijn. Die ene horen, die oec in scijn Die minscenogen hadde binnen, Daer moge wi Antkerst bi bekinnen. 195[regelnummer] Ende die mont, die daer sprac, Dat[s] Antkerst quaetheit, die uutbrac Jegen dat gelove vorwaer. Den hemel, dien hi doen sach daer, Betekent, dat Antkerst vechten sal 200[regelnummer] Jegen die heiligen overal. Ende daer hi sach den Ouden van dagen, Dats onse here, die sonder vragen Ten ordele sitte, na dit gedaen. Noch seldi vordmeer verstaen 205[regelnummer] Van desen vierden di[e]re, godweet, In dese prophecie hierna geet.
[pagina 3,249]

Van den selven noch .iiii. Daniel sach noch anden trone, In desen selven visioene, Dat metten wolken quam 210[regelnummer] Van den hemel, alsict vernam, Des minscen sone, dat was Christus, Ende ward bracht toten Ouden dus Van dagen, die hem gaf macht, Ere, ende rijcheit, ende cracht, 215[regelnummer] So dat hem alle minscen tonge Selen dienen, oude ende jonge, Sine mogentheit sal ewelijc staen, Ende sijn rike en mach niet vergaen. Doen ic, Daniel, dit gesacht, 220[regelnummer] Verloes mijn geest al sine macht, Ende ic ginc tenen bi mi stont, Die mi seide, ende maecte cont: ‘Dese .iiii. beesten groet, Dat sijn vier riken, wet al bloet, 225[regelnummer] Die hier na selen comen, Ende selen ende begomen Trike des overstes met vrouden, Ende selen emmermeer behouden‘. Doe vraechdic na die vierde beeste, 230[regelnummer] Die ongelijc was, entie meeste, Ende na die .x. horen mede, Ende naden enen, die daer ter stede
[pagina 3,250]
Utequam, daer stoeden die drie, Die sagic vechten, dochte mie, 235[regelnummer] Jegen Gods heylegen, ende verwanse daer, Tot dattie Oude quam daernaer, Ende gaf sijn vonnes haestelike. Aldus behielden die heyligen trike. Dit bediet dat comen sal 240[regelnummer] Een vierde rike, dat van al Dat mogenste sijn sal, als wijt vinden, Ende dat sal die ander al verslinden, Ende onderdoen. Die .x. horne nu, Dat syn .x. coninge, dat secgic u, 245[regelnummer] Die gespleten sijn uten groten rike. Ende onder die .x. dan sekerlike Sal een comen, die mogendere es Dan enich der ander, die na des Die diere sal onderbringen, 250[regelnummer] Hi sal spreken weder Gods dingen, Ja dat hi oec Gode niet Vor here sal houden, wats gesciet. Ende hi sal die heylige liede mede Verdrucken, daer hise wet, gerede. 255[regelnummer] Dese haddi in sine hand mede, Tenen tide, ende te tiden met, Ende tenen halven tide geset, Tot dien dat gerechtecheit Hem sal nemen sine mogentheit,
[pagina 3,251]
260[regelnummer] Ende onderdoen, met geninde, Ende trike scoren tot int inde, Dit es gerecht volc te verstane. Dan sal daerna oec vordane Die mogentheit van den rike 265[regelnummer] Werden gegeven haestelike Dien heyligen volke des overstes daer, Dat es Godsrike, dat daernaer Ewelijc sal duren, hebbic verhord, Ende alle coninge selen hem vord 270[regelnummer] Dienen, ter werelt inde, Aldus ict hier bescreven vinde.
Nu hord dat bedieden in gros, van deser prophecien .v. Nu hord dit bedieden vord, Also alst ter prophesien hord: Dese vier beesten, in gros geseit, 275[regelnummer] Sijn vier riken na der waerheit, Na dat ons dingel doen verstaen Entie postillen, sonder waen; Oec seit daeraf Sente Jan. Van elken settic u hier an. 280[regelnummer] Dese vier grote dier vermeten, Sijn vier riken, wildise weten, Die comen selen na een rechte Ende inden selen met gevechte, Die irste waren die Caldeen, 285[regelnummer] Dander die joden over een,
[pagina 3,252]
Grieken, ende dat hord daer toe, Waest derde, nu eest alsoe Comen op dat vierde rike, Dat es Rome ontwivelike; 290[regelnummer] Dit was dat vreselike dier Daeraf willic spreken hier. Gi selt verstaen nu ter stede Dat dit dier betekent mede Enen keyser, die noch comen sal, 295[regelnummer] Ende die werelt sal dwingen al. Dese sal Oge sijn geheten Ende sal sijn also vermeten Dat indie werelt en sal sijn niet Dat anders sal doen dan hi gebiet. 300[regelnummer] Pays sal in die werelt wesen. Als hi lange heeft in desen Levene gesijn, dan sal hi twaren Ten berge van Oliveten varen, Ende offeren Gode daer harde scone 305[regelnummer] Op sine voetstape sine crone. Daer selen si .x. vorward gaen, Ende skeys[er]rijch deylen also saen. Dit sijn die tiene horne twaren, Die uten diere gewassen waren. 310[regelnummer] In desen dattie .x. gaen voren, Sal Antekerst oec werden geboren,
[pagina 3,253]
Sal comen, entie .iii. verslaen, Entie ander selen in hant gaen. Dit was die horen, overluut, 315[regelnummer] Die wies daer die drie viel uut. Die drie tacken die alsoe Ute vielen betekenden doe Drie coninge, die hi sal verslaen. Die ogen die inden horen staen, 320[regelnummer] Die betekenen quaetlistechede, Entie mont, dier in stont mede, Ende sprac grote worde daer, Dat sal sijn, wet vor waer, Dat hi met sinen worden quaet 325[regelnummer] Die liede [.] bedriegen sal, verstaet. Daer hi sach den Ouden sitten nu, Dat was God, dat secgic u, Die te gemeinen ordele sal Sitten boven dander al. 330[regelnummer] Daer hi sine cleder sach oec wit, Daerbi betekent hi ons na dit, Dats die overste Godheit, die es Een liecht onsienlijc, sijt gewes. Ende sijn haer alse wolle rene, 335[regelnummer] Hiermet ic sine rijpheit mene, Daer hi doemen sal, daer sal hi Riep van gedane sitten daerbi. Daer hi sach een vlamme[n]den troen, Hier met wilt hi verstaen doen,
[pagina 3,254]
340[regelnummer] Dat omder minnen der gerechtichede, Dese vor geseide condicien mede Inden gerechten rechter selen wesen, Alse hi ten ordele sit na desen. Hi sach, van sinen anscine daer scoet 345[regelnummer] Ene virege angripende vloet, Hierin verstawi die helsce pine, Daer dien sonderen in staet te sine, Daer si niet en selen sien Gods ansichte nemmermere nadien. 350[regelnummer] M. dusent werf stoeden hem bi, Daeraf so bediet men mi, Datten leidere der ingele sal sijn bevolen, Dat hi sal bringen so grote scolen Van ingelen, ten joncsten dage al, 355[regelnummer] Datsi selen sijn sonder getal, Daerom seithi .x^c. dusentech met, Omdat buten getale waer geset. Die Oude sat, te gerechte oec, Ende men [ont]dede hem enen boec, 360[regelnummer] Dit bediet die consientie der liede, Dat so wat dat hem gesciede, Inden vonnesse, yegewelken daer Sal die boec ondaen sijn daernaer. Doe sagic die worde al gescreven, 365[regelnummer] Die de horen had uutgegeven, Dat es, wat sentensien daernaer Sal werden gegeven openbaer, Van der vierder beesten ongelike, Dats te verstane van Antkerst rike, 370[regelnummer] Doen sagic, dat si gedoet was; Hierin verstaic, sijt seker das,
[pagina 3,255]
Dat God Antkerst optie stonde Met enen aesseme, die uut sinen monde Comen sal, hem sal doden daer. 375[regelnummer] Sijn lichaem was te bernen daernaer Gegeven, dats alle die quade, Die sijn gevallen in Antkerst genade. Die heet hi sinen lichaem wesen, Dese werden verbernd na desen, 380[regelnummer] Dats ter hellen gewijst vorwaer; Aldus eest te verstane daer. Den drien anderen beesten was genomen Haer mogentheit. Hier salmen gomen, Dat na dit sal sijn gedaen, 385[regelnummer] Cesseren sal dan, sonder waen, Alle eertsche mogenthede. Daer hi seget tenen tide mede, Dats te verstane, hoe lange uren Der goeder persecutie sal geduren, 390[regelnummer] Die hem die quade doen ongehier. Biden irsten tiden, verstawi hier, Antkerst comt, entie persecutie met. Biden andren tide so es geset Der getrouwer persecutie naer. 395[regelnummer] Dit bediet oec al overwaer, Tijt, ende tijt, ende halven tijt, Dat sijn die jare, des seker sijt, Die Antkerst regneren sal In die persecutien overal. 400[regelnummer] Een jaer ende .ii. ende een half, Dat sijn jare oec vierdalf, Dats tijt, ende tide, ende halven tijt. Dus secgen die wise, des seker sijt.
[pagina 3,256]

Die tweede prophesie van Daniele, wat hi sach in visione .vi. Int derde jaer dat regneren was 405[regelnummer] Baschaser die coninc, alsict las, Sagic, Daniele, in visione, Enen weder staende scone, Vore een boec, ende hadde vele Langer horne tsinen dele, 410[regelnummer] Ende den enen hoger daer int passen Dan den anderen, ende langer gewassen. Daerna sagic comen den weder, Waiende met sinen horne seder Jegen occidente, ende jegen nort, 415[regelnummer] Ende jegen middach also vord; Ende en geen dier en mochte Desen wederstaen in gedochte, Hine dede sinen wille in allen kere, Ende ward gemerrent ende groet here. 420[regelnummer] Doe quam een boc van occidenten, Entie hadde, na sinen atenten, Tusscen sijn ogen een horen staende. Dese quam jegen den weder gaende,
[pagina 3,257]
Ende stiet hem twee horne daer 425[regelnummer] Ute den hoefde, ende daernaer En was niemen die den weder Vanden bocke verloeste seder. Die boc ward daerna al te groet, Ende sijn horen wies albloet, 430[regelnummer] So groet ende lanc oec mede, Ende vier horne wiessen oec gerede Uten enen, ende uten vieren Wies weder een horne daerna scieren, Die clene was, ende daerna 435[regelnummer] Groet ward, alsict versta, Jegen meridien, jegen orient. Ende sine hoecheit ward omtrent Datten hemele verre sceen, Ende toten prinse overeen 440[regelnummer] Der mogentheit sine macht Dochte mi hebben haer cracht. Dus hordi heyligen secgen dat: ‘Wine weten hieraf secgen wat, Tot dattie iuge offerande slaet, 445[regelnummer] Ende heyldoem set in sinen staet‘. Doe seidi: ‘Toten vesperen met Ende smergens .ii^M. dusent .iii^c. geset, So ward geheylicht theylichdoem‘. Dit es van Daniele den droem.
[pagina 3,258]

