De jeugd van een dichter

Uit het leven van Albert Verwey

[p. 7]

Ter inleiding

Toen mij, deze maand juist een jaar geleden, van de zijde eener uitgeverij, het verzoek werd overgebracht, een biografie over Albert Verwey te schrijven, heb ik dit plan onmiddellijk als onuitvoerbaar verworpen.

Men kan geen levensbeschrijving geven van een dichter over wiens werkzaamheid en over wiens handelingen tal van documenten bestaan, welke zeker nog een tiental jaren, zoo niet verscheidene tientallen, ontoegankelijk zullen blijven.

Er bestaan natuurlijk vele dossiers van brieven- correspondentie met verwanten, vrienden, medewerkers en leerlingen, pas zeven jaar geleden door den plotselingen dood van den dichter afgesloten - die omtrent tal van belangrijke levensmomenten opheldering kunnen geven en die voor het oogenblik buiten het bereik van den biograaf vallen, met hoeveel volharding deze ook trachten mag ze op te sporen en ze in handen te krijgen. Bovendien voelde ik mij tot dit opsporingswerk in geen enkel opzicht aangetrokken. Een ander zal, over twintig, dertig jaar, deze documenten ongetwijfeld kunnen schiften en bestudeeren en dit met grootere objectiviteit kunnen doen dan het een van Verwey's tijdgenooten en persoonlijke vrienden mogelijk is.

Doch toen ik het plan met de weduwe van den dichter en met enkele zijner kinderen en vrienden besprak, bleek mij spoedig dat ik mij aan de eerst zoo spontaan verworpen taak bezwaarlijk onttrekken kon, want dat tegenover het ontbreken van belangrijk schriftelijk materiaal persoonlijke herinneringen stonden, welke te groote beteekenis hebben dan dat ik ze verwaarloozen mocht.

Ik vond mevrouw Verwey-van Vloten na eenig overleg bereid mij uit hetgeen zij door persoonlijke ervaring en overlevering weet, en uit de papieren welke zich onder haar berusting bevinden, gegevens te verstrekken welke voor een juiste kennis

[p. 8]

van Verwey's levensgang van onberekenbare beteekenis zijn, en die voor een groot deel verloren zouden gaan wanneer ik mij niet tot taak stelde ze in het kader van een levensbeschrijving te verwerken. En vóór ik er mij ten volle van bewust was had ik reeds aanteekeningen bijeen voor een boek, dat ik te schrijven eerst ondoenlijk had geacht.

Dit boek, waarin ik mij beperkt heb tot de geschiedenis der jeugdjaren, en niet verder gegaan ben dan tot het tijdstip waarop Verwey zich, na zijn huwelijk, te Noordwijk gevestigd had en zich voorbereidde op zijn eigenlijke levenstaak - een jeugd-periode waaromtrent het aan documenten niet ontbreekt - is thans gereed en ik bied het mijn lezers aan.

Zij zullen bemerken dat het zeer vele gegevens bevat over Verwey's persoonlijke verhouding tot zijn tijdgenooten in die jaren van zijn jeugd, maar ook dat de geschiedenis van die jeugdjaren, zooals ik die hier heb geschetst, voor een groot deel op mededeelingen uit het geheugen zijner nabestaanden berust. Daardoor was het wel onvermijdelijk dat dit werk een eenigszins tweeslachtig karakter krijgen zou. Het ontbeert de volledigheid der documentatie en, voor een deel, de wetenschappelijke objectiviteit, maar het heeft aan den anderen kant de bekoring van de persoonlijke ervaring, het persoonlijk medeleven, een bekoring welke geen latere levensbeschrijver ooit aan zijn werk geven kan.

Wat dit boek niet wil zijn is een critisch-beschouwende studie over Verwey's poëzie. Het is een levens-beschrijving waarin uit het werk van den dichter en denker juist zóóveel wordt aangehaald en besproken als dienstig kan zijn om het beeld van zijn persoonlijkheid in de hier behandelde levensperiode duidelijk te laten uitkomen.

Ik heb getracht mijn bronnen te vermelden, zooveel als het mij mogelijk was. Waar ik geen bronnen noem heb ik mijn stof geput uit, zooals ik reeds heb gezegd, persoonlijke mededeelingen, uit eigen ervaring en uit het deel van het Verwey-archief dat mij door mevrouw Verwey-van Vloten ter inzage gegeven werd.

Ik kan mevrouw Verwey-van Vloten slechts dank weten voor

[p. 9]

het vertrouwen dat zij in mijn werk heeft gesteld en verder de hoop uitspreken dat Verwey's latere biograaf, die zich ongetwijfeld eens tot schrijven zetten zal, bij zijn uitvoeriger en vollediger-gedocumenteerde levensbeschrijving baat vinden zal bij de gegevens welke in dit boek verzameld zijn.

Evenals in mijn vroeger uitgegeven werk ‘Over de Poëzie van Albert Verwey’ heb ik, onder de overgenomen gedichten de plaats aangewezen waar men deze verzen in Verwey's ‘Oorspronkelijk Dichtwerk’ vinden kan.

Amsterdam, 17 Maart 1944.