Logo DBNL
De historie van Belgis (1829)

De historie van Belgis

(1829)–Marcus van Vaernewyck–rechtenstatus Auteursrechtvrij

Vorige Volgende


illustratie

Aenwyzings-tafel der kerken, kloosters, godshuyzen, openbaere gebouwen en gestigten, voornaemste bezondere gebouwen, poorten, bruggen enz. enz., begrepen in het Plan van Gend,

Loo als dic Stad in het jaer 1534 bestond, voor het afbreken der S. Baefs-stede.

1.Graeven-Kasteel of 's Gravensteen, ontrent het midden der 9.e eeuw door den graef van Vlaenderen Baudewyn den Yzeren gestigt en waer van men nu nog de overblyfsels ziet.
2.Schepen-Huys van der Keure en van Gedeele, op verscheyde tydstippen gebouwt; alsnu het Stadhuys.
3.Belfroit of Belfort, gestigt in het jaer 1183; aldaer wierden de privilegien en andere handvesten der stad bewaert.
4.Parochiale Kerk van S. Jan-Baptiste (nu S. Baefs), ingewyd den 17 mey 941 door Transmarius, bisschop van Noyon en Doornyk; ten jaere 1565, by het benoemen van Cornelius Jansenius, van Hulst, als eersten bisschop van Gend, tot cathedrale of hoofd-kerk opgeregt, zynde reeds van in het jaer 1540 tot den rang van collegiale kerk verbeven. Tydens de godsdienstige beroerten van 1578 en volgende jaeren wierd de boven-kerk van S. Jans door de protestanten tot een stads-graenpakhuys gebruykt, waerom zy den Josephs-zolder genoemt wierd.
5.Collegiale Kerk van S. Veirle of Pharaïldis, ontrent het jaer 885 door den graeve van Vlaenderen Baudewyn den II, bygenaemd den Kaelen, onder de mueren van 's Gravensteen, tot eene hof-kapel gestigt; herbouwt in 1212; gedeeltelyk afgebroken in de beeldstormery van 1578 en vervolgens geheel in het jaer 1736; zy stond nevens de nieuwe Vischmerkt, ten jaere 1689, naer het plan van Arthus Quellyn, door den kundigen architect Adrianus Lindanus (van der Linde) gemaekt, welkers gevel sedert de beeldhouwers Pauli, van Antwerpen, met twee rivier-goden, Karel van Poucke, van Dixmuyde, met twee dolphynen in marmer, en Helderenberg, van Gend, met eenen Neptunus, vercierden. Ten jaere 1614 ging het collegiael kapittel van S. Pharaildis over in de parochiale kerk van S. Nicolaes,
alwaer het zelve gebleven is tot den 21 april 1784, dat het zig nederzette in de kerk van het afgeschaft collegie der Jesuiten, toegewyd aen den H. Livinus, patroon der stad Gend. In het jaer 1796 is dit kapittel vernietigt, het zelve bestond uyt eenen proost, eenen deken en twaelf kanoniken.
6.Parochiale (nu Succursale) Kerk van S. Nicolaes, eerst, zoo het schynd, in het midden der 11.e eeuw gestigt; in het jaer 1120 gedeeltelyk afgebrand en vervolgens herbouwt, en ten jaere 1429 door de bouwmeesters Lieven Boene en Jan Colins andermael herstelt.
7.Parochiale Kerk van S. Michiels, na men vermeent, in de 11.e eeuw gestigt tot eene kapel-annexe der parochiale kerk van S. Martens-Eckerghem; deze kapel wierd door de vlammen vernielt in de jaeren 1120 en 1125; in 1147 was zy reeds tot parochiale kerk verheven; in het jaer 1215 wierd zy andermael eene prooy der vlammen; in 1445 begon men eene geheel nieuwe kerk te bouwen, welke maer in het jaer 1480 voltrokken wierd en sedertdien heeft zy nog eenige veranderingen ondergaen. Onder de regeering der fransche republique heeft S. Michielskerk voor Tempel der Wet gedient.
8.Parochiale Kerk van S. Jacobs, gestigt, zoo Sanderus meent, ontrent het jaer 1100; afgebrand in het jaer 1128, volgens Meyerus (mogelyks in het jaer 1120, wanneer het grootste gedeelte der stad Gend in asschen geleyd wierd), en sedertdien geheel herbouwt. In de beeldstormery van 1579 wierd de konstige orgel dier kerk, een meesterstuk het welk wel 150 ponden groote gekost had en by de liefhebbers in groote achting was, t'eenemael vernielt.
9.Parochiale (nu Succursale) Kerk van S. Martens-Eckerghem, volgens Sanderus, onder het bestier van Transmarius, bisschop van Noyon en Doornyk, gevolgentlyk tusschen de jaeren 937 en 950, gestigt; in het jaer 1123 afgebrand; in de beeldstormery van 1579 geheel verwoest en in 1616 en volgende jaeren volkomentlyk herstelt.
10.Parochiale Kerk van H. Kerst of S. Salvator, ten jaere 1072 door Radbodus den II, bisschop van Noyon en Doornyk, ingewyd; in het jaer 1195 en op het eynde der 13.e eeuw herhouwt; in 1539 ontwyd en vervolgens afgebroken, tot het bouwen van keyzer Karels kasteel.
11.Parochiale Kerk van O.L.V., afgebrand in het jaer 1354 (vele schryvers meenen dat zy alsdan op S. Pieters-spriet stond, en op den Blandinus-berg, digt by de abdy van S. Pieters, herbouwt wierd); in de beeldstormery van 1579 gedeeltelyk vernielt en als bouwvallig afgebroken in het jaer 1799.
12.Exemple Benedictiners Mans-Abdy van S. Pieters, eerst ontrent het jaer 615 door den H. Geloofs-verkondiger Amandus op de puynen van den Fanum Martii of tempel van den afgod Mars gestigt. Het klooster en de abdy-kerk verwoest zynde, wierden
op het eynde der 8.e eeuw en andermael naer derzelver verwoesting door de Noord-mannen, rond het jaer 975 (wanneer de kerk door den aerts-bisschop van Rheims aen den H. Petrus, prins der Apostelen, toegewyd wierd) herbouwt. De abdy van S. Pieters wierd, benevens haere kerk, in de beeldstormery van 1578 schier tot de grondsteenen toe afgebroken, doch andermael herbouwt. In het jaer 1811 is het prelaets-kwartier afgebroken, en het overig gedeelte diend nu tot voetvolkscazerne. De alsnu nog bestaende abdy-kerk, tot succursale van S. Baefs ingeregt, is ten jaere 1629 door den bouwkundigen van Zauzio (van Zanten), van Utrecht, in eenen cierlyken smaek herbouwt; dit werk is maer in het jaer 1718 voltooyt.
13.Benedictiners Mans-Abdy van S. Baefs, in het jaer 608 door den H. Geloofs-verkondiger Amandus op de puynen van den Fanum Mercurii of tempel van den afgod Mercurius gestigt; den krogt der kerk wierd in het jaer 1148 door Anselmus, bisschop van Noyon en Doornyk, ingewyd; in het jaer 1536 wierd de abdy-kerk van S. Baefs tot den rang van collegiale kerk verheven en in het jaer 1540, by het bouwen van het kasteel van keyzer Karel V, met het klooster afgebroken.
14.Minderbroeders Klooster of Klooster der Freren-Mineuren, eerst rond het jaer 1220 op den Poort-Acker gestigt, vervolgens aen de Ketelpoort herbouwt; in de beeldstormery van 1578 gedeeltelyk afgebroken en daer naer wederom herbouwt; in 1600 gegeven aen de paters Recollecten en afgebroken in 1799. Men heeft'er in 1827 eene los-kaey gemaekt.
15.Predikers-, Predikheeren- of Jacopinen-Klooster, rond het jaer 1220 eerst gestigt Onderbergen, in het huys van Sohier of Seger van Parys, gelegen nevens het geen van jongvrouw Catharina Uutenhove, het welk, in een godshuys veranderd zynde, in het jaer 1228 door den graeve van Vlaenderen Ferdinand van Portugael aen de Predikers afgestaen wierd; in het jaer 1370 was den pand van dit klooster voltrokken; in 1795 is dit klooster afgeschaft. Tydens de godsdienstige beroerten van 1578 en volgende jaeren deden de calvinisten dienst in de Predikerskerk en hadden zy in het klooster eene school opgerecht, alwaer Adriaen Damant, gehortig van Lembergen, de latynsche, en den gentenaer Lucas Clayssone, die blind was, de grieksche tael onderwezen. De Predikers-kerk heeft in de 17.e eeuw verscheyde veranderingen ondergaen, als ook het aenbouwen van eenen toren, onder het opzigt en ingevolge het plan van den beruchten gendschen bouwkundigen Francies Romain, eenen broeder van dit order. Deze kerk is nu zeer vervallen en diend tot bidplaets der parochiale kerk van S. Michiels, den pand word tot magazynen en den rifter tot eene verkoop-zael gebruykt.
16.Klooster der geschoende Carmeliten of der O.L.V. Broeders van den berg Carmeli, ook Witte-Broeders genoemt, ten jaere 1282 op de 's Gravensteenstraet gestigt, by decretale van den bisschop van Doornyk Philippe Mussche (van Gend); gesupprimeert in 1798. De kerk van dit klooster diend alsnu tot bidplaets der
parochie van 's H. Kerst. Een gedeelte van dit klooster wierd in 1287 afgekogt van de abdy van Cambron, die aldaer in 1230 eene refugie had bekomen.
17.Klooster, Kerk en Collegie der Eremyten van den II. Augustinus, gezeyd Augustynen, door het toedoen van het oud edel gendsch geslacht Borluut gestigt den 31 july 1299 nevens de kapel van S. Steven, staende op den Torf-Briel, welke hun tot kerk gegeven wierd; door de calvinisten verkogt den 28 augusti 1582 en vervolgens afgebroken, gelyk ook met het O.L.V. Broeders-klooster gebeurde; daer naer herbouwt. De kerk van S. Stephanus is nu succursale der parochie van 's H. Kerst; een gedeelte van het klooster diend voor katoen-spindery en in het voormaelig collegie der Augustynen, in 1738 ten koste van de stad gebouwt, heeft men de koninglyke academie van teeken-, schilder-, bouw- en beeldhouw-kunst ingerigt; in 1827 is'er eenen nieuwen vleugel aengebouwt.
