Een dagverhaal van Jhr. Johan Vegelin van Claerbergen. Omtrent de troubelen van het jaar 1748

[p. 337]

Bijlage X.

Nodig berigt.

Boven al is dienstig te weten het ongeluk van de toestant waer in ons vaderlant, de provintie van Vrieslant, sig bevint sonder genoegsame oeffeninge van behoerlijke justitie, sonder genoegsame middelen tot stuir van de nootsakelijke betalingen, door de afgeschafte pagten, alvorens nieuwe finantien te hebben beraemt, sonder genoegsame opbreng der andere middelen, waer uit ten principalen de militie moet werden onderhouden, soo dat elk sig kittelt met een inbeeldinge van volcomene vrijheit om te doen of te laten en te betalen of niet te betalen na eygen sinlijkheit.

Niemant van een gesont oordeel is er die niet weet dat een land noyt op die wijse lange bestaen can en nog veel minder het onse in de omstandigheden waer in wij ons bevinden met relatie tot het overgroot aental van militie ter onser repartitie staende, en welke soo se niet prompt betaelt werden, tot ongemeen nadeel van de gemeene sullen mutineren, en veel ligt sig wenden na de provⁱ. tot wiens laste haere betalinge staet. Wie can niet schrikken aen de nare gevolgen daervan. Bij de kennisse deser toestant is nodig te ondersoeken de bequaemste middelen welke connen strekken de gedreygde rampen voortecomen.

Het nootsaekelijkste is dat de Hooge en laege overheden haer gesag oeffenen, en sonder belemmeringe gebruiken de executive dwangmiddelen om het nodige te vorderen en uittevoeren, en daer is middel toe als de Gecom^de uit de ingesetenen tot het selve helpen medewerken.

Het beloop van de afgeschafte middelen moet ten spoedigsten getragt werden bij quotisatie te vinden, en overmits het selve niet als met veel moeite, en ongelijkheit sal connen geraemt en uitgevoert werden, voornamentlijk ten opsigte van de vijf spetien, soo soude men wel eerst eens connen sien of het te tauxeren is. Soo jae, dan is 't wel; anders moest een naukeurige omschrijvinge der spetien afsonderlijk geschieden, en laten die buiten de gemeene quotisatie.

Ook mag (men) in aenmerking nemen of de omslag met relatie tot het gemael niet alteseer alle passanten bevrijdt, en of er daerom

[p. 338]

geen middel sou wesen om de molens te tauxeren om optebrengen een tiende van het geene se de laetste tien jaeren door elcanderen hadden aen 't boek gebragt, hoe seer ook dat een saek is van difficiele uitvoeringe.

Nog soude de pagt van 't beestiael connen blijven subsisteren.

Item die van gesegelt papier.

Daerenboven diende men alle brandewijn over de geheele provintie contrabande te verclaren, tot voorcominge van excessive debauche, die de goedcoopheit daervan sal te wege brengen, als om het debit van de graenstokerij, tot de genever geemploieert werdende, te beneficieren.

Eindelijk moeten de ingesetenen geinduceert werden om wederomme haer gewoone cours te houden in de betalinge der floreen en reet sampt spetien van 't vorigen, en des noods de deurwaerders sonder gevaer in alle behoorlijkheit haer pligt oeffenen.

Als dit alles voorgegaen is moeten de ingesetenen gehoort werden nopens haere beswaernissen en pointen van redres, en ter examinatie van de hooge overigheit gebragt werden, en na sulx gelaten ter decisie van sijn H^t.

Maer sekerlijk gaet men gemeenlijk verkeert te werk met pointen van redres; men stelt sig beterschap voor in 't toecoomende. Maer 't beste middel is te actioneren soodanige personen als te beschuldigen souden sijn, en deselve in de beurs te tasten ten profijte van 't gemeene land, of van de armen, en sulx uittedeelen gelijk arme-oortjes-gelden, welke nú mede ophouden. Straffe over begaene misdaden en oplettentheit op toecomende bedrijven bedwingen de quaede en moedigen de goede aen.

Als dese pointen voorgegaen sijn, sal het vertrouwen tusschen overheden en ingesetenen herleven, de rust en veiligheit herstelt werden, het verval in de finantien verbetert, de gemeente bevrijd sijn van vexatien, en de bloey en aenwas in coopmanschap en neringe van dit alles een versekert gevolg sijn, en daertegens de ruine (van) ons vaderlant voorgecomen werden.