Dat bedieden hieraf .vii. 450[regelnummer] Desen sin machmen verstaen In tween manieren, sonder waen, Want vele staet in doude Testament Dat int neuwe anders went. Want bides weders gelikechede, 455[regelnummer] Ende des bocs, die na quam mede, Soe secgense dat Daniel seit aldus: Dattie weder es Darius, Entie buc Alexander die grote, Die boven ginc allen genote. 460[regelnummer] Maer prisipaleke seit saen (So was hier Daniels verstaen): Dat dit vechten vanden dieren, Antkerst vechten in allen maniere[n] Metten sinen soude wesen. 465[regelnummer] Dus es te verstane die sin van desen Tweevoldech, na die letteren mede, Dus willict bedieden dan van bede. In ere maniere, so bediet hi Die weder, dat hi Darius sy, 470[regelnummer] Die Perssen ende Meden hadde onder, Ende alomme hem wrachte wonder, Ende nieman en conde wederstaen, Ende Grieken oec, sonder waen, Bi Philipse, Alexanders vader, 475[regelnummer] Moeste hem geven tribuet algader.
[pagina 3,259]
Ende die boc, Alexander hi bediet, Die den weder dede verdriet; Ende twee horne hem uutstac, Dat was, dat hi hem af sprac 480[regelnummer] Twee riken, Perssen ende Meden. Hi quam van occident ter steden, Want daer Allexander tier tijt Regneerde doe, des seker sijt, Was daerward gekeerd inden stane. 485[regelnummer] Dese boc ward groet, na minen wane, Bedie Alexander ward boven mate Machtech, ende groet boven state, Ende dwanc Asien ende Affrijc met. Doen hijt al hadde geset, 490[regelnummer] Doe starf hi met venine, Eer hi conde comen ten lande sine. Doen wiessen vier horne saen Uten groten, dats sonder waen Vier rike, die wiessen alsoe, 495[regelnummer] Van dat hi hadde allene doe. Daer hi seget vanden vier winden, Daeraf wi gescreven vinden Dattie .iiij. principales namen Te vier inden der werelt tsamen, 500[regelnummer] Trike dat Alexanders was, Bedie Tholomeus, sijt seker das.
[pagina 3,260]
Nam ane Egiptenlant, Ende Philips Machedonie thant, Ende Seleucus, Syria ende Babilone, 505[regelnummer] Anthigonus, Asya tsinen doene. Ende vanden enen wies een horen clene, Van Seleucus, verstaet mi, tgene Dat was: Anthiocus Epyphanes, Die van Seleucus comen es. 510[regelnummer] Ende dese horen hiet clene doe, Hi ward te Rome gisel, alsoe Quam hi op, dat hi ward groet, Want die van Rome hadden noet, Ende sendene ute met here, 515[regelnummer] Daer wan hi S[.]yrien indie were. Dus ward die horen groet sere, Want hi Tholomus vlien dede mere; Dat bediet jegen meridien nu. Ende Perssen verwan hi, secgic u; 520[regelnummer] Dat bediet torienten ward. Ende sine hoecheit hi verclaerd,
[pagina 3,261]
Daer hi seit: hi gehoget daerna saen Toten mogenden sonder waen; Dat bediet, dat hi te Jherusalem quam, 525[regelnummer] Ende den hogen pape daer nam, Die doe regneerde, sijn mogentheit. Daer deen heylige te anderen seit: ‘Wine weten hieraf secgen wat’, Daer mede so bediet hi dat: 530[regelnummer] Dat Jherusalem sal te gaen, Tote dat hem be[tere] sonder waen. Daer hi seget: ‘Te vesperen mede, Ende smargens’, dats sonder vrede, Vroech ende spade salder staen 535[regelnummer] Twee M.III^c. sonder waen, Daermede doet hi ons nu weten Dat .vj. jaer daer met sal beseten Sijn, tot Judas Maschabeus Ende sine broeders, wi lesent dus, 540[regelnummer] Si selen wech doen die ydelhede, Die Anthiocus daer sette mede.
Dat ander bedieden op dese prophesie .viii. Anders mach ment verstaen Vanden weder, die ic saen Secgen wille cortelike: 545[regelnummer] Die weder mach sijn tkerstenrike,
[pagina 3,262]
Ende des weders sine mogentheit, Die hi irstwerf hadde gereit, Entie verre duerde ende breit, Mach sijn die kerke gerede, 550[regelnummer] Ende die heylige liede mede, Die daerna selen opcomen. Biden boc, hebbic vernomen, Dat die bediet die mogethede Vanden quaden lieden mede, 555[regelnummer] Bedie men gescreven vint: ‘Die gode selen werden bekint Ter rechter siden entie quade Ter slinker siden, in allen quade.’ Biden groten horne met 560[regelnummer] Die anden bec ward na geset, Verstawi Antkerst mogethede Ende oec sine hulperen mede. Biden vier hornen die daer uut Spruten, seit hi overluut, 565[regelnummer] Dats, dat Antkerst sal sinden Sine boden te vier inden, Ende daer met die werelt onderdoen. Die cleine horen, die geroen
[pagina 3,263]
Uten enen vanden vieren, 570[regelnummer] Daeraf seit[i]: Anthiocus' manieren, Dat Antekerst was diegone, Want Anthiocus in allen doene Was ene figure van Antekerste. Bedie machmen sonder verste 575[regelnummer] Die anelecgen Antkerste gereet, Want sine hoecheit verre geet Toten hemele lane, indien Alse sine mogentheit sal gescien. Daer die heiligen te gader spreken, 580[regelnummer] Daer in verstaic oec dit teken, Dattie goede liede dan vord So selen sijn verdort, Datsi en selen weten mogen Wa[.]t spreken, dat hem mach dogen. 585[regelnummer] Daer hi seget te vesperen met, Daerbi so es ons geset Die leste tijt der werelt al, Dats alse Antkerst comen sal. Daer hi .ij.^Miij.^C mede 590[regelnummer] Seget, moge wi verstaen ter stede Vierdalf jaer, dat verstaet, Dat regneren sal die quaet, .ij.^M set hi vor drie jaer, Ende .iij.^C over .i. half, vorwaer. 595[regelnummer] Ende dats om dat dan die tijt So vreselijc sal sijn, des seker sijt,
[pagina 3,264]
Datten genen, die in desen Tiden sijn, sal donken wesen, Die drie jaer .ij.^M, gerede, 600[regelnummer] Ende half jaer .iij. hondert mede. Hier sijn twee bediede gehint, Hout van dat gi sekerst kint, Deen es na die werelijchede, Ende dander na die geestelijc[hede].
Die derde prophesie van Daniele ende Merlijns biteken .ix. 605[regelnummer] Daniel, die vele vernam, Hem aldus in spraken quam: ‘Bi, seide hi, tsminscen sone, Het selen noch drie coninge scone Comen in Persen, entie vierde 610[regelnummer] Dese drie van al verfierde, Van al te[.] groter rijcheide, Entie sal al Grieken willen mede Onder hebben. Ende dan sal op staen Ute Grieken .i. starc coninc saen, 615[regelnummer] Die sal al sinen wille doen daer, Alse die here es worden vorwaer Van alder werelt. Ende dan sal Sijn rike gedeilt werden al In vier riken, entie werelt met 620[regelnummer] Werd aldus in vieren geset,
[pagina 3,265]
Ende dese en selen niet wesen Van sinen sade, als wijt lesen, Ende altene vort sal gesceden Werden haer rike van machtechede. 625[regelnummer] Maer van coninc sal een coninc comen, Die sterc sal werden, hebbic vernomen, Ende machtech, ende harde rike, Ende boven vele prinsen sekerlike Coninc sijn; daerna bi sinen inde 630[regelnummer] Sal hi conf[.]edereren, alsict vinde Bescreven, metten coninc vord, Die men nomen hord van nord. Dan sal des coninc dochter mede Van oest comen, ende maken gerede 635[regelnummer] Vrenscap jegen van nord den coninc, Maer sine sal na dese dinc Die macht niet hebben, dat verstaet, Noch behouden, noch haer saet En sal niet bliven staende tsamen. 640[regelnummer] Maer si, entie met haer quamen, Selen werden geleverd vord In des conincs macht van nord. Maer van den zade vanden wortelen al Ene plante daer uut comen sal, 645[regelnummer] Met groten here, in die stede sConincs van norden, ende sal mede Dat volc onderdoen daernaer, Ende haer beelden behouden daer, Ende haer presieuse vate diere 650[regelnummer] Van selver, ende van goude diere,
[pagina 3,266]
Ende in Egipten vo[e]ren vordan, Ende sal machtech werden dan Des coninc van norden, ende sijn lant Aldore varen, ende keren te hant 655[regelnummer] Weder daer na in sijn rike. Daerna selen oec des gelike, Des coninc kinder van norden saen Grote macht van volke ontfaen, Ende dan sal die coninc van nort 660[regelnummer] Met groter macht comen vord; Ende sal vele volx doen onder Met siere cracht. Dan comt besonder Die coninc van oest, dat secgic u, Ende heeft vele volx gegadert nu, 665[regelnummer] Ende jegen den coninc dan Van norden, ende wint hem an Van sinen volke, ende verslaen Vele sal hijs, ende oec vaen. Vele .M. gaen hem onder. 670[regelnummer] Hi ward gehoget sere besonder, Maer hine sal vercrigen niet Den coninc van norden in dit verdriet. Dan sal die coninc van norden keren Ende gederen volx vele meren 675[regelnummer] Dan hi te voren had, godweit, Ende sal met groter rijcheit. Ende in desen tiden mede, Sal hem setten daer ter stede Vele volx, ende selen bestaen 680[regelnummer] Den coninc van oesten sonder waen,
[pagina 3,267]
Ende die in siere hulpen sijn besonder, Selen vallen, ende bliven onder. Dan comt die coninc van nord Met sinen scaren getrocken vord, 685[regelnummer] Ende wint alle vaste stede, Ende die riken van oesten mede En selen daer jegen niet gestaen. Daerna selen sine vriende saen Jegen hem wesen, met herecracht, 690[regelnummer] Maer hem sal gebreken die macht, Ende daerna sal hi sinen wille Met hem doen, lude ende stille, Ende men sal niemen vinden dan Diene yet wederstaen can. 695[regelnummer] Dlant sal hi dan an sine hant Setten, ende pogen dan alte hant, Hoe hi trike van oest allene Hebben moge te sinen lene. Ende hi sal recht doen daernaer 700[regelnummer] Metten coninc van oest vorwaer. Dan sal die coninc van oest geven Die dochter der wive om dit sneven Te beterne, enen andren coninc. Maer en besciet niet dese dinc, 705[regelnummer] Want en blijft niet staen de desen, Noch sine sal oec sine niet wesen. Dan sal die coninc van nort saen Ten eylande ward trecken gaen,
[pagina 3,268]
Ende salre vele opnemen daer, 710[regelnummer] Ende doen den prinsen swigen daernaer Vanden scande, ende onderdoen. Ende als hi dit al heeft geploen, Sal in hem selven keren die scande, Ende sal also trecken te lande. 715[regelnummer] Ende als hi dit doet, sal hi daer Vallen ende verloren bliven daernaer, So datmenne niet sal vinden mede. Dan sal opstaen, in sine stede, Een onweerd coninc, sonder mere, 720[regelnummer] Die der conincliker ere Niet en sal werdech wesen, Entie sal sterven saen na desen, Niet met heerscap, no met stride. Dan sal in siere stat, tien tide, 725[regelnummer] Opstaen .i. lelijc, al heymelike, Ende comen alsoe in dat rike Met quader list, alse here, Maer gene coninclike ere En salmen hem doen aldaer. 730[regelnummer] Ende sine wedersaken daernaer Selen, van sinen wegen, sonder waen, Verwonnen werden daerna saen. Ende daerna, die vrienscap [hi] maecte nu Van sinen wedersaken, secgic u, 735[regelnummer] Ende den pays maecte ter noet, Sal vanden sinen bliven doet,
[pagina 3,269]
Want na die vrienscap, die maecte hi, Salmen hem scalcheit doen daerbi. Dan sal hi indie goede stede 740[regelnummer] Comen, ende daer in doen oec mede, Dat vader noch oudervader Nie en daden beide gader. Hi salse roven, ende nemen haer goet, Ende haer scoenhede wusteren doet. 745[regelnummer] Ende jegen sine geloefte oec mede, Hoe vaste hijt geloefde ter stede, Sal hi comen, ende dit verburen, Ende dit sal tenen tide geduren. Dan sal hi setten sine macht 750[regelnummer] Jegen des coninc van suut cracht Ende sal met groten volke comen Jegen hem; die cort sal gomen Dat hi gaderen sal daer jegen. Vele volx sal hi verplegen 755[regelnummer] Met hem te bringen, maer en sal Met hem bliven staende al, Want si selen hebben jegen hem raet, Die sijn broet eten, dat verstaet, Sellen doden, ende daerna saen 760[regelnummer] Sal sijn here sijn onder gegaen, Ende daer salre vele bliven doet. Ende .ij. coninge werden een coenroet, Ende sal een herte werden daer, Om quaet te doen, si selen daernaer
[pagina 3,270]
765[regelnummer] Tere tafle logen secgen meren, Maer sine selen niet proficeren, Dat es vorderen, alsict vinde, Haren wille, want .i. inde Es noch tere ander tijt, 770[regelnummer] Daer al opward gehent die strijt.
Van Meerlijns prophesien. .x. Des gelijcs vandic bi na In Merline, alsict versta, Maer dat Daniel brinct hier vord, Ende in sine profecien heet nord, 775[regelnummer] Ende oest, ende west, dats sonder waen Van Jherusalem, alswijt verstaen, Want van Jherusalem rekende hi, Nort, oest, west ende suut daerbi. Hier met seit hi oec int inde, 780[regelnummer] Dat mede comen die vier winde. Hi noemt oec dit in ander maniere, Dese .iiij. inde, nu hort hier sciere: Meridien heet hijt, ende orienten, Ende aquilonen, ende occidenten.
[pagina 3,271]
785[regelnummer] Egipten heet hi staende, echt, Meridien van Jherusalem, recht, Ende Chiria, heet hi aquilone[n] met, Daer occidenten es jegen geset, Ende orienten in dander side, 790[regelnummer] Dit was sijn meinen in allen tijde. Ende Meerlijn, na sijn jugement, Van Bertaengen, altoes omtrent Bertaengen hiet, bi sinen tide, Alle dese lande wide ende side, 795[regelnummer] In manieren, versta ict alsoe, Om datsi waren alle doe Onder den coninc Artuer mede, Maer in Ingelant was sijn sede Dat hi altoes plach te sine. 800[regelnummer] Nu es oec wel dat in scine, Daer een man woenende es, Dat hi vandaer, des sijt gewes, Telt, ende rekent west ende nord, Ende suut ende oest daer so vord. 805[regelnummer] Om dit so es dan te verstane, Dat Meerlijn telt also vord ane Van Ingelant sine saken. Die sine prophesien maken,
[pagina 3,272]
Selen dit also verstaen: 810[regelnummer] Welc lant dat es gestaen Van Ingelant, suut oft nord, West, oest. So mogensi vord Bat sine prophetien weten, Want elc vanden anderen propheten, 815[regelnummer] Welc van sinen lande was thoeft, Vandaer telt hi, dies geloeft, Ende des gelijcs dede oec Merlijn, In al die prophesien sijn. Ende waer dat soe dochte mi wale 820[regelnummer] Sere geliken nu siere tale [.] Dese prophesie[.], die staet hier neven, Die Daniel ute heeft gegeven, Deser prophesien, die ic hier nu Van Merlijn sal secgen u, 825[regelnummer] Om dat mense geliken mach tsamen Hetic dese andere bi tonamen Meerlijns biteken in die word. Nu hord sine prophecien vord.
Hoe Meerlijn vord propheteert. .xi. ‘Ic, Meerlijn, sat op enen dach 830[regelnummer] In Bertaengen, daer ic dicke plach Te wandelne, ende mi quam ane, Dat mi luste te verstane
[pagina 3,273]
Van dingen te gesciene sijn. Dus latic, ende pensde in mijn devijn.’ 835[regelnummer] Daer quam hem vore een wonderlijchede, Die ic wil vertrecken mede. Hi sprac aldus, na desen siene: ‘Het es over lanc noch te gesciene, Dat na vele wige, sonder waen, 840[regelnummer] Die op een lant werden gedaen, Selen op een velt daernaer Vergaderen dese, wet vorwaer, Die ic hier nu noemen sal. Ene lilie sal eerst hebben geval, 845[regelnummer] Ende sal op dit velt na comen. Dan sal een aer des velts gomen, Ende vliegen daerward, met sinen gesellen. Een leu starc, met clawen fellen, Comt daer oec, met sinen jongen. 850[regelnummer] Een lupard comt daer oec gesprongen, Met al dat hi geleesten mach Op dat velt. Op enen dach Selen dese vergaderen daer‘. Nu seget Meerlijn oec daernaer 855[regelnummer] Dattie een van west sal comen, Ende die ander, hebbic vernomen, Van suden, entie derde van nord, Ende van oest, hebbic verhord, Soude die vierde comen an, 860[regelnummer] Ende dese souden vergaderen dan Op .i. velt, seit hi mede. Entie aer soude vliegen ter stede.
[pagina 3,274]
So hoge, ende so dapperlike, Ende sine vederen slaen so vreselike, 865[regelnummer] Datter lilien soude eysen, Ende daeraf achter sal mogen deisen. Die leu soude briescen ende gapen, Ende met sinen clauwen so sere braken, Dat alle die gene die hem jegen 870[regelnummer] Comen, selen werden verslegen, Ende verbeten van sinen tanden. Daerna comt die lupard te handen, Ende ward so fel tuscen die brauwen, Ende recht hem uut metten clauwen, 875[regelnummer] Ende sleipt al om metten sterte, Dat yegewelken daer sijn herte Mach ontgaen, diet siet an. Daerna ward die lilie dan Te sticken gescord altemale, 880[regelnummer] Ende blijft daerna in lange quale, Maer een ander salre om vechten, Ende daerna weder oprechten. Nu verstaet trecht van desen, Wie dese heren selen wesen, 885[regelnummer] Ende uut wat lande oec geboren, Dien dit sal daer toe behoren. Dese prophecie, si u becant, Propheteerde Merlijn in Ingelant, Ende telt van daer west ende nort, 890[regelnummer] Ende oest, ende suut, also vord, Ende noemt daerna der heren teken. Nu siet, wien iet ane mach treken.
[pagina 3,275]
Ic mochter na geraden nu, Ende des gelijcs so hetic u, 895[regelnummer] Diet lesen selt, gerater na. Want also alsict versta, En sout u lichte niet genoegen, Ende souter yet anders toe voegen. Daerom latict staen dus stille, 900[regelnummer] Visere hier op elc die wille Na haer wanen, dat hem comt toe, Ic houts mi gepayt alsoe.
Wat Daniel ende Sent Jan secgen, ende Huldegard. .xii. Daniel seget ons overwaer, Alsmen screef .xiij.^c jaer, 905[regelnummer] Dat na dien selen vele diere Comen, die so ongehiere Selen sijn, die elken dan Sal verbiten, waer dat hi can, Ende al behendelike sal dit wesen, 910[regelnummer] Ende met valsceiden uutgelesen. Cleine dierkijn selen eerst uutcomen, Ende selen die grote diere begomen, Ende so vreselike op hem gapen, Als oft sise al souden ontmaken. 915[regelnummer] Daerna selen die grote diere, Die cleine diere, die ongehiere,
[pagina 3,276]