18.Mans-Klooster van de H. Maria van de Kluyze (Domus Beatae Mariae de Clusâ), in het midden der 11.e eeuw eerst omstreeks de Leye, buyten kuype, gestigt, en ook wel Munkpoort genoemt; ten jaere 1198 en 1210 door den graeve van Vlaenderen Baudewyn den VIII mildelyk begiftigt; in het jaer 1228 door de graevin van Vlaenderen Joanna van Constantinopolen onder den naem van Portus Beatae Mariae (Poort der H. Maria) tot eene vrouwen-abdy opgeregt, waer van jongvrouw Jutta Goethals, gezeyd de Muda, eene der eerste abdissen is geweest, maer nogtans bekend gebleven onder den naem van Abdy der Byloke. In het jaer 1227 wierd nevens die abdy een hospitael gestigt, onder het toezigt der Broeders en Zusters van het Gemeen Leven (Communis Vitae), alwaer de zieke uyt het aen de Predikers afgestaene Uutenhovens-gasthuys in het volgende jaer overgebragt wierden. Het hospitael en klooster der Byloke, alsnu stads- of burgerlyk hospitael, is toevertrouwt aen hospitaliere Zusters, onder den regel van den H. Benedictus. Ten jaere 1827 is in het beluyk der Byloke een fracy locael gebouwt, alwaer men in het volgende jaer eene provinciale vroedkundige school opgeregt heeft. Aldaer bestaet ook stadsgodshuys voor oude mannen en eene school voor stom-doove jongens, onder het opzigt der Broeders van Liefde, door den zeer eerweirden heer kanonik Triest in 1825 gestigt.
19.Klooster van Bethlehem of der Arme-Claeren, van het orden van den H. Franciscus, rond het jaer 1440 door jongvrouwen Helena en Barbara van Halewyn, binnen den Waterwyk, in de Goudstraet, gestigt, alwaer de H. Coleta Boylet, hervormster van verscheyde kloosters van het orden der H. Clara, den 6 maert 1447 het tydelyk met het eeuwig verwisselde. Gesupprimeert den 17 maert 1783 en sedertdien afgebroken.
20.Vrouwen-Abdy van S. Clara, gezeyd Ryke-Claeren, door jonkheer Guillielmus van Hameide in het jaer 1234 op den Guldenmeersch gestigt; in het jaer 1288 gebouwt buyten het Sand, op Gendbrugge, by een concordaet gesloten met den abt van
S. Baefs en bevestigt door Guillielmus, bisschop van Kameryk en door den paus Nicolaes den IV; door de calvinisten afgebroken in het jaer 1578, op voorwendsel dat de zelve te naby stads-vestingen stond; herbouwt in de S. Lievensstraet in het jaer 1623, wanneer de religieusen van dit klooster eenen min strengen regel aennamen, by dispensie van den paus Urbanus den VIII, waerom zy ook wel Urbanisten zyn genoemt; gesupprimeert in het jaer 1783 en vervolgens afgebroken. Nevens het klooster der Ryke-Claeren, te Gendbrugge, stond een gasthuys, genoemt het Hof te S. Claeren, bestiert door de zoogenaemde Broeders van S. Clara, en den 16 juny 1578 door de calvinisten gesupprimeert.
21.Groot-Beggynhof of Beggynhof van S. Elisabeth, door den graeve van Vlaenderen Thomaes van Savoyen en zyne gemaelin Joanna van Constantinopolen ten jaere 1242 op den Broek, tusschen de Burgstraet en Overbroek, gestigt.
22.Kleyn-Beggynhof of Beggynhof van O.L.V. ter Hoyen, ten jaere 1234 door de graevin van Vlaenderen Joanna en haere zuster Margareta van Constantinopolen buyten de Braem-poort op den Hoy-merisch bevestigt.
23.Poort-Acker-Godshuys of Beggynhof van S. Aubert, gezeyd het Poort-Acker, ten jaere 1278 door de graevin van Vlaenderen Margareta van Constantinopolen in den Poort-Acker gestigt, ten behoeve van achttien zieke en gebrekelyke beggynen der hoven van S. Elisabeth en van O.L.V. ter Hoyen; alsnu een godshuys voor 18 oude vrouwen. De kapel is annexe van S. Martens-Eckerghem.
24.Klooster der Alexiaenen, Cellebroers of Schokkebroers, ontrent het jaer 1415 op de S. Michiels-vest gestigt; herbouwt in bet jaer 1480 en gesupprimeert in het jaer 1795. Men heeft'er over een dertigtal jaeren de militaire gevangenis opgeregt, maer in 1828 zyn de militaire gevangene, als ook de aengehoudene voor schuld, naer den nieuwgebouwden vleugel van het tuchthuys op de Coupure overgebragt en is dit klooster, waer van het kerksken en deszelfs fraey torreken aenmerkensweirdig is, aen zyne oude bestemming, van tot een godshuys voor krankzinnige van het mannelyk geslacht te dienen, terug gegeven.
25.Alyns Hospitael of S. Catharina-Godshuys, rond het jaer 1361 door de gebroeders Simoen en Judocus Rym (in reparatie der moord ten jaere 1352 door hun uyt minnennyd op den persoon van Hendrik Alins begaen) voor 18 behoeftige vrouwen op de Ajuynleye gestigt en tot nu toe behouden.
26.S. Catharina nu S. Anna-Kapel, was eene annexe der parochie van S. Jans; in 1578 wierd zy door het protestantsch magistraet van Gend, benevens de kerken van S. Pharaïldis, S. Michiels, S. Nicolaes, S. Jacobs en van de Grauwe-Zusters, toegewezen om door de roomsch-katholyke, ter uytoeffening van hunnen Godsdienst, gebruykt te worden. De S. Catharina-kapel is in het jaer 1644 herbouwt, en dewyl zy alsdan aen
S. Anna toegewyd wierd, is zy tot hier toe onder den naem van S. Anna-kapel bekent gebleven; alsnu is zy tot den rang van succursale kerk der parochie van S. Baefs verheven.
27.Klooster, Godshuys of Hospitael gezeyd der Magdalenen of Fille-Dieusen, voor twaelf penitenten in de 14.e eeuw gestigt; in 1469 in een klooster van Augustinerssen verandert en op het eynde der 16.e eeuw gesupprimeert.
28.Kapel en Godshuys van S. Jan-in-d'Olie of S. Jan-ten-Dulle, zoo het schynd, rond het jaer 1230 door het magistraet van Gend aen de Steen-poort voor dertig arme dulle persoonen gestigt, die opgepast wierden door de Broeders en Zusters van het Gemeen Leven (Communis Vitae), aen wie de bisschoppen van Doornyk Guillielmus de Marvis, in het jaer 1237, en Jan de Thoisy, in het jaer 1430, vaste regels voorschreven. Op het eynde der 16.e eeuw wierd dit gestigt toevertrouwt aen de religieusen Augustinerssen van Ninove, wiens klooster aldaer, door den oorlog, geheel vernielt was. Alsnu dienen deszelfs gebouwen tot vergaedering-plaets van het bestier der stads-godshuyzen en tot een godshuys voor 17 oude vrouwen, en is aldaer in het jaer 1820 een gestigt voor de vondelingen opgeregt.
29.Godshuys, Klooster of Priory van Jooris Vrancx of van S. Barbara, in het jaer 1420 door Jooris Vrancx tusschen de Ketelvest en de Savaenstraet gestigt, waer van de Zusters in het jaer 1454 den regel van den H. Augustinus aennamen en kragtens een decreet van den bisschop van Doornyk Jan de Harcourt gekloostert wierden. Dit klooster, ook wel Jerusalem genoemt, is in 1783 afgeschaft, sedert herstelt, door de fransche op nieuws afgeschaft en diend alsnu tot annexe van het bisschoppelyk seminarie.
30.Refuge, Horberg of Hof van Bandeloo, Maus-Bernardinersabdy, welke in het jaer 1199 door den graeve van Vlaendederen Bandewyn den VIII in het midden van eenen loo of bosch te Sinay, in het land van Waes, gestigt en den 8 augusti 1578 door de calvinisten geheel afgebroken wierd. In het jaer 1600 kwamen de Bandeloo-heeren zich in hunne refuge nederzetten, welke hunnen abt Jan van Deynse in het jaer 1526, op den Otto-gragt, had doen herbouwen; aldaer zyn zy gebleven tot in het jaer 1795. Alsnu zyn in de abdy van Bandeloo opgeregt den kruydhof onzer hoogeschool en het koninglyk collegie. De Baudeloo-kerk, welkers torreken met eenen fraeyen beyaerd vercierd is, heeft tydens de fransche omwenteling eenigen tyd tot Tempel der Wet gedient en word nu tot boek-zael der hoogeschool gebruykt.
31.S. Baefs-Kerksken of Kapel, gelegen in S. Baefs-stede of dorp, nevens de abdy-kerk, ten jaere 1426 gebouwt en in 1540 afgebroken.
32.Gasthuys en Kapel van O.L.V. ter Lazarye, gestigt omstreeks
1146 buyten Torre, in eene plaets, welke daer van den naem van Marien-land heeft bekomen, zynde de kapel in het jaer 1147 door Anselmus, bisschop van Doornyk en Noyon, ingewyd. In 1623 is dit gasthuys in eene Benedictinerssen-abdy verandert, genoemt Abdy van het Ryk-Hospitael of Ryke-Gasthuys; uyt den grond nieuw gebouwt in het jaer 1665 en gesupprimeert in het jaer 1794. In het jaer 1817 heeft men'er stads werkhuys van liefdaedigheyd gestigt.
33.Hospitael of Godshuys en Kapel van O.L.V. ter Nood Gods, ten jaere 1370 door Pieter van der Leyen en zyne huysvrouw Margareta gestigt voor blinde, op het Nieuwland, ontrent het Muyden-brugsken, waerom het ook der Blinderlieden-huus genoemt wierd; afgebrand in het jaer 1452, vervolgens heropgebouwt en voltrokken in 1480. In 1540 wierd de kapel van O.L.V. ter Nood Gods, by het afbreken van S. Baefs-stede, onder den naem van H. Kerst, tot parochiale kerk verheven, in vervanging der alsdan insgelyks afgebrokene kerk van H. Kerst, staende in S. Baefs-stede, nevens de abdy-kerk. Deze kerk is herbouwt en vergroot in het jaer 1560, en in het jaer 1810 is haeren voorgevel in den hedendagschen smaek herbouwt door den heer P. de Broe, stads bouwmeester.
34.Klooster, Hospitael of Godshuys der Bigaerden of Bogaerden, zynde eenen toren van stads-vestingen, alwaer zich in het begin der 14.e of op het eynde der 13.e eeuw eenige broeders van het Gemeen Leven (Communis Vitae) nederzetten, die den derden regel van den H. Franciscus aengenomen hebbende, Bigaerden genoemd wierden, en in het jaer 1415 van den abt van S. Baefs Nicolaes de Jonghe verlof bekwamen tot het bouwen eener kapel met eenen toren. Zy wierden gedwongen hun klooster te verlaeten ontrent het jaer 1500, wanneer het zelve aen de neiring der wolle-wevers op eeyns gegeven wierd, welke aldaer een godshuys opregtte. Dewyl de wolle-wevers tegen keyzer Karel den V opgestaen waeren, wierd hun godshuys, alsdan den Bogaerd genoemt, by edict van dien monarch van den 24 october 1542 verkogt. De Bogaerde stond in de korte Violettestraet, t'eynden Onderbergen, en word nu door den heer facteur Pyn bewoont.
