De historie van Belgis

XVII Kapittel.

Van vier Wonderstukken, onder de Romeynen gebeurd, ten tyde van Lucius Tarquinius den Hooveêrdigen, laesten koning van Roomen.

Hier lust my in het kort te verhaelen het geen den romeynschen historie schryver Titus Livius

[p. 215]

te Roomen en daer omtrent zegt geschied te wezen, ten tyde van Tarquinius den Hooveêrdigen, vader van Sextus of Tarquinius, daer wy in het voorgaende kapittel van gehandeld hebben.

Den koning Servius Tullius had twee dogters, de welke hy ten houwelyk gaf aen twee zoonen van Tarquinius Priscus, die voor hem het roomsch ryk bestierd had. Lucius Tarquinius trouwde de oudste, deze was eene eerbaere en deugdzaeme vrouw, maer daer viel haer eenen boosaerdigen man ten deel. De tweede, genoemd Tullia, die eene zeer kwaedaerdige vrouw was, had eenen vredigen en deugdelyken egtgenoot. Door den raed van deze booze Tullia, die verdried had om dat haeren man zoo eenvoudig was en nae de koninglyke eer niet stond, wierd Tarquinius, die haere zuster getrouwd had, zoo verre gebragt, dat hy zyne vrouw vermoorde. Zy hielp van gelyken haeren man (zynen broeder) van kant, die Arnus genoemd was, waer naer zy malkanderen, na de heydensche manier, ten houwelyk namen, en zig by het volk van Roomen, door valsche tigten, over hunne gepleegde misdaeden verschoonden.

Mids Tullia de natuerlyke dood van haeren vader niet konde afwagten, heeft Tarquinius zyne handen daer naer ook met deszelfs bloed besmeurd, hem van den steeger van het Capitolium werpende; maer dewyl hy naer dien val nog leefde, dede hy hem van eenig gewapend volk overvallen en geheel doodslaen. Tullia van deze daed verwittigd zynde, is, vol blydschap, nae het raedshuys gereden, om haeren man geluk te wenschen, mids hy, zoo het scheen, koning geworden was. In het wederkeeren kwam zy met haeren wagen door de straet daer haeren vader dood lag, wiens lichaem den voerman zogt te myden, maer zy dwong hem het zelve te overryden. Zedert heeft deze straet den naem behouden van via scelerata, dat is, de zondige of schandelyke straet.

Het vervolg van den levensloop dezer twee monsters van vreedheyd is insgelyks zeer ondeugende

[p. 216]

geweest, als ook den geenen van hunnen zoon Sextus, die de eerbaere Lucretia verkragtte op de volgende wyze: zynen vader Tarquinius hield de stad Ardea belegerd, onder welk beleg, dewyl het redelyk lang duerde, een gastmael gebouden wierd. In het zelve waeren verscheyde edele Romeynen, die over tafel vermaek namen van hunne gemaelinnen en andere eerbaere vrouwen van Roomen te spreken, zoo dat den eenen en den anderen deze prees; eyndelyk wierd 'er besloten, dat Sextus, zoon des konings, met twee andere heeren nae Roomen zoude ryden, om eenige vrouwen op het onvoorziens te bezoeken; en de gene die zy met het eerlykste werk zouden bezig vinden, zoude den prys boven de andere hebben.

Binnen de stad komende, vonden zy de gemaelinne van Sextus met andere vrouwen in pragt en weelde, maer Lucretia, de egtgenoote van Collatinus, wierd aengetroffen in de eenzaemheyd, eenvoudig gekleed, en haer oeffenende in een loffelyk handwerk, want zy zat by haere dienstmaegden bezig met weven, diesvolgens wierd haer den prys opgedregen. Zulks veroorzaekte aen Sextus zoo groot spyt, dat hy middelen bedagte om haer te schenden, en den eer-krans te doen verliezen, die zy door haere deugd gewonnen had. Ten eynde begaf hy zig op zekeren tyd, wetende dat haeren man afwezig was, nae haer huys. Lucretia geen kwaed vermoedende, ontfing hem op zoodaenige wyze als aen den zoon van eenen koning betaemd, maer 's nagts in haere slaep-kamer geraekt zynde, door het toedoen van eene haerer dienstmaegden, die hy met geschenken omgekogt had, dreygde hy deze eerbaere vrouw (mids hy geenen anderen middel zag om zyn oogmerk te bereyken) te doorsteken, ten waer zy hem zyne begeêrte wilde laeten voldoen, en om te toonen dat deze verdreyging niet ydel was, liet hy haer den poinjaerd tasten. Mids Lucretia betuygde, dat zy haere eere hooger agte dan haer leven, verzinde hy eenen anderen list om deze vrouw tot den val te brengen. Hy