Beginnen dwingen al hemelike, Ende dit sal sijn in een rike Voren, ende in een ander naer, 920[regelnummer] Tot .xxxv. jaren vorwaer; So selen dese diere regneren, Ende haer scalcheit, ende elc sal deren Den andren, waer hi mach ende can, Ende verraden oec vord an, 925[regelnummer] Ende selen soeken neuwe treken, Daer hem elc mede moge wreken, Ende oec en sal negenen diere Roeken, dan in wat maniere Datten andren mach gescaden. 930[regelnummer] Ende in desen tide sal gestaden Onse here god van hemelrike Vele droefheiden sekerlike, Van quaden wedere, van tempeesten mede. Nochtan en sal in gere stede 935[regelnummer] Van al desen, in deser manieren, Hier op micken engeen der dieren, Niet langer micken, sonder gile, Dan also gesciet ter wile. Alst leden es, doe ic u weten, 940[regelnummer] So saelt sijn algader vergeten, So wat daer vore God heeft gedaen. Dit doet ons Daniel verstaen. Nu seit Sent Jan op dit word, Rechte na ons Heren gebord 945[regelnummer] .xiij. hondert jaer, godweet, Daer na des tides ondersceet, Tote dat men scrijft vord alsoe, .xxxv. jaer daer toe,
[pagina 3,277]
So sal dat volc quaet wesen 950[regelnummer] Al meest, ende oec uut gelesen In alrehande quaethede, Ende loes, ende ongetrouwe mede, Ende selen pensen ende micken Ter quaetheit, in allen sticken; 955[regelnummer] Ende die heren selen oec dan So quaet wesen, op haren man, Ende orloge wast, ende strijt, In allen lande, ende groet nijt, Ende wat payse datmen sprect 960[regelnummer] In dien tiden, datmenne brect En scaemt hem niement, dat verstaet. Men sal dan alrehande baraet Vord bringen, in allen lande, Dies niet dan can, heves scande, 965[regelnummer] Ende dien salmen heten dan Sot, die niene can daeran. Ende mede oec in desen termijn Selen vele tempeeste sijn, Ende een dier tijt sal oec comen, 970[regelnummer] Die meest diemen heeft vernomen; Ende daermet oec die sterfte so groet, Dat nieman sach dies genoet. Die arme selen sere bederven Van groten honger, ende sterven, 975[regelnummer] Entie rike van plagen mede, Omder armer ongenadichede,
[pagina 3,278]
Ende die leven mach na desen tijt, Hi sal dan sijn gebenedijt. Dat seit Sent Jan van desen, 980[regelnummer] So salich sal die tijt dan wesen, Dit sijn selen Jans word, Dies gi hier nu hebt gehord. Nu seget Huldegard hier op mede: Na .xiij.^c jaer gerede 985[regelnummer] So es mi die tijt ombekint, Want so sere ward hi gescint, Dat mi des en hoget niet; Nochtan wistic sijn verdriet Secgen som, wat sal gescien. 990[regelnummer] Men sal in desen tiden sien Vele droefheiden, sonder waen, Valscheit, loesheit sal dan gaen Al die werelt dorentore, Dies niene can es een dore; 995[regelnummer] Tempeest selen vele gescien, Ende grote sterfte salmen sien, Ende biddende orden ward onwerd. In desen tiden ward openbard Van ere orden, onder hem somen 1000[regelnummer] Daer groet jammer af sal comen
[pagina 3,279]
Al kerstenheide, dat verstaet, Want overmids hem sal .i. saet, Dat herde wale gewortelt sal sijn, In enen harden corten termijn 1005[regelnummer] Ende bi hem verdrogen sal al, Daer meer jammers af comen sal Der werelt, ende meer scaden mede, Dan in hondert jaren nie dede, Ende oec en weet niemen van dien 1010[regelnummer] Wat scaden daer ave sal gescien. Die ordene, daer af diet sal wesen, Sal over enen tijt na[.]desen Dogen hebben harde groet. Dit seide Huldegard albloet.
Dat bedieden daer ave. .xiii. 1015[regelnummer] Dat bedieden, alsict versta, Van desen drien es wel na Al eens ende oec een sin, Sonder dat selc hier seget min Dan dander doet. Nu hord vord 1020[regelnummer] Wat Daniel meent in dit word: ‘Dat vele diere selen comen dan, Die elken verbiten sal waer hi can.’ Hier met meent hi, dat verstaet, Dattie liede selen sijn so quaet,
[pagina 3,280]
1025[regelnummer] Dat deen den andren verslaen sal, Ende oec verraden overal. ‘Daerna selen cleine dierkijn comen.’ Daeraf hebbic also vernomen, Dattie gemeinte soude wesen, 1030[regelnummer] Die comen soude saen na desen, Ende machtech werden dan alsoe, Dat si den groten dieren gaen toe. Die grote di[e]re sijn, sonder waen, Die rike liede, hebbic verstaen. 1035[regelnummer] ‘Die selen den cleinen dieren dan Al hemelike comen an.’ Hier met meint hi dat rike Over een selen dragen gemeinlike, Ende selen die gemeinte doen onder 1040[regelnummer] So heymelike, dats elken wonder Sal hebben, diet vernemt vorwaer, Ende dit sel duren .xxxv. jaer. ‘Hier binnen, seit hi, sullen gerede Tempeeste groet ende sterfte mede.’ 1045[regelnummer] Dat es ons worden wel in scijn, Binnen desen selven termijn, Van datmen .xiii.^c vorwaer Ons heren geborte screef daernaer, Van datmen vord screef sestiene, 1050[regelnummer] So heeft wonder geweest te siene, Vord es noch .xviii. jaer Daer Daniel af seget openbaer. Van Sent Jan, horet di[t] wale, Wat hi seide in sine tale,
[pagina 3,281]
1055[regelnummer] Dat es bloet genoech te verstane, Daer nes geen bedieden ane, Want hi doet die dinc verstaen Claer genoech, na minen waen. Maer Huldegard, dat sijt gewes, 1060[regelnummer] Segt ene dinc, daer in es Groet bedieden, na minen weten, Si heeft ere ordene beheten, Dat van hare soude comen Groet jammer, hebbic vernomen, 1065[regelnummer] Al kerstenheit oec mede. Hier af wiltmen secgen gerede, Dat di die predecaren souden wesen, Ende dat dit saet ute gelesen, - Die keyser van Almaengen dan - 1070[regelnummer] Bi hem verdroegen soude vordan. Ende dit versta ic op Keyser Heinrike, Die gewortelt was so crachtelike, Dat sceen dat hijt al dwingen soude Dat leefde doen boven moude. 1075[regelnummer] Daer si seget: ‘Het sel verdrogen Dat saet, dat was so vermogen.’ Dat meint si, dat van venine Sijn lichaem sal hebben pine, Ende verdrogen die herte mede, 1080[regelnummer] Daer hem tvenijn in stac gerede.
[pagina 3,282]
Hier sal der werelt jammer af comen, In dit so hebbic vernomen, Dat si willen secgen overwaer: ‘Haddi mogen leven sine jaer, 1085[regelnummer] Dat hi al kerstenheide met Met siere macht soude hebben geset Te payse, ende te ponte daernaer’, Dit meint si daer met overwaer. Ende daer si seget: ‘Si selen na desen 1090[regelnummer] Dogen hebben’, dat wilt wesen, Dat si onweerd ende verstoten Selen werden vanden genoten, Maer oft si overal dit meent, Dies en benic niet vereent, 1095[regelnummer] So allene in dit lant, Daer si wonende was becant. Dat was in Aelmaengen, godweet, Ende daerin sijn si worden leet. Dits som gesciet, na minen waen, 1100[regelnummer] Dit doet ons Hildegard verstaen, Dat dit soude gescien vorwaer Tuscen datmen .xiii. hondert jaer Ende .xxxv. soude scriven. Dit latic nu aldus bliven.
Dat begin van Huldegard prophesien, hoesi ute quamen .xiiii. 1105[regelnummer] Tote erechtegen lieden ende vroet Van sinne, ende van scientien goet,
[pagina 3,283]
Reimont, scolaster van Sent Steven, Te Mense in die stat verheven, Ende Reinhere, canonc ter selver stede, 1110[regelnummer] Een broeder Gebeno, prior mede In Everbach, verstaet dit word. Sente Huldegard, die bracht vord Den cloester te Rupert, ende fondersse Daerave was ende meestersse, 1115[regelnummer] Dat bi [Bin]gine es gestaen, Haer heilicheit, sonder waen, Haer groten loen van karitaten, Daeraf te secgen es buten maten. Om dat ic wane dat gi niet 1120[regelnummer] En wet wat haer es gesciet, Ende datmen hier mach proeven Bi epistelen, die daertoe behoeven, Overmids die grote heren Die dit vordbringen met eren
[pagina 3,284]
1125[regelnummer] (Dat was die paus Eugenius, Entie paus Anastasius, Entie paus oec Adriaen, Ende ander heren, hebbic verstaen, Alse van Almaengen Coenraet, 1130[regelnummer] Die doe keyser was, verstaet, Entie keyser Vrederic met hem, Entie Patriarke van Jherusalem, Ende eerts[..]biscop[pe], ende abde mede) Ende orkenden alle hier ter stede, 1135[regelnummer] Datsi dese boeke bescreef, Daerse onse Here selve toe dreef, Ende hiet, ende dwanc, sonder waen, Daer heymelike dinge in staen, Vanden tiden die jegenworden sijn, 1140[regelnummer] Ende oec den onsalegen termijn, Die comen sal oec na desen, Ende tot Antkerst tiden wesen, Ende vanden volke propheteerde met, Dat wesen sal in Antkerst wet,
[pagina 3,285]
1145[regelnummer] Ende om dat haer boeke op desen dach Lettel yemen hebben mach Ofte lesen can, hebbic vernomen, Van dingen die toe selen comen Ende oec van Antkerste gerede, 1150[regelnummer] Ende in drien hare boeke mede, Daer deen af heet Civias, Dander Werke des Heren, na das, Ende terde heet Epistel boec. Ute desen dedic minen ondersoec, 1155[regelnummer] So dat ic som hare prophecien, Die stonden in desen boeken drien, In vif tiden sal ordineren, Datso wie wilt studeren Ende lesen, ende distingueren met, 1160[regelnummer] Hi vinter vif tide in geset. Ende die onsalige jegenworde[.] tijt, Daer die heilige kerke ende gi in sijt, Ende alle die toecomende vresen Ende Antkerst comst oec na desen 1165[regelnummer] Seldi gelijc vinden in dien, Oft gijt in enen spigel hadt gesien.
[pagina 3,286]
Daeromme so es dit boec oec geheten Vanden meesteren dier af weten: Die Spigel van comende tide, 1170[regelnummer] Dat gescien sal wide ende side.
Hoe si dese tide ordineert, ende besceet, oec haer wesen. .xv. Het es te weten, naden aerd Alse ons bescrivet Huldegard,
[pagina 3,287]
Dat (in desen jegenwordegen tijd, Daer gi nu alle in sijt). 1175[regelnummer] Ende doen si dit seide openbaer, Screefmen .x.^c cc jaer Ende .xx. mede, dat verstaet; Maer vanden irsten tide des irstes etaet Sijn oec .xx. hondert jaer, 1180[regelnummer] Ende tbeginsel vanden irsten daer Toten andren tide, so was .xi.^c jaer, alsict las; Ende oec so es te weten met: Dat vierde tijt tonser wet 1185[regelnummer] Leden sijn, daer si af seget, Daer nu niet ane geleget, Ende daer si vele af spreket mede, Ende propheteerde oec selsenhede; Maer vanden viften tide nu, 1190[regelnummer] Daer nieman af weet, dat secgic u, Dat inde, hoe lange het sal staen, Daer af willic spreken gaen. Het es oec te weten wale, Ende oec so spreket in sine tale 1195[regelnummer] Eugenius, die paus, sijt gewes, Dat haer boec geautoriseert es, Ende uutgegeven overwaer Van desen paus openbaer, Te Trie[r], in ene consilie groet, 1200[regelnummer] Daer men overlas den boec albloet. Nu hebbent die papen tot nu bedect, Ende hebbent den leken niet ontect,
[pagina 3,288]
Om dinge die daer in staen, Die ic vord wil bringen saen. 1205[regelnummer] Wat helpt, datment verholen doet Die dinge, die emmer gescien moet. Al borgic mede dese prophesien, So dat ic nemmermeer ant lien Ne wilde comen, nochtan om dien, 1210[regelnummer] Die dinc, die ember moet gescien En soude daerom niet achter bliven. Om dit, so willic coenlijc scriven, Ende leken lieden doen verstaen Gelijc die prophecien gaen. 1215[regelnummer] Ic hope, dat enich here mi sal Lonen noch, dat ic hier al Dese verborgen dinge make, Daer mi oec swaer af es die sake Vord te bringen, in dietsce word. 1220[regelnummer] Ende oec, so hebbic daeraf gehord Verwet, dat ic node horde, Ende dat minen sin sere storde, Om dat ic dit vord wilde bringen. Nochtan, wat si daerom dingen, 1225[regelnummer] Diet beniden, dat verstaet, Die haer valsce quade saet Gesait hebben die werelt wijt, In saels niet laten om haren nijt,
[pagina 3,289]
Ic saelt den heren laten weten, 1230[regelnummer] Daer mi al goet af es beheten, Van Jans monde die heet Visier. Dor mijn[s] heren wille, salic hier Dese heymelijcheit laten verstaen, Om dat ic hope noch, sonder waen, 1235[regelnummer] Dat ic sijn pape sal wesen hierna. Om dese dinc, elc hier versta, So aventuric dit te doene. In roec, wie maken sal die soene, Op dat ic die vrienscap daer met gerake, 1240[regelnummer] Vanden here, die[n] ic dit make, Dien ic noch noemen sal na desen, Daer hi eer bekint sal wesen, Dats, int inde vanden boeken, Daer salic sijns noch meer roeken.
Huldegards prophecie, van enen visione, datsi sach. .xvi. 1245[regelnummer] In desen tiden, dat Huldegard Irstwerf prophenterende ward Was si out .XLiii. jaer, Maer lange eer was openbaer In haer herte hier af dat wesen. 1250[regelnummer] ‘Ic, Huldegard, die spreke van desen
[pagina 3,290]
Gescienesse, die selen gescien, In ere claerheit hebbic versien Ende verhord ene stemme scone Spreken nederward, vanden trone: 1255[regelnummer] O Minsce, broe[s]ch, van ascen comen, Die dinc, die du vernomen Ende gesien heefts, ende gehord, Waerom en brincstu dat niet vord? Maer du best vervaert in die sprake, 1260[regelnummer] Ende simpel texponeren die sake, Ende ongeleert te scriven mede, Maer du sout scriven dit ter stede, Niet bi di selven, secgic dan, Noch oec bi geen andren man. 1265[regelnummer] Maer biden wille, diet al weet, Entiet al siet ende ondersceet, Ende dien geen dinc es verholen, Van hem es dit scriven bevolen. Doemen screef ons heren jaer 1270[regelnummer] M. ende C. al openbaer, Ende daertoe oec .XL. vord, Wardic so harde sere becord Met ere groter blixen, die quam Uten hemel, alsict vernam, 1275[regelnummer] Dat si dor mijn herssenen ginc, Ende dor mijn herte ende bevinc, Ende al mine borste also wale Beginc die vlamme te dien male, Ende si en bar mi in genen sinnen, 1280[regelnummer] Maer si verwarmde mi van binnen,
[pagina 3,291]
Ende gaf mi .i. gedinken daer, Die expositien, wet vorwaer, Van den souter, ende oec met Die [e]wangelien, ende al kersten wet. 1285[regelnummer] Ent doude testament, ende nuwe mede, Begrepic daer van dier claerhede, Daer ic te voren en wist af niet Een twint te lesen, wats gesciet, Noch vanden silleben ondersceet, 1290[regelnummer] Noch geen bekinnesse, godweet, Haddic daeraf, van genen saken Die nu in mijn herte smaken. Maer vand[i]en dat ic .xv. jaer was out, Stac mi int herte dese gewout, 1295[regelnummer] Tot desen tiden, [v]an wonderlijcheden, Dat mi nu verclaerd ter steden. Altoes haddic en gevoelen daeraf, Dat ic noyt ute ne gaf, En genen man van desen doene, 1300[regelnummer] Sonder lieden van religioene Die in minen geselscap waren. Anders wildict niet openbaren. Doen ic sach dese visioene, En wassic niet in droemsdoene,
[pagina 3,292]
1305[regelnummer] Noch in slape, no in frenesie, Noch belokenre ogen nie, Noch buten der orne horne mede, No in onbequamelijc stede, Sone ward mi dit niet ingegeven, 1310[regelnummer] Maer wakende in mijn herte bescreven, Ende met puerre gedachte, siende claer Van binnen den ogen openbaer, Ende in die oren beroerende geset, Ende in bequamelijc stede met. 1315[regelnummer] Naden wille Gods dese dinc Ic ter meniger stat ontfinc In mine kinscheit. Maer doe ic was Te volmaecten comen na das, Ende daer in gestarct oec vorwaer, 1320[regelnummer] Doen hordic dese word daernaer Vanden hemele comende vord: ‘Scrijft dat gi siet ende hord!’ Nochtan dat ic dit hord ende sach, Sone dorstics doen en geen gewach, 1325[regelnummer] Om der liede messelike worde, Noch oec scriven dat ic horde, Tot dat mi God ene geesele sinde, Daer ic af moeste doen int inde Op mijn bedde licgen gaen, 1330[regelnummer] Met groter siecheiden bevaen,
[pagina 3,293]
Daer af wel wiste[.] die waerheden Selke edele joncfer van goeden seden. Ende doen ic hier af becomen was, So begondic dit scriven na das 1335[regelnummer] Dit visioen, dat in mi bleef; Daer ic .x. jaer wel over screef, Eer ic dit wel tenen inde brachte, Dat God sende in minen gedachte.
Huldegards prophecien van enen visione. .xv[i]i. In desen tiden, alsic las, 1340[regelnummer] Dat Heinric eertsbiscop was Te Mensen, in die goede stede, Ende in dien tiden oec mede, Dat Coenraet coninc was aldus, Ende onder den paus Eugenaus, 1345[regelnummer] So was dit visioen gesien Ende dese worde gescreven na dien. Wie ontploken oren heeft, Die hore, wat si uut geeft, Ende sette sine verstannesse daer an, 1350[regelnummer] Desen spiegel te verstane dan, Die ic hier uut sal geven,
[pagina 3,294]
Daer ic van gode toe ben gedreven. ‘Ic secge, na ons heren gebort M. jaer, ende .c. [ende .XL.] vort, 1355[regelnummer] So sal die leringe, dat wel wet, Der apostele entie gerechtecheit met, Alse in leke, ende in geleerde, Van hare berne[n]de minnen faelgeerde. Doe sagic te aq[u]ilonen wert, 1360[regelnummer] Daer mi worden geopenbaert Vif steden staende, saen. Die ene alse een hont gedaen, Die virijn waer, sceen[t] [. .] daer, Maer hine beelde niet vorwaer.
[pagina 3,295]
1365[regelnummer] Na, dander was een leu na dit, Van gedane tusscen sward ende wit. Die derde alse .i. bleec pard, Dat vierde alse .i. verken sward, Dat vifte alse .i. wolf grijs, 1370[regelnummer] Ende stond[en] gekeert in alre wijs Te occidente[n] ward, godweet. Doen hordic ene stemme secgen gereet: ‘Al waer dat sake, dat alle dinc, Die de eerde nie bevinc 1375[regelnummer] Tsinen inde nu bekeerde, Ende der werelt haer cracht faelgeerde Ende alle gestichte ten inde gingen, Nochtan, sone soude, in waren dingen, Die brut, die heylige kerke mijn 1380[regelnummer] Daer bi niet gesconfiert sijn, Al es dat haer berechters quaet Niet en doen na haren staet, Maer int inde der werelt vorwaer Sal si starker sijn daernaer, 1385[regelnummer] Ende scoenre, ende clarre opstaen, Dan si nie vort ward gedaen.’
[pagina 3,296]