35.Godshuys der Bonifanten of Naeldekins-Convent, ontrent het jaer 1360 door den ridder Simoen de Mirabello, gezeyd van Hale, gestigt in zyn steen op de Burgstraet, en in het jaer 1376 overgebragt in een ander huys der zelve straet, alwaer alsdan eene kapel gebouwt wierd; verwoest en afgeschaft in de beeldstormery van 1578. Het was een slach van weezenhuys, alwaer de meyskens in verscheyde handwerken, en vooral in het naeyen, onderrigt wierden, waer van deszelfs naem van Naeldekins-Convent voortkwam. Den naem van Bonifanten daelt af van het fransch woord bons enfans, in het latyn bonorum puerorum (goede kinderen), onder welken naem dit huys eerst gestigt wierd.
36.Abdy van den Groenen Briele. Den ridder Simoen de Mirabello,
gezeyd van Hale, heer van Peruwelz, en zyne gemaelin jongvrouw Elisabeth van Vlaenderen, gaven in het jaer 1340 hun huys, genoemt Sanders-Walle of 't Hof-ten-Walle (daer naer het Princen-hof) aen eenige religieusen der congregatie van den H. Victor; maer dewyl den graeve van Vlaenderen Lodewyk van Male zig in dat hof kwam nederzetten, kogten de abten van S. Baefs en van S. Pieters, als executeurs testamentaire van gemelden ridder de Mirabello, in het jaer 1370, van Mhr. Jan Villain, ridder, en van zyne gemaelin jongvrouw Margareta Briseteste hun huys, genoemt van den Briele, met alle deszelfs ap- en dependentien, alwaer eene abdy van Victorinen gestigt en in 1372 eene kapel gebouwt wierd. In 1580 hadden de calvinisten aldaer eene leerschool opgeregt, alwaer 12 arme kinders moesten onderwezen worden, tot welkers onderhoud jaerlyks 16 ponden groote voor elk kind gegeven wierd; meester Christiaen de Rycke, was daer van regent. De kerk is in 1614 en het klooster in 1619 uyt den grond nieuw herbouwt. De abdy van den Groenen Briele is in het jaer 1795 gesupprimeert en als nationale goed verkogt. De gebouwen van dit klooster dienen nu tot de katoen-fabrieken van de heeren de Vos en Rosseel.
37.Karthuyzers of Chartreusen-Klooster, ten jaere 1327 door den graeve van Vlaenderen Lodewyk van Nevers, op vier bunderen grond, liggende te Royenghem, Royghem of Koningsdale, in de heerlykhede de Horst, buyten de Wal- (nu Brugsche-) poort gestigt; in het jaer 1566 door de calvinisten verwoest en afgebroken, die op deszelfs puynen, ontrent de herberg het Motjen, hunnen houten tempel gebouwt hadden.
38.Zusterhuys van S. Catharina, gelegen in het Engelantierstraetjen, by de Predikers, door de calvinisten gesupprimeert in de beeldstormery van 1578. Het zyn die zusters van S. Catharina, die zig, naer de overgaeve van Gend aen de spagniaerden, buyten de Sand-poort, op den hoek der Stoppelstraet, gevestigd hebbende, door den raed van den recollect Marchant het habyt en den regel der Annonciaden aengenomen hebben, alwaer hun klooster in 1783 gesupprimeert is.
39.S. Christophel of Volders-Kapel, Godshuys en Kluyze, in het begin der 14.e eeuw, agter de Hoy-poort gestigt; in het jaer 1590 gegeven aen de eerw. paters Capucinen, die'er hun klooster opregtten, en in 1794 gesupprimeert. Sedert het jaer 1817 diend die kapel tot protestantschen tempel. De gebouwen van het klooster worden tot militaire magazynen gebruykt.
40.Klooster der Hieronymiten, Huys van S. Hieronymus, Clercken-Huys of Huys van de Broeders agter S. Jans, staende nevens het oud kasteel of steen van Goeraerd den Divel, sedert den 21 july 1623 het Kulders-Huys. In het jaer 1569 wierden de Hieronymisten gedwongen hun klooster te verlaeten, alwaer zy zig bezig gehouden hadden, eerst met missaels en andere boeken te schryven, en vervolgens met de vlaemsche, latynsche en grieksche taelen, benevens de fraeye letteren, aen de jeugd te on-
derwyzen, en alwaer jonkheer Lieven van Pottelsberghe, by eenen act van den 20 mey 1519, eene bezondere school voor 16 arme kinders (genoemt kinders van Lieven van Pottelsberghe) had gestigt. Den eersten bisschop van Gend Cornelius Jansenius regtte aldaer zyn bisschoppelyk seminarie op, het welk 'er gebleven is tot in het jaer 1622.
41.Klooster der Grauwe-Zusters of Penitentie-Zuster-Huys, onder den derden regel van den H. Franciscus, eerst in de 14.e eeuw in de Herpelstege op Eckerghem en vervolgens den 18 april 1411 in de Nederscheldstraet gestigt. Den 10 september 1644 wierden deze zusters gekloostert en namen den naem aen van Conceptionisten; gesupprimeert in het jaer 1784.
42.Klooster of Godshuys van Deynse, der religieusen, eerst van den derden regel van S. Franciscus, daer naer van den regel van den H. Augustinus, eerst te Deynse gestigt, vervolgens in 1469, naer het afbranden van het gebouw aldaer, binnen Gend, by den Bogaerde, overgebragt, en in het jaer 1501 verplaetst nevens Eckerghem-kerk; herbouwd in 1624 en gesupprimeert in 1794; diend nu tot garnisoens-hospitael.
43.Klooster of Godshuys van Gallileën, ontrent het jaer 1433 door eenen hollander, genoemt Jan Eggart, in de Koningstraet gestigt; in het jaer 1446 overgebragt in de Hoogstraet; afgebrand in het jaer 1515; herbouwt ten koste van den eerweirden heer Antone van Beereghèm, prior der abdy van Groenendale; gesupprimeert in 1784; aen de Ursulinen gegeven; op nieuw gesloten in 1795 en als nationale goed verkogt.
44.S. Jooris-Hof, Kapel en Hospitael of Godshuys, door het hoofdgilde van den staelen boog, gezeyd van S. Jooris, rond het jaer 1340 opgeregt in een gedeelte der vestings-werken aen de Vyfwind-gaten-poort. Dit hospitael, alwaer men dagelyks dertien arme lieden herbergde en den kost gaf, was tot ontrent het jaer 1500 onder het bestier van geestelyke, broeders van S. Jooris genoemt; alsdan wierden zy door religieusen Augustinerssen vervangen, die welhaest zusters van S. Jooris genoemt wierden. Naer dat dit hospitael door de geuzen in het jaer 1578 verwoest was geweest, wierd deszelfs grond afgestaen aen de S. Jooriszusters, die aldaer een klooster bouwden, het welk in 1794 gesupprimeert en vervolgens als nationale goed verkogt en afgebroken is. Het kerksken, ten jaere 1636 uyt den grond nieuw gebouwt, is nog in wezen; het klooster word tot eene katoenspindery gebruykt.
45.S. Jooris-Hof en Kapel. In het jaer 1381 verliet het hoofd-gilde der Scelscutters of met den staelen boog, gezeyd van S. Jooris, deszelfs hof aen de Vyf-wind-gaten-poort en zette zich neder, eerst in de S. Jansstraet, by het Belfroit, en rond 1445 in de oude Halle, op de Hoogpoort, alwaer in het begin der 17.e eeuw eene kapel gestigt wierd. Dit hof is als nationale goed verkogt en diend nu tot eene afspanning.
46.S. Jooris-Kapel, door het hoofd-gilde met den staelen boog
in 1382 gestigt legen den buyten-muer van S. Nicolaes-kerk, langs de zyde der Veldstraet, daer nu de huyzen staen geteekent n.o 5, 7, 9 en 11. Die kapel is in het jaer 1579 door de calvinisten vernield.
47.Kapel en Godshuys van O.L.V. van de zeven Weeën, O.L.V. ter Sneeuw of O.L.V. van het Schreyboom, ook Hebbrechts-Hospitael genoemt, naby de Petercelle- of Kortryksche-poort, door Jan Hebbrecht gestigt, die in het jaer 1327 overleed. Dit godshuys voor behoeftige vrouwen, herbouwt in het jaer 1772 door den architect Jan Baptiste Simoens, is nog in wezen.
48.S. Jacobs-Godshuys, in het jaer 1283 door Hendrik Goethals, gezeyd Hendrik van Gend of Hendrik der Muyde, kanonik van Doornyk en leeraer in de Sorbonne te Parys, in zyne heerlykheyd van het Nieuwland gestigt. Dit godshuys heeft in de 16.e eeuw tot hospitael voor spaensche soldaeten gedient en is alsnu een godshuys voor oude vrouwen.
49.Godshuys en Kapel van S. Jan en Paulus of van den H. Joannes Evangelist, ook gezeyd de Leugemeete, om dat deszelfs horlogie dikwils verkeert de ure wees, ontrent het jaer 1322 in S. Marien-land door verscheyde ingezetene der stad gestigt voor acht behoeftige vrouwen.
50.Kapel van O.L.V., door den abt van S. Baefs Jan du Fay, doctor in de H. Godbeyd, ten jaere 1360, nevens S. Baefs-kerk, gestigt. By het maeken van het Spagniaerds-kasteel afgebroken.
51.Kapel van Hierusalem, door den abt van S. Baefs Pieter Faureel, ten jaere 1378, nevens S. Baefs-kerk gestigt. By het maeken van het Spagniaerds-kasteel afgebroken.
52.Wollewevers-Godshuys en Kapel van S. Leenaerd, ontrent den jaere 1360 door de neiring der wolle-wevers op de Kauterveste gestigt. Deze kapel diende in tyd van pest aen de besmette persoonen, om'er mis te hooren; in het jaer 1578 wierd zy tot eenen protestanten-tempel gebruykt; sedert het jaer 1821 diend die kapel tot kleyn vleeschhuys. Het godshuys is nog behouden.
53.S. Maurus of Symoers-Kapel en Sceppers- of Kleermaekers-Godshuys, rond het jaer 1356 door de neiring der Kleermaekers of Sceppers op den Groenen-Briel gestigt. Deze kapel is alsnu ingelyfd in de opregting voor stom-doove, door den eerweirdigen heer kanonik Triest in het jaer 1824 gestigt.
54.Tempelhof en Kappelleken van O.L.V. ter Zwaelm, afgebroken in het jaer 1795. Dit gebouw stond in de S. Margueritestraet, op den grond van het oud Tempel-hof, toebehoorende aen het ridder-orden van Maltha, alwaer men nu eene schoone reek huyzen ziet, waer van de eerste door wylen den architect Pieter Gulpaert gebouwt zyn.
55.S. Quinten-Kapel en Kluyze, rond het jaer 1300 op den Blandinus-berg door Arnoldus van Zwynaerde gestigt; afgebroken in het jaer 1779. In het jaer 1667 kwamen zig aldaer eenige
Predikheeressen, die jongvrouw Elisabeth van Blocklandt tot overste hadden, nederzetten, maer den pater provinciael der Predikkeeren verpligtte hun welhaest die plaets te verlaelen en een klooster op het Nieuwland te stigten. In het jaer 1640 wierd de kluyze van S. Quinten door eenige paters Discalsen of ongeschoende Carmeliten bewoont, die den 7 september 1641 van wege den procureur-generael van Vlaenderen insinuatie ontfingen om die wooning te verlaeten, waer aen zy seffens volkwamen.
