Sa wie 't sawat

[p. 116]

10 Bonne Bus

‘Geliefde Vrouw en kinderen. Ik heb uw brief in gezondheid ontvangen en hoop, dat u deze letteren ook in gezondheid moogt ontvangen. Nu Vrouw, ik ben uit Rollinghausen weg, want het werk voldeed mij niet meer. Ik en Brand zijn nu bij elkaar in Herne. Nu zijn wij met ons beiden in een kosthuis. Nu, dit werk voldoet mij beter en ik hoef zo hard niet te werken. Wij verdienen daags vijf mark en werken van 6 tot 7 uur. Nu Vrouw, u schreef mij over de aardappelen. Nu, die van Klaas Meester lijkt mij wel goed toe. Nu, u moet maar eens zien of wij met 20 korf toe kunnen. Nu, ik zal u met een veertien dagen geld over sturen. Nu Vrouw, ik weet niet veel nieuws meer, maar ik mag hier wel wezen, maar men krijgt wel verlangst. Hoe staat het met de brand. Als ge de turf op hebt, moet ge maar kopen van Meester. Nu Oene, hoe gaat het met u en Imkje en Roelof en Willem. U moet goed oppassen, hoor Oene en moeder niet plagen. Roelof mag niet bij de vaart komen, hoor. Nu Vrouw, ik hou op met schrijven, ik doe dit bij Brand zijn brief in. Nu, gegroet van uw man B. Bus. Doe de groeten ook aan uw volk.’

It docht my deugd dat ien fan de needrichste terreintsjes fan It Fryske Gea okkerjiers yn de ynfentarisaasje fan D.T.E. van der Ploeg (Door It Fryske Gea, handboek met alle natuurgebieden) de namme Bonne Buspetten krigen hat. Yn alle eardere publikaasjes is der sprake fan petgatten De Feenhoop, mar no stie der op it bybehearrende kaartsje dûdlik de namme fan Bonne Bus. It giet mar om in stikje, net mear as in bunder as tweintich, tink ik. Mar Bonne Bus, de

[p. 117]

man dy't dy petgatten makke hat, heart der no foar ivich en erflik by en sa woe 'k it graach ha.

‘Geliefde Vrouw en kinderen. Ik ben nog goed gezond en hoop van u daar het zelfde. Nu, ge schrijft over de aardappelen. U moet ze maar nemen, dan hebt u ook niet zoveel drukte ermee en u moet Klaas maar vragen om wat dekriet. Het is hier allemaal regen, dat het verdienst staat stil, gistermiddag hebben wij ook niet gewerkt. Het is wat, maar men kan er niets aan doen. Oene en Imkje willen graag naar de kermis, schrijft gij, nu dat moet maar. Maar zij moeten goed oppassen voor de tram, want het is druk op de Gorredijk.’

Simmerdeis ha 'k in pear ielfûken yn de Bonne Buspetten. Der binne twa brede en twa smelle petten, dy oan de eastkant is hast ticht. As ik dêr troch de modder kloetsje, swimme de grouwe bleien mei de rêch boppe wetter foar de skou op. Op 'e noardkant is in gloppe, op healwei kinne jo nochris oerdwars en dan komme jo yn in soarte fan dobbe.

Doe't Bonne Bus en syn grutjonges dêr oan 'e ein fan de jierren tweintich de klyn úthellen, is dat blykber wat rûch om en ta gien. Miskien hat der net folle klyn sitten, mar it kin ek wêze dat se om de stobben en beamstammen, dy't dêr al twatûzen jier op it sân lizze, hinne groeven ha. It wie fansels gjin dwaan en skuor dy grouwe stikken hout derút. Dat it is dêr in woestenij wurden. Ik wit net hoe't it paradys der yndertiid útsjoen hat, mar as de koetsebei bloeit, tink ik altiten dat it sokssawat west hat. En yn de neisimmer, as de beien ryp binne, bin 'k der wis fan. Dan ha 'k it noch net iens hân oer de flear, tuorrebouten, toarnbeien, de giele en de wite pompen.

Yn de toarnebeam op 'e hoeke fan de gloppe sitte altiten in pear ûltsjes. Dy geane net mear foar my út 'e wei. Ik moat

[p. 118]

de kloet wol even dellizze en de skou foarby driuwe litte. De kraaleachjes folgje my.

Op 'e midden leit it pôle biezen. Jierren herwaarts kaam der noch wolris in stuolwynder dy't der gading nei makke en se der yn 'e neisimmer illegaal ôffeegde. Der sit no elke maitiid altiten in swan te brieden. Earst woed er my noch wol ris oangripe, mar wy kinne no goed. Hy hellet de kop út 'e fearren, gappet my ta en jout him dan wer del. Mar de Nijlguozzen kinne mar net ta my wenne en ik net ta harren. In moaie fûgel, mar hy is sa ferkeard. De heale pet is sines en as er mar in merkel sjocht, giet de garre der al op ôf. Doe't se ferline jier piken hienen, seach ik de âlde as it raket omheuch kommen en op in hoanskrobber slaan.