Dat bedieden van desen .v. beesten in ere maniere. .xviij. Dit visioen, dat si hier sach, Ic u adus bedieden mach: Si sach te Aquilone[n] ward staen 1390[regelnummer] Vif beesten, die ons sonder waen Vif tide beteken[en] hier. Alse een hont, gelike al vier, Was dat een, maer en bar niet, Ende dit bediet, alsmen siet, 1395[regelnummer] Dat in desen tiden die liede, Gelijc den hont, in allen bediede, Ende bitende selen sijn oec mede, Ende selen bernende scinen gerede, Maer in die gerechticheit niet 1400[regelnummer] Gods ons heren, wats gesciet. Die leu, die daer gevarwet was Na wit ende sward, alsict las, Die bediet den andren tijt, Die in desen varuwen overlijt, 1405[regelnummer] Want dan sal die loep van desen tide Altemale omme[gaen] met stride. Maer som die liede die selen dan Goet sijn, dat merkic an
[pagina 3,297]
Die witte varuwe, dat verstaet, 1410[regelnummer] Entie swarte, den quaden angaet, Dus was die leu geminget van tween, Dat niet wel droech overeen. Vanden bleken parde nu hord. Dat brinct ons den derden tijt vord, 1415[regelnummer] Bedie die tijt heet hi bleec, Om dat hi den sonden geleec, Want hi sal sijns selfs vergeten, Ende hem ten sonden haestelec beten, Ende om dat so was dit bleec gedaen, 1420[regelnummer] Om dat sal sijn macht verliesen saen. Dat swarte verken, dat bediet Den vierden tijt, ende anders niet. Om dat verken was so sward, So sal die loep des tijts so hart, 1425[regelnummer] Ende in swardheiden werden gescepen, Ende met serecheiden so begrepen, In vulen sonden werden so quaet, Ende jegen die wet doen, verstaet, In vele sticken ende achter d[r]ingen, 1430[regelnummer] Ende ongelove oec vord bringen. Die grise wolf, hier ter stede Bediet die vifte tijt oec mede.
[pagina 3,298]
Hi heten grijs, dat verstaet, Om dat men in desen tiden gaet 1435[regelnummer] Met rove, ende met steelne met. Daerom es hi na den wolf geset, Omdat hi roeft, ende nemt gerne Al dat hi vint in sinen deerne. Grijs heet hine daerom hier, 1440[regelnummer] Om dat hi es oec ongehier. Dan sal die tijt hem also keren, Ende grijs werden, wiltmen leren, Ende na den wolf slechten dan, Want grote her[.]en selen vaen an 1445[regelnummer] Alre hande dinc te nemene mede. So selen die arme oec gerede, Ende selen striden om roef gewinnen. Dan comt die tijt der omminnen, Daer menige ziele om ward gevaen, 1450[regelnummer] Die nembermeer en mach ontgaen, Daer die oreeste van desen oreeste In die helle, met enen meste
[pagina 3,299]
Toten hemel op sal slaen, So dattie sone des lichts al 1455[regelnummer] Sijn marteleren, die boven al Gode hebben gedient, ende oec niet Sijns en loechgeden, wats gesciet, Maer daer verloren, dar tviants kinder Jegen waren, in allen hinder. 1460[regelnummer] Ende dese beesten te occidenten ward Waren gekeert in alre vard, Want dese vallende tijt Selen vallen, des seker sijt, Metter sonnen van occident, 1465[regelnummer] Gelijc si op gaet, ende neder omtrent. Alsoe doen die minsce vort, Deen ward geboren, dander vermort. Dit sijn vif tide nu volcomen, Die ic u hebbe uut genomen 1470[regelnummer] Van Huldegards boeke, alsict weet, Datmen van Divinen heet.
[pagina 3,300]
Nu salic u vort, uut Civias, Bedieden, dat een haer boec was, Daer sijt scalkelec in doet verstaen. 1475[regelnummer] Ende om dit wassic berespt saen, Vanden genen, dat verstaet, Dien dochte dat hem te na gaet. In noeme hier en genen man; Die wille maechs hem trecken an. 1480[regelnummer] Nu hort dese prophecie vort, Daer ic aldus om was becort.
Wat Huldegard propheteert vander biddender orden. .xix. In desen tiden dat Huldegard Aldus propheterende ward, So sprac si aldus in haren persone: 1485[regelnummer] ‘Het selen vort comen scone Erehande volc, als wijt weten, Die der liede sonden selen eten, Ende dit sel biddende orden wesen, Ende selen wandelen oec na desen 1490[regelnummer] Sonder scaemte, ende selen mede Vinden neuwe quaethede, Ende vanden vroeden lieden dan, Ende van den gerechten kersten man Salse werden vermaledijt. 1500[regelnummer] Starc ende gesont, des seker sijt,
[pagina 3,301]
Selen si sijn, ende uutgelesen, Maer van pinen ledich wesen, Ende ten exemple ten bidden ward Selen si setten haren aerd. 1505[regelnummer] Ende selen studeren alte sere, Hoe si mogen uten kere Gewarege geleerde bringen dan, Ende metten mogenden riken man Die onnosele arme mogen doden, 1510[regelnummer] Ende die mogende, om hare node Van haren lichaem, treckense an, Alle delectacien der werelt dan Leiden si in sonderlijchede. Die viant wortelt in hem dan mede 1515[regelnummer] Vierderhande saken na die dinge: Dat irste dat es smekinge, Dander haet ende nidechede, Terde ypocrisie mede, Ende dat vierde es mesprake. 1520[regelnummer] Nu hord van smeken haer sake. Si smeken, om datmen mildelike sal Hem geven, daer omme overal
[pagina 3,302]
Si haten weder, alsmen ontseget Hem, ende enen andren weget. 1525[regelnummer] Si sijn ypocriten, om dat sy Elken selen behagen daerbi; Mesprekers, omdat si hem loven, Ende setten hem selven altoes boven, Ende andere lachterense in allen tide, 1530[regelnummer] Om te verleiden die simpel lide. Dese sijn sonder devotie twaren, Ende sonder exempel der martelaren. Nochtan selen si spreken starke, Ende an hem trecken, als ic merke, 1535[regelnummer] Die prinsen van der kerken saen, Ende selen aftrecken, sonder waen, Den gewarigen herde sine atente, Ende waer si mogen sijn sacramente. Si selen an gripen der armer goet, 1540[regelnummer] Wanen dat oec comen moet, Der sieker, ende der onsaliger mede. Si selen trecken altoes ter stede Daer vele volx vergadert es, Ende an hem trecken, sijt seker des. 1545[regelnummer] Si selen der manne wive leren, Dat si haren man ontkeren,
[pagina 3,303]
Ende bedriegen; al eest gestolen, Dat sijt hem geven verholen. Si selen ongenoemde dingen, 1550[regelnummer] Ende qualike bejaecht, te gader bringen, Hoet es bejaecht: ‘Gevet ons nu, Ende wi selen bidden vor u.’ Wacht die dit aldus nemen, Ende der onsaliger dinc getemen! 1555[regelnummer] Eest van morde, eest geroeft, Eest gestolen, eest onthoeft, Eest van perseme, eest ontcrecht, Eest van voercope oec echt, Eest van goede te dage geset, 1560[regelnummer] Eest van overspele oec met,
[pagina 3,304]
Eest keefdoem, of versworen, Ofte dade een der kerken toren, Dat waer jegen tsacrament, Eest ongelove oec omtrent, 1565[regelnummer] Eest coman, die valsch jaget, Eest ridder, die niemen verdraget, Eest here, die loes es ende tyran, Eest een die es inden ban, Eest van valscheiden quaet, 1570[regelnummer] Eest van alder quader daet, Eest van verraetnesse ende van stride, Eest van hate, eest van nide, Eest van wiven luxurieus, Ende haren manne niet sijn preus, 1575[regelnummer] Eest van valscen orconden, Eest van dorperliken sonden, Die jegen naturen sijn gedaen, Die ic niet wil doen verstaen, Al leefde een oec jegen die wet, 1580[regelnummer] In wat sonden hi es besmet, Mach hi geven, so es hi quite Gewijst van hem daer met vlite. Om des duvels verledenesse, Ende der sonden soetenesse, 1585[regelnummer] Ende om een blide leven te leiden, So maken si .i. cort gereiden
[pagina 3,305]
Der zielen ter verdoemenesse. Dit sijn ongewarege lessen, Elken diere met omme gaet, 1590[regelnummer] Dien dus bedrieget dat aflaet.’
Hoe daer die liede te hem selven comen, ende werdens geware. .xx. ‘Doe saelt bequame hem wesen al Wanen dat oec comen sal, Ende tfolc sal van dage te dage Quader werden alle sla[. .]ge, 1595[regelnummer] Ende hard ende trege, hoe soet gaet. Ende alst van desen dinc, verstaet, Ende geproeft heeft gereit Die verleidinge, entie quaetheit, Sone selen si dan nemmere geven. 1600[regelnummer] Ende alst geven es achterbleven, Sel[e]n si hongerech sonder waen Vore der lude huse gaen, Alse dovende honde geopenbart, Die ogen hangende nederward, 1605[regelnummer] Ende oetmoedich, dat verstaet, Nader tortelduven beraet, Ende dit selense al doen om dat: Om broets dan teten sat.
[pagina 3,306]
Dan sal tfolc roepen vort, 1610[regelnummer] Ende tot hem secgen dese wort: Wee u, onsalige kinder der droefheit, Die werelt die heeft u verleit; Die viant die heeft u gebreidelt, Ende u vleesch in luxurien gestelt! 1615[regelnummer] U herte die was sonder smake, Ende u gedochte in alle sake Was ledech, ende idel met, U ogen waren hier in geset, U lichaem weldich in alre wise, 1620[regelnummer] Van goeden dranke, van goeder spise, Die si altoes begeren na das, U voete snel, waer soet was, Te lopen ter quaetheit. Gedinct, dat gi om salicheit 1625[regelnummer] Die ordine had ontfaen, Ende gi daer jegen hebt gedaen. Vor salicheit, coesdi nidecheit, Ende vor armheide, rijcheit, Ende vor simpelhede, mogenthede, 1630[regelnummer] Vore devoceleke smekinge mede, Vore heylicheit, ypocrisie, Vore bedeleren, hoverdie, Vore lereren, ongestadichede, Vore martelaren, weldichede,
[pagina 3,307]
1635[regelnummer] Vore confessore, winnende sake, Vore genadicheit, mesprake, Vore religieus[-], vrecheit, Vore oetmoedich[-], ophevenheit, Vore salicheide, hartheide, 1640[regelnummer] Vore suetecheit, beclagers mede, Vor gemackelijcheit, persecutie quade, Vor ontfermenesse, ongenade, Vore die minne gods, die werelt, Vor te[m]pere der sonden, met: gewelt, 1645[regelnummer] Ordineren des gemaecs, Die alle dinge na die saecs, Verswelgere alre spisen, Begeren in vele wisen Alre eren, ende wachtere, 1650[regelnummer] Verhelere van allen lachtere, Mogende ende nidech mede, Ane gripere der ongestadechede, Predicaren der behaechlijchede, Ende ave treckere der rijchede, 1655[regelnummer] Ende wech werpers der arme goet, Ende raetgevers der prinsen groet,
[pagina 3,308]
Mumeringe der groter heren, Verleidere, der wive onteren, Ende sayeren der tweste mede, 1660[regelnummer] Ende huse stichters in groter stede, Opgaende tot in die locht. Ende als gi niet hoger en mocht Opward clemmen, sidi gevallen, O[n]gesiens oec hem allen, 1665[regelnummer] Also alse Symon Magus dede, Die[n] bider bede sapostels mede Onse here dede vallen, ende breken daer Sine bene[. .], ende plaechde swaer. Dus sal u orden achtergaen, 1670[regelnummer] Om u verleidenesse sonder waen, Ende om u quaetheide, secge wi. Gaet, lerer der quaetheit, gi, Ende vadere der verkeertheide, Ende kindere oec der scalcheide, 1675[regelnummer] Die leringe van uwen wegen nu En wille wi nemmer, dat secge wi u. Aldus so ward te niewete, daer, Na mijn verstaen, al openbaer[.].’
[pagina 3,309]