56.H. Bloed-Kapelleken, ontrent het jaer 1350 gestigt in eenen meirsch op Eckerghem, alwaer men de HH. Hostien vond, welke dry heyligschendende dieven uyt de H. Stephanus of Augustynen-kerk te Gend gerooft en aldaer verborgen hadden. Dit kapelleken, op het eynde der 16.o eeuw door de calvinisten verwoest en onder de regeering der aerds-bertogen Albertus en Isabella herbouwt, is in het jaer 1795 afgebroken. Op H. Sacraments-dag deden de Augustynen aldaer eenen jaerlykschen grooten ommegang, waer toe zy van de stad, kragtens een edict van het jaer 1672, een jaerlyksch subsidie van 400 guldens genoten.
57.Klooster der Zusters van den derden ordine van S. Franciscus of Grauwe-Zusters, in het jaer 1462 door Isabelle van Portugael, derde huysvrouw van Philippe den Goeden, op S. Jacobs, by het Wulfs-brugsken gestigt; gesupprimeert in het jaer 1784 en korts naerdien afgebroken door den bouwkundigen Pieter Colpaert, die'er de zoogenaemde Colpaertstraet of Penitentestraet heeft gemaekt. Het kerksken van dit klooster was een der gene, welke door den religions-vrede van den 16 december 1578 aen de roomsch-katholyke, tot het uytoeffenen van hunnen godsdienst, aengewezen wierd.
58.Klooster der Zwarte-Zusters, rond het jaer 1360 gestigt in de Wagenaersstraet; in het jaer 1794 gesupprimeert en vervolgens als nationale goed verkogt.
59.Stoeners Godshuys of Hospitael, rond het jaer 1400 door Geeraerd de Stoener, t'eynden den Polro (Neder-Polder) voor de jonge mersmainkins (koey-wagters) gestigt; in de beeldstormery der 16.e eeuw vernietigt.
60.Tyk-Wevers-Huys en Kapel, uytkomende in de Marjolynstraet n.o 13; heeft in de laeste eeuw geduerende eenigen tyd zoo tot vertoonings-zael der Fonteynisten en Barbaristen als tot fransche vertooningen, gekent onder den naem van opera, gedient, zelfs nog ten jaere 1717.
61.Klooster van S. Agneete. In het jaer 1454 gaf den bisschop van Doornyk aen eenige religieusen uyt het klooster van Sion, te Andenaerde (die den regel van den H. Augustinus aenveird hebbende, in het jaer 1434 binnen Gend aengekomen waeren, alwaer den godvrugtigen edelman jonkheer Gillis Spierinck hun een huyzeken, staende by de Byloke, verschaft had), het huys van S. Agneete, staende te Gend, buyten kuype, op den Gan-
zen-driesch, alwaer zy een kerksken bouwden, het welk in 1482, 's zondags voor Sinxen, ingewyd wierd. Jongvrouw Jutta Rym, filia Daniels, weduwe van Gyzelbrecht de Gruntere, was de voornaemste stigster van dit klooster, alwaer den hoogweirdigen heer Jan Carondelet, aerds-bisschop van Palermo, primaet van Sicilien, grooten deken der metropolitaene kerk van Besançon, proost der collegiaele kerken van S. Donaes te Brugge, van Veurne en van Seclin, kancelier van Vlaenderen en voorzitter van den geheymen raed der Nederlanden te Brussel, in het jaer 1545 eene school voor jonge meyskens stigtte. Dit klooster is gesupprimeert in het jaer 1783. Van een gedeelte van het zelve is in het jaer 1785 een gebouw gemaekt, alwaer eerst het comptoir-generael der domeynen van Z.K. en K.M. in Oost-Vlaenderen, daer naer den bureau der douanen en vervolgens den bureau van in- en uytgaende regten en 's ryks ontfangery is opgeregt, maekende het hoek-huys der Coupure en Lindeleye, in 1828 aen den heer Feyericx verkogt, die'er eene stoomsuyker-raffinade heeft doen houwen, de eerste van dat slach welke binnen Gend opgeregt is. Een ander gedeelte van het klooster diend tot de ammunitie-bakkery der troepen en voedermagazynen der ruytery, stads-ryschool of manege en eene school voor scheykundige kunsten en handgedaeden, ten jaere 1826 aldaer opgeregt.
62.Hospitael of Godshuys van den H. Geest, ten Spriete, in de 14.e eeuw door Jan Worts op den hornick (hoek) van den Kley (Kalleye), op S. Pieters nevens Gend, gestigt; sedert verscheyde eeuwen vernietigt.
63.S. Laureyns of Wenemaers-Hospitael of Godshuys en Kapelleken, 's dynsdags naer S. Maria-Magdalenendag in het jaer 1323, door den vromen ridder Willem Wenemare en zyne gemaelin jongvrouw Margareta de Brune, filia jonkheer Jan de Brune, in hun huys genoemt het Paradys, op de Veirleplaets gestigt; alsnu nog in wezen. Men ziet'er de tombe van den stigter.
64.S. Wido of Guido-Kapelleken, door den graeve van Vlaenderen Lodewyk van Male aen den ingang van het Princen-hof gestigt, en ter gedagtenis van zynen voorzaet Guido van Dompierre aen den H. Guido toegewyd; in de beeldstormery van 1578 vernietigt.
65.Brauwers-Huys en Kapel, in 1502 verplaetst in de Onderstraet, op den hoek van het Serpentstraetjen, zynde te vooren geweest nevens S. Michiels-kerk, Onderbergen, en daer naer gestigt in de Zwartezusters of Wagenaersstraet, alwaer deze gestigten in 1795 gesupprimeert zyn, dienende nu tot herberg en venditie-zael.
66.Klooster der broeders up 't Meirhem (van den derden regel van den H. Franciscus), ook genoemt Broeders van de Penitentie van Jesus-Christus en Broeders van S. Jans in de Wildernisse, gestigt eerst rond het jaer 1304 in de clop-stege, naer hun derden-ordine-steghe genoemt, tusschen de Veldstraet en de korte Meire en vervolgens den 8 january 1456 op het Meirhem, alwaer
hunne kapel in het jaer 1463 gebouwt wierd. Deze broeders, die krankzinnige persoonen in hun klooster oppasten, hadden veel te lyden van de calvinisten, die in hunne kerk predikten. Den 21 october 1584 namen de Chartreusen van het klooster van Royghem, het welk de calvinisten in 1578 afgebroken hadden, op voorwendsel dat het zelve te naby stads vesten was, bezit van het klooster der Fraters up 't Meirhem, alwaer zy gebleven zyn tot hunne afschaffing in 1783. In 1791 hebben de Chartreusen nogtans wederom bezit genomen van hun klooster en in 1795 is het door de fransche vernietigt. Sedert wierd het voor militair hospitael gebruykt en in het begin der 19.e eeuw regtte aldaer den nyverigen gentenaer Lieven Bauwens de eerste katoen-spindery op die in deze stad bestaen heeft en welke alsnu door den heer G. Bossaert gebruykt word. Den 24 december 1814 wierd aldaer geteekent door lord Gambier en de heeren Cockburn en Adam, engelsche gevolmagtigde, die 'er gelogeerd waeren, en de heeren Quincy-Adams (sedert president der vereenigde staeten van Noord-America van 1825 tot 1829), Bayard, Clay, Gallatin en Rushel, noord-americaensche gevolmagtigde, die gehuysvest waeren in het botel van den baron van Lovendeghem; op den hoek der Veldstraet en Volderstraet, een vrede-tractaet tusschen Groot-Brittannien en de vereenigdestaeten van Noord-America.
67.Hof van S. Antone. Aldus noemt men een gebouw, ontrent het jaer 1488 opgeregt door het hoofd-gilde der bus-schieters gezeyd van S. Antone, om dat zy onder de bescherming staen van dien heyligen, alwaer zy hunne doelen en eene kapel hadden. In het jaer 1763 bekwam het hoofd-gilde van S. Antone van het magistraet der stad Gend een gedeelte van den grond en gebouwen van het princenhof, welke van 1648 tot in 1760 tot kazern voor de ruytery gedient hadden, om'er hun hof te houden, het welk in het begin dezer eeuw als nationale goed verkogt en alsnu door den heer J. Vanderstraeten bewoond is. Den 15 december 1785 wierd het oud hof van S. Antone op den Lievegang, door de stad verkogt aen zyne hoogweirdigheyd den bisschop van Eersel, den heer van den Meerschen baron van Berlaere en den heer Moeraert, die'er een godshuys voor oude lieden van beyde geslachten opregtten en begiftigden, genoemt huys van Bermhertigheyd. Het diend alsnu uytsluytend voor oude vrouwen die'er ten getalle van meer dan 300 bezorgd worden door geestelyke zusters. Het heeft eene fraeye kapel, gebouwd grootendeels door de medewerking van den liefdaedigen heer Schoorman, kapelaen van het gestigt.
68.S. Eloys of S. Leu Godshuys en Kapel, behoorende aen de vrye neiring der smeden, in het midden der 14.e eeuw in de Geldmunte opgerecht; in 1796 als nationale goed verkogt.
69.Drongen-Hof of Refuge der Bernardiners-Abdy van Drongen, op den hoek der Meirdam- of Veirdamstraet voor het jaer 1386 gestigt, waer van den voorgevel van het Prelaets-kwartier in 1415 gebouwt wierd; verkogt in het jaer 1794.
70.Refuge of Hof der Abdy van Cambron (tusschen Ath en Bergen), staende nevens het steen van Auweghem, in de Opperscheldstraet, in 1282 gestigt; door de calvinisten verkogt den 18 july 1578.
71.Refuge of Hof van den Bisschop van Doornyk, staende in de Opperscheldstraet, nevens het steen van Rasseghem; door de calvinisten den 19 july 1578 verkogt.
72.Refuge der Priory van Melle, staende op den eersten Brabanddam; door de calvinisten in 1578 verkogt. Deze priory had haere eerste refuge of hof gehad by S. Jans-kerk, welke zy den 6 december 1456 aen Laureys de Maecht, raedsheer en ontfanger-generael der financien des hertogs van Bourgondien Philippe den Goeden, voor de somme van 25 ponden grooten verkogt*, en deed den 31 july 1468 den aenkoop van een huys op den Braband-dam.
73.Refuge of Hof der Abdy van Ninove, gestigt eerst in de Nederscheldstraet en vervolgens in de S. Jansstraet; den 17 july 1578 door de calvinisten verkogt.
74.Refuge der Priory van Elseghem, staende in de Nederscheldstraet; in 1578 door de calvinisten verkogt.
75.Nieuw Groot-Vleeschhuys, met deszelfs kapel, aen den H. Antonius, eremyt, toegewyd, op het eynde der 14.e eeuw aen de Leye, op de Vischmerkt (nu Groenselmerkt) gebouwt; ten meerderen deele herstelt in het jaer 1542. Het eerste Groot-Vleeschhuys stond aen den saemenvloed der Lieve en Leye, tusschen de Onthoofd- en Vee-bruggen, hebbende eenige stallen en banken in de naestgelegene Drapstraet en Vleeschhouwerssteeg.