[p. 217]

dreygde haer dan, byaldien zy zynen wil niet dede, dat hy voorgenomen had eerst haer, en vervolgens eenen van haere knegten te vermoorden, en dezen knegt naekt by haer in het bed te leggen, daer naer uyt te stroeyen dat hy hun aldus by malkanderen gevonden en de onteering van haeren man op zoodaenige wyze gevroken had. Lucretia, overwegende dat zy aldus de dood en te zaemen ook de schande van het overspel zoude moeten onderstaen, verloos haere eerste standvastigheyd, en liet Sextus zynen lust boeten.

Naer dat dien booswigt vertrokken was, maekte zy een uytnemende misbaer. Zy zond om haeren man Collatinus en om haeren vader, Lucretius genoemd, hun doende verzoeken van niet lang te verbeyden, dewyl zy in den uytersten nood was. Zy kwamen beyde verzeld van eenen goeden vriend, haeren vader bragt Publicus Valerius mede, en haeren man, Junius Brutus, twee van de aenzienelykste borgers van Roomen. Naer veel klaegen en zugten, stak Lucretia, in hunne tegenwoordigheyd, een mes in haere borst, daer zy haer ten dien eynde mede gewapent had, en viel aldus, naer eene overvloedige uytstorting van bloed, voor hunne voeten dood ter aerde. Haere vrienden op dit aenschouwen ongemeen verslaegen, trokken het bloedig mes uyt de wonde, en zwoeren haere onnoozele dood op den koning en zynen zoon te vreken. Vervolgens bragten zy haer dood lichaem op de merkt, verwekten al het volk om eene zoo booze daed niet ongestraft te laeten, en deden zoo veel dat zy den koning buyten de stad hielden, ondanks alle die hem voorstonden.

Dien vorst nam zynen toevlugt tot den koning van Ethrurien, den welken, alsdan zeer magtig wezende, hem in zyn ryk belofde te herstellen. Tarquinius bragt Porcenna (aldus was den ethrurischen vorst genoemd), door zyne valsche inblaezingen, zoo verre, dat hy met een magtig leger voor Roomen trok, en de inwoonders dezer stad zeer benouwde, mids den ongemeenen dieren tyd

[p. 218]

die daer alsdan op handen was. Naer dat hy den berg Janiculus ingenomen had, arbeydde hy om eene brugge over den Tiber gelegen, pons sublicius genoemd, ook in te krygen. Zy was bezet met eenige Romeynen, die voor het geweld van Porcenna de vlugt namen, uytgenomen Horatius Cocles, den welken riep dat zy de brugge agter hem zouden afbreken, en dat hy de vyanden geheel alleen zoo lang zoude tegenhouden tot dat zy zulks verrigt hadden. Alsdan begonnen zy de gemelde brugge te breken, en daer bleeven in dezen nood niet meer dan twee mannen by hem, Spurius Laërtes en Titus Herminius; maer deze, bedugt voor hun leven, zyn hem ook afgeweken, van als 'er nog maer een weynig van de brugge gebroken was. Horatius bleef dan alleen, en wederhield het leger der vyanden zoo lang tot dat zy geheel afgeworpen was. Wanneer hy het vervolgens niet langer meer konde uythouden, sprong hy met zyn harnas in het water en zwom over tot zyn volk. Om deze manhaftige daed wierd hy by de Romeynen grootelyks geprezen, zy lieten zyn standbeeld binnen de stad opregten, en schonken hem zoo veel land als hy op eenen dag konde ploegen, het welk in dien tyd voor eene zonderlinge eer gerekend wierd.