Ene prophecie vanden leken, hoe si die papen selen dwingen. .xxi. Noch seit vort dese joncfrouwe: 1680[regelnummer] Daerna sal noch meren rouwe In die werelt oec gescien. Dan comt die clage vort mettien Toten oversten rechter mede, Die dese clage ontfaet ter stede, 1685[regelnummer] Ende recht over hem met gerechte, Ende sint sine plage, sonder gevecht, Op die quade, die sonden leren Dat leke volc, ende verkeren Haer leren in die onsuverhede. 1690[regelnummer] Dus sent onse here tyranne gerede, Die haer onvriende ende viande sijn, Ende laetse regneren enen termijn. Ende aldus beginnense dat spreken: Hoe lange sele wi dese treken 1695[regelnummer] Gedogen, van desen omgripenden dieren, Die hier gaen in wolfs manieren. Doe wi ave, het es tijt, Haer mogetheit ende haer abijt. Si souden ons geven medicine, 1700[regelnummer] Ende si geven ons discipline, Bedi si hebben macht gerede Te binden, ende tabsolveren bede,
[pagina 3,310]
Ende hier om alse wrede diere Werdenwi bestrict in dese maniere. 1705[regelnummer] Haer ondaet es op ons gevallen, Ende die kerke es met allen Bi hem verdroecht: want si vor das Niet en seiden dat recht was, Ende die wet si oec strueren. 1710[regelnummer] Ende aldus die wolve verteren, Ende met overate verslinden. Van overspele si hem onderwinden, Ende bringen daer[.] toe vele met. Si judeceren ons buter wet. 1715[regelnummer] Si sijn rovers vander kerke, Ende versmoren, alsict merke, Met hare vrecheit gerede. Ende met haren ambachte mede Maken se ons arm, ende vremde. 1720[regelnummer] Gine hebt des gene sceemde Dat gi u ende ons verslent Ende ter ongenadeger cokenen sent. Daeromme met rechte so sele wi Metten vonnesse gods judiceerdi, 1725[regelnummer] Ende selense deylen; want sy sijn Verleiders meer, dan lerers fijn.
[pagina 3,311]
Ende dit laet ons eer anevaen, Dat wi niet vervaren saen, Want gaen si aldus vord sonder 1730[regelnummer] Bedwanc, si selen hebben onder Alle riken, ende distenberen. Segwi nu dus desen heren, Datsi na haren rechten abijt, Ende na haer regle leven ter tijt, 1735[regelnummer] Ende haren dienst alsoe doen, Na diergelike daer vore ploen Die oude vader, die stichte dat, Oft gaet van ons nu ter stat. Ende dat gi hebt, dat lati hier, 1740[regelnummer] Al haddi geweest noch also fier. Dit steet al in Scivias, In een boec, sijt seker das, Dat Huldegard verhoellijc maecte. In weet, hoe icker toe geraecte, 1745[regelnummer] Ter dinc die dus heeft verholen So lange geweest, ende verstolen. Maer ic wanet mi god toe sinde, Om dat nu es biden inde Dat dese dinge selen gescien, 1750[regelnummer] Want Daniel seget van dien, Ende oec seget mede Sente Jan, Dat cortelike sal comen an.
[pagina 3,312]

