De historie van Belgis

III Kapittel.

Wat de keulsche Kronyk in deze Nederlanden zegt geschied te zyn in het jaer dat Christus geboren wierd, of daer omtrent, en van de stad Keulen.

De keulsche kronyke zegt dat de roomsche kapiteynen Tiberius en Nero, eenen bloedigen oorlog voerden tegen de Waelen of Gallen, dat waeren

[p. 28]

die van Trier en hunne onderhoorige landschappen; doch naer eene groote bloedstorting, kreeg Tiberius de overhand en sloeg al het volk van Trier dood. Van dezen oorlog maekt Ausonius den digter, gewag in de volgende veêrzen:

AEquavit latias infelix Gallia cannas,
Inflexaeque jacent inopes super arma catervae.

Naer dat Nero en Tiberius deze uytmuntende overwinning op de Waelen behaeld hadden, stelden zy in de veroverde landen roomsche bevelhebbers, en keerden vervolgens weder nae Roomen, alwaer zy op het heerlykste ontfangen wierden van den keyzer Octavianus, den raed en al het volk.

Voorders zegt de gemelde kronyk: als Nero en Tiberius weder te Roomen gekomen waeren, overvielen de Sicambren (schryft Strabo) met branden en rooven het volk genoemd Ubii. Volgens zommige bewoonden de Ubii het land daer Keulen nu staet, en de omliggende gewesten; de Sicambren besloegen de landen, tusschen de Maes, den Rhyn en de zee, die men nu Gelderland noemd. Wanneer de Sicambren voornoemd, de Ubii aldus begonnen aen te randen, stierden deze laetste terstond twee welsprekende mannen, Polycarpus en Drusilus, nae Roomen tot den keyzer Octavianus, om hem daer van kennis te geven. Dezen vorst zond haestelyk eenen manhaftigen krygsheld, genoemd Marcus Agrippa, dat beteekend met de voeten eerst ter weireld gekomen, aen het hoofd van dry legioenen, om dit volk tegen de geweldenarye der Sicambren te beschermen. Hier uyt is te vermoeden dat de Ubii hun onder de gehoorzaemheyd der Romeynen begeven hadden.

Agrippa, die, als eenen voorzigtigen en medoogenden veldheer, zoo veel het mogelyk was de bloedstorting zogt te vermyden, stierde voor het aengaen van den stryd tot de Sicambren twee treffelyke mannen, den eenen genoemd Cornelius, en den anderen Valerius, om te zien of zy tot reden konden gebragt worden; maer mids dit vreed

[p. 29]

volk nae geenen voorstel wilden luysteren, zond hy hun den volgenden brief: ‘wy beklaegen ons dat gy altyd boozer en vreeder word, en geene gelegendheden laet voorby gaen om ons te tergen en te krenken; ook vinden wy ons gedwongen ons zelven te beschermen en de schaede te vreken die gy onze bondgenooten door uwe moedwilligheyd toegebragt hebt; diesvolgens zyn wy tegen u te velde gekomen met een magtig leger, met voornemen van alle mogelyke poogingen aen te wenden om u te doen ondervinden hoe onvoorzigtiglyk gy gedaen hebt, met onze vriendschap zoo hoog niet te agten als zy behoorde geagt te worden.’

Terstond naer het afveêrdigen van dezen brief, gaf Agrippa aen zyne krygslieden bevel om hun tot den sryd te bereyden: korts daer naer viel hy de Sicambren aen, en behaelde op de zelve eene treffelyke overwinning; want zy wierden alle verslaegen of gevangen, uytgenomen weynige die hun leven behielden door de vlugt. Aldus wierden de Ubii van deze gevaerlyke vyanden verlost.

Op dat dit volk in het toekomende voor alle andere vyandlyke aenvallen mogt bevryd wezen, dede Agrippa eene sterke stad bouwen, binnen de welke hy de Ubii, die te vooren verstrooyd gewoond hadden, byeen gebood te vergaederen. Deze stad wierd, volgens den naem van haeren stigter, Agrippina genoemd, en haere inwoonders, die men voortyds Ubii genoemd had, Agrippinensers. Zy was gebouwd na de romeynsche wyze, en verheerlykt met torens, paleyzen en huyzen als te Roomen. Daer was eene openbaere merkt daer men mogt koopen en verkoopen, benevens eene plaets om de ridderlyke spelen te oeffenen. Voorders voerde Agrippa onder de Ubii vele romeynsche zeden en gewoonten in; zoo dat men daer op heden te Keulen nog verscheyde overblyfzels van ziet, naementlyk in dragten en gebouwen. Deze stad heeft wel dry eeuwen naer haere stigting den naem van Agrippina behouden.

