De reus van Rotterdam

Stadsgeheimen

[p. 132]

92

Alles wat hij zei van het Ware, Goede en Schone,
dat namen de mensen aan, zoals een koe rozen aanneemt.
H.C. Andersen

Zo mogelijk eens per week bezoek Warenhuis. Grote, rijk-gesorteerde boekenafdeling. Niet zulke lastige verkoopsters. Rustig inzien. Zo mogelijk morgenuren, bang voor (zaterdagmiddag) drukte en gewoel. Doordeweekse dag tegen Sinterklaas? Benut zaterdagmiddag. Beurt voorbij laten gaan, lokt niet aan.

Uitzonderlijke drukte, alle afdelingen, trappen.

In stalletje, op trapoverloop, rechts voor mij (kom van boven, links). Sneldichter. Bijna aan voorbijgegaan, zo'n menigte, soort opstopping. Nieuwsgierig: dringen, botsen, wringen (staat tegen). Bijna van aangezicht tot aangezicht, Sneldichter.

Etaleurs timmerden, schilderden kraampje, in open lucht al lang vergaan. Proeven van Sneldichters kunnen, blikvangers door grote, rooie verfkaders. Sneldichter achter onooglijk burootje. Grote, zwarte schrijfmachine, op stencils berekende slee. Machine niet gewend? Ws eigendom Warenhuis. Geen Snel-typer. Bloknoot: potloodkrabbels (steno?). Behoedzaam: 2-vingertyper, tongpunt tussen lippen. Moeder en dochter spannen resultaat af. Vrouw iets van papier in hand. Bon, bij overlegging waarvan...? Meer kijkers dan kopers.

Inkomsten niet ruim. Kan misschien wat leren: Sneldichter inside info. Concentratie rond hoogtijdagen? Mogelijkheden? Voorlichting? Kommerciële noodzaak? Ik wil je spreken. Indruk: grijs, op grauw af. Oud, grijzend haar, eenvoudige, grauwe kleren, opzettelijk artistiek vlinderstrikje, verloren op goorwit overhemd-fond. Gerimpeld, droef gelaat. Snorretje probeert gelaat te laten lachen, valt evenals vlinderstrikje uit toon. Spitsneus en zwaar hoornen brilmontuur zorgen voorts voor uiterlijk van nadenkend mens, nooit komend uit problematiek.

Scheurkalender: Een dronken man klimt met zijn laatste krachten in een trein en zinkt op een plaats neer. Een

[p. 133]

geüniformeerd persoon passeert hem en hij vraagt hem om een kaartje.

‘Wat mankeert je? Ik ben de conducteur niet. Ik ben marine-officier!’

‘Dat is ook wat. Ben ik zowaar op een oorlogsbodem terecht gekomen.’

Krijg geen kans met Sneldichter, hierna te noemen: Snel, in contact te komen. Boeken ontlokken geen aandacht. Nietsziend bladeren, Warenhuis verlaten.

Zo mogelijk maandagmorgen enkele uren er tussenuit. Ws minder druk, Snel aanklampen. Moet maandag, laatste dag, 's avonds sinterklaasviering.

Maandagmorgen inderdaad minder druk. Al merkbaar in draaideur. Vooral vrouwvolk, pensioengasten. Hoopvol. Teleurstelling: leeg kraampie. Typmachine verdwenen onder hoes, lege bloknoot is het enige.

Verkoopster, kenbaar aan zwarte kleren, geen jas of mantel aan.

Vraag: ‘Istie der niet?’

Volgt aanwijzing kraampie. ‘Kweet ut nie... zal is eve voor vragen.’

Onderdanig, altijd cheffin in buurt, cheffin aanschieten. Verbazend antwoord, bedoelt: kweenie oftie int gebouw is. Moet toegeven, met enig nadenken moet ze mijn vraag ook belachelijk overbodig vinden. Nauwkeuriger formuleren. Onjuist taalgebruik, op kantoor dankbaar aangegrepen om mop te debiteren (ter zake, tenzij...). Sleur van alledag moet doorbroken worden. Scheurkalender!

Iemand komt kamer binnen, vraagt, op deurknop steunend, zonder helemaal binnen te komen, knikkend naar verlaten buro: ‘Is Snel (noem maar wat) er niet?’

Aanwezige assistent(e) (hogergeplaatste in betrokken?):

‘Kijk daar is,’ verwijzend naar buro (eronder?) en -laden.

Hoofd vragensteller gauw verdwenen. Inwendig gnuivend achterblijvende ass.