Hoe die leke die ordenen selen berechten. .xxii. ‘Al deser gelike, ende vele meer Dan ic nu seide eer, 1755[regelnummer] Vanden godliken verholenliken rechten, Selensi dit also verplechten, Ende met scarpeliker meningen mede Selense hem dat opwerpen[.] gerede. Wine willen niet dat gi nu 1760[regelnummer] Selt regneren, dat secge wi u, Over ons, met uwen lande, Met beemden, met boschen menigerhande, Noch met genen eertscen goede, Noch gene dinge hebben in u hoede, 1765[regelnummer] Daer wi prinsen af souden wesen, Ende met rechte geset vordesen. Ende hoe soude dat getemen u, Dat gi met uwer crunen nu, Ende met uwer casulen ende uwer stolen, 1770[regelnummer] Meer ridders sout hebben tuwer scolen, Ende wapene mede, dan wi doen, Gi hebt des lange genoech geploen.
[pagina 3,313]
Hens niet bequamelijc, sijt gewes, Dat een clerc ridder es, 1775[regelnummer] Ende dat .i. ridder oec clerc sij. Daerom ontrecke wi hem daerbi Datsi met redenen hebben, niet, Maer met onrechte, alse gi siet. Besie wi erenstelike daer nare 1780[regelnummer] Met discrecien, ende nemen ware, Wat dat hem geoffert es Vore die ziele, sijt seker des. Dat sele wi hem laten gereet, Want dan es geen roef, god weet. 1785[regelnummer] Dalmachtige god besciet allene Hemelsche rijcheit algemene, Maer engene eertsce dinge En horen te hem sonderlinge, Maer die werelike liede selent al 1790[regelnummer] Ertsce goet hebben, groet ende smal, Ende die geestelike liede, dat hem hort Toe van geestelijcheiden vort, Salmen hem dan laten geheel, So dat niement des anders deel 1795[regelnummer] Met rove, noch met genen sticken Vort ne sal dat mere ontplicke[n]; Want, en seide niet, no ne geboet, Datmen geven soude albloet
[pagina 3,314]
Den enen sone: mantel ende roc, 1800[regelnummer] Ende dander naect bleve alse .i. stoc, Maer hi geboet den enen geven Den mantel, ende den roc daerneven Den andren, dat verstaet. Des gelijcs wille wi dat gaet. 1805[regelnummer] Den mantel sel den leken bliven, Om die breetheit, als wi scriven, Want si die werelt wijt oec souden Berichten, ende haer kinder houden. Daerom hort hem die mantel te dele, 1810[regelnummer] Omdatsi te doen hebben vele. Ende den roc den geesteliken lieden, Daer wi haer noetdorfte bi bedieden, So dat si niet en gebreken. Daerom besie wi sekerleken, 1815[regelnummer] Ende deylen alle die dinge saen Gereckelec, na onsen waen. Alsoe, so waer dat .i. mantel es, Ende een roc mede, sijt seker des, Onder geestelike liede werden vonden, 1820[regelnummer] Dat wi den mantel nemen ter stonden, Ende gevene dies heeft te doene. Dits die wet der religioene.’
Hoe si te genaden selen comen. .xxiij. ‘Nu alse die tijt daer steet, Ende die leke sijn dus wreet
[pagina 3,315]
1825[regelnummer] Op die clerke ende op die papen, Ende hem nemen willen haer wapen Ende haer heerscap ende haer goet, So selen sijt met groter stoet Willen weren, entie biscops mede 1830[regelnummer] Selen hem setten daer jegen gerede, Om dit met hem te wederstane. Maer alse hem die noet comt ane, Datsi met vechten, no met banne, Noch met absolveerne genen manne, 1835[regelnummer] Noch met smeken, connen ontgaen, Noch met driegene, sonder waen, Noch niet en connen wederstaen, Dan comen si te hem selven saen, Ende geven hem oetmoedich daer 1840[regelnummer] Van alre mesdaet openbaer, Al wenende, ende al clagende mede, Secgen si dese word ter stede, Omdatwi den aelmachtigen god In onse orden niet sijn gebod, 1845[regelnummer] Noch in onse officie met, Hierom so si wi ontset, Ende om dat, soe es comen swaer Dese confuse nu openbar, Ende sijn verdruct, vanden genen 1850[regelnummer] Die wi verdrucken souden altenen, Ende gereckelijc met gods vonnesse So si wi comen in dese messe.
[pagina 3,316]
Ende met rechte wi dit dogen, Want alle die werelt vermogen 1855[regelnummer] Was onder onse roede vor desen, Gelijc dat wi souden hebben gewesen Onder goeds rode, godweet, Ende om dat, so dadewi gereet Alsoe vleeschelike sonde saen, 1860[regelnummer] Ons en dorste niemen wederstaen, Noch argueren van onser daet. Ende om dat wi dan, dat verstaet, Met onsen besmetten handen onrene Tons Heren dienste gingen gemene. 1865[regelnummer] Om dit, soe sijn onse viande nu Ons heren worden, secgic u. Ende dan selen minste ende meeste, Ende alle clerke, alsict vereeste, Geordineert ward oec dan, 1870[regelnummer] Ende haer noetdorste hebben vortan, Ende also, dat in haer offerande daer, Ende in haer visitasie vorwaer En geen gebrec en sal wesen, Ende dat hem gebrect vord van desen, 1875[regelnummer] Selen die leke berechten al. Ende in desen tiden vort, so sal Alle dese dinge in werelijchede, Ende oec mede in geestelijchede, Gelijc in der irster uren gereet 1880[regelnummer] Des dages beginnen, godweet, Ende daerna vord ter derder uren So sal dit werc volmaect besuren.
[pagina 3,317]
Ende also in die seste vort Werdet volmaect dat daer toe hort. 1885[regelnummer] Ende alle die grade vanden lieden, Die na dese seste ure bedieden, Selen verwandelen daerna saen, Ende ander maniere dan anegaen, Dan die sij nu hebben in scine, 1890[regelnummer] Ende alsoe oec, dat elke ordine, Na haer recht ende haren staet na das, Daer si op gemaect was, Gereckelyc houden selen na desen, Ende daer met selense vri wesen.’ 1895[regelnummer] Hier gaet uut dat irste wee, Dier noch te comen staet twee.
Hoe die structie vanden papen weder gewroken sal werden. .xxiiij. ‘Ende alse dit algader es gesciet, Also alsmen anden leu siet,
[pagina 3,318]
In dat boec van Scivias, 1900[regelnummer] Dattie leu hard ende starc was Boven ander diere, om dat, So selen die liede daer ter stat, Overmids die vrese van gode, Ende niet van en genen gebode, 1905[regelnummer] Wrede stride selen beginnen, Ende werden vele groter onminnen, Ende menich sal dan comen ter doet, Ende vele stede in groter noet, Ende gebroken werden daernaer.’ 1910[regelnummer] Aldus seit Huldegard overwaer: ‘Gelijc dattie man met siere cracht Dat weke wijf heeft onderbracht, Also selc es die leu, die fiere, Dat hi verwint al ander diere, 1915[regelnummer] Ende also gelike die wreetheit sal Van elken manne over al: Deen opten andren, wesen dan; Met wat quaetheiden dat hi can Sal deen den andren also verteren, 1920[regelnummer] Bider verhoellen vonnessen ons heren. So wonderlijc sal dit gescien, Ende so haestelike, so onversien, Dat gene goede en can geweren, Deen en sal den andren deren.’
Hoe weder die heylige kerke ward gemeerrent. .xxv. 1925[regelnummer] ‘Alse dus die liede sijn beseert, Ende van desen groten stride gepurgeert,
[pagina 3,319]
So selense in een verdriet slaen, Datsi so vele hebben gedaen Manslachte ende quader dinge. 1930[regelnummer] Daerna selensi sonderlinge Die kerke eren, ende stichten mede, Ende dit anegripen met ernstichede, Overmids die vrese van gode, So selensi geven, om desen node, 1935[regelnummer] Meer goeds dan nie te voren Die kerke. Dan salmen horen In dien dagen, dat met rechte Bruut sal heten van allen geslechte, Ende sal regneren met hoecheit groet, 1940[regelnummer] Die te voren, vor dese noet, Keeskint was metten lieden. Dan selense nu weder mieden, Ende die structien selen onwerd wesen, So moede selensi sijn van desen, 1945[regelnummer] Oftmens nembermeer soude getellen. Ende dan selc neuwe ordinantie mede, Van payse ende van gerechtechede Sal toe comen, dat daer af sal Wonderen sere der werelt al, 1950[regelnummer] So dat si secgen selen dan: Dat nie en sach noch kinde man Dat sonech pays ward gesien. Ende die pays, die oec vor dien,
[pagina 3,320]
In den tijt dat god vorwaer 1955[regelnummer] Geboren ward, die werdet daer In dien tiden voluut algader, Biden here den oversten vader, Want starke crachte selen opstaen, In grote prophecien, sonder waen, 1960[regelnummer] Ende alle gerechtechede met Ward in wijf, in man geset, Ende in haer kindere overal, Al kerstenheit dore, breet ende smal. Dits een tijt van salicheiden, 1965[regelnummer] Ay, here, laet ons des gebeiden!’
Hoe die sarrasine den pays nemen, ende optie kerstine comen. .xxvi. ‘Na desen pays, die nu ter ure Was al die werelt dure, Soe sal alse grote [vrese] comen Alse vore nie was vernomen, 1970[regelnummer] Want, alse die liede hier in sijn In desen pays, in desen termijn, Sone selense gene vrese ontsien, Dat hem mach nemmermere gescien. Daerna selen ander dage in desen 1975[regelnummer] Comen, die so vol selen wesen, Van allen rouwe boven al, Ende daer men op wenen sal, Met jammerliker stemme mede. Die propheten der minscelijchede,
[pagina 3,321]
1980[regelnummer] Om die vrese der destructien daer, Selense die doet begeren vorwaer, Ende selen secgen, dor desen toren: ‘Wach! dor wat si wi geboren.’ Si selen begeren daer met allen, 1985[regelnummer] Dattie berge op hem vallen. Ende den rouwe alre rouwichede, Ende die felheit alre felhede Bedecke nu hier ter stont Ende alle dage sal dan cont 1990[regelnummer] Manslacht werden, ende ongerechtheit. Dat salmen vor niet tellen gereit. Ende dit selen heydinen bestaen, Alsic u sal secgen saen. Want, alse die heydinen weten dat, 1995[regelnummer] Dat dese pays dus es gesat, Daer ic hier te voren af seide, (Dit was .i. seker wareide), Ende si weten dat dus staet, Datmen daer in den lande gaet 2000[regelnummer] Sonder wapene, ende sonder vresen, Hebbensi dus gesproken te desen: ‘Die kerstine wille wi gaen doden saen nu, Met onsen wapenen, secgic u, Want si sonder wapene sijn, 2005[regelnummer] Ende sonder cracht mede, in scijn.’
[pagina 3,322]
Ende aldus selense die kerstine dan, Met morde, met rove striden an, Ende selent strueren harde sere, Ende onderdoen menigen here, 2010[regelnummer] Ende vele conincrike winnen, Ende strueren die stede oec daer binnen.’ Dit sal doen die rouwe fijn, Die ic vore maecte in scijn.
Hoe die keysere van Rome haer macht selen verliesen. .xxvij. In desen tiden dat dit es, 2015[regelnummer] Selen den keyser oec na des Sine machte werden genomen, Ende afgeworpen, hebbic vernomen, Sine hoecheit, ende sal nedervallen, Ende alsoe dat keyserike met allen 2020[regelnummer] In vele hande sal comen mede, Overmids die verhoelne godlijchede, Ende overmids haer quade treken So dat bina sal al gebreken Dat keyserike na dien tijt. 2025[regelnummer] Want onnutte van seden, seker sijt, In allen dingen onbequame, Daeromme es nieman die getame Hem te eerne, van alden lieden. Coninge ende Prinsen, van vele maysnieden, 2030[regelnummer] Alse tkeyserike es onder gedaen, Selen siere oec af sceden saen,
[pagina 3,323]
Ende aldus werdet gedispergeert, Want dat nieman te werne begert. Dus sach yegewelc vorwaer 2035[regelnummer] Enen coninc maken daernaer, Dien si onderhorech selen wesen, Ende dan selensi secgen na desen: Dattie groetheit van rome, Ende hare keysere, alsict gome, 2040[regelnummer] Meer gebordent waren te voren Dan hem eerlijc was in horen. Ende alse dese keyserlike crone In dere manieren aldus onscone Gesceden es, so dat si niet 2045[regelnummer] Vercomen mach, wats gesciet, Dan selen deylande sceden algader Vanden paus, den eertscen vader, Want bedie no prinse allene, Noch ander liede oec en gene, 2050[regelnummer] Alse wel geestelijc liede, hoe soet gaet, Alse werelijc liede, dat verstaet, Want sine selen dinc ne gene Van religioene vinden gemene Inden paus, van doechdelijcheden, 2055[regelnummer] Dan girech[-] ende ongerechticheden.
[pagina 3,324]
Dan selense ander meester maken, Ende artsbisscopscepe om dese saken, In andren namen, in menigerhande rike, Die vord dragen ende selen wiken, 2060[regelnummer] Ende also, dat die paus tien tide[.] Verloes sine macht wide ende side[.], Dat hi cume Rome behout, Met lettel lants, van cleinre gewout. Ende dat sal comen met striden toe 2065[regelnummer] In enen dele, ende som alsoe Met gemeinen rade mede, Van geestelijcheide ende van werelijchede, Diet ordineren selen ende vorsien. Ende elc prinse die sal nadien 2070[regelnummer] Sijn rike regeren ende sine liede, Also dat yegewelc tien tiede, Meestre ende aertscebiscop met, Tvolc berechten na die wet, Ende ter gerechticheit ward leren, 2075[regelnummer] So dat si niet weder keren Ter quaetheit, ende ter trecheit swaer, Die si vore hadden daer.’
Hoe hem elc minsce castien sal biden andren. .xxviij. ‘Rechte als dit dus es gesciet, So sal die felheit hebben verdriet,
[pagina 3,325]
2080[regelnummer] Omdat si aldus gecranct es. Ende onderwilen, sijt seker des, Proeft si haer dan op te stane, Maer die gerechticheit in haren gane Wedersteet algader dese dinge, 2085[regelnummer] So dattie liede, sonderlinge In dien dagen, ter ouder gewone, Ende ter ouder leringe in allen doene Vanden andren, die voren waren Alse in ere [..]werden, sijn toe gevare[n], 2090[regelnummer] Ende andie keerden ende die houde[n]; Ende doen yegewelc coninc boude, Ende prinsen, ende biscope met, Hebbensi hem daer toe geset, Datsi hem castien daer 2095[regelnummer] Biden andren so openbaer. Want alse die ander sagen leren Gerechticheit ende leven met eren, Doen nam yegewelc daer omtrent Anden andren castiement, 2100[regelnummer] So dat elken scande dochte Die also niet leven mochte. Ende alsi dus ane hebben genomen Die doget, so sal weder comen
[pagina 3,326]
Die locht te haer selven opter stat, 2105[regelnummer] Ende sal soete wesen na dat, Ende die vrucht bequame dan Die de eerde sal bringen vordan, Entie liede starc ende gesont. In dien tiden oec terstont 2110[regelnummer] Selen vele propheten sijn, Ende vroede liede vele in scijn, Ja alsoe, dattie verholenhede Vanden prophetien ter stede, Ende vander vroeder scrifturen aldaer, 2115[regelnummer] Te vollen werden openbaer, Ende haer sonen ende haer dochtere mede Selen daer propheteren gerede, Ende dat in selker reinichede, Ende in selke[r] gewarichede, 2120[regelnummer] So dattie lucht in hem ne can Niet ne can bespotten vortan. Ende in al selken geest vorwaer Selen dan propheteren daer, Gelijc dat gods propheten daden 2125[regelnummer] Wilen eer bi gods genaden, Ende in dier gelike oec mere Dattie apostelen daden ere, In hare manieren, alsict las, Selen si leren daer na das, 2130[regelnummer] Wies leringe dat boven ginc In den verstane al eertsce dinc.’
[pagina 3,327]