76.Kleyn-Vleeschhuys, staende op den boek der Brabandstraet, dicht by de Braband- of Braem-poort en Braband- (nu Watermolen-) brug; afgebroken in 1593, wanneer men het aen den Kauter en Kortedagsteeg, regt over de Brabandstraet, herbouwt heeft, het welk in het jaer 1821 ook afgebroken zynde, verplaetst is in de Wollewevers-kapel, in de Kortedagsteeg.
77.Schippers-Huys en Kapel, behoorende aen de neiring der vrye Schippers en Schippers-maets, staende op de Wal-meire, by de Ketelpoort; by het inkomen der fransche als nationale goud verkogt.
78.Grauw-Poort of Grauwer-Poort, zynde eerst eene van de vier buyten-poorten van Gend geweest en by gevolg der vergrootingen dezer stad eene binnen-poort geworden; afgebroken in het jaer 1558, kragtens het decreet van keyzer Karel den V, van den 7 mey 1540. Sedert de afbraek van Sluyzekens water-poort hadden'er S. Michiels vinderen hunne zittingen gehouden.
79.Keirnmolk- of Steen-poort, aldus genoemt om dat men voor de zelve in de 15.e en 16.e eeuwen de keirnmelk-merkt hield en dat zy aen den steendam stond; het was eene binnen-poort en in de 12.e eeuw eene buyten-poort; afgebroken in het jaer 1523.
80.S. Jooris-Poort, ook S. Baefs-Poort genoemt, eene der vier oude buyten-poorten van Gend; afgebroken in 1577.
81.Braband- of Braem-poort, eene der vier oude stads buytenpoorten en vervolgens eene binnen-poort, welke som wylen tot gevangenis voor akker-zieke (aldus noemde men eertyds de melaetsche persoonen) diende; kragtens het decreet van keyzer Karel den V, van den 7 mey 1540, in het jaer 1562 afgebroken.
82.Wal- en ook wel Wael-Poort, aldus genoemt om dat het inderdaed eerst eene wal-poort was geweest, voor de welke eene walbrug stoud, en om dat men langs de zelve nae het waelenkwartier konde gaen. Deze poort wierd meest gebruykt om'er stads enginen of oorlog-tuygen te bewaeren en moest ingevolge meergemeld decreet van keyzer Karel den V, dewyl zy aen de neiring der wolle-wevers behoorde, afgebroken worden, maer zulks heeft maer in het jaer 1765 plaets gehad.
83.Ketel-Poort, eene van stads vier oude buyten-poorten, in het latyn Porta Gallica genoemt. Zy was begrepen onder de poorten, welke keyzer Karel den V, by zyn meergemeld decreet, bevol te moeten afgebroken worden, doch is maer in het jaer 1780 geslegt. Deze poort diende in de 14.e en 15.e eeuwen tot het in bewaernis houden van gyzelaers.
84.Hey- of Steen-Poort, staende aen d'Hoye, in het jaer 1545 afgebroken, kragtens meergemeld decreet. De stad gebruykte in de 15.e eeuw deze poort om'er gyzelaers in bewaernis te houden.
85.Koey-Poort, staende op het Stic of Stuksken, afgebroken kragtens gemeld decreet in het jaer 1554.
86.Vyf-Wind-Gaten-Poort, rond 1290 Overschelde gebouwd, hebbende ook eene water-poort. Zy was begrepen in de confiscatie van keyzer Karel den V, doch is maer in het jaer 1796 afgebroken. Deze poort wierd den 8 maert 1352 aen Jan van Couckelaere, voor de somme van 6 ponden parisis 's jaers op eeyns gegeven, met verlof om'er eenen water-schors-molen te maeken, welken molen op het eynde der 14.e eeuw door de neiring der leertouwers gekogt wierd, die den zelven aen eenen schors-molenaer verpagtten. Nevens dien molen wierd ontrent 1450 een mout-water-moleken gemaekt, en by octroy van den 18 november 1551 wierden de italiaenders Giovanno Baptiste de Porro en Horatio de Senago door het magistraet der stad Gend geprivilegieerd om'er eene laken-fabriek en vol-molen op te regten, op voorwaerde van'er stametes (zeker slach van zyde stoffe) te verveirdigen en de werken dier fabriek elders niet dan te Gend te laeten verrigten; by het breken dezer voorwaerde, wierd dien molen eygendom van de stad verklaert en sedertdien stads grooten vol-molen genoemt. Het is in een gedeelte
der versterkings-werken, afhangende van deze poort, dat het hoofd-schutters-gilde van S. Jooris deszelfs hof, doelen, godshuys en kapel gehad heeft, en alwaer in de 16.e eeuw S. Jooris-klooster gebouwt is.
87.S. Lievens-Poort, rond 1320 gebouwt; in de jaeren 1383, 1578 en 1674 vernieuwt en versterkt; eene van stads zeven buyten-poorten, alsnu nog ten deele in wezen. Zy is de S. Lievens-poort genoemt, om dat men langs de zelve naer S. Lievens-Hantem gaet, alwaer de Gentenaers eertyds alle jaeren plegtiglyk ten bedevaert gingen.
88.Keyzer-Poort of Brusselsche-Poort, rond het jaer 1320 gebouwt; in het jaer 1523 herbouwt en naer keyzer Karel de Keyzer-poort genoemt; in 1578 versterkt en in het jaer 1790 afgebroken; verplaetst in 1806 en in eenen nieuwen smack herbouwt door den bouwmeester van de Cappelle. Zy is eene van stads zeven buyten-poorten.
89.Dendermondsche-Poort, eene der twee poorten der S. Baefs-stede; in het jaer 1396 herbouwt en in 1541 afgebroken.
90.Spitael- of S. Anna-Poort, eene der twee poorten der S. Baefsstede, tusschen de jaeren 1424 en 1426 herbouwt naby het hospitael van S. Anna; afgebroken in het jaer 1541.
91.Rabot. Het is eene water-poort en ronduyt, in het jaer 1489 gebouwt en alsnu nog in wezen; aldaer wierd by octroy van den 17 october 1723 een recht van 15 stuyvers op elk schip vaerende in de Lieve geheven.
92.Muyde-Poort of Sassche-Poort, eene van stads zeven buyten-poorten, door Daniel Schuerman, Pieter de Neve en Lodewyk Moerpoel ten jaere 1426 herbouwt; gedeeltelyk verwoest geduerende de godsdienstige beroerten der 16.e eeuw. Deze poort staet in het kort te zullen afgebroken worden, by gevolg van het maeken der Neusche-vaert en stads-dok of bassyn.
93.Wael- nu Brugsche-Poort, eene van stads zeven buyten-poorten; herbouwt in de jaeren 1486, 1581 en 1676.
94.Turre-, Torre- of Thourout-Poort, eene binnen-poort (Porta Turrita en Porta Turhaltana, ook Porta Trunehi of Drungen-Poort genoemt), waer van den zolder ten jaere 1413 tot zittingsplaets der vinderen van S. Michiels-parochie aengewezen wierd; ten jaere 1654 afgebroken, kragtens meergemeld decreet van keyzer Karel den V.
95.Bestorm- of liever Posterne-Poort, herstelt in het jaer 1346 en tot het hof der graeven van Vlaenderen geschikt, waer van de kapel, in het Engeland-gat uytkomende, nevens het hof van Bretagne stond. Het is aldaer (zoo sommige beweiren) dat de vorstin Michaëla, dogter van den koning van Vrankryk Karel den VI en eerste gemaelin des hertogs van Bourgondien en graef van Vlaenderen Philippe den Goeden, den 14 july 1422 door haere duytsche staets-joffrouw Ourse vergeven wierd. Ten jaere 1465 wierd het hof van de Posterne door gemelden her-
tog Philippe den Goeden aen zynen raedsheer Guido de Brimen, graef van Meghen en heer van Imbercourt (die den 3 april 1477 met den kancelier Hugonet en den audiencier de Groote door de gentenaers onthooft wierd), aen 20 ponden grooten 's jaers verhuert. Dit hof wierd in het jaer 1585 tot woonste aengewezen aen de religieusen van een Bernardinerssen-klooster, te Oost-Eecloo, wyk Aelschot, rond het jaer 1220 gestigt door Isabella van Vlaenderen, die 'er de eerste abdis van was en in het jaer 1230 stierf, het welk geduerende de godsdienstige beroerten der 16.e eeuw door de calvinisten was verwoest. Sedert dien tyd wierd het hof van de Posterne en het aldaer bestaende klooster, de abdy van Oost-Eecloo genoemt; deze abdy is ten jaere 1794 gesupprimeert. Alhoewel de Posterne-poort begrepen was onder de gene waer van keyzer Karel den V in meergemeld decreet van den 7 mey 1540 de afbrack had bevolen, is zy evenwel tot hier toe nog in wezen.
96.Sand-Poort, nu Zotte-Poort genoemt, om dat aldaer in 1605 door de stad opgeregt is een gestigt voor de krankzinnige van het vrouwelyk geslacht, gezeyd het Zot- of Simpel-huys, zynde eene binnen-poort en voortyds eene buyten-poort geweest, alwaer het magistraet de gyzelaers plagt in bewaernis te houden. Zy is alsnu nog in wezen, alhoewel keyzer Karel daer van de afbraek ook bevolen had.
97.Poort ter Schaepon-brugge (daer nu de Sleutelkens-brug bestaet), dienende in de 15.e eeuw ter bewaernis der gyzelaers; rond het jaer 1500 afgebroken. De vinderen der parochie van S. Michiels hadden aldaer hunne zittingen gehouden.
98.Water-Poort, staende op Sluyzekens-brug, alwaer sedert de afbraeke der poort ter Schaepen-brugge de vinderen der parochie van S. Michiels hunne zittingen hielden, tot in het jaer 1523, dat zy ook geslegt en afgebroken wierd en gemelde vinderen ter Grauwer-poort overgebragt wierden.
99.Petercelle-Poort, naer den latynschen naem der abdy van S. Pieter, Cella Petri genoemt, daer naer Ryssel-poort, Napoleons-poort en Kortryksche-poort. Zy is eene der zeven stads buyten-poorten. In het vrede-tractaet van Gaveren, ten jaere 1453 tusschen den hertog van Bourgondien en graef van Vlaenderen Philippe den Goeden en de wederspannige gentenaers gesloten, leest men het volgende: De Peter-celle-Poerte en de Heuver-Poerte, langhs waer die van Ghendt anno 1452, den donderduch naer Paesschen, uytghinghen, om Audenaerde te ghaen belegheren, sullen ten eeuwighen daghe alle donderdaghen ghesloten blyven; en de Spitael-Poerte, langhs waer sy uytghinghen, om naer Rupelmonde te ghaen, sal ten eeuwighen daghe toeghemetst blyven. Niettemin zyn deze schikkingen maer tot in 1477 (tydstip der noodlotige dood van Philippens zoon, den hertog van Bourgondien en graef van Vlaenderen Karel den Onverzaegden, in den veldslag van Nancy gesneuveld) onderhouden geworden. De Petercelle-Poort is herbouwt in 1579, in 1676 en 1783, en in 1808 afgebroken en vernieuwt.