Cheffin beduidt meisje verder te kunnen gaan, komt naar me toe. ‘U wilt Snel spreken? Heb ik dat goed begrepen?’

Kn-ik.

[p. 134]

‘Moet int gebouw zijn. Kan elk ogenblik terugkomen. Waar gaat het om? Gedicht? Kennis van Snel? Weet nl niet of hij in werkuren privé gesprekken kan voeren. Ik-’

‘Ik wil een gedicht. Ik heb kadootjes gekocht.’

Leg hand op tas, toch gesloten, onder arm.

‘Als u wilt wachten. U kunt (samen naar kraample) op zijn stoeltje plaatsnemen. Tot hij komt.’

‘U wordt bedankt.’

Doorlopen. Opluchting. Hoofd half afgewend van voorkant kraampie: straks denken ze dat ik Snel ben. Moet toch enkele mensen afwijzen, die mij bon willen overreiken. Lopen ws rond, binnen oogbereik van kraampie, in afwachting van Snel. Zie hem trap afkomen. Blik van droef naar verbaasd: iemand in zijn domein? Sta op.

‘Cheffin stond toe...’

Neemt zijn plaats in, verwijdert hoes van typmachine.

‘Neem me niet kwalijk. Heeft u lang moeten wachten? Was koffiepauze. Zeg het maar: wat is het? Voor wie?’

Afwachtende houding, bloknoot, potlood, zonder ander aan te kijken.

‘Ik weet niet, hoe ik het moet zeggen. Ik wou -’

‘Pardon: bon. Zo is de regeling nu een keer...’

‘Heb geen bon.’

Mekaar aankijken.

‘Alleen op vertoon van bon.’

‘Weet ik.’

Neergeslagen ogen, enigszins beschaamd. Mekaar weer aankijken.

‘Kom om inlichting. Werk-advies. Kunt ú mij misschien -’

‘Bent u zeker van uw plan? Heel zeker? Alle voor- en nadelen afgewogen?’

Blik doordringender, schrijfgerei neergelegd.

‘Dat niet. Kunt u wegwijs maken? Ben ik onbescheiden?’

‘Helemaal niet, als dat uw vrees wegneemt. Advizeer graag: jonge, artistieke mensen, begonnen met leven, onzekere toekomst. Blij, eindelijk durfal te treffen, besluitvaardig, geestdriftig. Misschien af te raden. Als ik dieper nadenk... niet hier, geen geschikte plaats voor dergelijke gesprekken. Direktie zou

[p. 135]

bezwaar maken. Hoewel... rustig moment. Belangrijk: hangt nauw samen met werk. Kan me ontslag betekenen. Vóór alles vermijden. Laten we zo doen: ik ben zogenaamd aan het werk, zit te pennen. In werkelijkheid luister ik naar uw verhaal, probeer vragen te beantwoorden. Komen klanten, spijt me, ophouen. Aarzel niet langer. Volkomen openhartig kunnen zijn, wonderlijke man.’

‘Ontvangst ontoereikend voor levensonderhoud. U kent probleem. Aanvankelijk (gelukkige omstandigheid) wat klein, los/vast penwerk, geen belemmering, eerder nut voor rijpingsproces. Door eigen onvoorzichtigheid (onderbetaling? afraffelen) eind aan gekomen, beken ik. Nu dagelijkse gang naar zuidvruchtenkantoor. Savonds suf van inkalkuleren, telefoontjes plegen, weg inspiratie. Ben boodschap doen, doe ík wel even’ (voor postkamermeisje), ‘kan niet lang wegblijven. Mijn vraag: perspektieven? Tijd over? Nadelig?’

‘Treurig, treurig gesteld. Ideaal? Middel! Jongmens, vergissen is... menselijk is het woord. Vergis ik me sterk? U overweegt werkelijk komplete overgave aan vak? Uiterlijke aantrekkingskracht? Snelheid? Snel: direkt kontakt met code-gevoelig publiek, lezen en schrijven verlerend? Als ik U was-’ Naast ons moeder met tas vol pakken, pakjes.

‘Ik zal u helpen.’ Vervolgens:

‘Helaas, u ziet, werk roept. Graag andermaal. Morgen ben ik hier niet meer. Als u wilt langskomen? Mijn kaartje.’

Ongezien in portefeuille.

‘Donderdagavond?’

‘Goed, heer Snel, donderdagavond.’

Verheugd, vlug terug naar kantoor.

Snel heeft me te grazen. Practical joke? Wil hij ontvangen? Wil hij, dat ik zelf adres uitzoek? Gaat dat zo? Leer met dag. ‘Snel gevonden?’