Hier naer zoude eenen anderen romeyn, genoemd Gayus Mutius, ook geêrne eenen onstervelyken naem verkregen hebben. Hy kleedde zig derhalven als eenen van de vyanden, zwom des nagts over den Tiber, en 's morgens in de vyandlyke legerplaets komende drong hy met andere tot in de koninglyke tent. Aldaer zag hy Porcenna nevens zynen cancelier zitten, den welken zoo kostelyk gekleed was als dien vorst zelve, zoo dat hy dezen bedienden, in meyning dat het den koning was, dood sloeg. Hier naer wilde hy weder over den Tiber vlieden; maer hy konde door de menigte des volks niet geraeken. Voor den koning gebragt wezende, beklaegde hy zyne dooling, waer door by den eenen voor den anderen vermoord had.

[p. 219]

Vervolgens zyne hand in een vuer stekende, dat hy daer zag, hield hy die zoo lang daer in, tot dat zy geheel verbrand was, zeggende dat hy deze hand aldus straffen wilde, om dat zy eenen anderen gedood had in plaets van den koning, daer hy op gemunt was, en dat 'er binnen Roomen nog 300 mannen waeren, die insgelyks zynen ondergang gezworen hadden.

Porcenna, deze onberoerlyke standvastigheyd van Mutius zien de enhoorende dat 'er nog vele gezind waeren gelyk hy, stierde hy des anderendags met hem gezanten tot de Romeynen, om verdrag met hun te maeken. Mids dezen vrede door het toedoen van Mutius te wege gebragt was, wierd hy van zyne medeborgers met een groot stuk land vereerd, aen de andere zyde van den Tiber, het welk langen tyd daer naer den naem behouden heeft van het Veld van Mutius.

Terwyl men bezig was met over de voorwaerden van dit verdrag te handelen, hadden de Romeynen verscheyde edele jongelingen en maegden, als pandmannen, tot den koning van Etrurien gezonden. Onder het getal dezer joffrouwen bevond haer eene dogter, genoemd Clelia, deze vermaende zommige van haere gezellinnen om hun zelven vry te maeken by middel van de vlugt. Zy namen elk een peêrd van de vyanden, zwommen daer mede by nagt over den snelvlietenden Tiber, en kwamen 's morgens vroeg binnen Roomen gereden.

Porcenna, daer over verwonderd zynde, ontbood deze maegden terug, meer om de zelve met aendagt te beschouwen, dan om hun eenig leed te doen. In zyne tegenwoordigheyd komende, voerde Clelia het woord voor alle de andere, die ten uytersten bevreesd waeren, en beleed dat zy de oorzaek van dit bestaen was; diesvolgens, indien 'er eenige straffe moest vallen, verzogt zy dat hy deze op haer alleen beliefde te doen uytvoeren, en niet op haere gezellinnen, die onschuldig waeren.

Alsdan verwonderde den koning zig nog meer, hy prees deze dogter, en begiftigde die om haere

[p. 220]

deugden. Vervolgens liet hy haer een zeker getal van de gyzelaers kiezen, met belofte van die, ter liefde van haer, in vryheyd te stellen. Zy dankte den vorst en koos niet dan maegden; en dewyl hy haer vraegde waerom zy ook geene jongelingen gekozen had, antwoordde zy, dat zulks geschied was op dat haere eere niet zoude gekrenkt worden. Alsdan ontsloeg Porcenna alle de jongelingen en maegden die hy in zyn vermogen had, begiftigde hun rykelyk en zond die nae hunne stad, met last van aen de Romeynen te zeggen, dat hy van hun geene pand-mannen meer noodig had, en niet anders begeêrde dan hunne vriendschap, dewyl onder hun niet min helden-deugden in de vrouwen gevonden wierden als in de mannen. Ter eere van deze Clelia lieten de Romeynen ook eene metaele kolomme regten, daer een te peêrd zittende vrouwen-beeld opgesteld wierd.

Hier naer vertrok den koning Porcenna van voor Roomen, zonder zig verder te bekommeren met de zaeken van den verjaegden Tarquinius, die naermaels zyn leven eyndigde binnen de stad Cuma, in den ouderdom van omtrent 90 jaeren, 14 naer dat hy verbannen was. Deze dry voornaeme stukken, gednerende dit beleg allen gebeurd, geven wel te denken dat de Romeynen in alle andere tyden vele uytmuntende daeden bedreven hebben.