100.Heuver-Poort, alzoo genoemt, om dat zy de bezonderate der buyten-poorten van Gend was en daer naer Heuvel-Poort; in 1578 herbouwt; vermeerdert in 1676; afgebroken in het jaer 1827.
101.Baudeloo-Brug, ten jaere 1526 in steen gebouwt.
102.Kerk-Brug, Steen-Brug, Steen-Dam-Brug of Keirnmelk-Brug, ten jaere 1523 in steen gebouwt.
103.S. Jooris-Brug, welkers gat of sluys in het jaer 1415 hersteld wierd; in 1754 afgebroken en in hout verveirdigt.
104.Schaep-Brug, alsnu Sleutelkens-Brug genoemt, uyt hoofde eender aldaer staende herberg, alwaer de Sleutelkens uytstaken.
105.'s Graven-Brug of Vleeschhuys-Brug, ten jaere 1318 in steen gebouwt; in 1542 wierden 'er vyf huyzekens op gebouwt; ten jaere 1754 is deze brug afgebroken en in hout gemaekt.
106.Serbodins- of Bandewyns-Brug, nu de Zuyvel-Brug genoemt; in het jaer 1426 in steen gebouwt; in 1754 afgebroken en in bout gemaekt.
107.Hoofd-Brug (Pons-Capitalis), nu Onthoofd-Brug genoemt, alwaer, benevens de bronzene stand-beelden van den zoon die zynen vader onthoofd, langs den kant der Liefbrug nog een ander metaelen stand-beeld stond, het welk de H. Maegd verbeelde, in het jaer 1578 door de geuzen vernielt, sedert hersteld wierd en geduerende de fransche omwenteling weggenomen is.
108.Veirdam-Brug of Meirdam-Brug, by het Drongen-hof; in 1612 herbouwt.
109.Kuypers-Brugsken, zynde een der zoogenaemde zeven-brugskens.
110.Taverniers-Brug, nu Zeuge-Brug genoemt, zynde insgelyks een der zeven-brugskens.
111.'s Burchgraeven-Brug, staende in de Geldmunt. Daer nevens, in het buys alsnu bewoond door mevrouw de Bay, was de munt der graeven van Vlaenderen.
112.Kom-Brugsken, staende tusschen de Kalver-merkt en de Pasbrug, in het jaer 1682 herbouwt.
113.Torre-Brugsken of Grundel- nu Grendel-Brugsken, op het Nieuwland in 1612 herbouwt.
114.Sinte-Jans-Brugsken, in het Nieuw-poortjen, achter S. Jans-Godshuys; in 1758 herbouwt.
115.Olie-Brugsken, in het Nieuw-poortjen; in 1741 herbouwt.
116.Pas-Brug of Rooden-Toren-Brug, alwaer den nieuwen of rooden-toren stond (alzoo genoemt, om dat den zelven in rooden kareel-steen gebouwt was), van waer men eertyds de vader-moorders, in eenen zak genaeyd, in het water wierp. Hier van vind men in Meyerus het volgende voorbeeld: Anno 1452, Christina,
scalerata mulier, Gandavi capta, duetaque ad turrim rubram, culoo insuta, in proftuentem abjicitur. De Roode-toren-poort, waerschynelyk rond het jaer 1270 gebouwt, is afgebroken in het jaer 1578. De Pas-brug en Speye waeren eerst onder de regeering van keyzer Otto gebouwt.
117.Padde-Gat, onder de regeering des keyzers Otto, ten oosten der Pas-brug gemaekt. Het had eenen toren en oude mueragie, die afgebroken zyn in 1583, en stond alwaer men nu stads vol-molen ziet, welken aldaer in het begin der 17.e eeuw, in vervanging van stads grooten vol-molen aen de Vyf-wind-gaten-brug, die alsdan afgebroken wierd, gebouwt is.
118.Sluyzekens-Brug; hersteld in het jaer 1523.
119.Spelle-Brugsken, over den Otto-gragt of Bandeloo-leytjen; in de voorledene eeuw herstelt.
120.Wulf-Brugsken, over den Otto-gragt; rond 1754 herstelt.
121.Minne-Brug, nu Appel-Brug genoemt, uyt hoofde van eene naestgelegene herberg, alwaer den Gouden Appel plagt uyt te steken. Deze brug is rond het jaer 1760 herstelt.
122.Quoeder-Brug, aldus genoemt om dat aldaer eene zeer slegle brug stond, nu Academie-Brug geheelen.
123.Kuyp-Gat, aldus noemde men een gat of balk-sluys, staende agter het klooster der Recollecten, het welk in 1453, den 20 october 1578 en den 24 april 1582 gesloten wierd, om den omtrek der stad onder water te stellen, alwaer in het jaer 1479 eenen nieuwen vloer wierd geleyd en het welk in juny 1821 is afgebroken. Deze sluys was in de 14.e en voorige eeuwen verdedigd door eene water-poort de Cuup-poert en eene spey het Wych-huus genoemt. Dit Wych-huus wierd den 23 november 1343 door den voorschepenen van der Keure heer Gerolf Bette en zyne gezellen in wette, tegen vyf schellingen parisis 's jaers vercyusd aen Philippe van Sente Pieters, filius Pieters, op voorwaerde dat de stad, wanneer zulks vereyscht wierd, het zelve tot het leggen van engienen of krygs-tuygen mogt gebruyken.
124.Grundel-Gat, aldus noemde men eene sluys staende op de Reke (nevens de kalkschuer van d'heer Verhaeghe), regt over den Peirden-meirsch; deze sluys wierd vernieuwt kragtens autorisatie van schepenen van der Keure van den 30 july 1629.
125.Hornic- of Hoek-Brugsken, staende op den Schipgragt, nu Raeken-brugsken genoemt.
126.Struyvel-Brugsken, staende digt by de Minne-meirsch-brug en in steen gebouwt.
127.Ley-Brug, liggende over de Leye, regt over het S. Aguceten-klooster en leydende naer S. Pieters, gemaekt in hout door den timmerman Jan Laephout, ten koste der gebueren van huyten de Ketel-poort en huyten kuype, voor de somme van
twee-en-twintig ponden groote, by contract van den 22 juny 1429; afgebroken by het delven der Coupure in het jaer 1754.
128.S. Michiels-Brug, ten jaere 1401 van steen en in 1754 in bout gemaekt.
129.Vee-Brug, nu Gras-Brug, ten jaere 1424 door den metser Jan Coolins in steen en in 1754 in hout gemaekt. Philippe van der Zichele, tol-heere van Ayshove, liet'er in 1489 verscheyde huyzekens op bouwen.
130.Braband-Brug, nu Water-molen-Brug genoemt, om dat het magistraet van Gend aldaer ten jaere 1290 (onder de regeering der 39) eenen graen-water-molen liet maeken, welken in het jaer 1297 volgens een nieuw plan hermaekt en in 1550 herstelt wierd; dezen molen is aldaer nog in wezen.
131.Posterne of Bestorm-Brug; in 1516 van steen gemaekt.
132.Sand-Brug nu Zotte-poort-Brug; in het jaer 1518 van steen gemaekt.
133.Turre-Brug; herbouwt in steen 't halven de 16.e eeuw.
134.Het Gat ter Plaeten; deze sluys is nog in wezen.
135.Vyf-Wind-Gat; deze sluys is insgelyks nog in wezen.
136.Muyden-Brugsken. Zoo men vermoed naer de puynen van grondsteenen, welke den heer van Overwaele over een dertigtal jaeren, by het bouwen van zyn huys en huydevettery aldaer heeft gevonden, zou'er in ouds tyden eene stads-poort bestaen hebben.
137.Munk-Brug, langs waer men zich van S. Pieters nae de Munkmeirschen en Terplaete begeeft. Deze brug, liggende over de Schelde, was eerst van hout en wierd in de 16.e eeuw van steen gemaekt, ten koste van den abt van S. Pieters. Sedert is zy vernieuwt. Zy heeft haeren naem ontleend der oude munken van S. Pieters.
138.Recollecten-Brug. Deze brug, alzoo genoemt van de paters Recollecten die het daer tegen gelegen klooster bewoonden, wierd in de 16.e en vroegere eeuwen Frere-Mineuren-Brug genoemt; in het jaer 1369 wierd zy van steen gebouwt, en stond daer ontrent een O.L.V. beeld, gezeyd Onse Vrauwa voto; in het jaer 1546 wierd de kacy der recollecten-ley gemaekt en in 1754 wierd de Recollecten-brug, benevens alle de andere bruggen tusschen de Brugsche-poort en Keyzer-poort, in hout heropgebouwd.
139.Predikers-Brug, aengeleyd over de Leye, agter de Predikheeren-kerk. Het is sedert 1754 een houten brugsken, met eenen houten tand, waer over geene rytuygen gaen. Zy wierd in de 16.e en vroegere eeuwen, uyt hoofde van de Predikheeren, alsdan Jacoppinen genoemt, Jacoppinen-Brug geheeten.
140.Wyngaerd-Brug. Deze brug, in de 16.e en vroegere eeuwen Widenaert-Brug en Wynaert-Brug genoemt, ligt over de Neder-
Schelde, tusschen de Watermolen-brug en de Nieuw-brug. Zy was eerst van hout en wierd in 1526 in steen gebouwt. Ten jaere 1497, naer Paesschen (ouden styl), stortte de houte Wyngaerd-brug in, het welk aen 27 menschen het leven kostte.
141.Nieuw-Brug. Eene steene brug over de Neder-Schelde, aen den Lombarden-steen, gebouwt in 1523, leydende van S. Jacobs nae de Koey-poort.
142.Engel-Brugsken. Een steene brugsken, gelegen in den wyk het Nieuwpoort (nu Nieuwpoortjen) genoemt, het welk zoo het schynt zynen naem ontleend heeft van een steenen beeld, voorstellende eenen Engel, het welk in oude tyden daer ontrent gestaen heeft.
143.Minnemeirsch-Brug. Deze brug, leydende van den Water-wyk nae het Nieuwland, was eerst in hout gemaekt en wierd maer in 1563 in steen gebouwt. Deze steene brug wierd afgebroken in 1754 en vervangen door eene houte brug. In 1798 of 1799 deed den nyverigen fabriekant Lieven Bauwens, alsdan eersten meyer der stad Gend, aldaer eene optrekkende brug leggen, welke gemeenelyk de Liefkens-Brug genoemd wierd, sedert afgebroken en door eene draeyende brug vervangen is.
144.Lief-Brug, leydende van de Steenstraet nae het Princenhof, in het begin der 16.e eeuw over de Lieve in steen gebouwd. In 1828 is die brug afgebroken en door eene schoone draeyende houte brug vervangen.
145.Walpoort-Brug, leydende over eene vaert welke eertyds stads gragt is geweest en de Schelde met de Leye vereenigde, van de kuype der stad nae S. Pieters. Het is eene steene brug, waer van het tydstip der bouwing onbekend is. Aldaer is eene balk-sluys.