[p. 136]

Traag rollen verkeersgeluiden uit drukke winkelstraat ver onder ons door schuin dakraampje. Zolderkamer in centrum, klein, geriefelijk, smaakvol. Veel (kinder)boeken.

Gesprek over algemene dingen, twee sigaretten.

‘Ik herhaal: ontmoet zelden zo'n enthousiaste jongeling... jonge enthousiasteling, als u wilt. Verheugend. Hoop werkelijk u voor Metier (hoort u Hoofdletter?) te winnen.’

‘Hoe ging dat vroeger?’

‘Hoe bedoelt u? In mijn tijd... goeie tijd gehad... duidelijk. Met enkele anderen stichting int leven geroepen. Wilt u, dat ik verder vertel? Blad in eigen beheer: Rapido. Voorleesavonden, onder mekaar, wel te verstaan, om elkaars benadering van publiek te bestuderen. Verschijning, helaas ja, na drie nummers gestaakt: belangstelling te gering. Als ik denk aan onbegrip... die dagen... is niet veel beter geworden. Goeie tijd; bedoel ik mee: onderling. Enige overlevende van Rapido-groep, ben ik, Ons doel nog steeds mijn doel: nader tot nieuwe lezer. Snel is de naam. Direct mail: reclamefiguren verstaan mijn bedoeling. Geen overbodige geheimzinnigdoenerij. Omslag tot minimum beperken. Wat? Exclusief? Weg exclusief! Kwaliteit wint altijd. Kwaliteit is reclame. Allemaal!

Ik wil zwijgen over voorlichting. Indertijd al geprobeerd verbetering in te brengen. Aanwijzingen voor publiek. We zochten nieuwe wegen, mogelijkheden, duidelijk? 1 idee: direct massaal manuscript. Warenhuizen! Acties! Depressie. U weet wat dat betekent?

Waarlijk diep doorvoelde verzen, zijdelings betreffende hoogtijdag rakend. Direct in begin al te idealistisch. Konden niet over hart krijgen... koncessies. Deze fout werd ons noodlottig. Enthousiaste opzet tot mislukken gedoemd. Brieven aan Warenhuis-directies, verzen ingesloten retoer. Wat doen directies? Standpunt: klant koning. Ontslagen. Leden van organisatie uit funktie ontheven. Grote klappen. Gros niet bovenop gekomen. Konden niet meer kracht opbrengen: voort werken, verwezenlijken. Gevolg: organisatie valt uit mekaar, contact geringer en geringer, toevallig treffen ten slotte. Zit lang bij pakken neer, wetend: moet zin geven, maar hoe? Overmacht: onbegrip. Oud geworden, kan bot zijn, ais het moet.

[p. 137]

Nieuw begin gemaakt; iets (sprankje) overgebleven: moet lukken.’

‘Waarom zwijgt u opeens? Wat moet ik zeggen? Hang aan uw lippen... Ga door, ga door.’

‘Met grote moeite van grond af begonnen. Koncessies noodzakelijk, wil wat bereiken. Kommercieel werk, opportune pennevruchten, listig vlechtwerk, rijk rijm. Produktie! Beste jaren voorbij, kansen kansen gelaten? Twijfel elke dag, wil meemaken... overhaast, gevaarlijk, verlies beheersing, knoei. Nou u...’

‘Ik?’

‘U bent jong, aan begin. Ik lig straks uitgestrekt in grote schaduw. U en ik willen iets, dat op mekaar lijkt. U bent nog lang niet... vestig hoop op u. Hoed u voor halers, misleiders, beunhazen, studenten, dilettantes. Doorsnijden ziel...‘

‘Ben stil van uw woorden, heer Snel. Voel met u mee. Wou dat ik twijfelgroeven van uw gezicht kon jagen.’

Vin Snel nl sterk verouderd, sinds ochtend in Warenhuis. Gevoel van verbondenheid, gemeenschappelijk ideaal. (Of, als u wilt, zou Snel zeggen: ideale gemeenschap.) In gedachten: voortijdig weggerukt, niet gezegd.

‘U kunt op mij rekenen. Houden kontakt. Kunnen van mekaar iets opsteken, ja? Neem nu afscheid. Hand er op?’

‘Hand er op.’

Denkwerk zat, alsof gesprek afgeluisterd is, rancune-epidemie.

‘Meneer Snel? U laat me schrikken.’

‘Woont hier toch?’

‘Weet u dan niet... Welke krant leest u?’