[p. 30]

Dat deze stad aldus gestigt is, poogt den opstelder der keulsche kronyke te bewyzen uyt verscheyde schryvers; niet dat zy 'er van geschreven hebben, maer verzweegen dat daer te vooren eene stad gestaen heeft: hoewel andere steden van Duydschland, bezonderlyk de gene langs den Rhyn gelegen, van hun nauwkeurig beschreven zyn. Onder het getal dezer schryvers stelt hy de volgende: Ptolomeus, den berugten sterrekundigen; Julius Cesar, in zyne Commentarien; Strabo, den weireld-beschryver; Herodotus, Pomponius Mela, Apianus en Plinius; welken laesten met de grootste nauwkeurigheyd beschreven heeft alle de steden aen beyde de kanten van den Rhyn, en de volkeren die de zelve bewoonen, van aen den oorsprong dezer rivier tot daer zy in de zee stroomt. Cornelius Tacitus, die zoude geschreven hebben dat Marcus Agrippa de stad Keulen eerst gestigt heeft; Orosius, Vincentius, Cosmidromius, Wernerus in Fasciculo Temporum, Florarius Temporum, Rudimentum Noviciorum, en een oud homelien-boek op St. Albaens-berg te Mentz, waer in men de legende van verscheyde heylige martelaeren vind. Ook wild hy dit bewyzen uyt een opschrift in gulde letteren, staende aen de stads dans-zael, Gortzenich genoemd, en luydende als volgt:

Der herlighe Marcus Agrippa, een heydensch man,
Vur Godts ghehurt, Agrippinam, nu Ceulen, began.

Wederlegging op het geen voorschreven is.

Sicardus, bisschop van Cremonen in Lombardien, onder het aerds-bisdom van Milaenen, eenen historie-schryver, die den oorsprong van verscheyde steden onderzogt heeft, zegt, dat de stad Agrippina (nu Keulen), gelegen aen den Rhyn, in het neder deel van Duydschland, de stad is die het volk Ubii voortyds bewoond heeft; dat de zelve reeds haer begin genomen heeft van als Eneas, hertog van Troyen, nog leefde, en dat zekeren troyaen, genoemd Colonus, eerst ondernomen heeft die te bouwen. Volgens den gemelden schryver, is Keulen

[p. 31]

vernieuwt en merkelyk vermeerderd geweest omtrent het jaer Ons Heeren 43, op bevel van den keyzer Claudius. Dien vorst verdreef de Swaven, die deze stad bemagtigt en de Ubios, haere inwoonders, verjaegd hadden, bevolkte die weder, en gaf haer den nam van Agrippina, volgens den genen van zyne gemaelinne, die uyt den stam der Ubios gesproten was.

Wernerus, eenen carthuyser van Keulen, wederspreekt het gevoelen van Sicardus, zeggende dat den eersten naem dezer stad Agrippina geweest is; maer wy vinden zoo weynig zekerheyd aengaende haeren oorsprong, dat wy niet weten wie best te gelooven is.

Ik vinde dat 'er binnen Keulen boven de 80 oude kerken, kloosters, collegien en kapellen zyn, zonder die kapellen te rekenen, de welke zommige persoonen in hunne huyzen hebben, en voor een ieder niet open staen. In deze geestelyke plaetsen geschieden dagelyks wel 500 missen. Het is eene stad vol heyligdom: binnen de zelve berusten het meeste deel van de lichaemen der elf duyzend Maegden, die daer omtrent van de ongeloovige Hunnen gemartelizeérd zyn; als ook eenige van de onnoozele kinderen die Herodes dede ter dood brengen, en meer andere heyligdommen. Bezonderlyk worden daer in groote eer gehouden de lichaemen der heylige dry koningen, de welke ik gezien hebbe, zy berusten in eene zeer kostelyke tombe. Deze lichaemen zyn daer van Milaenen gebragt door zekeren bisschop van Keulen, Reynardus genoemd, met toestemming van den keyzer Frederik, die Milaenen veroverde in het jaer 1264. Zy waeren door Eustorgius, bisschop der laetstgemelde stad, aldaer overgevoerd uyt de kerk der H. Sophia te Constantinopelen, alwaer Helena, moeder van den keyzer Constantinus, die aengebragt had uyt Persien en Meden, alwaer zy te vooren begraeven lagen binnen de stad Seuwa, onder den berg Vaüs, welke stad zy zelve gestigt hadden; maer deze lichaemen hadden nog elders berust, eer zy in handen van Constantinus en Helena kwamen.

[p. 32]

Keulen is eene groote stad, ja eene der grootste van Duydschland: zy strekt haer in de lengde langs den Rhyn, en heeft eene zeer schoone haeve, benevens een groot getal molens en kraenen om te winden, die tegen het water gelegen zyn. Eenen arm van den Rhyn, ter breedte van meer dan eene boôg-scheut, stroomt snellyk door de stad henen: over de andere zyde van dit water woonen Jooden op tribuyt, die aldaer hunne synagogue of tempel hebben. Het is eene ryke en magtige koopstad, vercierd met vele fraeye gebouwen, bezonderlyk naest den Rhyn. Ieder aenmerkelyk huys heeft zyne drooge stove; zommige hebben 'er dry, en eenige wel vier. Men leest, dat de keyzerinne Helena. de kerk van den H. Jeroon en zyne medegezellen te Keulen, met goude plaeten heeft doen dekken, waerom zy de kerk der gulde martelaeren genoemd is; maer de Hunnen hebben dit goud gerooft. De gemelde kerk heeft eenen krogt, gelyk men aen meer andere vind: ook zyn 'er kerken daer men langs de eene zyde boven en langs de andere onder in gaet, gelyk ik ondervonden hebbe.