De jeugd van een dichter

Uit het leven van Albert Verwey

[p. 326]

Naschrift

Het voorafgaande werk, aangevangen in het voorjaar van '43, werd Maart '44 voltooid. Er moesten meer dan vier jaar verstrijken aleer het verschijnen kon. Uiteraard diende, vóór aan publicatie kon worden gedacht, een einde te komen aan de bezetting en aan de dwang welke aan de Nederlandsche schrijvers door de ‘Kultuurkamer’ werd opgelegd. En toen, ruim een jaar na de voltooiïng, de bevrijding kwam, bleek papierschaarschte voor de uitgave een belemmering te zijn, en daarna de overbelasting der drukkerijen.

Ik heb het evenwel wenschelijk gevonden om, ondanks dit tijdsverloop, in den tekst en ook in de inleiding geen woord te veranderen en mijn lezers dit boek aan te bieden juist zooals ik het de weduwe van den dichter in manuscript voorleggen kon.

Mevrouw Verwey-van Vloten stierf 1 Februari 1945 in haar kleine Amsterdamsche flatwoning waar zij, toen zij Villa Nova te Noordwijk ontruimen moest, een toevlucht had gezocht. Daar, aan de zuidelijke zoom van de stad, waar men ruim uitzicht heeft over braakliggend land, zocht ik haar eenige malen 's weeks op om aanteekeningen te verzamelen, terwijl soms het afweergeschut nabij en ver met snerpend gieren de Engelsche vliegers trachtte te verjagen die maand na maand in dichtere drommen opdoemden boven de stad en de hoop op eindelijke bevrijding versterkten. Daar, tusschen de boeken, documenten en kunstschatten, die zij in haar ballingschap had meegenomen, heeft zij de laatste maanden van haar leven, en 's avonds bij een stompje kaars, met koortsachtige ijver gewerkt aan het ordenen van de literaire nalatenschap van den dichter. Hoewel lijdend aan een doodelijke en uiterst smartelijke kwaal, heeft zij verdoovingsmiddelen geweigerd omdat zij, voor haar arbeid, tot het allerlaatst helder wilde blijven van geest. Daar is zij, tot luttele dagen voor haar dood, onvermoeid werkzaam gebleven en zij heeft haar stervensuur

[p. 327]

onbevreesd afgewacht, diep doordrongen van het besef, ook Verwey eigen, dat dood en leven één zijn, in onverbrekelijk verband.

Er is niet lange en korte tijd,
Het leven deze en die de dood.
Er is één stralende eeuwigheid
Die wordt geleefd...

(II, 412.)

en met die stralende eeuwigheid voor oogen heeft zij zich aan het werk van den dichter gewijd, zooals zij dit heel haar leven had gedaan.

Indien één vrouw ooit, in hoogsten zin, de levensgezellin van haar dichter is geweest, dan Kitty van Vloten. Van vijandschap, tegenwerking, miskenning en verguizing heeft Verwey, zooals ieder die groot van ziel en wars van opportunisme, zijn karakter handhaven wil, ruimschoots zijn deel gehad, en Kitty van Vloten heeft zich daardoor nimmer laten verblinden of beïnvloeden. Verwey las haar zijn gedichten voor zoodra hij ze had voltooid en hij besprak met haar denkbeeld en levensplan. Ondanks de zorgen voor de ingewikkelde huishouding, die een groot gezin en een gastvrije woning eigen is, heeft zij haar man, in zijn geestelijken strijd, met vastheid van vertrouwen en karakter terzijde gestaan.

Wij weten uit verscheidene plaatsen in Verwey's werk hoe sterk deze geestelijke band is geweest. In zijn boekje over zijn verhouding tot Stefan George vertelt hij o.a. hoe Kitty Verwey en de Duitsche dichter hun kennis van Skandinavische literatuur en dichtkunst uitwisselden als George in Noordwijk op bezoek kwam en de vriend droeg zijn stemmingsvolle gedicht ‘Dünenhaus’, uit ‘Die Lieder von Traum und Tod’ dan ook op aan den dichter èn zijn vrouw, ter herinnering aan het huis in de duinen:

Wo ihr gern erforscht wann meine seele
Euch umarmt, wann ihr sie ewig fliehet

Sinnend wenn die schatten weich

Abends über Holland sinken...

[p. 328]

Kitty van Vloten heeft haar kennis van de Skandinavische talen niet onbenut gelaten en Verwey heeft, bij zijn vertalingen daaruit, zeker haar hulp niet ontbeerd. Geestelijke samenwerking is het kenmerk van dit huwelijk geweest en Verwey heeft de vrouwelijke gemoedskracht die hem bezielde verheerlijkt in smenig gedicht:

Kracht van 't gemoed, bezieling van den dader:
Mijn Schoonheid, o mijn Liefde en mijn Geweten.

(I. 405.)

Dat deze gemoedskracht en deze gewetensvolle liefde ook onvermoeid werkzaam zijn gebleven te zijner nagedachtenis totdat haar sterven hereeniging bracht, het is een toewijding waarvoor ieder, die Verwey's levenswerk bewondert, de nagedachtenis van Kitty van Vloten in eere houden zal.

April 1948