Hoe die quaetheit entie felheit daerna striden jegen gerechticheit. .xxix. ‘Nu oec binnen desen tiden, Dattie liede dus verbliden, So comen vord so vele heresien, 2135[regelnummer] Ende so vele quader dorpernien, Met andren quade wallet vord, So datmen dan vander gebord Van Antkerste bediet ende seit Dat hi comen es gereit. 2140[regelnummer] Ende die liede tien tiden weder Selen secgen op ende neder Dat selke mesquame vor das Bi haren tiden nie en was, Ende noch oec alselke [on]reinichede 2145[regelnummer] Daer vore den tijt niet was mede, Alse in haren tiden openbart, Datmen versteet biden verkine sward, In den boec van Civias, Alsoe alsict hier vore las. 2150[regelnummer] Ende alse onder tiden gerechtichede Regneert, so comt nidechede, Ende vecht daer jegen, ende brinct onder. Ende also nidecheit dusdaen wonder Driven wilt, met hare quaethede, 2155[regelnummer] So sal dan comen gerechtichede,
[pagina 3,328]
Ende salse altemale verweren, Ende daerna alle confuderen; Alsoe dattie werelt nie In sonegen stote quam als die, 2160[regelnummer] Ende vord salsi altenen wesen Op gedaen oec na desen.’ Tote hier sijn nu vortbracht Huldegard word bi mire cracht, Van vif tiden, tot hier volcomen, 2165[regelnummer] Die uut .ij. boeken sijn genomen; Uten boeken van haren Divinen, Daer ic mi sere om moeste pinen, Ende uten boeke Civias, Dat oec swaer tonbindene was. 2170[regelnummer] Nu es daer een derde boec met Daer haer epistelen sijn in geset, Daer ic oec af scriven sal Datmi orberlike donket al. Nochtan saelt mi swaer wesen, 2175[regelnummer] Want hets onbestuer int lesen.
Huldegards prophecien ute haren epistelen. .xxx. Si seget aldus in haer epistelen, Daermen vele uut mach tellen Dat Christus tijt, een manlijc tijt Geheten es, des seker sijt,
[pagina 3,329]
2180[regelnummer] Want lange jare durende was Die tijt in starcheit, sijt seker das. Daerna die manlijcheit hard Van hare starcheit geworpen ward, Ende nederginc, dat verstaet, 2185[regelnummer] Tote inder wiveliker staet, Ende es aldus daer in gekeert. Dit heeft gerechticheit onteert, Bedi in desen tiden, godweet, Doet yegewelc man gereet 2190[regelnummer] Dat hem behaget, van alre dinc, Datmen te voren niene bevinc. Daerombe es die kerke neder gegaen In desen tide, sonder waen, Bedi sine heeft nu genen staf 2195[regelnummer] Van meester[.]scape, daer si af Gebeterd mach werden te der stede, Noch daer si op resten mach mede, Maer die verkeerde wachter onwijs Stoet so sere na ere, na prijs, 2200[regelnummer] Ende na tgoet, ende ward so vrec Dat al met hem valt inden strec. Den riken selen dese broeders, Die vander kerken souden behoeders Wesen, ende selen hem raden dat, 2205[regelnummer] Datsi mogen in elke stat Haer liede sceren gelike scape, Omdat si mede der comenscape Selen hebben daer te bat. Om dit, so selense den riken dat
[pagina 3,330]
2210[regelnummer] Raden, den lieden dit te doene. Bedie heet dese tijt sonder soene, Want gene soene si dan maken, Maer werringe in allen saken. Om dit dese dach heetse nu 2215[regelnummer] Des duvels dage, secgic u, Dits die tijt van perssen swaer, Ende van destruxien openbaer, Daer alle quade dinc op comt, Ende omdit menne onwerd noemt.
Een visioen dat Huldegard sach inden hemel. .xxxi. 2220[regelnummer] ‘Binnen minen live volcomelike, Sagic, met ogen sekerlike, Een levende licht, daer ic in horde Ene stemme secgen dese worde: O dochter, bruet, die crone der eren 2225[regelnummer] Sal vanden hoede nu vort meren Genedert werden, ende sere te gaen, Ende haren mantel, sonder waen, Van hare rijcheit gemindert werd, Want sine hebben niet openberd
[pagina 3,331]
2230[regelnummer] Den tijt, no bekint met, Die ic hem te kinne had geset, Ende haren ondersaten ter stat Hadde gegeven te leerne dat. Want die uder sijn gegeven 2235[regelnummer] Om te voeden die cleine int leven, Die gi niet rechte maket blide In den tide[.], maer in ontide. Daerom die kindere, die pelgrine, Van honger sterven selen snime, 2240[regelnummer] Want gerechte leringe en es niet Vord bracht, daerom dit gesciet. Hen es .i. stemme daer toe geset, Maer sine roepen niet daer met. Hem sijn die werken met gegeven, 2245[regelnummer] Maer sine werken niet daerneven. Si willen bliscap hebben groet, Sonder enich verdingen bloet. Si willen loen hebben gerede, Sonder enigen dienst mede, 2250[regelnummer] Maer die loen van gode vorwaer Moet doen die werken daernaer, Ende om dat gi dit niene doet, Sones ons god niet wel gemoet, Ende sent ons die geesele om dat, 2255[regelnummer] Want gi sijt ons so dure gesat. Om dit sal u vriheit dan Vergaen, gelijc dat Chanaan
[pagina 3,332]
Sine benedixie verloes hier voren. Dese geeselen selmen horen. 2260[regelnummer] Daerna ander ende quader vele Selen comen op hem te dele, Wa[n]t die duvel in hem sal Van u secgen quaetheit al. Hi sal secgen: ‘Ate, ende werscape, 2265[regelnummer] ‘Ende alrehande geselscape ‘Na minen wille vindic indese, ‘Daer om eest recht dat ic wese ‘Met hem, ende ridder werde in hen, ‘Ende werscapen waer ic ben, 2270[regelnummer] ‘Ende spelen na haer gevoech. ‘Maer, o ghi mine jongers genoech, ‘Die mi onderhorech sijt mede, ‘Ghi sijt mine dienres gerede, ‘Ende daerom alle vriheit saen 2275[regelnummer] ‘Ende u ere ward af gedaen, ‘Al u roef ward u geroeft.’ Dit seit die duvel, des geloeft, In hem selven in deser stat. ‘Maer wie ic ben’, seit hi na dat, 2280[regelnummer] ‘Hort na mi in die sprake.’ In dien tiden, alse dese sake Sal gescien, sal al tvolc wesen In so groten errore van desen, Dattet so quaet sal werden dan 2285[regelnummer] Dat vore sach oec nieman,
[pagina 3,333]
Ende dese heet hi scorpione, In haer seden van allen doene, Ende in haer werke slangen met, Ende haer wege sijn geset 2290[regelnummer] Ter nidecheit. Om dit twaren Sal der nidege wech vervaren, Ende die duvel sal dan comen Met blikecheit, hebbic vernomen, Ende met ansichte vort, 2295[regelnummer] Ende sal secgen dese word, Ende in groeter heylicheit hem gelaten, Ende aldus comen na desen baraten, Ende den heren dus spreken an: ‘Hoe comt, dat gi desen tyran 2300[regelnummer] ‘Met u hebt, ende wandelen laet. ‘Waerom gedoechdi haer overdaet, ‘Die al dlant besmetten nu ‘Met hare nidecheit onder u.’ Dus sprect die viant den heren an 2305[regelnummer] In behendicheit, alse .i. heylich man.
Vord vanden quaden geeste. .xxxij. ‘Dan selen die heren en lettel helden Na sijn word, ende dese scelden, Ende si en selens laten niet Daeromme, wat daer ave gesciet.
[pagina 3,334]
2310[regelnummer] Ende aldus so werd .i. werren daer, Dan comt die duvel echt daernaer, Ende seget: dese dronken quadien, Entie in luxurie dus vord dien, Ende altoes sijn sat van dranke, van ate, 2315[regelnummer] Laticse yet lange in desen state Dat gise niet en werp[t] van u, Si selen destrueren, dat secgic nu, Die kerke, ende al kerstenhede. Dat volc, dat hier oec gaet mede, 2320[regelnummer] Sal quade cappen dragen ane, Ende oec van menigerhande gedane, Ende na ene maniere gescoren sijn, Ende al haer leven selen si so fijn, Ende al haer seden setten na desen, 2325[regelnummer] Dat elken sal behagelijc wesen. Ende daerna selen si altoes lagen, Hoe si elken mogen behagen. Gene wreethede selense minnen, Noch goet hebben in genen sinnen, 2330[regelnummer] Ende inder vorhoede selense dan So grote abstinencie vaen an, Dat cume yemen van hem sal wesen, Diemen yet sal mogen van desen Reprehenderen in enigen saken. 2335[regelnummer] Ende mettesen lieden salic maken In die werelt al dat ic wille, Want sine sellen nember stille Wesen, ende selen wandelen vort Heymelike. Hier met verdort
[pagina 3,335]
2340[regelnummer] Die werelt al, want daer met Salicse bringen in mijn net, Want dese salic so dic fonderen, Ende oec mede die overste heren, Dat ic minen wille sal al 2345[regelnummer] Vorderen groet ende smal. Ende aldus salic in dese liede Mijn teken ende al mine bediede Assimileren, gelijct oft van gode Algader quame[n] mine gebode, 2350[regelnummer] Want die duvel inder locht alsoe In den geeste dit bringen toe. Om die quaetheit der liede met, Die in die werelt dan es geset, Selen si vliegen inder locht, 2355[regelnummer] Gelijc mosien vort sijn brocht In heten weder ende in sconen, Ende al om die liede te honen.’
Noch vanden selven. .xxxiij. ‘Wach, sprect die godlijchede, Over dese grote dolinge mede, 2360[regelnummer] Wach anderwerf over die liede, Die dus vortgaen met desen bediede, Want die nu sijn en weten niet Wat si doen, oft hem es gesciet.
[pagina 3,336]
Noch oec die inden tijt 2365[regelnummer] Van hier vore ons hebben gecastijt, Want andere, die erreerden daer Int kersten gelove, wet vorwaer, Dese ontsagen ende dienden hem met, Als ofsi haer cnechte waren geset, 2370[regelnummer] Ende wandelen met hem in desen doene. Ende om die bekeringe, die doen die gone, Verblijtde tfolc, want si echt Waenden, dat si waren gerecht. Ende doen si dese loep begingen 2375[regelnummer] Van deser groter dolingen, Ende conformeerden bi sduvels ard, Doen worden si gerecht vervard, Entie lereren entie vroede, Die doe in dat gelove goede 2380[regelnummer] Getrouwe waren, dedense of aldaer. Nochtan alniet vorwaer; Want selke waren so starc mede Int gelove, ende in gerechtichede, Datsi godsriddere bleven vort. 2385[regelnummer] Ende dan sal van selken werden acord Vanden heyligen lieden, die selen comen Tenen rade: hoesi begomen Mogen al dese werringe groet. Dese selen gaen an die genoet,
[pagina 3,337]
2390[regelnummer] Ende andie princen vanden lande, Ende raden hem daerna te hande, Ende die meester sijn vander kerken, Datsi also bi rade werken, Datsi haer ondersaten bedwingen 2395[regelnummer] Van hare quaetheit sonderlingen, Met staven, met wapinen met, So datsi laten haer quade wet, Ende gerecht werden saen. Ende van somegen ward dit gedaen, 2400[regelnummer] Ende also alse Elyas verstaen doet, So ward derre vele behoet Ende behouden in dat leste, Na desen groten tweste.’ Dit sijn algader Huldegarts word, 2405[regelnummer] Die ic uut haren epistelen vord Bracht hebbe, na minen wane, Gelijc dat sijt ons doet verstane.
Van Joachim, wat hi seget. .xxxiv. Den abt Joachim horic lien Uten expositien van Jheremien, 2410[regelnummer] Ende scrijft aldus van dien jaren, Datmen screef openbaren
[pagina 3,338]
Ons heren jaer .xii. hondert Ende meer: ‘So es besondert, Ende soe sprect nu die tijt 2415[regelnummer] Ende die gedachten, seker sijt, Maer een dinc es mi in wesen, Dat ene neuwe ordine na desen Comt, die tenen tide sal staen, Ende tenen tide oec sal vergaen. 2420[regelnummer] Dese ordine comt vorwaer[t] scone, Gelijc die boem onder den trone Groyt, ende op wasset lanc, So sal oec doen haren ganc. Dese ordine, dat verstaet, 2425[regelnummer] Sal comen oec ter hoger staet, Ende dien tide, ende sere groyen, Ende uutwerpen ende sere bloyen, Ende haer ranken wide spreiden In der werelt ende breiden 2430[regelnummer] Wide ende side al om verre. Dan sal die werelt werden erre Op hem, dat si niet vort En selen wassen, hebbic gehort. Maer selen .i. stucke stille staen, 2435[regelnummer] Ende daerna dan dalen gaen, Ende selen af nemen alsoe, Gelijc si eerst namen toe. Dus es dese ordine bediet nu Biden bomen, dat secgic u, 2440[regelnummer] Die hoge wast ende groyt Met vele ranken ende bloyt,
[pagina 3,339]
Ende breit, ende hoget alle jare, Maer alse hi comt, dat openbare, Tsinen tide van sinen jaren, 2445[regelnummer] So staet hi stille al lettel twaren, Ende dan begint hi dalen weder, Ende eerst van boven comen neder, So dat hi in die wortel gaet, Nochtan daer met die boem no staet, 2450[regelnummer] Dan comt sijn here, diene velt. Des gelijcs Joacim telt, Dat dese ordine soude te gaen, Biden here oec, sonder waen, Die irstewerf oec confundeerde. 2455[regelnummer] Om gene dinc die mi deerde, An enige ordine die ic weet, Sone doe ic des geen ondersceet Anders, dant mi doen verstaen Die prophecien, sonder waen. 2460[regelnummer] Nochtan secgic u, ende doe weten, Ende wille mi oec dies vermeten, In orkenscape den latine, Dat ict in vele steden in scine Hovescher ende corter heb geseit, 2465[regelnummer] Dan daer in gescreven steit. Daer om biddic hier diet lesen, Dat si niet en merken in desen Datter yet gevenst in staet. Waer oec sake, dat yemans raet
[pagina 3,340]
2470[regelnummer] Dit wilde lachteren in enigen dingen, So wildic dat boec wel vortbringen Daert latijn in es gestaen, Ende wilt hem proeven daer in saen, Ende vele meer dan hier in staet. 2475[regelnummer] Maer icne hads genen raet Van somen, dat ict hadde gemaect, Ende docht mi oec te sere ontraect, Daer bi lietict aldus varen, Ende al dat hier geseit es, twaren, 2480[regelnummer] Dat auctoriseert Eugenius Die paus, in ene consilie dus Te Triere, verstaet dit openbaer. Hier int die sevende boec vorwaer; Den achtenden soudic gerne verclaren. 2485[regelnummer] Die here van al moet mi bewaren Ende genaren ende gesparen Van quaden jaren, ende van mesvaren, Dat ic hier naren in der scaren Moet daer varen, daer nember die jaren 2490[regelnummer] Van den claren en selen verswaren! Amen.