‘Geliefde vrouw en kinderen. Ik ben nog goed gezond en hoop van harte dat u deze letteren ook in gezondheid moogt ontvangen. Nu Vrouw, de tijd schiet al mooi op. U schrijft over de kleren, nu die zijn nog wel wat heel, maar overal mankeert wat aan. Mijn blauwe broek heb ik al twee lappen in en mijn andere is ook al weer stukken, daar moet ook al weer een lap in. U hebt de aardappelen al in de bult, nu daar ben ik blij om en U moet er ook maar van eten. Laat ons eigen maar zitten, hoor. Wij hebben hier ook goede aardappelen. Nu Vrouw, ik ben al weer aan het sparen, maar het gaat niet hard. Ik heb weer 70 Mark op de borst en nog een week te goed en ik heb ook weer 10 Mark Schoes gekregen. Wij moeten deze maand ook al weer Steuer betalen: 2 Mark 60. Het kost nog al wat, het gaat altijd maar aan. Nu Vrouw, ik koop geen trui, dat kost mij te veel. Ik doe die oude kiel er onder, daar kan ik wel mee toe. De dagen worden hier ook al korter. Er gaat al weer een uur af, dat is al weer 46 penning. Nu Vrouw, hoe staat het met de brand? U moet maar 100 korf kluiten kopen van Klaas, als hij ze heeft. Nu maar weer wat anders. Het zal wel naar Sinterklaas gaan als wij thuis

[p. 119]

komen, want het gaat om de centen, anders kwam ik morgen thuis. Want men heeft wel verlangst. Ik denk soms: als ik hier van de winter eens bleef? Dan had ik een mooie cent. Wat denkt u daarvan, Vrouw? Het zal wel niet goed wezen, denk ik.’

Sawat op 'e midden fan de breedste pet leit in hurd stee. As ik dêr yn 't hytst fan de simmer even oerboard stap, stean ik op in hurde felslaach en komt it wetter my mar krekt oan it boarst ta. Dat moat foar Bonne Bus in nuvere ôfdijer west ha. Hûndert meter mear nei 't suden hienen se mear as twa meter klyn - ik kin it mei de langste kloet net iens bedjipje - en krekt even fierderop ha se net folle mear as in meter klyn ophelje kind. Mei de bonkierde derôf bleau der suver neat oer.

Der leit in sânrêch fan Smellie dwars troch it leechfean nei de Flearbosk by Goaïngahuzen. Yn de midsieuwen moat der oer dy sânrêch in paad west ha fan it kleaster Smellie nei de úthôf op 'e Flearbosk. Even mear nei it westen kaam dy selde sânrêch hast oan boppe ta. Dat is by Stobbehoek, se ha der goed tsien jier lyn noch ris in opgraving hân. De fûneminten fan de âlde delsetting leinen mar krekt ûnder de seadde.

It hurde stee yn de Bonne Buspetten is in stikje fan de sânrêch en leit my dêr wol nei 't sin. Ik fang der soms in healpûnse bears. En as it gleon waar is en de iel krijt in yn de soere klyn wat benaud dan hâlde se ta op dat skjinne wetter. Ik ha der dan in sjitfûke op stean en fang gauris in moaie flut.

‘Geliefde Vrouw en kinderen. Ik neem de pen op om u eens te schrijfen. Nu, u schrijft over schoenen, nu die heb ik al. Ik heb eerst een paar halfsleten gekogt, ik dacht daar kan ik het wel mee doen, maar die vielen niet mee. Ik heb mijnen weer

[p. 120]

verkogt voor 1 Mark en ik had er 4 Mark voor gegeeft. Maar nu heb ik nieuwe gekogt voor 6 Mark. Nu Vrouw, wij hebben hier eerst veel onkosten, er is gauw wat weg. De aardappelen zijn hier nog niet best. Wij hebben er wel eens kool bij en ook wel eens peeren en tweemaal in de week brei. Vandaag eten wij weer met de kostbaas en hebben wij een goed maal. Dan krijgen wij een stukje worst en een stukje spek. Wij geven voor het koevet 50 penning voor het pond. Het is hier duur.’

Bonne Bus, berne yn Gersleat yn 1872, wie turfmakker, mar hy woe wat mear. Dan moasten jo lykwols in pear sinten ha en al hoe kloek hy en syn frou Geartsje de Vries ek wienen, it slagge mar net om in dofke jild oer te hâlden. Dan mar nei Dútslân, dêr fertsjinnen de arbeiders aardich mear. Yn 1913 makke er de lêste loop. Hy hie doe in jonge húshâlding (hy wie pas op syn tritichste troud) mei fjouwer lytse bern. It foel ôf yn Dútslân, it libben wie der djoerder wurden. En hy hie langstme nei frou en bern, sa docht út syn brieven bliken. Mar hy sette fansels al troch.

Dêrom hat er it ek oprêden. Fuort nei de earste wrâldoarloch wied er al feanbaas yn 'e Kraanlannen. In pear jier letter kocht er klynlân oan de Drachtster Heawei op 'e Feenhoop. De âldste jonges wienen doe al safier dat se heit hantlangje koenen. Yn 1925 hied er de fuotten blykber ûnder it gat, want doe liet er in foar dy tiid djoer hûs sette. It stiet der no noch. It fjild achterhûs hawwe hy en de jonges sels fergroeven, letter waard it swierste wurk dien troch de masine fan Kemme. Bonne Bus is yn 1947 ferstoarn.

(De brieven dy't Bonne Bus yn de simmer en hjerst fan 1913 hast alle wiken oan syn frou skreau, wurde bewarre troch syn pakesizzer Geartsje van der Sluis-Brouwer.)