146.Ketelpoort-Brug. Deze steene brug ontleend haeren naem van de Ketelpoort, welke voor de zelve plagt te staen, moet in de 12.e of 13.e eeuw gebouwd zyn en heeft een gat of balk-sluys. Zy is gebouwd over de Coupure of doorsnede, welke de wateren der Schelde met die der Leye vereenigd, voor stads wal gedient heeft en zeer waerschynelyk tydens de eerste bemuering van Gend, onder den forestier Odoaker, gegraven is. Den naem van Ketel-vest, welke de kaey of straet, liggende op den zuydelyken oever van dit canael, alsnu nog behouden heeft en den genen van Kauter-vest, welken in de 14.e en 15.e eeuw den noordelyken oever der zelve vaerd gedraegen heeft, staeven dit gevoelen.
147.Tooveres-Brugsken. Dit steenen brugsken, liggende over den Otto-gragt of Baudeloo-leytjen, regt over het gulden-hoofdstraetjen, is in het jaer 1761 hersteld. Den oorsprong van den naem van dit brugsken is onbekend.
148.Oordeel-Brug. Deze brug, eertyds de Kuyp-Brug genoemt, om dat zy aen het Kuyp-gat stond, heeft in de midden-eeuwen den naem van Oordeel-Brug bekomen, doordien eenen domsdag of
laest oordeel aldaer geschilderd was, even zoo als wy in de voorledene eeuw O.L.H. aen het Kruys op den muer der Predikheeren-kerk, digt by het Predikheeren-brugsken, geschildert gezien hebben. De Oordeel-brug leydde eertyds buyten kuype nae den Ganzen-driesch, was aengeleyd over het uyterste van stads ouden wal, de Houtley genoemt, eerst in steen gebouwt en sedert door eene draeyende houte brug vervangen.
149.S. Baefs-Brug. Deze steene brug was gebouwt over de oude Ley aen den ingang der S. Baefs-stede, digt by de kerk van S. Baefs en schier regt over de Cosyntjens-brug.
150.Hofkins-Brug. Men gaf dien naem aen een dier vier brugskens liggende over eenen gragt agter de Arme-Claren en leydende nae eenige hofkins of hovekens, die op den oever der Ley, digt by de Minnemeirsch-brug, bestonden.
151.Langelkins-Brug. Alzoo wierd een ander brugsken genoemt, het welk insgelyks agter de Arme-Claren stond en nae gemelde hovekens of lochtingen leydde.
152.Groen-Brugsken. Dit steenen brugsken ligt digt by de herberg den Groenen, alsnu nog op Agterley bestaende.
153.Tichelry-Brugsken. Alzoo noemt men een steenen brugsken op de Tichelry.
154.Papen-Brugsken. Men geeft dien naem aen een steenen brugsken, staende in de Papestraet, agter de kapel ter Nood Gods, alsnu de parochiaele kerk van H. Kerst.
155.Huydevetters-Brugsken of Godshuys-Brugsken. Dit is een steenen brugsken staende in het Godshuys-hammeken, digt by S. Jacobsgodshuys en leydende nae het Huydevetterken.
156.Chartreuzen-Brug. Deze brug, alzoo genoemt van het Chartreuzen-klooster, het welk daer digt by stond, en te vooren onder den naem van Fraters-Brug bekend, was eerst in steen gebouwt en is sedert door eene houte en draeyende brug vervangen.
157.Hulsbrekers-Brug. Deze steene brug, leydende naer het Meirhem, wierd alzoo genoemt uyt hoofde van haere slegte bouwing, welke den toegang der zelve zeer gevaerlyk maekte en is ten jaere 1810 door eene houte en draeyende brug vervangen.
158.Cosyntjens-Brug. Dit was eene houte brug, leydende van de Cosyntjensstraet nae de S. Baefs-brug en voorders nae de S. Baefs-stede, welke ten jaere 1454, ten koste der aengelande en der inwoonders van de S. Baefs-stede over de Schelde gemaekt wierd; zy is in het jaer 1543 afgebroken.
159.Verloren Kost, zynde twee eylandekens der Leye, welke alzoo genoemt wierden; by het delven der Coupure in 1754 en het maeken van het S. Pieters- of Verlorenkost-brugsken, zyn die cylandekens aen den slinken oever der rivier vereenigd en zyn daer op de scheeps-zaeten der heeren de Coster en de Smedt met hunne wooningen verveirdigt.
160.Schepenen-Vyver, alwaer Lieven van den Bosschere, oudschepenen van Gend, aen wie den zelven verceynst was, by acte van den 25 juny 1367 van wege den voorschepenen van der Keure jonkheer Jan Borluut, een gat of sluys mogt doen maeken; den welken den 10 augusti 1456 aen Olivier vander Beke en Passchier Aubeet, poorters en ingezetene der stad Gend, verceynsd wierd, en in 1550 door de stad ingekogt is.
161.Grooten-Toren, staende op de vest tusschen de Wael-poort (nu Brugsche-poort) en 't Eynden-Weire (naderhand de vest van jonker Jan van Hembyse genoemt); afgebroken in het jaer 1547.
162.Toren, staende op de vest, naest de Wael-poort (nu Brugschepoort), den 5 april 1448 door het magistraet der stad Gend tot woonstede gegeven aen Joosyntjen Behoyens, buysvrouw van Jan Jakemyns.
163.Toren genaemd de Maelge, staende op de vest van Hembyse, alwaer het magistraet der stad Gend den 18 july 1435 Jan van Mesdunen, uyt medelyden voor zynen behoeftigen toestand, liet woonen.
164.Toren 't Eynden-Weire, alwaer het magistraet der stad Gend den 27 july 1427 den poorter van den Huffele, ten aenzien van zynen armen schaemelen staet en uyt gedagtenis der eer welke hy de stad aengedaen had door zyne behendigheyd met, als lid des hoofd-gilde van S. Sebastiaen, verscheyde pryzen te winnen, om godswil lieten woonen. Dezen toren, als ook de dry voorgaende, dienden tot hospitaelen in tyd van peste of andere besmettelyke ziekten; de dry laeste bestonden nog op het eynde der 16.e eeuw.
165.Princen-Hof, alvoorens Sanders-Walle en 't Hof ten Walle genoemt; paleys der graeven van Vlaenderen sedert Lodewyk van Maele; alsnu afgebroken. Eene der poorten van dit vorstelyk paleys droeg den naem van Hercules-poort.
166.Hof van Ayshove, staende in de Savaenstraet, aldus genoemt naer eenen heer van Ayshove, op Cruyshautem en Nazareth, en tol-heere van Ayshove te Gend, aen de Vee- (nu Gras-) brug, van het edel geslacht der van der Zichele, die aldaer zyn verblyf had gebonden. Dit huys wierd op het eynde der voorledene eeuw afgebroken.
167.Steen van Auweghem, behoorende aen de heeren dier parochie en staende in de Opperscheldstraet, het welk by contract van den 3 juny 1543 gekogt wierd, om tot woonst te verstrekken aen den proost van het kapittel van S. Baefs (eerst in S. Janskerk overgebragt), van jonkheer Nicolaes Triest, heer van Auweghem, groot-vader van den berugten bisschop Triest en verscheyde mael schepenen en voorschepenen der stad Gend; alsdan wierd dit steen het Hof van S. Baefs genoemt. In de jaeren 1581 en 1582 wierd het Hof van S. Baefs betrokken door den prins Willem van Orangnien-Nassau, van roemweirdige gedagtenis, en in 1583 zette den prins de Chimay, zoon des hertogs van Aerschoot en gouverneur van Vlaenderen, zig aldaer
neder, doch verbleef'er weynigen tyd en reeds voor het eynde van dat jaer was het Hof van S. Baefs in eene staetsgevangenis verandert. Vervolgens wierd het zelve een vorstelyk paleys, het welk van tyd tot tyd door de ards-hertogen Albertus en Isabella, als zy binnen Gend kwamen, betrokken wierd. In 1623 wierd het Hof van S. Baefs tot een bisschoppelyk paleys bestemd, het welk eerst betrokken wierd door onzen berugten bisschop Triest, en waer van den bisschop Lobkowitz den laesten bezitter is geweest. Van dan af is het gebruykt geworden tot den zetel van het provintiael bestier, en is het agtervolgens bewoond geworden door de prefecten van het departement der Schelde en door de gouverneurs der provincie Oost-Vlaenderen. In 1633 wierd een deel van het Hof van S. Baefs, alsdan het Bisschoppelyk-Paleys, door de zorg van den bisschop Triest herbouwt, en in 1827 en 1828 is het zelve gebouw, alsnu het Gouvernements-Hotel genoemt, door het aenbouwen van eenen regteren vleugel vergroot.
168.Steenen van Nevele en van Rasseghem, staende nevens elkander in de Opperscheldstraet en behoorende, het laeste aen de heeren van Rasseghem, van het edel geslacht der de Gand-Villain, en het ander aen de heeren van Nevele.
169.Hof van Wackene, toebehoorende aen de heeren dier parochie, naermaels Hof van Bourgognien genoemt, staende op den Poel n.o 4. Keyzer Karel den V nam'er in 1556 zyn logement, en het wierd ook den 29 october 1577 door den prins van Oragnien betrokken.
170.Hof van Gruuthuuse, behoorende, eerst aen jonkheer Jan de Bruges, heer van Gruuthuuse en prins van Steenhuyse, naderhand aen de graeven van Fiennes en laeter aen de graeven van Egmond, waerom het ook Hof van Fiennes en Hof van Egmond wierd genoemt. Dit hof staet op de Koornleye n.o 24, op den hoek van het Pensstraetjen, alsnu de Fiennesdreve genoemt. Den koning van Spagnien Philippe II betrok dit hef by zyn verblyf binnen Gend in het jaer 1556, wanneer zyne moeyen Eleonora en Maria in de naestgelegene huyzen van jonkheer Philippe van Overbeke en Lieven Everaerds geherbergd waeren; dien koning betrok het voor de tweede mael in het jaer 1559, en het was de gewoone verblyfplaets van den ongelukkigen hertog van Egmond, prins van Gaveren, heer van Sotteghem enz. (die den 3 juny 1568 te Brussel onthoofd wierd), wanneer hy binnen Gend kwam.
171.Nieuwe Halle, in 1424, 1425 en 1426 gebouwt nevens het Belfroit, alwaer twee regtbanken van hal-heeren plagten te zitten. Deze heeren beslisten over alle de contracten, welke betrekking hadden met den handel van lakens en wolle goederen. De zael waer in eene dezer regtbanken haere zittingen hield wierd het Putgen genoemt. By het vervallen van Gends handel en laken-fabrieken wierd de Nieuwe Halle aen het hoofdgilde der Schermers, onder de aenroeping van den H. aerdsengel Michaël (geoctroyeert by opene brieven van den 26
maert 1613), gegeven, alwaer het zelve tot hier toe nog zyne oeffeningen verrigt, waerom dit gebouw gemeynelyk Scherm-School genoemt word.