Vorige Volgende

Hier begint die sevende boec vander vifter pertien

Hier begint die sevende boec van Daniels prophetien .i.

Dat irste visione van Daniele. ii.

Hier begint di[e] interpretatie vanden visione .iii.

Van den selven noch .iiii.

Nu hord dat bedieden in gros, van deser prophecien .v.

Die tweede prophesie van Daniele, wat hi sach in visione .vi.

Dat bedieden hieraf .vii.

Dat ander bedieden op dese prophesie .viii.

Die derde prophesie van Daniele ende Merlijns biteken .ix.

Van Meerlijns prophesien. .x.

Hoe Meerlijn vord propheteert. .xi.

Wat Daniel ende Sent Jan secgen, ende Huldegard. .xii.

Dat bedieden daer ave. .xiii.

Dat begin van Huldegard prophesien, hoesi ute quamen .xiiii.

Hoe si dese tide ordineert, ende besceet, oec haer wesen. .xv.

Huldegards prophecie, van enen visione, datsi sach. .xvi.

Huldegards prophecien van enen visione. .xv[i]i.

Dat bedieden van desen .v. beesten in ere maniere. .xviij.

Wat Huldegard propheteert vander biddender orden. .xix.

Hoe daer die liede te hem selven comen, ende werdens geware. .xx.

Ene prophecie vanden leken, hoe si die papen selen dwingen. .xxi.

Hoe die leke die ordenen selen berechten. .xxii.

Hoe si te genaden selen comen. .xxiij.

Hoe die structie vanden papen weder gewroken sal werden. .xxiiij.

Hoe weder die heylige kerke ward gemeerrent. .xxv.

Hoe die sarrasine den pays nemen, ende optie kerstine comen. .xxvi.

Hoe die keysere van Rome haer macht selen verliesen. .xxvij.

Hoe hem elc minsce castien sal biden andren. .xxviij.

Hoe die quaetheit entie felheit daerna striden jegen gerechticheit. .xxix.

Huldegards prophecien ute haren epistelen. .xxx.

Een visioen dat Huldegard sach inden hemel. .xxxi.

Vord vanden quaden geeste. .xxxij.

Noch vanden selven. .xxxiij.

Van Joachim, wat hi seget. .xxxiv.