172.Herders-Turreken of Claut-Torre, staende in den Ham, waer van den 14 juny 1488 den eersten steen geleyd wierd, alwaer Gillis Bockstaele, by octroy van het magistraet van Gend van den 12 july 1554 eene fabriek van buskruyd opregtte; geheel verwoest in het jaer 1577.
173.Lombarden-Steen, zynde een overblyfsel van stads-vestingen aen de Nieuw-brug, aldus genoemt om dat het in de 14.e eeuw door de stad verhuerd wierd aen italiaenders, die'er een berg-huys hielden, bekend onder den naem van Lombaerd, na Lombardien, van waer zulkdanige houders van leen-banken gemeynelyk afkomstig waeren.
174.Stads Kraene, geplaetst eerst op den Torf-Briel, vervolgens aen de Ajuynleye en in 1785 op de Coupure, by den Entrepot. Daer heeft nog eene tweede stads-kraene bestaen op de Lieve.
175.Wandelaert-Kasteel, staende agter de brouwery genoemt de Paele, behoorde aen de stad Gend, die het zelve verkogt in 1415, 1444 en 1445. Dit gebouw diende in 1415 en vroegere jaeren tot eene vrouwen-badstove en schynt deszelfs naem bekomen te hebben van zekeren Wandelaert, aen wie de stad het zelve verceynsd had; zulks is zoo veel te meer waerschynelyk, daer er eene gendsche wethouders-familie van dien naem bestond, en zekeren Jan Wandelaert in het jaer 1454 deken van de neiring der schiplieden te Gend was.
176.Sausselet of Chastelet, dienende tot stads-gevangenis, en ook wel Amanny of Meyery genoemt, was een gebouw staende op den Kooren-Aerd, nu Koorn-Merkt, alwaer eene zael was daer de vinderen der parochie van S. Nicolaes hunne zittingen hielden. Dit gebouw wierd den 10 july 1716 voor de somme van 9000 guldens en een jaerlyksch rentjen van 30 guldens door het gouvernement aen de stad Gend verkogt, die het zelve deed afbreken, benevens het huus met het Scaillen-dack of Pynders-huus, het kleyn Cortryk en het Meuleken, in welkers plaets het alsnu nog bestaende schoon gebouw het Pakhuys gemaekt wierd, alwaer de directie van stads-regten en eenen bureau van diligentien geplaetst is.
177.Claes-Jonghen-Steen of de Draeke, gebouw staende op den hoek der Saeystege; afgebroken in de 16.e eeuw; deszelfs materiaelen zyn gebruykt tot het maeken van een gedeelte van het Stadhuys.
178.Serbraems-Steen, staende in de Onderstract n.o 18, op den hoek van het Werregaerenstraetjen. Dit steen is bewoont geweest als volgt: in het midden der 14.e eeuw door jonkheer Jan Tollin, burggraeve van Aelst; op het eynde der zelve eeuw door jonkheer Jacob de Brune en door zyne gemaelin jongvrouw Alexandrine Tollin; in het begin der 15.e eeuw door jonkheer Hendrik Tollin, burggraeve van Aelst, die het zelve den 11 oc-
tober 1424 verkogt aen jonkheer Jan van der Kethulle, raedsheer in den raed van Vlaenderen; geduerende de beeldstormery door het berugt opperhoofd der gendsche calvinisten jonkheer Francies van de Kethulle, heer van Ryhove, die'er eenige dagen den hertog van Arschoot, gouverneur van Vlaenderen, de bisschoppen van Ipren en Brugge en meer andere voorstaenders ders katholyke gevangen hield; en alsnu door den heer Verhelst, koopman in wynen.
179.Steen van Papeghem, naer een oud edel geslacht alzoo genoemt, waer van een gedeelte nog bestaen heeft tot in 1821, wanneer het afgebroken is by het verbreeden der Brabandstraet.
180.Sersanders-Hof, staende in de Volderstraet en behoorende aen het oud edel geslacht van dien naem. Dit steen stond tegen het geen van jonker Jan van Hembyse en is in het begin der 17.e eeuw afgebroken tot het bouwen der kerk van het collegie der Jesuiten.
181.Sersymoens-Steen, staende agter de Burgstraet in de Sersymoens nu Abrahamstraet en behoorde aen het edel geslacht der Sersymoens, een der gene die in de 13.e en 14.e eeuwen de Gentenaers regeerden.
182.De Zevecotte, zynde eenen teerling huyzen, staende tusschen de Onthoofd- en Minne- nu Appel-brug, alwaer men zout plagt te zieden.
183.Hof van Wacken, behoorende aen de heeren van Bourgoigne-Wacken, hoog-baillieus van Gend in de 17.e eeuw, staende in de Onderstraet en ingelyfd in het Blauwmeyskens-buys.
184.Malreon-Steen. Dit oud steen, staende in de tweede Kauterstege, schynt zynen naem ontleent te hebben van eene edele familie, die zeer waerschynelyk het zelve had doen bouwen en aldaer haer verblyf hield. Dit steen is nu afgebroken en staet in de aeten van het magistraet der stad Gend der midden-eeuwen zeer dikwils vermeld.
185.Groote Ameede of Ameyde. Een groot steen staende in de lange Koeystraet n.o 14, alsnu nog in wezen en zynde een gebouw van de veertiende eeuw; het was een leen, het welk, zoo men algemeynelyk denkt, den naem gegeven heeft aen de edele en welbekende familie der van der Ameede of van der Hameyde, die verschillige schepenen aen beyde de banken der stad Gend heeft gelevert. Dit steen is over eenige jaeren bewoont geweest door wylent den baron Triest, broeder van den zeer eerweirden kanonik van dien naem.
186.Schippers-Huys. Dit gedenkstuk van den bloeyenden toestand der scheepvaert dezer stad, het welk, in weerwil van het verloop van dry eeuwen, nog zeer wel behouden is, wierd in het jaer 1531 door de neiring der onvrye schippers van de stede van Gend tusschen brugge (nu de Grasley) gebouwt in eenen fraeyen en ligten trand. Dit gebouw, vercierd met de wapens van keyzer Karel den V, met de zinnebeelden van schippers
die ankers lichten, met het bourgondisch kruys en met kroontjens boven de ankers, wierd ten jaere 1540 door keyzer Karel, by gevolg van den opstand der Gentenaers, verbeurt verklaert en verkogt, en behoord alsnu toe aen den heer koopman Verspeyen, die het zelve bewoond. De wapens, welke dit huys vercieren, zyn cenigzins geschonden, dewyl men de zelve, by den inval der fransche republicaenen in de Nederlanden, met witsel heeft bestreken.
187.Huus met den twee Turren. Alzoo wierd een groot steen genoemt, staende in de Veldstraet, met twee torens versterkt zynde en behoorende aen de familie Untenhove, een der vier edele geslachten die voor de instelling der negen-en-dertige met de bestiering der stad Gend gelast waeren. Dit huys, geteekent n.o 62 is in de laeste eeuw uyt den grond nieuw herbouwt.
188.Den Pauw, was den naem van een groot steen, staende op den Kauter, op den hoek van een straetjen, bet welk in het jaer 1652 gedood is; dit steen behoorde de stad, die het in 1462 in eeyns gaf aen eenen tafel-houder of houder van een berghuys, genoemt Antone Garet, den welken bet zelve voorders aen eenen edelman verpagtte. Dit huys, sedert herbouwt, is alsnu geteekent n.o 18.
189.Merceniers-Huys. Dit oud steen, alsnu nog op de Vrydagmerkt bestaende, geteekent n.o 15 en door joffrouw Liedts bewoont, behoorde in de zestiende eeuw aen de neiring der merceniers en was te vooren den eygendom van het oud edel gendsch geslacht Untenhove geweest, en daerom Untenhoven-Steen en ook wel Grooten Steen genoemt.
190.Callekinen-Steen. Dit steen behoorende en bewoont door de heeren van Calken, van wie het zynen naem bekomen had, stond in de Langemunte, alwaer nu het huys staet geteekent n.o 66.
191.Coorenaerd of Cooren-stapel-huys, staende op de Grasley n.o 21 en 23. Het magistraet der stad Gend liet dit gebouw in het jaer 1323 oprechten op de zelve plaets daer zich alsdan eenen graenspyker bevond, behoorende aen het godshuys van S. Jans-ten-Dulle, het welk den opbrengst der sluysen van de Pas-brug, het Padde-gat en de Ketel-poort tot schadeloosstelling bekwam. Het opzicht over stads koorn-stapel wierd altyd toevertrouwd aen eenen aenzienlyken poorter, die daerom stapel-heer genoemt wierd, zoo als men ziet in onzen geschiedenisschryver Marcus van Vaernewyck, die de bedieningen daer van vele jaeren waergenomen en den toestand van den koornstapel, door het doen ter uytvoerbrengen der reglementen, zeer verbeterd heeft.
192.Den Spyker, ook wel Spikere of Speichere genoemt, staende in den Hoyaert, alwaer men nu de huyzen ziet geteekent n.o 30 en 32. Het was een zeer oud gebouw, alwaer men het graen van de stad in bewaernis leyd, waerom men bet ook Graenspyker noemde. Er word van het zelve gewaeg gemaekt in het reglement voor stads pynders van den 31 september 1545.
193.Hooge-huus, staende op de Vrydagmerkt, alsnu geteekent n.o 20. Het is in dit huys dat de gentenaeren den eed van getrouwigheyd aen hunne souvereynen ontluykten by derzelver hulding, zoo als men zien kan in het proces-verbael der hulding van keyzer Karel den V.
194.Huys van Huybregt van Eyck. Dit huys, alwaer men meent dat Huybregt van Eyck stierf, aen wie men, volgens het gevoelen van sommige hedendagsche schryvers, de kostbaere ontdekking van het schilderen met olie-verf verschuldigt is, alhoewel men zulks algemeenelyk toeschryft aen zynen jongeren broeder Jan van Eyck, die maer zynen leerling is geweest, stond op den hoek der Koeystraet, is in het jaer 1828 afgebroken en door een fraey huys vervangen.
195.Collatie-zolder, nu het Torreken genoemt, een gebouw, staende op de Vrydagmerkt, geteekent n.o 1, alwaer de oproerige collatie der stad Gend, welke keyzer Karel den V beteugelde, bare gewoone vergaderingen hield. Aen den toren van dit gebouw is eenen ring vastgemaekt, welken men van ouds tyd den Lynwaed-ring genoemt heeft, om dat men'er de stukken lynwaed aen hangde, die ter merkt gebragt zynde, bevonden wierden slegt geweven te zyn, het geen alsnu nog in zwang is. Dien ring heeft zynen naem gegeven aen den geheelen zuydkaut van de Vrydagmerkt, welken in de oude acten zeer dikwils den Linwaet-rinc genoemt word.
196.Pilaeren der Visch-merkt. Deze vier steene pilaeren, met de wapenen van Bourgondien, Oosteuryk, Vlaenderen en Gend, hebbende van boven eenen leeuw, wierden in 1483, by forme van amende honorable, opgeregt door den heer der parochie van Maldegem, om dat hy de privilegien der stad Gend geschonden had. Zy zyn in het jaer 1782 afgebroken.


illustratie


Vorige Volgende

Over het gehele werk

plaatsen